İŞ GÜVENLİĞİ: İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları 2007 Verileri ve Bazı Yorumlar

(1)

İş güvenliği

B

u sayımızda, iş kazaları ve meslek hastalıkları konusunda çok geç de olsa yayımlanan 2007

istatistiklerine değineceğiz. 2008 yılı verilerinin ise hâlâ yayımlanmamış olması nedeniyle, yorumlarımız 2006 yılı istatistikleri ve 2007

istatistiklerinin karşılaştırılması ile sınırlı olacaktır.

Makina Mühendisleri Odası (MMO) tarafından 2008 yılında

“MMO/2008/478” yayın numarası ile yayımlanan “İş Sağlığı ve Güvenliği Oda Raporu”nda (Rapor

www.mmo.org.tr adresinden

indirilebilir) 2006 yılı ile daha önceki yılların karşılaştırmaları yer

aldığından, yazımızda bu karşılaştırmalara fazlaca değinilmeyecektir.

Bu verilerin, iş yerinde çalışan toplam 8 milyon 505 bin 390 sigortalı çalışan baz alınarak hazırlanan veriler olduğunun gözden kaçırılmaması gerekir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre; 2007 yılında istihdam edilen kişi sayısı 21 milyon 310 bin kişidir. 2008 yılında istihdam edilen kişi sayısı ise 21 milyon 945 kişidir .

bakıldığında:

2007 yılında hayatını kaybeden 1.044 işçimizden sadece 1 (bir) tanesinin meslek hastalığı sonucu ölümü, bu konuda tutulan kayıtların ve takibinin ne ölçüde yapıldığının bir

göstergesidir. Kot İşçileri Birliği'nin verdiği rakamlara göre Türkiye'de silikozis hastalığına yakalanan işçi sayısı 10 bine yakındır. Kot Taşlama İşçileri Dayanışma Komitesi'nin web sitesinde yer verilen açıklamada, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tahminlerine göre Türkiye'de bugüne kadar en az 10 bin tekstil işçisinin kot kumlama işinde çalıştığı, hastalığı teşhis edilmemiş ya da yanlış teşhis edilmiş işçiler nedeniyle silikozis

hastası işçilerin sayısının tam olarak bilinemediğini; ancak yapılan tetkiklerde gelen işçilerin yarısının hasta olduğunun görüldüğünü, böylece en az 5 bin kot kumlama işçisinin silikozis hastası olduğu

bildirilmektedir. Farklı bir meslek alanına girmesine rağmen bu konuya yazımızın ilerleyen bölümlerinde tekrar değinilecektir.

2007 yılı iş kazaları ve meslek

hastalıkları vakaları ile bunların sonucu oluşan ölümleri sayısal olarak

verdikten sonra, detaylara ve yorumlara yer verecek olursak;

baktığımızda, toplam 80.602 iş kazasından bazıları;

Bu verilerden; iş kazasına maruz kalan Üst Düzey Yöneticiler ve Müdürlerin hiç de azımsanmayacak (yüzde 4,3) bir oranda oldukları görülmektedir. Bunların detayları bilinmemekle beraber, bizatihi üretimin içinde yer alan Mühendisler bu gruba girmektedir. 2007 Yılı Verilerine Göre İş Kazaları

ve Meslek Hastalıkları Vakalarının Dağılımı

İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölümlerin Dağılımına

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Vakalarının Meslek Gruplarına Göre Dağılımı Tablosuna

İş Kazası: Meslek Hastalığı: 1 2 3 4

İş Kazaları ve Meslek

Hastalıkları 2007

Verileri ve Bazı Yorumlar

Mustafa YAZICI

İş Güvenliği Mühendisi, MMO Yönetim Kurulu Üyesi

25

33

MühendisveMakina • Cilt : 50 Sayı: 589

İş kazası 1.043 Meslek hastalığı 1 Toplam: 1.044 1 TÜİK, www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3986, 30 Ocak 2009 2

3Kot İşçileri Birliği, http://kottaslama.org/php/kt/wp/?cat=10, 30 Ocak 2009

http://www.kotiscileri.org/brosur.doc Kadın 4.121 Erkek 76.481 Toplam: 80.602 Kadın 11 Erkek 1.197 Toplam: 1.208 Şirket Müdürleri 3.509 Metal İşleme ve Makina ile İlgili İşlerde

Çalışan Sanatkârlar 14.797 Tesis ve Makina Operatörleri ile

Montajcılar 16.372 Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 23.490

(2)

- Metal İşleme ve Makina ile ilgili işlerde çalışanlarda bu oran yüzde 18,36;

- Tesis ve Makina Operatörleri ve Montajcılarda ise bu oran yüzde 20,3 olarak görülmektedir. - Nitelik Gerektirmeyen İşlerde

çalışanlarda ise bu oran yüzde 29,1'dir.

Yukarıda verdiğimiz tablodaki ilk üç gruba giren meslekleri genelde nitelikli iş gücü olarak nitelendirecek olursak, sadece bunların oranı yüzde 43'tür. Burada tüm meslek grupları ele alınmamış olup, vurgulanmak istenen iş kazalarına sadece nitelik

gerektirmeyen işlerde çalışanların (vasıfsız işçi) maruz kalmadığının ortaya konulmasıdır. Bu verilerle birçok yorum yapılabilir. Birkaç yorum yapacak olursak; İş Sağlığı ve

Güvenliği bilincinin temel eğitimle birlikte ele alınması, meslek okulları ve üniversitelerde konuya yer verilmesi, iş

hayatında de dahil tüm

çalışanların eğitimden geçmeleri ve konuyu kavradıktan sonra iş yerlerinde gerekli önlemleri almaları gerektiğidir. İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetleri

başlamalıdır. İş yerlerinde yönetimlerin bu konuya önemle eğilmeleri çok önemlidir. İşveren ve yöneticilerin de bu verileri

yorumlamaları gerekir.

bazı verilere bakıldığında, toplam 80 bin 602 iş kazasının dağılımı şöyledir:

Burada yine makina ile çalışma sırasında kazaya maruz kalan kişi sayısı ön plana çıkmaktadır. Makinaların sebep olduğu kazalar yüzde 14,5 olarak görülürken, düşen cisimlerin çarpıp devirmesi alt başlığında yer alan taşıma işlemi sırasında taşınan cisimlerin düşmesi sonucu oluşan kazaların sayısı 6,998 olarak görülmektedir.

Yani, İş

Sağlığı ve Güvenliği önlemleri yine ön plana çıkmaktadır. Makina koruyucuları, makina ile çalışan personel, kaynakçı, bakımcı gibi personelin eğitimlerinin bir an önce yapılması, bu iş yerlerinde acil önlemlerin alınması gerçeğini bu veriler bir kez daha ortaya koymaktadır.

yine 80,602 toplam iş kazası göz önünde bulundurularak bakıldığında dağılım şöyledir:

Bunların alt başlıklarına inildiğinde ise Kafadaki yaranın 1,695'inin

göz/gözlerde, 1,207'sinin yüzün diğer yerlerinde olduğu görülmektedir. Bu da

bize başta makina koruyucuları olmak üzere, göz ve yüz koruyucuları ile el ve ayak koruyucularının dahi

kullanılmadığını göstermektedir.

bakıldığında göstergelerden bazıları;

olarak görülmektedir ve bu durum bizatihi iş yerlerinde Sağlık Biriminin olması gerektiğinin bir göstergesidir. Yukarıdaki istatistikler, kazaya uğrayanların bilinçli bir şekilde iş yerinde ilk müdahalelerinin gerektirdiğini göstermektedir.

bazı verilere baktığımızda ise toplam 1,208 teşhisten başlıcaları;

olarak görülmektedir.İstatistiklere ilk bakıldığında 2007'de 1,208 meslek hastalığından 1.000 adedinin slikoz ve slikotuberkülozdan kaynaklandığı göze çarpmaktadır. Bu durum, yazımızın başlarında belirtildiği gibi verilerin ne kadar gelişigüzel yazıldığının bir göstergesidir. İş Sağlığı ve Güvenliği Oda Raporu'nun 28'inci sayfasında da belirtildiği gibi, “Türkiye'de meslek hastalıkları; gerek tanısının konulması ve tedavinin düzenlenmesi gerekse rehabilitasyonunun sağlanması yöneticiler

tepeden

İş Kazalarının Kaza Sebeplerine Göre Dağılımı Tablosundaki

makinalı çalışmalarda

İş Kazası Sonucu Oluşan Yaranın Vücuttaki Yeri Tablosuna

İş Kazası Sonucu Oluşan Yaranın Çeşidi Tablosuna

Meslek Hastalıkları Sonucu Teşhis Olunan Hastalık Tablosundan 4 4 4 4

İş güvenliği

34

Kafa 4.239

Sırt 2.572

Gövde ve iç organlar 1.907 Üst Ekstremiteler (Omuz, Kol,

Bilek, El, Parmak vb.) 43.290 Alt Ekstremiteler (Kalça, Bacak,

Ayak Bileği, Ayak, Ayak Parmakları vb.)

20.207

Taşıt kazaları 2.930

Kişilerin düşmesi 9.469

Makinaların sebep olduğu kazalar 11.686 Patlama sonucu çıkan kazalar 601 Normal sınırlar dışındaki ısılara maruz kalmak veya temas etmek 1.597 Düşen cisimlerin çarpıp devirmesi 13.105 Bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, ezmesi, batması,

kesmesi 28.066

Elektrik akımından ileri gelen kazalar 402 Kaynak yaparken meydana gelen kazalar 346

Diğer nedenler 8.136

Kırıklar 10,188 Çıkıklar, Burkulma ve İ ncinmeler 7,455 Yüzeysel Yaralanmalar ve Açık

Yaralar 35,863 Ezik ve Çürükler 17,257 Göze veya Doğal Vücut

Boşluklarına Yabancı Cisim Kaçması

1,094 Yanmalar, Kimyasal Yanma, Kaynar

Su ile Haşlanma ve Donma 2,513 Akut Zehirlenmeler ve Enfeksiyonlar 270

Nitroz Gazları 63

Fosfor ve Anorganik Fosfor

Bileşikleri 15

Kurşun ve Kurşun Tozlar ı 54 Slikoz ve Slikotuberküloz 1.000

(3)

açısından çok sorunlu bir alandır. Daha da önemlisi; meslek hastalıklarının önlenmesine ilişkin herhangi bir kamusal eylem planımız yoktur. Sanki görünmeyen bir el, uzun yıllar boyunca meslek hastalıklarının bu ülkede gündeme getirilmesini 'çok başarılı' bir biçimde engellemiş gibidir” cümlesi hâlâ geçerlidir ve görülüyor ki bir süre daha geçerliliğini koruyacaktır.

bakıldığında durum şöyledir:

Meslek hastalıkları sayısının ve oranının 2 (iki) kat arttığı görülmesine rağmen, bu sayıların gerçekle bir ilgisinin olmadığı herkes tarafından bilinmektedir.

bakıldığında ise durum şöyledir:

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta çalışan sayısı “50 ve daha fazla işçi çalıştırılan iş yerlerinde” şeklinde ifade edildiğinden, tabloda 50'ye kadar işçi çalıştıran iş

yerlerindeki kazalar ele alınmıştır. Şimdi tekrar, 1-49 arasında işçi çalışan iş yerlerine dönecek olursak; herşeyden önce 2006 yılı verilerine göre

çalışanların yüzde 60'ı, 2007 yılı verilerine göre de yüzde 61'i bu iş yerlerinde çalışmaktadır. İş kazaları da buna paralel gitmekte; 2006 yılında iş kazalarının yüzde 60.90'ı, 2007 yılında

ise yüzde 61.47'si bu iş yerlerinde olmaktadır. Dolayısıyla, bu tür işletmelerde İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinin ön plana çıkarılması gerekirken, tüm düzenlemeler bu iş yerlerini kapsamamaktadır. Oranların artmış olması da buraya özel önem verilmesini zorunlu kılmaktadır. Küçük iş yerlerinin yan yana gelerek (çalışan sayısı 99'a kadar) kendi içlerinde

“Ortak İş

Sağlığı ve Güvenliği Kurulları” oluşturmaları özendirilmeli, bu ve diğer konularda bu iş yerlerini

kapsayan yasal düzenlemeler yapılmalı ve ekonomik olarak da desteklenmelidir. gelince, toplam 80,602 iş kazasının saatlere göre dağılımı şöyledir:

Bilindiği gibi, iş kazaları işe ilk başlangıç saatleri ile işin son

saatlerinde daha yoğun yaşanmaktadır. Ancak, burada işin ilginç yönü; 8'inci saatten sonra hiçbir iş kazasının yer almamasıdır. Herkesin bildiği bir gerçek vardır ki; işçiler 8 saatten fazla çalıştırılmakta ve bu çalışma

saatlerinde de iş kazaları, hatta ölümler olmaktadır.

Son olarak,

bakıldığında,

Sadece bu sayıları görmekteyiz. Herkesin yapacağı bir yorumu vardır ve olmalıdır...

4

Meslek Hastalıklarının İş Yerinde Çalışan Sigortalı Sayılarına Göre Dağılımı ve Oranına

İş Kazalarının İş Yerinde Çalışan Sigortalı Sayılarına Göre Dağılımı Tablosuna

İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı Tablosuna

İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölümlerin Ölüm Sebebine Göre Dağılımı Tablosuna

İş Sağlığı ve Güvenliği Oda Raporu, MMO/2008/478

TÜİK,

www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do ?id=3986, 30 Ocak 2009

Kot İşçileri Birliği,

http://kottaslama.org/php/kt/wp/?cat=1 0, 30 Ocak 2009 http://www.kotisleri.org/brosur.doc.

KAYNAKÇA

1. 2. 3. 4.

25

35

İş yerinde sigortalı sayısı Zorunlu sigortalı sayısı 2006 iş kazaları Zorunlu sigortalı sayısı 2007 iş kazaları 1-3 1.077.294 18.229 1.141.161 18.791 4-9 1.211.144 7.359 1.290.046 7.357 10-20 1.026.036 11.243 1.243.440 12.037 21-49 1.380.351 11.302 1.524.523 11.364

2006 Yılı Zorunlu Sigortalı Sayısı Toplam Oran

7.818.642 574 0,007

2007 Yılı Zorunlu Sigortalı Sayısı

8.505.394 1.208 0,014 1. saat 12.696 2. saat 11.771 3. saat 12.694 -8. saat 11.317 9. saat + 0

Zorunlu Sigortalı Sayısı (2006) İş Kazası (2006)

Toplamda ise durum şöyledir:

Zorunlu Sigortalı Sayısı (2007) İş Kazası (2007)

Ölüm Sebebi 2003 2004 2005 2006 2007

İş kazası 810 841 1.072 1.592 1.043

Meslek hastalığı 1 2 24 9 1