ilmi Ara�tirmalar 7, istanbul 1999
Muallim Naci'nin Bir Trajedi Denemesi GAZi ERTUGRUL BEY
Ramazan KAPLAN*
Ahmet Mithat (1844-1912), diinya edebiyatmdaki kliisiklerin yevirisiyle ilgili tarti�mayi b�latan yaz1smda, 1 Muallim Naci (1850-1893)'nin, "Osmanhca trajediye
bir yo! aymak" amaciyla Zdtu'n-Nitdkayn ve Ertugrufu yazmagl ba�ladigmi, ancak "muvaffak olamadi"gmi kaydederek Naci'nin �u sozlerine yer verir: "Hazret! Bunlan yazdtm ama yine klasiklere benzetemedim. Volter'in3 Henriyat'm14 taklld miimklin diir. <;unkli bir nevi �eh-namedir. Fakat Rasin'in5 Komeyl'in6 trajedilerini taklid miim kiin olamayacak. Biz heniiz edebiyatm bu devrine gelmemi�iz. Ne yapsak kaside ye� nlsinden kurtulamiyor". Ahmet Cevdet (1861-1935) de, Muallim Naci'nin "Ertugrul'u istinsah ivin" kendisine verdiginden, bu manzumeyi Frans1zca'ya 9evirmeye vah�tik lanndan ve Naci'deki bu trajedi ilgisinin, bir iki deneme d1�mda bir etki meydana geti remediginden soz eder.7 Cenap Sehabettin (1870-1934) ise, tarihimizden onemli bir sayfanm sevilerek kendi hayat tarzimiza, zevk ve yetenegimize gore yazi!masmi, tra jedi ivin yeterli bir �art olarak g6rlir.8
Bu yazmm amac1, yukandaki verilerden yola yikarak Naci'nin kendi zamam ivinde dii�iiniildiigiinde orijinal bir deneme olarak kabul edilebilecek ve kendisine "Tarih-niivis-i Selatln-i Al-i Osman" unvamm kazand1ran9 bu giri�imini
degerlendir-Prof. Dr Ankara Oniversitesi, Oil ve Tarih Cografya Fakilltesi
I "Milsabaka-i Kalemiyye lkram-1 Aklam", Tercumdn-t Hakikat. 24 Agustos 1313 (5 EylUI 1897) 2 Fevztye Abdullah, "Ahmed Midhat'm ifadesine gore, Nact. Franstz kliisiklerini takliden Hanuyet'i
yazmt�, TUrk edebiyatmda bir klasisizm yaratmak istemt�, takat muvaffak olamatm�ttr" sozlerinin kaynagt olarak, Ahmet Mithat'm yukanda adt ge<;en yaztstm gostennektedir. Burada, kaynak dogru olmakla birlikte, verilen bilgi yanh�ttr. <;:unkU, Ahmet Mithat'm bu yaztsmda Hamtyet'in adt ge<;medigi gibi, Muallim Naci'nin denemesinin Zdtu'n-Nildkayn ve Ertugrufla ilgili oldugu da a<;tkya siiyleiii11i�tir. Bkz: Fevziye Abdullah, "Muallim Naci lie Recaizilde Ekrem Arasmdaki Miinaka�alar ve Bu Milnaka�alann Sebep Oldugu Edebi Hildiseler", Turktyat Mecmuast, X ( 1951-53), s.165-166.
3 Franyois Marie Voltaire (1694-1778). 4 Henrwde (1723).
5 Jean Racine ( 1639-1699). 6 Pierre Comeille (1606-1684).
7 "Ikram-t Aklam". Ikddm. 25 Agustos 1313.
8 "Kliisikler Meselesi -Hiisn-i Mutlak ve Zevk-i Selim-", Tercumcin-1 Ifakikat. 19 EylUI 1313 (I Te�rin-i Evvel 1897).
9 Bu konuda bkz: ibnUlemin Mahmud Kemal ina!, Son Astr Turk $au·!ert, s.i 035: Celill Tarak<;t. Mua/ !tm Ndci Ejend1 -Hayalt ve Eser/ermin Tedkila- Samsun 1994, s.l48.
