KOBİ’LERDE PAZARLAMA SORUNLARI VE OSTİM BÖLGESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
Levent BAKIR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DIŞ TİCARET EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren …… ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : Levent Soyadı : BAKIR Bölümü : Dış Ticaret Eğitimi İmza : Teslim tarihi : TEZİN
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Levent BAKIR Yazarın İmzası:
Jüri onay sayfası
Levent BAKIR tarafından hazırlanan “KOBİ’lerde Pazarlama Sorunları ve Ostim Bölgesine
Yönelik Bir Araştırma” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Dış Ticaret Eğitimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Doç. Dr. Cemalettin AKTEPE
Turizm İşletmeciliği Anabilimdalı, Gazi Üniversitesi ………
Başkan: Doç.Dr.Mehmet BAŞ
Üretim Pazarlama Anabilimdalı, Gazi Üniversitesi ………
Üye: Doç.Dr.Ramazan Pars ŞAHBAZ
Turizm İşletmeciliği Anabilimdalı, Gazi Üniversitesi ………
Üye: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Üye: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Tez Savunma Tarihi: …../…../……….
Bu tezin Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dış Ticaret Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Servet KARABAĞ
I
TEŞEKKÜR
Dünyanın küreselleşmesiyle birlikte serbest piyasa ekonomisi içerisinde ekonomik ve toplumsal alanda birçok değişiklikler yaşanmıştır. KOBİ’ler esnek yapılarıyla bu gelişmelere çabuk ayak uydurabilmektedir. KOBİ’ler sadece ekonomik yaşamda değil, sosyal yaşamda da önemli birer işlev üstlenebilmektedir.
Ülkemizde KOBİ’lerin istihdama katkısı ve işletme sayısı oldukça yüksektir. Ancak toplam yatırım ve ihracat içerisindeki payı gelişmiş ülkelere göre geride kalmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de KOBİ’lere gereken önem verilmeli, başarısızlıklarının önünde bulunan engellere yönelik tedbirler alınmalı özellikle finansal açıdan teşvikler verilmeli ve vergisel avantajlar sağlanabilmelidir.
Bu tez çalışmasında öncelikle KOBİ kavramı ve tanımları, KOBİ'lerin temel sorunları ve KOBİ'lerde pazarlama anlayışı ile KOBİ’lerin pazarlama sorunları açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın devamında Ankara’nın Ostim Bölgesinde ihracata yönelik faaliyet gösteren KOBİ'lerin pazarlama sorunlarını tespit etmeye yönelik bir anket çalışması yapılmıştır.
Bu çalışmanın amacı KOBİ'lerin ihracat sürecinde yaşadıkları pazarlama sorunlarını tespit etmek ve çözüm önerileri geliştirmektir.
Tez çalışmamın hazırlanmasında çok değerli düşünce ve önerileriyle çalışmamı yönlendiren Sayın Hocam Doç. Dr. Cemalettin AKTEPE’ye, desteklerinden dolayı aileme ve iş arkadaşlarıma teşekkür ederim.
II
KOBİ’LERDE PAZARLAMA SORUNLARI
VE OSTİM BÖLGESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
(Yüksek Lisans Tezi)
Levent BAKIR
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Kasım, 2014
ÖZ
Ülkemizin en önemli sorunlarından biri olan işsizliğe çare bulunması noktasında ekonomik büyümenin sağlanması ve dolayısıyla istihdam ve yatırımların artırılması gerekmektedir. Bu noktada KOBİ’ler istihdam ve yatırımlar üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Ancak bu süreç içerisinde KOBİ’lerin finansman, nitelikli iş gücü, pazarlama gibi birçok sorunla karşı karşıya kaldığı görülmektedir. Bu çalışmanın ikinci bölümünde KOBİ kavramı ve tanımı yapılmış olup, ayrıca KOBİ’lerin ekonomik kalkınmadaki rolü ve önemi ile avantajlarına ve dezavantajlarına yer verilmiştir. İkinci bölümde ayrıca KOBİ’lerin temel sorunları üzerinde durulmuştur. KOBİ’lerde pazarlama anlayışı ve sorunları konusuna değinilerek tezimizin araştırma bölümü olan üçüncü bölüme geçilmiştir. Araştırma bölümünde ise Ankara’nın Ostim Bölgesinde faaliyet gösteren KOBİ'lerin ihracata yönelik pazarlama sorunlarını tespit etmek amacıyla anket çalışması yapılmıştır. Söz konusu amaç çerçevesinde araştırmanın temel verilerini bulgulara dayalı olarak araştırmacı tarafından ortaya konulan öneriler geliştirilmiştir.
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : KOBİ, Ostim, Pazarlama, Pazarlama Sorunları. Sayfa Adedi :88
III
Marketing Problems İn SMEs and a Survey Towards OSTIM Region
(M. Sc. Thesis)
Levent BAKIR
GAZI UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
November, 2014
ABSTRACT
As a solution to one of the most important problems of our country, it is needed that to achieve the economic growth and so increase in employment and investments. At this point, SMEs have a significant impact on employment and investment. But, during this process, it is seen that SMEs come up against many difficulties such as financing, qualified labor force and marketing. In the second part of this study, the concept of SME is defined and explained, also importance and role of SMEs in economic growth is discussed. In the second part, we focused on the main problems of SMEs. Via talking about the marketing mentality and marketing difficulties of SMEs we will pass through the third part of our thesis which is the research part. In research part, a survey is conducted in order to determine the export-oriented marketing problems of SMEs which operate in Ostim region in Ankara. Within the framework of this purpose, based on the data and findings of the survey suggestions are presented by the researcher.
Science Code :
Key Words : KOBİ, Ostim, Marketing, Marketing problems. Page Number : 88
IV
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR...I
ÖZ...II
ABSTRACT ...III
İÇİNDEKİLER...…..IV
TABLOLAR LİSTESİ………..……...……….IX
KISALTMALAR LİSTESİ ...XI
BÖLÜM I……….1
1.GİRİŞ……….…....1
1.1.Problem Durumu..………...…...2
1.2.Araştırmanın Amaç ve Önemi………...………....2
1.3.Varsayımlar………...…..……...3
1.4.Sınırlılıklar………...3
1.5.Tanımlar………...3
BÖLÜM II………5
2.KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELER….……….….……5
2.1.Kobi Kavramı………...…………...…...5
2.2.Kobi Tanımı………..…….…..7
2.2.1.KOBİ’lerin Tanımlanmasında Kullanılan Ölçütler …..8
V
2.2.1.1.1.KOBİ’lerde İşletme Sahibine İlişkin
Nitel Özellikleri……….…..9
2.2.1.1.2. KOBİ’lerde Yönetim İşlevine İlişkin
Nitel Özellikleri………...9
2.2.1.1.3. KOBİ’lerin Finansman İşlevine İlişkin
Nitel Özellikleri……….……10
2.2.1.1.4. KOBİ’lerin Pazarlama İşlevine İlişkin
Nitel Özellikleri……….…10
2.2.1.1.5. KOBİ’lerin Üretim İşlevine İlişkin
Nitel Özellikleri……….…………10
2.2.1.1.6. Kobilerin İşletmede Çalışan Personele
İlişkin Nitel Özellikleri……….…11
2.2.1.2. Nicel Ölçütler………...11
2.3. Türkiye’de ve Dünya’da KOBİ Tanımları.………..…...12
2.3.1. Türkiye’de KOBİ Tanımları………...12
2.3.2. Avrupa Birliğinde KOBİ Tanımı………..….14
2.3.3. ABD’de KOBİ Tanımı………..………...….……..15
2.3.4. OECD’de KOBİ Tanımı……...……….……….15
2.3.5. Japonya ve Asya Ülkelerinde KOBİ Tanımı…………16
2.4. KOBİ’lerin Ekonomik Kalkınmadaki Rolü ve Önemi….……17
2.5. KOBİ’lerin Avantajları ve Dezavantajları………...……..…..21
2.5.1.KOBİ’lerin Avantajları……….………..21
VI
3. KOBİLERİN TEMEL SORUNLARI...23
3.1. Yönetim ve Organizasyon Sorunları……….………..…...23
3.2. İnsan Kaynakları Sorunları………...25
3.3. Finansman Sorunları………...……..……….……….27
3.4. Hammadde ve Tedarik Sorunları………..…….29
3.5. Üretim İle İlgili Sorunları……….………..…..……...31
3.6. Ar-Ge ve Teknoloji İle İlgili Sorunları………...…33
3.7. İhracat İle İlgili Sorunları.………..….……...35
3.8. Mevzuat ve Bürokrasi İle İlgili Sorunları……….……….37
4.KOBİ’LERDE PAZARLAMA ANLAYIŞI VE SORUNLARI……...39
4.1. KOBİ’lerde Pazarlama Anlayışı………...…………..39
4.2. KOBİ’lerin Temel Pazarlama Sorunları……….……...40
4.2.1.Pazarlamaya Yönelik Örgütlenme İle İlgili Sorunları.40
4.2.2. Sınırlı Pazarlama Bütçesiyle İlgili Sorunları…………43
4.2.3. Müşteri Memnuniyetsizliği İle İlgili Sorunları…....….44
4.2.4.Stratejik Pazarlama Planlarıyla İlgili Sorunları.…..…45
4.2.5.Pazar Araştırmalarıyla İlgili Sorunları…………..…...46
4.2.6.Dış Pazara Açılamama ve Hedef Pazar Seçimi İle İlgili
Sorunları………47
4.2.7. E-Ticaret ve E-Pazarlama İle İlgili Sorunları………..48
4.2.8.CE Ticareti İle İlgili Sorunları………….………...49
4.2.9.Pazarlama Araçlarından Yararlanılmaması İle İlgili
Sorunları………49
VII
4.3. KOBİ’lerin Pazarlama Karması Elemanları İle İlgili
Sorunları………..50
4.3.1. Mamul İle İlgili Sorunları……….…..…………...50
4.3.2. Fiyatlandırma İle İlgili Sorunları………….………...51
4.3.3. Dağıtım Kanallarıyla İlgili Sorunları………52
4.3.4. Tutundurma İle İlgili Sorunları…………..……...……53
BÖLÜM III………57
5.UYGULAMA ve BULGULAR...57
5.1.İşletme
Yöneticilerinin
Demografik
Özelliklerinin
Değerlendirilmesi………57
5.2.İşletmelerin Genel Özelliklerinin Değerlendirilmesi…………..58
5.3. İşletmelerin Yakın Gelecekteki Amaçları…………..…...60
5.4.İşletmelerin Pazarlama Faaliyetleri………...61
5.5.İşletmelerin
Kapasite Kullanımları ve Tam Kapasite
Çalışamama Nedenleri………...….64
5.6. İşletmelerin İhracata Yönelme Nedenleri………….………….65
5.7.İşletmelerin İhracatta Karşılaştıkları Pazarlama Sorunlarının
Değerlendirilmesi………..…...………...65
5.8.KOBİ'lerin İlgili Kamu ve Meslek Kuruluşlarıyla İlişkileri...68
5.9.Çalışmanın Hipotezleri………..………...69
BÖLÜM IV………73
VIII
KAYNAKLAR…………...………79
IX
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. DİE'nin Küçük ve Orta Boy İşletme Tanımı………..…….………..……….13
Tablo 2. Hazine Müsteşarlığı'nın KOBİ Tanımı………...13
Tablo 3. Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yapılan KOBİ tanımı……….13
Tablo 4. AB' ye Göre Orta Ölçekli İşletme Sınıflandırması……….………...14
Tablo 5. AB' ye Küçük Ölçekli İşletme Sınıflandırması………..…...14
Tablo 6. AB’ye göre KOBİ Tanımlandırması………..………15
Tablo 7. Japonya ve Asya Ülkelerinde KOBİ Tanımı……….………...….16
Tablo 8. Çin Halk Cumhuriyeti'nde KOBİ Tanımı………..…17
Tablo 9. Gelişmiş Ülke Ekonomilerindeki Kobilerin Bazı Göstergeleri……..…………...18
Tablo 10. Türkiye'deki İşletmelerin Sektörlere ve Çalıştırdıkları İşçi Sayısına Göre Dağılımı……….……….19
Tablo 11. İşletme Yöneticilerinin Demografik Özellikleri………..57
Tablo 12. İşletmelerin Kuruluş Tarihlerine Dağılımı……….…….58
Tablo 13. İşletmelerin Kurumsal Yapılarına Göre Dağılımları……….………..59
Tablo 14. İşletmelerin Personel Sayılarına göre Dağılımı……….…..59
Tablo 15. İşletmeyi yönetenler açısından dağılımları………..60
Tablo 16. İşletmelerin Yakın Gelecekteki Amaçları……….……..60
Tablo 17. İşletmelerin Karşılaştıkları Temel Sorunların Önem Dereceleri…….…………61
Tablo 18. İhracata Yönelik Ayrı Bir Pazarlama Bölümü Bulunma Durumu…………...61
Tablo 19. Pazarlama Faaliyetlerinin Kim Tarafından Yürütüldüğü………...61
Tablo 20. Pazarlama Araştırması Yapılma Durumu………...62
Tablo 21. İşletmeler Tarafından Pazarlama Araştırmasının Nasıl Yapıldığı………...62
Tablo 22. İşletmelerin Kullandıkları Tutundurma Faaliyetlerinin Önem Dereceleri……...63
X
Tablo 24. İşletmelerin Fiyatlandırma Yöntemleri………..……..64
Tablo 25. İşletmelerin Kapasite Kullanım Oranları………..…...64
Tablo 26. Tam Kapasite Çalışamama Nedenlerinin Önem Dereceleri……….…...65
Tablo 27. İşletmelerin İhracata Yönelme Nedenleri……….………...65
Tablo 28. Pazarlama Karması Elemanlarıyla ilgili Sorunlar………...66
Tablo 29. Mamulle İlgili Sorunlar………..…………...66
Tablo 30. İhracatta fiyatlandırma ile ilgili karşılaşılan sorunlar……….….67
Tablo 31. İhracatta tutundurma ile ilgili karşılaşılan sorunlar……….………67
Tablo 32. İhracatta dağıtım ile ilgili karşılaşılan sorunlar……….……...68
Tablo 33. KOBİ'lerin İlgili Kamu ve Meslek Kuruluşları İle İlişkileri………..…...68
Tablo 34. İşletmede Pazarlama Departmanı Olup Olmaması Bakımından Tutundurma Faaliyetlerinden Fark Olup Olmadığının Mann Whitney – U Testi İle Değerleri………...69
Tablo 35. Kişinin Görevi Bakımından Tutundurma Faaliyetlerinden Fark Olup Olmadığının Kruskal Wallis Testi İle Değerleri………..69
Tablo 36. İşletmede İhracat Pazarlama Bölümünün Olmasıyla İşletmede Pazarlama Araştırmasının İlişkisi Değerleri………..70
Tablo 37. İşletmede İhracata Dönük Pazarlama Yapan Departmanın Olmasıyla İlgili Kamu Kuruluşu/Mesleki Örgütler Vasıtasıyla Teknik Destek Veya Farklı Bir Tür Hizmet Alması Arasında İlişki Değerleri………..71
XI
KISALTMALAR LİSTESİ
AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
CE Conformite European, Avrupa Normlarına Uygunluk DİE Devlet İstatistik Enstitüsü
İSO İstanbul Sanayi Odası İTO İstanbul Ticaret Odası KOBİ Küçük ve Orta Boy İşletme
KOSGEB Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme Başkanlığı
KÜSGET Küçük Sanayi Geliştirme Teşkilatı OECD İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı TMMOB Türkiye Makine Mühendisleri Odaları Birliği TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TUİK Türkiye İstatistik Kurumu
VD Ve Diğerleri VB Ve Benzeri
1
BÖLÜM I
1.GİRİŞ
İkinci Dünya Savaşını takip eden yıllarda, Avrupa’nın yok olmaya yüz tutmuş sanayisini yeniden canlandırmak amacıyla, yoğun bir çalışma içine girilmiş ve bu amaçla büyük işletmeler kurulmuştur. Bu yıllarda kısaca KOBİ olarak adlandırılan “Küçük ve Orta Boy İşletmeler”in gerek ekonomik ve gerekse sosyal yapı içindeki önemi ikinci plana itilmiştir. Bu yıllarda büyük ölçekli işletmelere yönelik destek ve teşvikler sağlanmıştır. Ancak 1970’lerde yaşanan petrol krizinin neden olduğu durgunluk, büyük ölçekli işletmeleri olumsuz yönde etkilemiştir. Bu yıllarda üretim sürecinde geri plana atılan küçük ve orta boy işletmeler, yaşanan ekonomik krize rağmen çabuk toparlanmışlar ve ekonomik krize rağmen uyum sürecini çabuk atlatmışlardır. Bu durum dikkatleri Küçük ve Orta Boy İşletmelere yöneltmiş ve onların gelişmesini sağlamıştır. Küreselleşmeyle birlikte 1980’lerin başında, küçük ve orta boy işletmelerin önemi artmaya başlamıştır (Küçük, 2007, s. 17).
Türkiye'deki işletme gruplandırmada kullanılan en temel ölçütler işletmede istihdam edilen personel sayısı ile yıllık satış tutarıdır. Ülkemizde yönetmelikte belirtilen bu ölçütlere göre mikro, küçük ve orta ölçekli işletmelerin sınıflandırılması ve tanımlaması yapılmıştır. KOBİ’ler sadece ekonomik yaşamda değil, sosyal yaşamda da önemli birer işlev üstlenebilmektedirler. KOBİ’ler Türkiye’ de geniş bir alana yayıldıkları için bölgesel gelişmişlik farklarının giderilmesinde, mülkiyetin geniş bir alana yayılmasında, istihdam olanağı yaratılmasında ve demokratik yaşamın desteklenmesinde oldukça önem taşıyabilmektedirler. KOBİ girişimcilerinin mülkiyet tutkuları, başarılı olma arzuları, cesaretli adımları ve yatırım yapma istekleri siyasi istikrarın da temel mekanizmaları arasında kabul görebilmektedir.
KOBİ’ler Türkiye’deki toplam işletmelerin %99.89’unu, istihdamın %76.70’ini, sermaye yatırımının %38’ini, yaratılan katma değerin %27’sini ve ihracatın ise yaklaşık olarak %11’ini oluşturmaktadırlar. Gelişmiş ülkelerde KOBİ’lerin toplam yatırıma ve ihracata oranı Ülkemize göre çok ileri seviyelerdedir.
Ülkemizdeki KOBİ'lerin ihracat payları, söz edilen diğer ülkelerin hayli gerisinde kalmakta; bunun en önemli nedenleri ise dış pazarlara girme maliyetinin yüksek olması, kalite düşüklüğü, rakiplerin yeterli düzeyde tanınmaması ve hatalı pazarlama stratejileridir.
2
Bu çalışma ile KOBİ'lerin yaşamış oldukları temel sorunlar ve bu sorunların içerisinde pazarlama sorunlarının kapsadığı payın, bilimsel verilere dayanılarak ortaya konulması amaçlanacaktır.
Yapmış olduğumuz bu çalışmanın birinci bölümünde; tez konusu olarak ele alınan problemin ne olduğu, araştırmanın amacı, önemi, araştırmanın varsayımları, araştırmanın sınırlılıkları açıklanmıştır.
Araştırmanın ikinci bölümünde; KOBİ kavramı ve tanımı, KOBİ'lerin ekonomik kalkınmadaki yeri ve önemi ile KOBİ’lerin avantajları ve dezavantajları üzerinde durulmuştur.
Araştırmanın üçüncü bölümünde; KOBİ’lerin temel sorunlarının neler olduğuna dördüncü bölümünde ise KOBİ’lerin pazarlama anlayışı ve sorunlarına değinilmiştir.
Araştırmanın beşinci bölümünde; Ankara İli Ostim Bölgesinde faaliyet gösteren KOBİ'lerin pazarlama ve temel sorunlarının tespiti ve bu sorunlara çözüm önerileri getirmek amacıyla bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma bulgularına göre çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır.
1.1.Problem Durumu
Ankara’nın Ostim bölgesinde ihracata yönelik faaliyet gösteren KOBİ'lerin mevcut pazarlama sorunlarının neler olduğunu araştırma probleminin temelini oluşturmaktadır.
1.2.Araştırmanın Amaç ve Önemi
Tüketici zevk ve ihtiyaçlarının sürekli değiştiği, rekabetin yoğun olarak yaşandığı ticaret ortamında KOBİ'ler için pazarlamanın önemi giderek artmaktadır. Bu da KOBİ'ler için pazarlama araştırması yapılması ve tüketici ihtiyaçlarını tatmin edecek bir pazarlama anlayışı gereksinimini ortaya çıkartmaktadır. Şüphesiz ki KOBİ'lerin ekonomik hayat için taşıdıkları önem, onların milli gelire ve istihdam yaratmaya katkılarından dolayıdır.
Bu araştırma Ankara’nın Ostim bölgesinde ihracata yönelik faaliyet gösteren KOBİ'lerin mevcut pazarlama sorunlarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır.
İşletmelerin günümüz rekabet koşullarında üstün bir konuma gelmeleri pazarlama faaliyetlerindeki etkinliğe bağlıdır. Dolayısıyla işletmelerin yaşamlarını sürdürebilmeleri, ürettiklerini satmaları ve satışlarının yenilenmesi ile mümkündür. KOBİ yöneticilerinin ve
3
personelin pazarlama konusunda bilgi sahibi olmaları ile de pazarlama faaliyetlerinde az bir gider ile daha rasyonel kararlar almaları sağlanacaktır.
Diğer İllerimiz gibi Ostim sanayisi de KOBİ'ler ile var olmaktadır. Bu çalışma ile Ostim bölgesindeki ihracata yönelik faaliyet gösteren KOBİ'lerin pazarlama sorunları tespit edilerek bazı çözüm önerileri geliştirilebilecektir. Ayrıca çalışmanın Ostim bölgesine yönelik çalışmalara ışık tutması ve dolaylı olarak da Ülkemiz ekonomisine katkı sağlayacağı umulmaktadır.
Tüm bilimsel çalışmalarda olduğu gibi, araştırmanın ilgililere yarar sağlaması arzu edilen yegâne amaçtır.
1.3.Varsayımlar
Bu araştırmada geliştirilecek olan veri toplama araçları araştırmanın amacına ve konusuna uygun olacaktır.
Hazırlanacak ölçme aracının kapsam geçerliliği için uzman görüşleri yeterli olacaktır.
Araştırmada örneklem olarak seçilen kişilerin özellikleri evreni temsil edebilecek nitelikte olacaktır.
Araştırmaya katılacak kişiler ölçme aracındaki soruları içtenlikle ve objektif olarak cevaplandıracaklardır.
1.4.Sınırlılıklar
Araştırmacı tarafından hazırlanacak anketler ve diğer ölçüm araçlarının geçerlik ve güvenirlik dereceleri ile sınırlıdır.
Araştırma KOBİ ölçeğindeki işletmelerle sınırlıdır.
Araştırma sonucunda elde edilen veriler zaman bakımından anket çalışmasının uygulandığı dönemi kapsamaktadır.
1.5.Tanımlar
KOBİ kavramı ise genel olarak; hukuki yapısı daha çok şahıs işletmesi şeklinde olan, daha çok emek yoğun üretim teknikleri ile faaliyetlerini sürdüren, ucuz üretim gerçekleştiren, büyümesini iç kaynakları ile finanse eden, yönetim giderlerinin düşük olduğu, daha çok yöresel faaliyette bulunan, yabancı sermaye kullanımı düşük, işletme sahibinin aynı zamanda işletmeninin yöneticisi durumunda olduğu, çalışanları ile yakın ilişkiler içinde
4
bulunan, üretimde uzmanlaşmaya giden işletmeleri ifade etmekte kullanılmaktadır (Bağrıaçık, 1989, 100; İraz, 2005, s.216; Kaya, 2004, s.129).
Sarıaslan (194, s.12) çalışmasında, “günümüzde ekonomilerin temel dinamiğini oluşturmalarına rağmen üzerinde görüş birliği sağlanmış ortak bir KOBİ tanımı bulunmamaktadır”. Özdoğan (2003, s.126)’a göre, “tanımlamayı zorlaştıran nedenlerin başında ise her ülkenin sahip olduğu gelişmişlik düzeyinin farklılık göstermesi gelmektedir”. Ayrıca tanımlamalarda hangi ortak ölçütün kullanılacağı da önem taşımaktadır. Bu yüzden KOBİ kavramı hukuki olmaktan çok ekonomik bir anlam taşımaktadır (Ekinci, 1996, s.183).
Bu ortak tanım “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”in yürürlüğe konulması; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının 23/8/2012 tarihli ve 790 sayılı yazısı üzerine, 635 sayılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 28 inci maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca 10/9/2012 tarihinde kararlaştırılmıştır. Bakanlar Kurulu'nca 04.11.2012 tarihinde kararlaştırılmış olan yeni KOBİ tanımına göre;
“KOBİ, iki yüz elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan ve bu Yönetmelikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ekonomik birimleri veya girişimleri,
-Mikro işletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri bir milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler.
-Küçük işletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri sekiz milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler.
- Orta büyüklükteki işletme: İki yüz elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler.” belirlenmiştir.
5
BÖLÜM II
2.KÜÇÜK ve ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELER
2.1.KOBİ Kavramı
Günümüzde küçük ve orta ölçekli işletmeler için kesin çizgilerle belirlenmiş evrensel bir tanım bulunmamaktadır. KOBİ kapsamının ülkeden ülkeye, ayrıca bir ülke içinde de kurumdan kuruma değiştiği görülmektedir. Çünkü tedarik, üretim, pazarlama, finansman, personel ve yönetim gibi temel işletmecilik fonksiyonlarına ek olarak, KOBİ'ler istihdam ettikleri, personel sayısı, satış hacmi, sabit sermaye ve makine parkı değeri, kullandıkları enerji miktarı, kurulu kapasite düzeyi, katma değerleri, kar büyüklüğü ve piyasa payı gibi ölçülebilir özellikleri açısından da büyük farklılıklar göstermektedir (Sarıaslan, 1994, s.16).
Uludağ-Serin (1990, s.14) çalışmasına göre, “genel olarak KOBİ'ler az sermaye kullanımı yanında daha çok el emeği ile çalışan, çabuk karar verme yeteneğine sahip, düşük düzeyde yönetim giderleri ile çalışan ve ucuz bir üretim gerçekleştiren iktisadi teşebbüsler olarak ifade edilebilir”.
Günümüzde ülke ekonomileri için hayati bir öneme sahip olan KOBİ'ler, büyük işletmelerin çekirdeğini oluşturarak ekonomilere dinamizm kazandıran ve ülke ekonomilerinin ölçütü olan işletmelerdir. Aynı zamanda büyük işletmelerin kullandıkları mamul ve yarı mamul girdilerini üreterek, onların girişimlerini tamamlamaktadırlar. Bu sayede ekonomide bir yan sanayi oluşturarak büyük işletmelerle işbölümü ve işbirliği yaparak ortak bir yaşam sürdürmektedirler. Ekonomilere olan bu katkılarından dolayı da, ekonomilerin vazgeçilmez bir unsuru, hatta dinamosu olarak görülmektedirler (Aypek, 2001, s. 145).
Son yıllarda dünyada teknolojik, ekonomik ve sosyal alanlarda yaşanan hızlı değişim, ölçek ekonomilerinin önemini azaltmış, KOBİ'lerin ekonomik ve sosyal açıdan önem kazanmasına neden olmuştur. Günümüzde KOBİ'ler başarısız oldukları için büyüyememiş küçük ölçeklerde kalmaya mahkum işletmeler değil, esnek yapılarıyla dinamik ve değişen koşullara sürekli uyabilen bürokratik olmayan yapılarıyla yaratıcı, yenilikçi, talep boşluklarını hızla yakalayabilen, olanakları zamanında değerlendirebilen işletmelerdir (Müftüoğlu 1998, s.31).
6
Sanayi devrimi ile birlikte ortaya çıkan büyük işletmeler, ölçek ekonomilerinin kendilerine sağladığı üstünlükle, üretimde birim maliyetlerini düşürebilme, sağladığı karıda yeni yatırımlara ve araştırma geliştirme faaliyetlerine dönüştürebilme özellikleri ile hem geniş kitlelere istihdam sağlamış hem de toplumsal refahın artmasında büyük rol oynamışlardır. Ne var ki büyük işletmelerin konjonktürel dalgalanmalar, özellikle talepte meydana gelen daralmalar karşısında ortaya çıkan atıl kapasite ve maliyet artışları nedeni ile ekonomik durgunluk dönemlerinde işsizlik sorununu daha da artırdıkları ve ekonomik krizlere karşı daha fazla hassas oldukları da tüm dünyada görülmüştür (Teker, 2006, s. 30).
1970'lerin başlarına kadar devam eden bu süreçte sosyal, ekonomik, politik ve özellikle üretim teknolojilerindeki hızlı değişimler, işletmeleri başta finansman ve insan kaynakları olmak üzere çeşitli rekabet sorunlarıyla karşı karşıya bırakmıştır.
Dünya genelinde yaşanan bu gelişmeler, işletme ölçeklerinin esneklik gücünün yeniden gözden geçirilmesini gündeme getirmiş, özellikle bilgisayar ve iletişim alanlarındaki değişmelere büyük ölçekli işletmelerin uyum sorunu ve ekonomik, siyasi konjonktürdeki değişmeler karşısında hareket kabiliyetlerinin sınırlı olması yenilikler yapmada, mülkiyetin tabana yayılmasında, sosyal istikrarın sürekliliğin sağlanmasında büyük katkısı olan KOBİ'lerin önem kazanmasına neden olmuştur (Atılgan, 2006, s. 151).
Bütün bu gelişmeler neticesinde özellikle yaşanan ekonomik krizler de dikkate alındığında, konjonktürel dalgalanmalara uyum sağlama açısından çok daha esnek olan KOBİ'ler, büyük sanayi ile birlikte ve bir anlamda büyük sanayiyi tamamlayarak varlıklarını ön plana çıkarmışlardır. Böylece küreselleşme içerisinde ekonomik krizlerin aşılmasında, esnek üretim sistemlerine sahip KOBİ'lerin, rekabet gücü açısından büyük işletmelere göre daha yeterli oldukları sonucuna varılmıştır (Korkmaz, 2003, s. 236).
KOBİ'lerin son zamanlarda daha da önem kazanması aslında bir değişimin sonucudur. Bu değişimin temelinde ise ölçek ekonomisinden faydalanarak maliyetleri düşürmenin artık önemini kaybetmesi yatmaktadır. Günümüz küresel rekabet ortamında tüketicilerin değişen ihtiyaçları ve zevkleri ortaya çıkmakta; yeni teknolojiler ve kısalan ürün ömürleri işletmelerin esnek, dinamik ve değişen koşullara uyabilmelerini zorunlu kılmaktadır. Entegre tesisler olarak kurulan büyük işletmelerin hantal ve bürokratik yapılarından dolayı değişen müşteri ihtiyaçları ve zevklerini karşılaması ve teknolojideki bu hızlı değişim temposuna ayak uydurması sınırlı ve hatta imkansız görünmektedir. Büyüklük artık önemini kaybetmiş, onun yerine hızlı olanın yavaş olanı yok ettiği ve teknolojinin küçük işletmeler lehine gelişme sağladığı bir sistem ortaya çıkmıştır (İmamoğlu, 2002, s. 4).
7 2.2.KOBİ Tanımı
Ülkemizde de küçük ve orta ölçekli işletmeler için belirlenmiş bir ölçüt yoktur ve çok farklı ölçüler kullanılmaktadır. Ayrıca tanımlamalarda hangi ortak ölçütün kullanılacağı da önem taşımaktadır. Bu yüzden KOBİ kavramı hukuki olmaktan çok ekonomik bir anlam taşımaktadır.
Alpugan vd. (1994)’ne göre, “işletmelerin büyüklüklerine göre sınıflandırılmasında bazı araştırmacılar işletmeleri büyük ve küçük işletmeler, bazıları da büyük, orta ve küçük işletmeler olarak sınıflandırmaktadırlar”. Çakıcı (2002); Oktav (1990)’a göre ise, “aslında bu kavramlar daha çok göreceli bir büyüklüğü ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu nedenle işletme büyüklükleri ve bu büyüklükleri belirlemede kullanılan ölçütler zamana, ülkelerin ekonomik koşullarına, işletmelerin faaliyette bulundukları sektörün özelliklerine hatta aynı ülkedeki mevzuata göre de değişiklik göstermektedir”. Koçel (1993, s. 9)’e göre, “Özelikle devlet desteği alabilmek ve işletmelerin geliştirilmesine yönelik destek politikalarının belirlenmesinde de işletme büyüklüğüne göre tanımlama yapmak büyük kolaylıklar sağlamaktadır. KOBİ'leri tanımlayabilmek için bir çok kriter kullanılmıştır”. KOBİ tanımını etkileyen belli başlı faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir (Çetin, 1996, s. 35) : -Zaman, -Ekonomik düzey, -Sanayileşme düzeyi, -Kullanılan teknoloji, -Pazarın büyüklüğü,
-Faaliyette bulunulan işkolu, -Kullanılan üretim tekniği, -Üretilen malın özellikleri, -İşgören sayısı,
-Kuruluş ve araştırmalar.
KOBİ kavramı ise genel olarak; hukuki yapısı daha çok şahıs işletmesi şeklinde olan, daha çok emek yoğun üretim teknikleri ile faaliyetlerini sürdüren, ucuz üretim gerçekleştiren, büyümesini iç kaynakları ile finanse eden, yönetim giderlerinin düşük olduğu, daha çok yöresel faaliyette bulunan, yabancı sermaye kullanımı düşük, işletme sahibinin aynı zamanda işletmeninin yöneticisi durumunda olduğu, çalışanları ile yakın ilişkiler içinde
8
bulunan, üretimde uzmanlaşmaya giden işletmeleri ifade etmekte kullanılmaktadır (Bağrıaçık, 1989, s. 100; İraz, 2005, s. 216; Kaya, 2004, s.129).
2.2.1.KOBİ’lerin Tanımlanmasında Kullanılan Ölçütler
KOBİ'leri tanımlamakta niteliksel ve niceliksel olmak üzere iki ölçüt kullanılmaktadır. Sınıflama ve ortak bir KOBİ tanımı yapılmasında hemen tüm ülkelerde kullanılan kriterlerin nicelik ve nitelik yönünden ayrımı aşağıda verilmektedir.
2.2.1.1. Nitel Ölçütler
Genel olarak işletme sahiplerinin kişisel özellikleri ve vermiş oldukları kararlar işletmenin yönetim, üretim, pazarlama, finansman, personel gibi temel işletme fonksiyonlarını büyük ölçüde etkilemektedir. Tanımlamalarda kullanılan nitel ölçütler genel olarak şu şekilde sıralanabilir (Şimşek, 2002, s. 5).
-İşletme sahibinin işletmede fiilen çalışıyor olması,
-Risk üstlenme ve sorumluluğun işletme sahibine ait olması, -İşletme mülkiyetinin ve yönetiminin bağımsızlık derecesi, -Aile fertlerinin işletmede fiilen çalışması,
-Yönetim tekniklerinin uygulanmaması ve yetersizliği, -Sermayenin sınırlı oluşu ve finansal yetersizlik, -İşbölümü ve uzmanlaşma derecesinin düşüklüğü, -İşletmenin sahip olduğu pazar payının sınırlı olması.
Genel olarak dünyada yaygın olarak kullanılan ölçüt ise bir nicel ölçüt olan çalışan sayısıdır. Buna ilaveten yıllık satış hasılatı ve sermaye tutarı da ölçüt alınarak tanımlamaların yapıldığına da rastlanmaktadır. KOBİ tanımlamalarında daha çok nicel ölçütlerin benimsenmesinin gerekçesi ise KOBİ'lerin nitel ölçütlere dayandırılması halinde açık, objektif ve belirgin bir sınıflandırmanın olamayacağı şeklindedir (İraz, 2005, s. 218). KOBİ’lerin tanımlamasında kullanılan nitel ölçütler; işletme sahibine, yönetim işlevine, finansman, pazarlama, üretim, çalışan personele ilişkin olarak tasnif edilebilir.
9
2.2.1.1.1.KOBİ’lerde İşletme Sahibine İlişkin Nitel Özellikler
KOBİ'lerde işletme sahibine yönelik başlıca nitel özellikler aşağıdaki gibidir (Tutar ve Küçük, 2003, s.198-199):
-KOBİ'lerde girişimci aynı zamanda işletmenin sahibi olan ve işletmeyi yöneten ve bizzat çalışan kişidir.
-Küçük ve orta ölçekli işletme yöneticisini, aynı zamanda işletmenin sahibi olduğundan dolayı profesyonel yöneticiden ayırmak üzere "risk üstlenen yönetici" deyimi kullanılabilir.
-KOBİ'lerde genellikle aile bireyleri istihdam edilir.
-KOBİ'lerde işletme sahibinin tek meşguliyetini işletme oluşturmaktadır.
2.2.1.1.2.KOBİ’lerde Yönetim İşlevine İlişkin Nitel Özellikler
KOBİ'lerin yönetim işlevine ilişkin temel nitel özellikleri aşağıdaki gibidir (Müftüoğlu ve Durukan, 2004, s. 60-63):
-İşletme sahibi yöneticilik işlevini ölünceye kadar sürdürebilir veya bu hakkını bir başkasına kısmen veya tamamen veya belirli bir süre için devredebilir.
-KOBİ'lere de yönetim işlevi işletme sahibi tarafından kendi hesabına ve riski kendi üstlenerek yürütülür.
-KOBİ'lerde işletme sahibi, işletmeyi kendi hesabına herhangi kurul ve organın denetimi altında olmadan bağımsız olarak yönetir.
-KOBİ'lerde işletme sahibi ile çalışanlar arasındaki doğrudan ve kişisel ilişki, yöneticinin örnek davranışını gerektirir.
-Küçük ve orta ölçekli işletmelerdeki söz konusu yönetim yapısı işletmenin esnekliğini artırır.
-KOBİ'lerde işletme sahibi yönetici olarak tüm yönetim yetkilerini kendinde toplar. -KOBİ'lerde işletme yöneticisi başkalarının denetimi altında bulunmadığından karar almada kendisini daha rahat hisseder.
-KOBİ'lerde işletme sahibi işletmeye tamamen egemen olduğundan, bir çıkar çatışması ve güç mücadelesi yoktur.
10
2.2.1.1.3.KOBİ'lerin Finansman İşlevine İlişkin Nitel Özellikler:
-KOBİ'lerde genellikle ayrı bir finansman bölümü ve finansman konusunda uzman personel bulunmamaktadır.
-Tutar ve Küçük (2003, s.199)’ belirttiği üzere, “genellikle emek-yoğun teknoloji kullanan KOBİ'ler, sabit varlıklar üzerinden ayrılan amortisman yoluyla sağlanan oto finansmandan çok az yararlanırlar”.
-Müftüoğlu ve Durukan (2004, s.65) “KOBİ'ler kredilendirilirken, işletme sahibinin kişisel olarak gösterebileceği teminatlara bakılmaktadır şeklinde düşünmüşlerdir”.
2.2.1.1.4.KOBİ'lerin Pazarlama İşlevine İlişkin Nitel Özellikleri:
KOBİ'lerin pazarlama işlevine ilişkin başlıca özellikleri aşağıdaki gibidir (Müftüoğlu, 2002, s. 61).
-KOBİ'lerde pazarlama konusunda uzman kişilerin istihdam edildiği ayrı bir pazarlama bölümü yoktur.
-KOBİ'ler pazarlama araçlarından yeterince yararlanamamaktadırlar. -KOBİ'lerde düzenli bir piyasa araştırması yapılmamaktadır.
-Genel olarak KOBİ'lerin ihracat pazarına girmeleri çok zordur. Bunun en önemli nedeni bir dış pazara girme maliyetinin çok yüksek olmasıdır.
-KOBİ'lerin çeşitli malzemelere ilişkin sipariş hacmi büyük işletmelere göre daha düşük seviyelerdedir. Bunun sonucu olarak daha az fiyat indirimi sağlanabilmekte bu da birim mamul maliyetini olumsuz yönde etkilemektedir.
-KOBİ'lerin en önemli üstünlüklerinden biri de müşterilerinin özel arzu ve isteklerine cevap verebilmeleridir.
2.2.1.1.5. KOBİ'lerin Üretim İşlevine İlişkin Nitel Özellikleri:
Küçük ve orta ölçekli işletmeleri büyük işletmelerden ayıran üretim işlevine ilişkin özellikler aşağıda sıralandığı gibidir (Müftüoğlu, 2002, s. 66-70):
-Küçük ve orta ölçekli işletmelerde emek yoğun üretim teknikleri daha yaygın olup, işletme yöneticisi tecrübeli, çıraklıktan yetişmiş ve konularında bilgili kimselerdir.
-Büyük işletmelerde daha çok kitle üretim tarzı geçerli iken küçük ve orta ölçekli işletmelerde, atölye tipi üretim tarzı yaygındır.
11
-Küçük ve orta ölçekli işletmelerde sipariş üzerine üretim daha yaygındır.
-Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerde işbölümü derecesi nispeten daha düşüktür.
2.2.1.1.6. KOBİ'lerin İşletmede Çalışan Personele İlişkin Nitel Özellikleri
KOBİ'lerin işletmede çalışan personele ilişkin nitel özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Müftüoğlu ve Durukan, 2004, s.72-75).
-KOBİ'lerde, emek yoğun teknolojilerin önemli olmasının doğal bir sonucu olarak insan faktörü büyük işletmelere göre daha büyük önem taşır.
-Küçük ve orta ölçekli işletmelerde çalışan personel genellikle nitelikli işgücünden oluşur.
-Küçük ve orta ölçekli işletmelerde yönetim ile personel arasında doğrudan bir ilişki vardır, işletme sahibi her gün en azından bir defa işletmeyi dolaşmakta, faaliyetleri denetlemektedir.
-KOBİ'lerde sendikalaşma oranı büyük işletmelere göre daha düşüktür. Küçük işletmelerde, işçi yönetim ile ilişkiye geçmek için bir aracıya ihtiyaç duymamakta, yönetim ile doğrudan ilişki kurabilmektedir.
-Personelin ücret düzeyi büyük işletmelerde KOBİ'lere göre genellikle daha yüksektir.
-KOBİ'lerde personel ile kişisel ilişki konjonktürel dalgalanmalarda kendini özellikle hissettirir. Olumsuz konjonktürel şartlarda bu işletmeler büyük fedakârlıkları göze alarak personelinin iş yerini koruma gayretindedir.
2.2.1.2.Nicel Ölçütler
KOBİ’lerin tanımında nicel ölçütlerin sayısal veriler içermesi, objektif olması ve sağlıklı bilgiler sağlaması nedeniyle daha çok kullanıldığı görülmektedir. Çeşitli uygulama ve çalışmalarda kullanılan, literatürlerde önerilen ve alternatif olarak belirtilen nicel ölçütlerin bazıları aşağıdaki şekilde belirlenebilir (TMMOB, 1999, s.75):
-İşletmede istihdam edilen personel sayısı, -Sabit varlıklar,
12
-Makine parkı değeri, -Yıllık amortisman tutarı, -Sermaye miktarı,
-İşletme kapasitesi,
-Belirli bir süre içinde sipariş sayısı, değeri,
-Belirli bir süre içinde kullanılan enerji ve malzeme miktarı, -Piyasa payı, satış hacmi vb.
Bu kriterlerin sayısı daha da arttırılabilir. KOBİ'lerin tanımlamasında, birinci derecede geçerli olan ve çoğunlukla uygulanan nicel ölçütler; işletmede çalışan personel sayısı ve sermaye miktarıdır." (Karataş, 1991, s.19).
2.3. Türkiye’de ve Dünya’da KOBİ Tanımları
Dünyada ve Ülkemizde kurumlara göre de değişen farklı farklı KOBİ tanımları yapılmaktadır.
2.3.1. Türkiye’de KOBİ Tanımları
Ülkemizde KOBİ tanımlaması, 1923 İzmir İktisat Kongresi'nde özel sektörü desteklemek amacıyla çıkarılan ve 1942'ye kadar yürürlükte kalan "Teşviki Sanayi Kanunu"nda yapılmıştır. Söz konusu kanuna göre, 5 işçiden az ve en çok 9 beygirlik muharrik güç çalıştıran iş yerleri "küçük", bunun üzerindeki iş yerleri ise "büyük" işletme olarak kabul edilmiştir (Müftüoğlu ve Durukan, 2004, s. 91).
Çeşitli kurumlara göre yapılmış olan KOBİ tanımları aşağıda verilmiştir.
-Küçük Sanayi Geliştirme Teşkilatı (KÜSGET): 1-9 personel istihdam eden işletmeler küçük, 10-49 personel istihdam eden işletmeler orta ve 50'nin üzerinde personel istihdam eden işletmeler de büyük işletmeler olarak kabul edilmektedir (Tutar ve Küçük, 2003, s. 193).
-Halk Bankası: Halk Bankasının KOBİ tanımlaması aşağıdaki gibidir:
Teşvik Belgeli KOBİ: 1-150 İşçi çalıştıran sabit yatırım tutarı TL 100 milyarı
geçmeyen imalat sanayi işletmeleri.
Normal KOBİ: Yılmaz (2003)’a göre, 1-250 işçi çalıştıran, sabit yatırım tutarı TL
13
-Devlet İstatistik Enstitüsü: Devlet İstatistik Enstitüsü'nün yapmış olduğu KOBİ tanımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 1. DİE'nin Küçük ve Orta Boy İşletme Tanımı (Şimşek, 2002)
-Hazine Müsteşarlığı: Hazine Müsteşarlığı'nın yapmış olduğu KOBİ tanımı, aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 2. Hazine Müsteşarlığı'nın KOBİ Tanımı (Ercan, 2005)
- Eximbank: Kısa vadeli Türk Lirası kredileri kapsamında "Küçük ve Orta Boy İşletmeler İhracat Kredisi için 1-200 işçi çalıştıran imalat sanayi işletmeleri KOBİ kapsamında değerlendirilir (KOBİ Rehberi, 2002, s.7).
- Dış Ticaret Müsteşarlığı: Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yapılan KOBİ tanımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 3. Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yapılan KOBİ tanımı
İşçi Sayısı Açıklaması Aktif Büyüklüğü
1-200 İmalat Sektörü < 2 000 000 ABD $
-18 Kasım 2005 KOBİ Tanımı Yönetmeliği: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin 2002 yılında başlatmış olduğu girişimler sonucu Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik 18.11.2005 tarih ve 997 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
Yönetmeliğe göre 6 ay içinde 3624 sayılı KOSGEB Kanunu yerine bu yönetmelik geçerli olacak ve KOBİ'lere yönelik destek faaliyetleri yürüten kamu kurumlarının tamamı yeni tanımı esas alan düzenlemeler yapacaklardır. Böylece ülkemizde KOBİ tanımında bir birlik sağlanmış olacaktır. Yönetmelik ile KOBİ'lerin sınıflandırılması;
İşletme Tipi Çalışan Sayısı
Çok Küçük İşletme 1-9 Küçük İşletme 10-49 Orta Boy İşletme 50-99
Büyük İşletme 100'den fazla
İşçi Sayısı Açıklaması Aktif Büyüklüğü
1-9 Mikro Ölçekli İşletme < 600 000 YTL 10-49 Küçük Ölçekli İşletme < 600 000 YTL 50-250 Orta Ölçekli İşletme < 600 000 YTL
14
10'dan az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu bir milyon Yeni Türk Lirasını aşmayan işletmeler Mikro İşletme,
50'den az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu beş milyon Yeni Türk Lirasını aşmayan işletmeler Küçük İşletme,
250'den az çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı ya da mali bilançosu yirmi beş milyon Yeni Türk Lirasını aşmayan işletmeler Orta Büyüklükte İşletme şeklinde yapılmıştır.
2.3.2. Avrupa Birliğinde KOBİ Tanımı
Avrupa Birliği ülkelerinin 1996 yılında tavsiye niteliğinde almış oldukları karar ile ortak bir KOBİ tanımı geliştirilmiştir. AB komisyon görüşmelerinde, geleneksel ve yeni ölçüler baz alınarak aşağıdaki tablolardaki gibi KOBİ sınıflamaları yapılmıştır (Akgemci, 2001, s. 9).
AB, farklı KOBİ tanımı ve ifadelerin rekabete zarar verdiğini göz önüne alarak; Tablo 4'den görülebileceği gibi, "250' den az çalışanı bulunan ve yıllık cirosu 40 Milyon ECU' yu veya yıllık bilanço toplamı 27 Milyon ECU'yu aşmayan işletmeler KOBİ'dir" tanımını geliştirmiştir.
Diğer taraftan Avrupa Komisyonu 8 Mayıs 2003 tarihinde Brüksel'de KOBİ tanımlaması ile ilgili gerek ulusal, gerek AB yaygın KOBİ programlarının (ECU-wide SME program) şartlarına karar vermede kullanılacak değişiklikleri onaylamıştır. 1 Ocak 2005 tarihinden
Tablo 4. AB' ye Göre Orta Ölçekli İşletme Sınıflandırması
Çalışan Kişi Sayısı Yıllık Ciro Miktarı/Bilanço Toplamı 100-250 Arası Yıllık Cirosu 7-40 Milyon ECU Arası Olanlar
Yıllık Bilanço Toplamı 5-27 Milyon ECU Arası Olanlar
Tablo 5. AB' ye Göre Küçük Ölçekli İşletme Sınıflandırması
Çalışan Kişi Sayısı Yıllık Ciro Miktarı/Bilanço Toplamı
100' den Az Yıllık Cirosu 7 Milyon ECU' ya Ulaşmayanlar
15
itibaren geçerli olacak söz konusu tanımlama ile eski tanımlamanın karşılaştırması aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 6. AB’ye göre KOBİ Tanımlandırması (EU Commision, 2003).
Avrupa Komisyonu, yeni KOBİ tanımı ile işbirliğini teşvik ederek ve bağımsız girişimcileri bir araya getirmek suretiyle, girişimciliği, büyümeyi, yatırımları ve yenilikleri canlandırabilmeyi amaç edinmiştir.
2.3.3. ABD’de KOBİ Tanımı
Amerika Birleşik Devletleri'nde resmi olarak küçük ve orta ölçekli işletmeler tanımlanmamıştır. Ülkede küçük işletmelerin belirlenmesinde birinci sırada işçi sayısı ikinci sırada satış tutarı ölçüt olarak alınmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri'nde genel olarak 100'e kadar işçi çalıştıran işletmeler küçük sanayi içerisinde yer almaktadır. Bazı durumlarda bu sınır 500 işçiye kadar genişletilmektedir. Orta ölçekli işletmeler için ise genel kabul gören sınır 1000 işçidir. Bazı istisnai durumlarda bu sınır 1500 işçiye kadar artırılabilmektedir (Müftüoğlu, 2002, s. 107).
2.3.4. OECD’de KOBİ Tanımı
OECD bünyesinde KOBİ tanımlaması çalışan kişi sayına göre alınmıştır. Buradaki sınıflama çok küçük sanayi işletmesi, 1 ila 9 kişi çalıştıran işletmeler bu sınıfta değerlendiriliyor. Küçük sanayi işletmesi, 10 ila 99 işçi çalıştıran kişi sayısına göre bu
İşletme Türü
İşçi Sayısı
Yıllık Satış Cirosu Bilanço Değeri (Net)
Orta < 250 <= 50 milyon Euro (1996'da 40 milyon Euro)
<= 43 milyon Euro (1996'da 27 milyon Euro)
Küçük < 50 <= 10 milyon Euro (1996'da 7 milyon Euro)
<= 10 milyon Euro (1996'da 5 milyon Euro)
Mikro < 10 <= 2 milyon Euro (1996'da tanımlanmamış)
<= 2 milyon Euro (1996'da tanımlanmamış)
16
kapsamda değerlendirilmektedir. Orta ölçekli sanayi işletmesi ise, 100 ila 499 kişi çalıştıran işletmeler bu kategoride değerlendiriliyor. Büyük sanayi işletmesi, 500 ve üzerinde işçi çalıştıran kuruluşlardır (Yıldızeli, 2000).
2.3.5. Japonya ve Asya Ülkelerinde KOBİ Tanımı
Japonya’da KOBİ tanımı ayrımında çalıştırılan personel sayısı ve yatırılan sermaye miktarı baz alınmaktadır. Ayrıca aşağıdaki gibi sektörlere göre de ayrıma gidilmektedir (TMMOB, 1999, s.52).
Tablo 7. Japonya ve Asya Ülkelerinde KOBİ Tanımı
Hindistan'daki ayrıma göre, arazi ve makinelere yaptıkları sabit yatırımları 300 bin Dolar'ı aşamayan işletmeler KOBİ, 16 bin Dolar'ı geçemeyen işletmeler ise çok küçük işletme olarak adlandırılmaktadır.
Malezya'da ise 5-49 işçi çalıştıran işletmeler çok küçük, 50-199 işçi çalıştıran işletmeler orta ölçekli, 200'den çok işçi çalıştıran işletmeler ise büyük işletme olarak sınıflandırılmaktadır (TMMOB, 1999, s. 53).
Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki KOBİ tanımlamaları da sektörden sektöre farklılık göstermektedir. Aşağıdaki tabloda bazı sektörlerdeki KOBİ tanımlamaları gösterilmiştir (TMMOB, 1999).
Sektör Yatırılan Sermaye (Milyon Yen) İstihdam Edilen Personel Sayısı İmalat Sanayi 100 Milyon Yen'in altında 300 personelin altında
Ticaret 30 Milyon Yen'in altında 100 personelin altında Hizmet 10 Milyon Yen'in altında 50 personelin altında
17
Tablo 8. Çin Halk Cumhuriyeti'nde KOBİ Tanımı
Sektör Genel Ölçütler
Çalışan sayısı Satış Hasılatı Toplam Varlık
İmalat <2000 < 300 Milyon RMB < 400 Milyon RMB
İnşaat <3000 < 300 Milyon RMB < 400 Milyon RMB
Toptancılık <200 < 300 Milyon RMB
Perakende <500 < 150 Milyon RMB
İletişim ve Taşımacılık <3000 < 300 Milyon RMB
2.4. KOBİ'lerin Ekonomik Kalkınmadaki Rolü ve Önemi
TÜİK 2002 Genel Sanayi İş Yerleri Sayımı (GSİS) 1.aşama sonuçlarına göre, Kobi’ler Türkiye’deki toplam işletmelerin %99.89’unu, istihdamın %76.70’ini, sermaye yatırımının %38’ini, yaratılan katma değerin %27’sini ve ihracatın ise yaklaşık olarak %11’ini oluşturmaktadırlar.
Bütün dünya ülkelerinde küçük işletmeciliğin tarihsel olarak önemli bir yere sahip olduğu ve çok eski bir geçmişe dayandığı görülmektedir. Bu işletmeler, sanayi devrimi gerçekleşip, makineler yardımı ile kitlesel üretim tarzı ön plana çıkana kadar, ekonomilerin temel yapı taşı olarak hizmet vermişlerdir. Sanayi devriminden sonra, kitlesel üretim yapan ve bu yöntemle önemli maliyet avantajları elde eden büyük işletmelerin ortaya çıkması, küçük işletmeleri olumsuz yönde etkilemiş ve yeni rekabet şartlarına uyum sağlayamayan bu işletmelerin pek çoğu kapanmak zorunda kalmıştır (Bozkurt, 1999, s. 20).
Küçük ve orta ölçekli işletmeler, ekonominin kuvvetli bir dinamiği olarak karşımıza çıkmaktadır. Sadece ekonomik açıdan değil sosyal ve politik açılardan da önemli işlevlere sahiptir. Girişimciler küçük işletmelerinin dinamik ve esnek yapıları sebebiyle yoğun emek ve az teknoloji kullanan sanayilerde etkili olarak değişen yeni şartlara uyum göstermeyi bilmiştir. Bundan sonra küçük ve orta boy işletmeler üzerinde ilgi ve dikkatler
18
yoğunlaşmış; bu işletmelerin ülke ekonomileri için vazgeçilmez bir unsur olduğu; ekonomik canlanma, yapısal değişim ve teknolojik yeniliklere uyum konusunda önemli rolünün bulunduğu anlaşılmıştır (Müftüoğlu, 2007, s. 35-38).
KOBİ’lerin gerek sosyal gerekse ekonomik açıdan önemli bir yer işgal ettiği görülmektedir. Gelişmiş ülkelerde ve ülkemizdeki KOBİ’lerin önemi aşağıdaki tabloda ifade edilmektedir (KOSGEB, 2004).
Tablo 9. Gelişmiş Ülke Ekonomilerindeki Kobilerin Bazı Göstergeleri
A. B .D. Alma ny a H ind is ta n J a po ny a İng ilte re G .K o re F ra ns a İt aly a T ürkiy e GELİŞMİŞ ÜLKELER (%) KOBİ’lerin Toplam işletmelere Oranı(%) 97,2 99,8 98,6 99,4 96,0 97,8 99,9 97,0 99,5 95 KOBİ’lerde istihdam Oranı (%) 50,4 64,0 63,2 81,4 36,0 61,9 49,4 56,0 61,1 50 KOBİ’lerde Yatırım Payı (%) 38,0 44,0 27,8 40,0 29,5 35,7 45,0 36,9 56,5 40 KOBİ’lerde üretim Payı (%) 36,2 49,0 50,0 52,0 25,1 34,5 54,0 53,0 37,7 50 KOBİ’lerde ihracat Payı (%) 32,0 31,1 40,0 38,0 22,2 20,2 23,0 - 8 30-40 KOBİ’lere Verilen Kredi (%) 42,7 35,0 15,3 50,0 27,7 46,8 48,0 - 34 -
Yukarıdaki tabloya bakıldığında AB KOBİ’lerinin ihracattaki payının Ülkemize göre daha yüksek olduğu gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.
Avrupa Birliği'ne üye ülkelerdeki küçük işletmelerin özelliklerini aşağıdaki şekilde açıklamak mümkündür. (Şamiloğlu ve Demirel, 2001, s. 49):
19
-Daha az yatırımla daha çok üretim ve ürün çeşitliliğini sağlamaktadırlar, -Daha düşük yatırım maliyetleriyle istihdam imkanı yaratmaktadırlar, -Yapıları itibariyle ekonomik dalgalanmalardan daha az etkilenmektedirler, -Talep değişikliklerine ve çeşitliliklerine daha kolay uyum sağlamaktadırlar, -Teknolojik yeniliklere daha yakındırlar,
-Bölgelerarası dengeli kalkınmayı sağlarlar,
-Büyük sanayi işletmelerinin vazgeçilmez destekleyicisi ve tamamlayıcısıdırlar, -Politik ve sosyal sistemlerin denge ve istikrar unsurudurlar, Demokratik toplumun ve liberal ekonominin ana sigortalarından biridirler.
Ülkemizde KOBİ'lerin ekonomimizdeki yerinin daha iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki tabloların incelenmesi daha yerinde olacaktır. (DİE, 2002).
Tablo 10. Türkiye'deki İşletmelerin Sektörlere ve Çalıştırdıkları İşçi Sayısına Göre Dağılımı
Sektörler Çalışan Sayısı (%) Sektörel Dağılım (%)
Ticaret 32,38 46,19
İnşaat 3,63 2,08
Elektrik, Gaz, Su Dağıtımı 0,91 0,1
İmalat 32,31 14,35
Madencilik ve Taşocakçılığı 1,27 0,11
Otel ve Lokantalar 8,33 9,48
Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri
3,37 5,28
Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler 1,58 1,83
Eğitim Hizmetleri 1,21 0,33
Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri
5,15 5,26
Mali aracı kuruluşların faaliyetleri
1,95 0,79
Ulaştırma, Depolama, Haberleşme
7,91 14,21
Tablo incelendiğinde, işyeri sayısı açısından sektörler itibariyle ticaret sektörü tüm işletmelerin yaklaşık %46'sını oluşturmakta, imalat sanayi ise yaklaşık %15'lik orana
20
sahiptir. Buna rağmen imalat sanayi ile ticaret sanayi arasında istihdam edilen personel sayısı bakımından yaklaşık % 32'lik oranla eşitlik söz konusudur.
Devlet İstatistik Enstitüsünün 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımının sonuçlarına göre Türkiye'de 1.881.433 işyerinde toplam olarak 6.325.036 kişi çalışmaktadır. 'Küçük Ölçekli' olarak tanımlanan 1-9 kişi çalıştıran işyeri sayısı 1.633.509'dur ve işletmelerin %94,94'ünü oluşturmaktadır.
KOBİ'lerin ekonomik ve toplumsal kalkınmadaki rolleri, yalnızca bu işletmelerden beklentiler doğrultusunda ülkeden ülkeye farklılaşmakla kalmamakta aynı zamanda ekonomide sektöre ve zamana göre de değişiklik göstermektedir. Bunun nedeni bu işletmelerin her ülke ve ekonomisi için hedeflenen pek çok amaca yaptıkları katkıdan kaynaklanmaktadır. Bu açıklamalar sonunda KOBİ'lerin ekonomik ve toplumsal kalkınmada KOBİ'lerin önemi şu şekilde sıralanabilir (Sarıaslan, 1994, s.22; Gücelioğlu, 1994, s.1):
-Emek yoğun teknoloji ile çalışma ve kaynak kullanımında etkili olma özelliğine bağlı olarak ülke çapında istihdam yaratmaya ve işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunmak, -Talep değişikliklerine ve çeşitliliklerine daha kısa bir sürede, daha kolay bir şekilde uyum sağlamak,
-Büyük ölçekli işletmelerin kullandıkları hammadde, yardımcı malzeme, işletme malzemesi veya yarı mamul gibi girdileri üreterek onların gelişimini tamamlama ve böylece ekonomide "yan sanayi" oluşturmak,
-Büyük ölçekli işletmelerin ürettiği aynı mal ve hizmetleri üretip, onları rekabetçi ortama çekerek ekonomiye canlılık kazandırmak,
-Esneklik ve yenilikleri teşvik etmek,
-Emek yoğun olmaları nedeniyle bölgesel istihdam olanaklarının arttırılmasına önemli katkıda bulunarak, küçük şehirlerden büyük şehir merkezlerine insan göçünün engellenmesine ve bölgenin kendi potansiyeli içinde kalkınmasına temel oluşturmak,
-Gelir dağılımını olumlu yönden etkileyerek, sermayenin büyük sanayi işletmelerinde ve az kişinin elinde toplanmasını önleyerek toplumda gelirin gerek fonksiyonel gerekse bölgesel düzeyde dağılımını olumlu yönde etkilemek.
21 2.5. KOBİ’lerin Avantajları ve Dezavantajları
Ulusal ekonomi içerisinde önemli bir yere sahip olan KOBİ’ler, yerel pazarı daha iyi bilmesi nedeniyle bir takım üstünlükleri bulunmaktadır. Ayrıca esnek bir yapıya sahip olması, bölgesel kalkınmaya katkıda bulunması, rekabetin teşvik edilmesi, istihdama katkıda bulunması, küçük tasarrufların teşvik edilmesinde yardımcı olması, yan sanayi olarak büyük firmaları desteklemesi gibi üstünlükleri göze çarpmaktadır. Ancak bunların yanında KOBİ’lerin zayıf olduğu yanları da göz ardı etmemek gerekir.
2.5.1.KOBİ’lerin Avantajları
KOBİ'lerin avantajları şu şekilde sıralanabilir:
-Daha az yatırımla daha çok üretim ve ürün çeşidi sağlayabilirler.
-Marjinal istihdam yaratma olanakları diğer işletmelere göre daha fazladır, zira daha düşük maliyetle istihdam imkanı yaratmaktadırlar.
-Bankalarla ilişkilerinde daha dikkatli hareket ettiklerinde ve yapıları nedeniyle ekonomik dalgalanmalardan az etkilenirler.
-Personelle yakın ilişkiler kurabilirler.
-Teknik gelişmelere kısa sürede uyum sağlayabilme yeteneğine sahiptirler. -Yatırımlarda daha çok öz sermayeye ağırlık verirler.
-Üretimde el emeği önemli bir faktördür.
-Ülkedeki işsizliğin azaltılmasında kilit rol oynamaları sebebiyle desteklerden faydalanabilirler.
-Pazar şartlarındaki değişikliklere uyum kabiliyetleri yüksektir. Böylece esnek talebe daha çabuk cevap verirler.
-İşletmede bulunan makineler büyük kapasiteli olmadığı için teknolojik değişmeler sonucu yeni makinelerin ortaya çıkmasına bağlı olarak, makinelerin demode olma olasılığı azdır (Görmüş, 1991, s.137).
2.5.2. KOBİ’lerin Dezavantajları
KOBİ'lerin dezavantajları aşağıdaki gibidir: -Olumsuz rekabet,
22
-Özellikle stratejik kararların işletme sahip veya ortaklarınca alınıp, orta ve/veya alt düzey görevlilerin tam katılımının sağlanamaması,
-İşletme bünyesinde, mali danışman veya uzman istihdam edememe, -Uzman bir finansman ekibi veya departmanından yoksunluk, -Sermaye yetersizliği,
-Finansal planlama yetersizliği,
-Banka ve diğer finansal kurumlardan yeterli desteği görememe, -Sermaye piyasasından yeterince yararlanamama,
-Ürün geliştirme eksikliği,
-Üretim ve satış arasındaki koordinasyon yetersizliği, -Modern pazarlama etkinlikleri sergileyememe,
-İşletmelerin küçük veya orta ölçekli olması sonucu ihale vb. etkinlikleri izleyememek,
-İşyerinin veya yerleşim alanının küçüklüğü, -Bağımsızlığını kaybetme ve batma riski, -Kalifiye eleman sağlayamamak,
23
3.KOBİ’LERİN TEMEL SORUNLARI
KOBİ'lerin temel sorunları içerisinde günümüzde yer alan örgütlenme ve yönetim, hammadde ve tedarik, üretim, pazarlama, finansal yönetim, muhasebe yönetimi, insan kaynaklan yönetimi, halkla ilişkiler, ihracat, mevzuat ve bürokrasi, AR-GE ve karar alma ile ilgili sorunları bulunmaktadır. Tezimizin ana konusu KOBİ’lerde pazarlama sorunları olması nedeniyle pazarlama sorunlarını ayrı bir başlık altında değerlendirmek daha doğru olacaktır.
3.1.Yönetim ve Organizasyon Sorunları
KOBİ'lerde hiyerarşik yapıdaki karar ve icra organlarının önemli bir kısmı aile bireylerinden oluşmaktadır. Küreselleşme, bilgi ekonomisi, hızla değişen bilgi ve iletişim teknolojileri, yeni pazar fırsatları ve ekonomik krizlerin yaşandığı bir ortamda giderek karmaşık hale gelen işletme faaliyetleri ve büyüyen işletme ölçeği karşısında, işletme sahibinin ve aile bireylerinin bilgi ve becerilerinin yetersiz kalması, değişime uyum sağlamayı güçleştirmektedir. Ayrıca yeni uzmanlık alanlarının ortaya çıkması, bilginin önemli bir değer haline gelmesi, işletme-çevre ilişkilerinin önem kazanması ve organizasyon yapılarının karmaşık hale gelmesi nedeniyle zaman ve bilgi açısından girişimci yetersiz kaldığından, işletmelerde başka yöneticilere de ihtiyaç duyulmaktadır (Özgener, 2003, s. 139).
Bugün yurdumuzda geçerli ve yaygın şekliyle burada ana belirleyici unsur işletme sahipliğidir. İşletme sahibi diğer özelliklere sahip olup olmadığına bakılmaksızın, aynı zamanda girişimci ve işletme yöneticisi durumundadır. Kısacası bugün yurdumuzda bir işletme kurabilmek için önemli olan para sahibi olmaktır. Halbuki sağlıklı ve güçlü bir KOBİ yapısında, tam tersine, baş faktörün girişimcilik boyutunda olması gerekir. Zira işletme sahipliği, işletmenin mülkiyetine sahip olmak şeklinde sadece hukuki bir nitelik taşır. Girişimcilikte ve yöneticilikte ise ekonomik, yönetsel, finansal, sosyal ve politik özellikler daha ağırlıklıdır. Bu nedenle işletme sahibinin girişimcilik ve yöneticilik konularında eğitilmesi işletmenin başarı açısından kilit faktör durumundadır (Müftüoğlu 1995, s. 50).
Bu işletmelerde ise, tepe yönetiminde iş bölümüne gitmek veya bu görevi profesyonel bir yöneticiye devretmek çoğunlukla tercih edilmeyen bir davranış biçimidir. Girişimcinin piyasa hakkındaki bilgiyi toplama ve değerlemedeki yetersizliği, nitelikli personel istihdamından kaçınması, yetki devretmemesi ve başka yönetici istememesi, KOBİ'lerde
24
yanlış kararların alınmasına ve esnek bir yapının oluşturulmasına engel olmaktadır (Börü, 1997, s. 179).
KOBİ'lerin yönetim ve örgütlenme problemleri arasında, planlama ve karar verme konuları da sorun oluşturmaktadır. Şöyle ki; KOBİ'lerde genellikle taktik, kısa ve orta vadeli planlar yapılmakta, geleceğe yönelik işletmenin çevresine ilişkin olan uzun vadeli ve stratejik planlar yapılmamaktadır. Özellikle KOBİ'lerin büyüyüp gelişebilmesi için farklı alternatifleri değerlendirmeye ve bunların uygulanabilirliğini araştırmaya yönelik fizibilite çalışmaları, gerek kuruluş dönemi gerekse sonrası yapılmamaktadır. Ayrıca yeni pazarların araştırılması, potansiyel müşterilerin tespit edilmesi, yeni yatırım ve finansman imkanlarının araştırılması, yeni muhasebe tekniklerinin, stok kontrol yöntemlerinin, işgücü planlarının yapılması, dış pazar imkanlarının araştırılması vb. hususlar teknik bilgi ve uzmanlaşmayı gerektirmektedir. Ancak KOBİ sahip ve yöneticileri bu konularda uzman kişiler değildirler. Gerek planlama gerekse diğer hususlarda gereken titizliğin gösterilmemesi işlerin rastgele yapılmasını gündeme getirmekte ve bu konularda planlama yapmak masraflı görülmektedir. Halbuki işletmelerin karşılaştıkları sonuçlar açısından uzun vadeli, stratejik plan ve hedeflerin yokluğunun en büyük maliyet olarak işletmeye yansıyacağı kesindir (İrmiş, 1997, s.164).
Mucuk (2005, s.91)’a göre, “KOBİ'lerde yönetim ve organizasyon yapısındaki boşluklardan dolayı yöneltme veya eşgüdümleme düzeyinde de sorunlarla karşılaşılmaktadır. Koordinasyon, çalışmayı kolaylaştırmak ve başarıyı sağlamak için bir organizasyonun bütün faaliyetlerinin ahenkleştirilmesidir”. Eşgüdümleme, KOBİ yönetimleri açısından da göz ardı edilemeyecek derecede önemlidir. Bu fonksiyon, "bir işletmenin yönetsel faaliyetlerini kolaylaştırmak ve başarı şansını artırmak için, departmanlar ve eylemler arasında uyum sağlanmasına yönelik çalışmaları kapsar". KOBİ'lerde, gündeme gelen belli başlı eşgüdümleme sorunları arasında; "kabul görebilecek yalın bir örgüt yapısı kurulamaması; KOBİ amaç, plan ve programlarının uyumlaştırılamaması; örgüt içi iletişim biçiminin patron veya ortakların kişisel uygulamalarına bağlı gelişip, şekillenmesi; işbirliği ve ekip çalışması ruhunun patron, ortak veya yakınlarının tutumlarına bırakılıp, kararlara katılımda astların yeterince özendirilmemeleri" sıralanabilir (Akgemci, 2001, s. 21).
KOBİ'lerin profesyonel manada oluşturdukları teşkilat şeması bulunmadığından dolayı örgütlenme (organizasyon) düzeyinde sorunlar yaşadıkları da görülmektedir. Nitekim yönetici, personelin iş paylaşımını kendisi işin başında bulunarak yaptığı için firma
