Izgara ve altlık üstünde barındırılan Ile de France X Kıvırcık (F1) ve merinos kuzularının entansif besideki performansları

Ulud. Univ: Zir. Fak. Derg., (1986) 5: 111-117

IZGARA VE ALTLIK üSTÜNDE BARINDIRILAN ILE DE

FRANCE X KIVIRCIK (F

1 )

VE MERINOS KUZULARININ

ENTANSIF BESIDEKI PERFORMANSLARI

' '

ÖZET

ümran

ŞAHAN*

Erdoğan TUNCEL **

Bu araştırma ızgarada ve yerde bonndırılan lle de France X Kıvırcık (F 1 ) ve Merinos kuzulannın ad libitum-yemiernenin besi performansı ve maliyetini saptamak amacıyla yapılmıştır. Yaklaşık olarak 10-13. haftalıkhen sütten kesilen erkek kuzular araştırmanın hayvan materyalini oluşturmuştur. Iki gruba aynlmış gruplardan ikisi tahta ızgara, diğer ikisi de altlık üzerinde barındırıliırak deneme yürütülmüştür.

Izgara üzerinde batındın/an gruplardan ne de France X Kıvırcık (F1) grubu-nun besi başı ağırlıklan (n= 9), 19.46 ± 0.75 kg, Merinos grubunun (n= 8) 22.15 ± 0.76 kg, yerde banndırılan_ grup/ann ise sırasıyla, 19.01 ± 0.71 (n=;:: 8) ve 22.40 ±

0.88 kg (n = 10) olarak saptanmıştır. Deneme 70 gün sürmüş grupların besi sonu ağırlıklan ise sırasıyla; 39.95 ± 0.88, 43.66 ± 1.42, 37.41 ± 2.04, 42.19 ± 0.98 kg, bu süre sonunda sağlanan toplam ağırlık artışları 20.32 ± 1.62, 21.72 ± 2.07,

18.71 ± 3.18-, 19.79 ± 2.58 kg olarak bulunmuştur. Gruplarda günlük canlı ağırlık artışlan sırasıyla 291.73 ± 7.76, 3i0.31 ± 10.00, 267.18 ± 1S.40, 282.67 ± 12.23 g ve 1 kg canlfağırlık artışı için tüketilen kesif yem miktan ise_, 5.480; 5.41 O, 5.025 ve 5.821 kg olarak bulunmuştur.

Denemede besi başı ve besinin diğer dönemlerinde ortalama canlı ağırlıklar

bakımından yapılan istatistik analizlerde ızgarada barındın/an Merinos grubuyla, yerdeki ne de France X Kıvırcık (F ₁₎ grubu arasındaki farklılık istatistik olarak önemli bulunmuştur (P

<

0.05).

lstatistik önemli çıkmamasına rağmen günlük canlı ağırlık artışı ve besi sonun-da kuzu başına elde edilen besi karı da ızgarada bonndırılan gruplarda daha fazla ol-muştur. Denemede elde edilen verilerden anlaşıldığı üzere entansif kuzu besisinde ızgara üzerinde barındırma, yerde barındırmaya göre daha fazla canlı ağırlık kazancı sağlamakta, dolayısıyla daha fazla kazanç getirmektedir.

*

**

Araş. Gör.; Uludağ Univ. Zir. Fak. Zootekni Bölümü Prof. Dr.; Uludağ Vniv. Zir. Fak. Zootekni Bölümü

-111-SUMMARY

e Perfonnance of Ile de France X

Kıvır

c

ık

(F

ı)

and Merinos

Lam~

s

in Th . F d"

Whı

"c

h

Reared on Slatted Floor and Straw Bedding

Intensıve ee ıng,

· . d . t to de termine the effects of and ad übitum

ho h has been carrıe ou o

T ıs researc tr w on fattening performance and cost ın feeding and rearing on

s~a7;d/':::; ~::in~

lam bs. The lambs weaned when they Ile de France X Kıvırcı hı t . t two groups and one of them reared on were ı 0-13 week old and t ey pu ın

°

.

wodden slatted floor and _the other on str4a6w±

b~d:;

n

g(

~

= 9) 22.15 ± O. 76 (n

=

8), The initial live weıghts were 19. · • lı (F )

+

=

and 22.40 ± 0.88 kg (n= ı O) for Ile de France X Kıv_ırcı . ı 19.01 - _0.71 (n dB) latted floor and on beddining respectively.

Fattenıng perıod

and Merıno reave on s e live wei hts at the end of the fattening period were

~;t;~ :~

.~~:

~

₃

~

h: ;~

~:J.

37.41 ± lo4 and 42.19 ± 0.98 kg. The totallive

weig~t

: 203±162 2172±207 1871 ±3.18 and19.79±2.581ıgthedaily

gaıns were . . ' . . , . 7 + 12 28

lo "ht

0 29173+776 31031±1000 267.18±15.40,282. 6 - 0 g.

ıve weıg gaıns . - · • · · • 821 lı

Feed consumption for ı kg li ve weight gain w ere 5.480, 5.41 O, 5.025 and 5. g. Statistical analysis showed that only Merino group reared

?"

~latted floor djffered from ne de France X Kıvırcık (Fı) group rear~d on beddıng ın re&pect to average live weight at the different time of fattening ~erıo~ (P

<.

0.05) ..

Jnspite of statistically non significant, the daıly lıve weıght gaıns of lambı an.d fattening profit for per head reaved on slatted floor were highe~ than the la_mbı reared on bedding, it also condudet that fattening on slatted (loor ıs more profıtob­ le than the fattening on bedding.

GİRİŞ

ülkemizin ve Dünya'nın artan nüfusu beslenme sorununun her geçen gün

bü-yümesine neden olmaktadır. Türkiye günde kişi başına 16 g protein tüketimi Ue en geri ülkeler arasında yer almaktadır. Bu sorunun temelinde yatan neden, ülkemizde nüfusun yıllık % 2.7 gibi büyük bir hızla artmasına karşılık, hayvansal üretimdeki artışın yetersiz oluşu sonucu halkımızın beslenmesinde çok büyük önemi olan hay· vansal protein açı~ının giderek büyümesidir (Karabulut, 1983).

Do~~ koşullann koyun yetiştinneye elverişli olması, koyun etinin sı~ır etine tercih edilmesi gibi nedenlerden dolayı, ülkemizde et gereksinmesini ~ılayan kay· naklardan en önde geleni koyunlardır. Koyun sayısının 40.391.000 başa ulaştığı gli· nümüzde tanm istatistiklerinden yapılan hesaplamalara göre toplam hayvan varlı~ı·

mızın % 58.9'unu koyun ve kuzular, belediye mezbaha ve kombinalannda kesilen toplam hayvan sayısının (16.846.000 baş) % 41.2'sini koyun (6.941.000 baş) ve

% 31.7 (5.300.000 baş)'ının kuzular oluşturmaktadır (Anonymous, 1985/a). Aynı

yıl üretilen toplam 901.000 ton etin 288.326 tonu (% 32'si) koyun eti ve 105.417 tonu(% 11.7'si) ise kuzu etidir (Anonymousfb).

Mezbahalarda kesilen kuzulann ortalama karkas a~ırlı~ı 8 kg civannda olup,

canlı a~ırlıklan ise· 15-17 kg dır. Bu ortalama de~er ileri ülkelerdeki kuzu karkas a~ır· lı~ının yaklaşık olarak yansı kadardır. Erken kesilen kuzulann besiye alınması ile et üretimi büyük ölçüde artabilece~i bilinmekle birlikte yetiştiriciyi erken kuzu kesimine iten bazı nedenler vardır (Akı, 1977). Batı Anadolu, Trakya ve Mannara Bölgelerind~! koyun sütü yüksek fi)'at bulmakta, yetiştirici kuzuyu bir an önce sat-mak istemektedir. Kuzu etinin iyi para getirmesi, deriden kar edilebilmesi amacıyla

diişük a~ırlıktaki kuzulanh kesimi gibi nedenlerin yanısıra, hayvan yetiştirme

tekni-~i açısından da çeşitli yetersizlikler ve engeller bulunmaktadır (Karabulut, 1983). Kuzu eti ihraç materyali olarak ta büyük önem taşımaktadır. İslam ülkeleri

önemli bir pazar durumundadır. 1983 yılında 2.556.084 baş canlı koyun ihracının yanında 44.680.597 kg da taze et olarak gerçekleşmiş ve buna karşılık 104.846.598

dolar döviz girdisi sa~lanmıştır (Yalman, 1984).

ülkemizde kuzu besisi genelde yerde banndırma şeklinde ya,pılmakta olup,

taban zemin topraktır, bazı durumlarda altlık serilrnektedir. Altlık kullanımıyla

be-raber maliyetin, iş gücünün artması, hastalıklann yayılabilmesi gibi sorunlar da

orta-ya çıkmaktadır. Sürekli kuzu besicili~i yapmayı planlayan işletmeler için tahta ızgaralı sistemler üzerinde kuru beslemek ideal uygulama<lır (Bayı:aktaro~lu, 1984).

Bu araşbrmayla ızgara ve altlık üzerinde entansif besiye alınan Merinos ve

lle de France X Kıvırcık (F ı) erkek kuzulannı ad li bi tum yemierne koşullannda besi performanslan ve iki farklı banndırma sisteminin besi süresince ekonomik

yön-den sa~layaca~ı yararlar saptanmaya çalışılmıştır.

MATERYAL ve YÖNTEM

U. U. Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama a~lında yürütülen bu araştırma­ nın hayvan materyalini 10-13 haftalık iken yaklaşık 20 kg canlı a~ırlıkta sütten

kesilmiş 20'şer başlık erkek lle de France X Kıvırcık (F ı) ve Merinos genotipll

kuzu-lar oluşturmuştur. Araştırma faktöriyel düzende tesadüf parsellerine göre düzenlen·

miş olup, gruplardan ikisi tahta ızgara üzerinde altlıksız, di~erleri de kıyılmamış samanın kullanıldığı altlık üzerinde barındrnlmışlardır. ·

Deneme hayvanlan sütten kesimden önce k-esif yeme alıştınlmış

olduklann-dan bir haftalık kısa bir alıştırma döneminden sonra besiye başlanmıştır. Besiye başlamadan önce hayvanlarda iç parazitlere karşı ilaçlama yapılmıştır. Besi boyun-ca hayvanlarda sindirim bozukluklarına engel olmak amacıyla gruplara 100 gfgün baş düzeyinde saman ve ad libitum düzeyde pelet formdaki kuzu-buza~ı besi yemi

verilmiştir.

Deneme süresince hayvaniann a~ırlık artışları 14 !Jjnde bir kontrol edilmiş ve

70. günün sonunda besiye son verilmiştir. Araştırmanın sonunda maliyet hesaplan; 1 kg canlı ağırlı~ın maliyeti, yem, işçilik, veteriner-ilaç, altlık ve ızgara giderlerinin

tek tek hesaplanması şeklinde bulunmuştur.

Verilen istatistiksel analizlerde faktöriyel düzende varyans analizi uygulanmış

olup, Genotip X Ba~nma interaksiyonun önemi F testiyle kontrol edilmiştir

(Düz-güneş, 1983).

ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA

lle de France X Kıvırcık (F 1 ) ve Merinos genotipleriyle 4 grup halinde yürütü-len araştırmada deneme gruplannın besi, yem tüketimi ve maliyet ile ilgili tanımlayı­ cı bilgiler Tablo 1'de sunulmuştur. Tablo 1'den de görülece~i üzere gruplann besi başlangıç ve besi sonu canlı a~ırlıklan sırasıyla; 19.46 ± 0.75, 22.15 ± 0.76, 19.01 ±

0.71, 22.40 ± 0.88 kg; 39.35 ± 0.88, 43.66 ± 1.42, 37.41 ± 2.04, 42.19 ± 0.98 kg

olarak bulunmuştur.

113-...

...

""'

ı

Tablo: 1

lfe de France' X Kıvırcık (F ı) ve Merinos Gruplarının Besi, Yem Tüketimi ve Maliyet Özellikleri •

ÖZellik IZGARA OZERi YER

Ile de France X Kıvırcık (F ı) Besi başı ağırlığı (kg)

·Besi sonu ağırlığı (kg) Beside toplam ağır. art. (kg) Beside günlük ort. canlı ağır. art. (g) Beside günlük ort. yem tüketimi (kg) ı kg canlı ağır. art. için kesif yem tük. (kg) ı kg canlı ağır. maliyeti (TL)

Kuzu başına ort. besi karı (TL)

ı9.46 ± 0.75 39.95 ± 0.88 20.32 ± 1.6ı 291.73 ± 7.76 1.548 5.480 583 9.290

Merinos Uc: de France Kıvırcık (F ı)

22~ı5 ± 0.76 ı9.01 ± 0.71 43.66 ± ı.42 37.41± 2.04 21.72 ± 2.07 ı8.71 ± 3.ı8 3ıo.3ı ± ıo.oo 267.ı8 ± ı5.40 ı.663 1.307 5.410 5.025 607 578 9.ı20 8.736 Merinos 22.40 ± 0.88 42.ı9 ± 0.98 ı9.79 ± 2.58 282.67 ± ı2.23 1.55ı 5.821 597 8.942

Denemede, besi başı ve besini n. tüm -devrelerinde ortalama canlı a~ırlık bakı­

mından yapılan gruplar arası varyans analizlerinde besinin tüm devrelerinde hanndır­

ma şeklinin gruplar arasında. bir farklılığa neden olmadığı, banndırma şekli X ırk

interaksiyonunun da önemli çıkmadığı, fakat ırk faktörünün etkisinin önemli çık­

tığı görülmüştür (P

<

0.01). Bu farklılığın hangi gruplar arasında bulunduğunu tes-pit için yapılan Duncan Testi sonucuna göre bütün dönemlerde ızgarada barındınlan

Merinos grubuyla yerde hanndırılan lle de France X Kıvırcık (F 1 ) kuzulan arasında

fark önemli bulunmuştur (P

<

0.05).

Sütten kesimden sonra besiye alınan kuzularda doğum me;simi uzun bir

süre-ye dağılmış V€ ilk doğan kuzulann genellikle Merinos kuzusu olmalanndan dolayı

De de France X Kıvırcık (F ı.) kuzularina göre daha fazla süt em ip, denemenin başın­

da daha !azla canlıag-ırlığa sahip olmuşlardır. Bu sonuç Aktaş (19&8) le uyum

için-dedir. Deneinedeki kuztilann analannın aşım öncesi ağırlıklan, lle de France X Kı­

vırcık (F 1 ) grubunda; 40.6 ± 12.8 kg, Merinos anaçlarında 55.6 ± 1.71 kg olmuştur.

Aşım öncesi ağırlik ortalamalan fazla olan Merinosanaçlanndan doğum ve sütten

kesim ağırlığı yüksek kuzular elde edilmiştir. Willt ve ark. (1968) ve Eliçin (1985)

tarafından bulunan sonuçlar denemedeki sonuçlarla benZ€rlik göstermektedir.

Deneme süresince gruplar arasında günlük canlı ağırlık artışlan arasında

istatis-tiki önemli bir fark çıkmamasına rağmen besi başı ve besinin tüm devrelerinde

görü-len bu farkın yukan-da açıklanan nedenlerden kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

Dene-mede besi sonu-besi başı arasında lle de France X Kıvırcık (F ı) grubu ortalama

19.481, Merinos grubu ise 20.651 kg. canlı a~ırlık artışı sağlamışlar ve her iki ırkta

da ızgara üzerinde banndınlan gruplarda canlı ağırlık artışı daha fazla olmuştur.

Tablo l'de görüleceği gibi, besi boyunca günlük ortalama canlı ağırlık artışı

sırasıyla; 310, 291, 282, 267 g olarak bulunmuştur. İstatistik olarak önemli çıkma­ masına rağmen ızgarada banndınlan gruplarda ızgarada banndırma lehine az da olsa

farkbitk gözlenmiştir. Elde edilen ağırlık artışlan ortalaması yaklaşık (282 g) ülke·

mizde entansif besi uygulanan birçok araştırma-da, Okuyan ve ark. (1975), Akı

(1977) tarafından elde edilen değerlere yakın, Bayındır ve ark. (1985), Yücelen ve

ark. (1975), Eliçin ve ark. (1976), Eliçin ve ark. (1984) den ise daha yüksek

bulun-muştur. Izgara üzerinde hanndırılan gruplanil daha fazla günlük canh ağırlık artışi

göstermesinin çeşitli nedenleri arasında; ızgarada hanndırılan gruplar altlığın ve

güb-renin yarattığı 'nemli ve sıcak ortamla direk temas etmemeleri ve altlığın serildiği

'günlerde az da olsa altlıktan yeme imkanlan olmadığı için kesif yemi daha fazla

tü-ketmeleri sayılabilir.

Tablo 1 'in incelenmesinekın görül~ği üzere besi boyunca günlük kesif yem

tüketimi bakımından gruplar arasmda ki farkldıklar Istatistik önemli bulunmamasına·

karşın Merinos gruplannın günlük kesif yem tüketimleri daha fazla olmuştur. Bunun

yanında ızgara üzerinde banndınlan gruplarda kesif yem tüketiminin daha fazla

olduğu görülmekte ve bunun yukarıda açıklanan nedenlerden kaynaklandığı

anlaşıl-maktadır.

-Besi boyunca 1 kg caniı ağırlık artışı İçin tüketilen kesif yem miktan bakımın­

dan gruplar arasında istatistik önerrıli bir farklılık bulunmamıştır. Tablo l'den görü

-leceği gibi 4., 1., 2. ve 3. gruplar sırasıyla 5.821, 5.480, 5.410, 5.02 kg yemi 1 kg

canlı ağırlık artışı için tüketmişlerdir. Besi süresince hava sıcaklığındaki ani

likler yemin daha az ya da daha fazla tiiketlmine, bunu_n yanında ~sinin _son

döne-minde canlı a~ırlık artışının bir takım faktörlerden etkilenerek de~ışmesınden çok

yapa~ının çevrede hakim olan ba~ıl nemden etkilenip rutubet çekmesi ve ızgarala· nn aralıklannda biriken dışkılann yapa~ıya iyice bulaşması yüzünden a~ırlık artı­

şında farklılıklar gözlenmiştir. Entansif kuzu besisiyle Ilgili araştırmalarda 1 kg

canlı ağırlık kazancı. için kesif yem tüketimleri, Okuyan (ı 980), Eliçin ve ark. (ı984)'e yakın, örkiz ve Akçapınar (ı975), Yücelen ve ark. (ı975)'den daha az

bulunmuş tur.

Besi süresince ı kg canlı a~ırlığın maliyeti Tablo ı 'de görüleceği üzere, 2.

grup-ta en fazla olmuş, bunu 4., ı. ve 3. grup izlemiştir. ı kg canlı ağırlı~ın maliyeti Me

-rinos gruplannda daha fazla olmuştur. Ortalama besi kan ise sırasıyla; 9.290, 9.ı20,

8

.

736 ve 8.942 TL. olmuştur. Deneme sonunda kuzu başına en yüksek kann ı.zgara

üzerinde banndınlan gruplarda olduğu görülmektedir. Bu sonuçtan <la anlaşılmakta­

dır ki, ızgara üzerinde banndırma hayvanlarda daha fazla canlı ağırlık artışı sağlan­

makta, böylelikle besi süresince maliyetin düşmesine, dolayısıyla karlılığın

artma-sına neden oluşturmaktadır.

Hayvansal protein açığı fazla olan ülkemizde hızla et üretimimlzi arttıncı

önlemler alınması gerekir. Bu amaçla erken kuzu kesimini önleyici ve entanslf besi-cili~l özendirici önlemlerin yanısıra, bu araştırmadan elde edilen verilerden anlaşıla­

cağı_ üzere yerde banndırma yerine ızgara üzerinde kuzu besicili!lnin yapılabilmesi

yetiştirici koşullannda uygulamaya başlamasıyla kuşkusuz et üretimimizin arttırıl­

ması açısından yararlı olacaktır.

KAYNAKLAR

AKl, T., ı977. Kıvırcık Kuzulann Çeşitli Büyüme Dönemlerindeki Besi Gücü, Yem

Tüketimi ve Karkas özellikleri üzerinde Araştırmalar. Lalahan Zootekni Araş.

EnL,52:52~ .

ANONYMOUS, ı985/a. Türkiye İstatistik Yıllığı

ANONYMOUS, ı985/b. FAO Production Yearbook. •

BAYINDIR, Ş., TUNCEL, E. ve OKUYAN, M.R. ı985. Kıvırcık ve Merinos Erkek

Kuzulannın Entansif Koşullardaki Besi Performansı ile Kesim ve Karkas

özel-likleri. Yem Sanayii Derg., 47, ı3-ı9 s.

BAYRAK~AROCL~,

~-

·

ı984

.

Koyun-Toklu-Kuzu

Besicili

~

i. Hayvancıl

ıktab

eri

. T~knıkler Semınerı, A.ü. Zir. Fak. Yayınlan, Ankara, ı20-ı29.

DüZGüNEŞ, O. ı983. İstatistik Metodlan ·ı. A.ü. Zir. Fak. Yayınları. 861: 229,

An kara, 2ı 7 s.

ELtÇtr,

~-

·

OK

U

YAN,

M.R.,

CANGİR,

S. ve KARABULUT, A.

ı976.

Akkaraman,

vesı X Akkaraman (F ı) ve Malya X Akkaraman (F ı) Kuzulannın Besi Gücü

ve Karkas özellikleri üzerinde Araştırmalar. Çayır Mer'a ve Zootekni Araş.

Enst. Yayınları, Ankara, 39 s.

ELtÇt~TA.,

CANGİR,

S., KARABULUT, A., SABAZ, S., ANKARALI, B. ve

üRK, H.

ı984.

Entansif Besiye

Alınan

Anadolu Merinosu lle de France

. X Akkara',"an (F

ı)

,

Malya Erkek

Ku

z

ulannın

Besi Gücü ve Karkas özellikleri.

ELİÇİN, A., 1985. Alman Yerli Merinoslan Ue Siyah Başb Etçi Koyunlarda Döl Ye·

rimi ve Bunu Etkileyen Bazı Faktörler üzerinde Araşbrmalar. A.ü. Zir. Fak.

Yayınları. 932: 536, Ankara, 71 s.

KARABULUT,

A

.

,

CANGİR, S. 1983. Kuzu Yetı,tirnıe Teknikleri. Çayır Mer'a ve

Zootekni Ara,. Ens. Yayınlan. 83, Ankara, 38 s.

OKUYAN,

M.R.,

ELİÇİN, A., KARABULUT, A. ve CANGİR, S. l975. Entanslf

Besiye Alman Akkaraman Erkek ve Di'i Kuzuların Besi Güçleri ve Karkas

özelilkleri üzerinde Araştırmalar. A.ü. Zir. Fak. Yayınlan, 25: 3, Ankara.

OKUYAN, M.R., ELIÇtN,

A.,

ERKUŞ, A. ve ZINCİROOLU, M. 1980; Deeişlk yaş­

larda Besiye Alınan Akkaraman Kuzulannda Besi Gücü, Optimal Besi Süresi,

Karkas Kalitesi ve Maliyet Ozerbıde Araştırmalar. Do~a Bilim Derg., 4: 1, An·

kara, 30-35 s. .

öRKİZ, M., AKÇAPINAR, H. ·1975. Saf Merinos ve De de Franee X Merlnos Melezi

Erkek Toklutann Büyüme Hızı ve Karkas özellikleri. Lalahan Zootekni Araf.

Eıi&t. Derg. 22: 34. .

YALMAN,

K.

1984." Et üretimimiz, İhraeat ve Sorunlan. Haftalık Enforma.yon

Bülteni, Ankara, 3-7 s.

YU'CELEN, Y., OKUYAN, M.R., ELİÇİN, A. 1975. 7-8 Ayhk Yattakl Kuzularm

Besisinde Farklı Besin Maddeleri Oranlt Kesit Yem Karmalannın Etkileri.

A.tt. Zir. Fak. Derg., 24, Ankara.

WI'M',

M

.

,

LOHSE, B. 1968. ElnOuss Eines untersehleOichen Körperbautyps der

Eİtemschafe aut' die Mastleistuiıg ·und der Schlachkörparwent ihre Lammer.

2. Tierzuchtg. Zuchtgsbial, 84: 2, 101•109.