KAPPADOK~A BÖLGES~'NDEN TAPINAK PLANLI B~ R ANIT MEZAR: KAYSER~~ - FELAH~YE MEZAR ANITI
SERDAR HAKAN ÖZTANER*
Kayseri ili, Felahiye ilçesinin yakla~~k 7 km kuzeybat~s~nda, Kepiç kö-yüne 4.5 km mesafede yer alan yap~, vadiye bakan bir tepe üzerinde ku-zeydo~u-güneybat~~ do~rultusunda in~a edilmi~tir'. Büyük bölümü ayak-ta olan an~t~n bilimsel arkeolojik kaz~s~~ henüz gerçekle~tirilmerni~tir2.
Yap~~ ilk olarak, 1907 y~l~nda Kappadokia bölgesini gezen H. Grgoi-re tarafindan genel tanunlar~~ yap~larak, foto~raflanyla birlikte Roum-Di-gin / Kerpiç Tap~na~~~ ad~yla yarmlanm~~ur3. Grgoire'~n verdi~i bilgile-re ve foto~raflara dayanarak, yakla~~k yüz y~l önce toprak alt~nda olup gö-rülmeyen birçok yerin kaçak~larca aç~~a ç~kar~ld~~~~ ve yap~n~n bu süreç-te çe~itli ~ekillerde tahrip edildi~i anla~~lmaktad~r. Günümüzde de tahri-baun devam etmekte oldu~u görülmektedir'.
Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Co~rafya Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dal~, AnkarafTÜRK~YE, oztaner@humanity.ankara.edu.tr
Barrington Atlas of Caeek and Roman World (ed. R. J. A. Talbert), Princeton, Oxford, 2000,
Ha-rita 63, 64.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanl~~~n~n izniyle, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Co~raf-ya Fakültesi Arkeoloji Bölümü'nden, Prof. Dr. Fikri Kulako~lu ba~kanl~~~nda yürütülmekte olan "Kayseri Yüzey Ara~t~rmalar~" projesi kapsam~da Felahiye Mezar an~t~nda, 2009-2010 y~l-lannda, ara~t~rma ve belgeleme çal~~malar~~ taraf~m~zca gerçekle~tirilmi~tir. Yap~n~n ara~t~r~l-mas~~ s~ras~ndaki te~vik ve yard~mlar~~ için de~erli hocalanm Prof. Dr. Kutlu Emre'ye, Prof. Dr. Fikri Kulako~lu'na ayr~ca Kültepe kaz~~ ekibine, yap~n~n mimari çizimlerini gerçekle~tiren mi-mar Elif Erdem Öztaner'e çok te~ekkür ederim.
' H. Gr~'•goire, "Voyage dans k Pont et en Cappadoce", BCH 33 (1909), s.46-51, lev.7-10.
Günümüze kadar büyük oranda ayakta kalabilnfi~~ olan yap~da özellikle son elli y~l içeri-sinde insan eliyle gerçekle~tirilen tahribat~n iyice artt~~~, define arayanlarm, eski eser kaçalw~Lan-run hedefi oldu~u, ziyaret edenlerce yap~n~n tüm duvarlar~na isim ve tarihler kannarak yo~un bir tahribata maruz b~rak~ld~~~~ görülmektedir. Çevre halk~ndan edinilen sözlü bilgilere göre, 1990'11 y~llarda yap~n~n arka bölümü içerisinde, can~n~~ kaybetme pahas~na dinamit dahi patlatil-rru~ur. Bugün yap~n~n geçen yüzy~l~n ba~~ndaki foto~rafiannda yerinde sa~lam görülen ahnhk penceresinin art~k yerinde olmad~~~, dü~erek ikiye bölündü~ü, tono~~ çat~r destekleyen kemerin kilit ta~~~ da dahil üç kemer blo~unun parçaland~~~, birkaç parça sayesinde kemerin halen yerin-de kalabildi~i görülmektedir. Herhangi bir sars~nt~~ veya zaman içerisinyerin-de olu~acak bozulmalar sonucu kemerin y~k~lmas~~ an meselesidir. Kemerin çökmesi yap~n~n tonozundaki y~k~lmay~~ da be-raberinde getirecektir. Yap~n~n gelecek ku~aklara }dolmadan, ayakta ve daha iyi korunarak ka-labilmesi için gerekli olan restorasyon çah~malanrun bilimsel altyap~s~n~n olu~turulmas~nda mi-mari belgelemesini ve ara~t~rma= yapt~~~m~z bu çal~~ma bir ilk ad~m niteli~i ta~~maktad~r.
Tan~m
Bir podyt~m üzerinde yükselen dikdörtgen planh yap~n~n toprak üzerinde ayakta kalan k~sm~~ d~~tan d~~a 9,65 x 11,85 m ölçülerindedir. An~t~n giri~~ kap~s~n~n önünde, ~u an y~k~lm~~~ ve toprak alt~nda kalm~~~
pronaos — ön giri~~ mekam yer almaktad~r (Resim 1). Kesin boyutlar~~
an-cak bilimsel kaz~lann ard~ndan saptanabilecek olan yap~n~n, y~k~lan ve toprak alt~nda kalan k~s~mlanyla birlikte yakla~~k 10 m geni~li~inde ve 17 n~~ uzunlu~unda olabilece~i anla~~lmaktad~r (Çizim 1).
Yap~n~n pronaos k~sm~~ podyumun üst hizas~ndan itibaren y~k~lm~~~
ol-mas~na kar~~n, iç mekan~, naos büyük oranda tonoz çat~s~~ ile birlikte
gü-nümüze kadar korunagelmi~tir.
An~t~n podyum ve duvarlann~n in~as~nda, vadinin kar~~~ yamac~nda bulunan mermer oca~~ndan ç~kar~ld~~~n~~ dü~ündü~ümüz çok düzgün nra~lanm~~~ büyük boyutlu mermer bloklar kullan~lm~~t~r.
Kaçak kaz~larla bir bölümü aç~~a ç~kar~lm~~~ olan yap~n~n temelinde, podyumun üzerine oturdu~u 0,44 m yüksekli~indeki euthynteria ve alt~n-daki yakla~~k 0,70 m yüksekli~indeki stereobatbloklan yer almaktad~r.
1,90 m yüksekli~e sahip podyumun 0,36 m yüksekli~indeki alt ve üst profilleri i~leni~~ aç~s~ndan farkl~l~k göstermektedir. Podyumun ka-baca biçimlendirilmi~~ düz ve e~ik silmeden olu~an iki bölümlü alt pro-filmin aksine üç bölümlü üst profili 19~n~a rekta profillidir (Resim 2). Baz~~
euthynteria ve podyumun alt profiline ait bloklar ile cephe bloklan üzerin-de in~aat a~amas~nda, bloklan yerle~tirmek için kullan~lan mahmuzla-r~n b~rak~ld~klar~~ görülmektedir.
Yap~n~n d~~~ duvarlan birbirlerine kenetlerle ba~lanm~~, tek s~ra mermer rektagonalbloldarla in~a edilmi~tir. Duvar kalml~klann~~ olu~turan
bu bloklann geni~likleri giri~~ kap~s~n~n yer ald~~~~ güneybat~~ cephede 0,86 m (Resim 3, Çizim 2), kuzeydo~u arka cephede 0,84 m (Resim 4, Çizim 3), güneydo~u ve kuzeybat~~ yönlerindeki her iki uzun yan cephe-de ise 1,16 m (Resim 4, 6, Çizim 4) olup bloklarm uzunluldan yakla~~k 1 - 4,3 m, yükseklikleri ise 0,43 - 1 m aras~nda de~i~mektedir.
Bu duvarlar podyuma oturan 0,73 m yüksekli~indeki sokl bloklar~~
üzerinde 6 s~ra halinde 4 m boyunca yükselerek 0,085 m yüksekli~in-deki bir biti~~ profiliyle sonlanmaktad~r. 0,045 m yüksekli~inde bir to-rus, 0,025 m yüksekli~inde bir düz silme ve 0,015 m yüksekli~indeki bir içbükey profilden olu~turulmu~~ olan bu profil ayn~~ hat üzerindeki kimi
KAYSER~~ - FELAH~YE MEZAR ANM 371
blokLarda ince i~çili~i tamamlanmadan b~rak~lm~~~ düz silme halinde gö-rülmektedir (Resim 4, 5).
Yap~n~n duvarlar~n~n kö~elerinde, d~~~ yüzden 2 cm d~~a glann ya-pan, 4 adet pilaster yer almaktad~r. Bu kö~e pilasterler 4 m yükselerek, duvarlar üzerinde devam eden, biti~~ profiliyle sonlan~rken bir üst s~ra-daki pilaster korinth ba~l~ldann~~ ta~~maktad~r. Kö~elerde yer alan 0.67 m
yüksekli~indeki pilaster korinth ba~l~klanmn aras~nda, tüm cephelerde düz bir hat halinde devam eden bir s~ra mevcuttur. Bu s~radaki blok-lar, pilaster ba~hldann abakus levhas~yla ayn~~ h~izada devam eden, 0.10 n~~ yüksekli~indeki iki bölümlü, e~imli ve düz bir silmeden olu~an bir ta-ca sahiptir.
Yap~nm 1,33 m yüksekli~indeki üst yap~s~, pilaster ba~liklann üst kotundan itibaren tüm d~~~ cephe duvarlar~~ boyunca devam eden 0.76 m yüksekli~indeki üç faskidh ar~itrav-friz bloldart ile toplam yüksekli~i 0.57 m
olan konsollu korni~'den (di~~ s~ras~, konsolh~geison, sima'dan)
olu~turulmu~-tur (Resim 5, Çizim 2, 3, 4).
Bezemesiz olan ar~itrav ve friz birlikte i~lemni~tir. Ar~itrav faskialan
as-tragaPlerle taçland~nlm~~t~r. Ar~itrav taa 19ma rekta profilli iken, d~~~ bükey
profilli friz iki bölümlü silmeden olu~an bir taca sahiptir.
Konsollu komi~in en alt~nda dikdörtgen kesidi di~~ s~ras~~ üzerinde
geison 'u alttan destekleyen kare formlu konsollar ile en üstte bezemes~iz
d~~a ta~k~n Iryma rekta profilli bir sima bulunmaktad~r. Geison'un alt yüzün-de, konsollar aras~nda kalan kasederde rozet, çiçek ve masidardan olu-~an bezemeler yer almaktad~rs.
Podyum üzerinden tonoz çatuun oturdu~u ar~itrav üst kotuna kadar
ki yükseklik yakla~~k 5,80 m'dir. Yap~n~n yakla~~k yüksekli~i, stereobat
üzerinden tonoz çannm üst noktas~na kadar yakla~~k 11,60 m'dir. An~t~n kuzeydo~u arka cephesinde sima bloklann~n üst seviyesinde üçgen bir ahnh~~n yer ald~~~, her iki kö~ede korunagelen e~ik sima bloklanndan anla~~lmaktad~r. H. Grgoire'~n yay~nlad~~~~ yap~n~n 1907 y~l~na ait foto~raflar~nda6 arka cepheye ait al~rd~k kalkan duvar~n~n alt
'Benzer tipteki konsollugcison için bkz. M. Kad~o~lu - K. Görkay - S. Mitchell, Roma Dönt~ni'r~de
Ankyra, ~stanbul 2011, s. 172, 177.
s~rasm~n sa~lam olarak yerinde durdu~u, bu bloklann ortas~nda pence-reli bir blo~un bulundu~u görülmektedir. Ancak günümüzde söz ko-nusu ahnh~r~n kalkan duvar~n~n sadece iki kö~e blo~u yerlerinde koru-na gelmi~~ olup pencereli blo~un yap~~ içerisine devrilerek iki parçaya ay-nld~~~~ saptanm~~t~r (Resim 4, Çizim 3).
Yap~n~n arka ve yan duvarlarmda toplam üç adet pencere aç~kl~~~~ mevcuttur. Bunlardan özellikle arka cephedeki pencerenin çevresinde-ki derzlerden duvar örgüsünün pencere aç~ld~~~na uygun olarak in~a edilmedi~i görülmektedir. Dolay~s~yla bu pencerelerin yap~n~n ikincil kullan~m~na yönelik olarak sonradan aç~lm~~~ olduklar~"' belirgindir. Yükseklikleri 1.57 m olan pencerelerden, ikisi uzun yan kenarlarda, bi-ri arka cephededir. Uzun yan duvardakilerden, güneydo~u kenardaki 1,02 m, kuzeybat~~ kenardaki 0.98 m ve kuzeydo~u arka duvardaki ise 1,01 m geni~li~e sahiptir. (Resim 4, 6)
Yap~n~n ön cephesi olan, güneybat~~ k~sa kenar~nda, naos'a aç~lan gi-ri~~ kap~s~~ yer almaktad~r. Kap~~ aç~kl~~~~ 2,58 x 4,22 m ölçülerindedir. Ka-p~n~n e~ik ta~~~ olarak büyük boyutlu dev~irme bir mermer blok kullan~l-m~~t~r. E~i~in üzerinde, her iki tarafta, çift kanad~~ bir kap~n~n hareketi-ne göre aç~lm~~~ yay formunda yuvalar mevcuttur. Gühareketi-neybat~~ cephenin her iki kö~esinden 0,75 m ç~k~nt~~ yaparak antaian olu~turan yakla~~k 0,58 m geni~li~indeki pilasterler, pilaster korinth ba~l~klar~n~~ ta~~maktad~r. Yan d~~~ cephelerdeki ar~itrav-frizbloldan sözü edilen ba~hklann üst yan-sma kadar devam ederken, ay~n kotta, ön güneybat~~ cephede iç ar~itrav blokLarmm cephe boyunca devam ettikleri görülmektedir. Di~er üç d~~~ cepheden farkl~~ olarak bu cephedeki ar~itravlann üst lus~mlannda friz, di~~ s~ras~, geison, si~na bloldann~n yer almamas~~ söz konusu cephenin ~u an y~k~lm~~~ olan pronaos'un arka, iç cephesi oldu~una i~aret etmektedir. Cep-hedeki iç ar~itrav bloldann~n yüzeylerinde, belirli arahklarla, 0,55 ila 0,67 m yüksekli~inde, 0,50 ila 0,60 m geni~li~inde dört adet büyük boyutlu kiri~~ yuvalan görülmektedir. Bu yuvalar~n kodan ve i~çililderi mimari aç~dan de~erlendirildi~inde, d~~~ duvarlarda aç~lan pencereler gibi son-radan agld~ldan anla~~lmaktad~r (Çizim 3).
Yap~n~n giri~~ k~sm~nda stylobat seviyesi alt~nda, antalar hizasmdaki podyum duvarlar~n~n d~~a güneybat~ya do~ru 4,7 m kadar uzand~~~~ tes-
KAYSER~~ - FELAH~YE MEZAR ANITI 373 pit edilmi~tir. Söz konusu ön podyum duvarlarmdan güney kö~eye bir-le~eni, bat~~ kö~eye birle~ene göre daha iyi korunmu~tur (Çizim 1). Uç k~-s~mlarda yakla~~k 2 m geni~li~inde ölçülen podyum duvarlaruun arala-rmda kalan 5,20 m geni~li~indeki k~sm~n ne ~ekilde in~a edilmi~~ oldu~u bilimsel kaz~lar ile kesin olarak saptanabilecektir.
Aman in~a edildi~i tepe ve eteklerinde, yüzeyde, yap~n~n ön cephe-sine ait mimari elemanlar görülmektedir. Bunlardan biri güney kö~e si-ma blo~u iken (Resim 7) di~eri yine pronaos'a ait olan bezemesiz soffitli bir ar~itrav blo~udur (Resim 8). Yap~n~n çevresinde sütunlara ait par-çalar görülmemekle birlikte bunlann kullan~lmak üzere zaman içerisin-de ta~~nm~~~ olmalan mümkündür.
Yap~n~n iç mekan' 8,76 m uzunlu~a ve 6,65 m geni~li~e sahiptir. D~~~ cephede podyum üzerinde takip etti~imiz 0,73 m yüksekli~indeki
soklbloldan ayn~~ kotta, iç cephede de dö~eme seviyesi üzerinde, naos'un dört duvar~~ boyunca devam etmektedir. Naos'un taban dö~emesini olu~-turan 0.30 m kalinli~~ndaki mermer dö~eme bloldanmn sadece küçük bir k~sm~~ filaya~~~ p~ilasterlerin çevresinde korunagelmi~tir (Çizim 1).
Naos giri~inin 6 m gerisinde, arka cephenin 2,1 m önünde yer alan,
0,64x0,60 m ölçülerindeki, uzun kenarlardan glunt~~ yaparak kar~~l~kl~~ duran bu iki filaya~~~ pilaster yap~n~n üzerini örten tonoz çat~r destek-leyen kemeri ta~~maktad~r (Resim 9, 10, Çizim 5, 6).
Son' dan itibaren yakla~~k 4,05 m yüksekli~e sahip olan filaya~~~
pilas-terler üzerine 0,60 m yüksekli~indeki 0,59x0,60 m taban ölçülerindeki pilaster korinth ba~l~klan oturmaktad~r (Resim 9, 10). D~~~ cephede oldu~u gibi içte de ba~hldarla ay~-~~~ hizada ve e~~ yükseltide olan düz yüzlü bloklar tüm iç cephe boyunca bir bant halinde devam etmektedir. Bu bloklar iki bölümlü, düz ve içe e~imli silinelerden olu~an, abakuslevhas~yla ayn~~ hiza-daki bir üst prof~le sahiptir. Ba~l~k hatt~~ olarak tammlayabilece~imiz bu bloklarm alt s~ras~ndaki bloldarm ve pilasterlerin üzerinde de, tüm iç cep-he boyunca devam eden iki bölümlü üst bitim profili vard~r.
Ba~l~k hatt~~ üzerindeki s~rada iç cephe boyunca devam eden, 0,40 m yüksekli~indeki üç faskiall ar~itrav yer almaktad~r. Üç bölümlü ar~itrav tac~~ lyna rekta profilli olup faskidlar aras~nda astragaf ler mevcuttur (Çizim 5, Resim 9).
Yap~n~n iç mekarun~n üzerini örten tonoz çat~, ar~itraillann üst sevi-yesinden itibaren, her iki uzun kenara oturmaktad~r. Pilasterlerce ta~~-
nan, yakla~~k 2,7 m yançapmdaki ve toplam 28 adet kemer blo~undan olu~an kemer tonoz çat~r aktan desteklemektedir. Yap~n~n arka kesi-minde, kemerle d~~~ duvar arasmda kalan 2 m uzunlu~unda ve 6,65 m geni~li~indeki bölümde tonoz çat~~ tamamen y~k~lm~~t~r (Resim 10).
Yap~n~n arka duvanyla filaya~~~ pilasterler arasmda kalan bölümün ortasmda, zemin seviyesinin alt~na in~a edilmi~~ 2 x 2 m ölçülerinde kare formlu bir crypta bulunmaktad~r. Kaçak kadarla aç~~a ç~km~~~ olan
ctypta'ya, naos'un kuzey kö~esinde dö~eme seviyesinin alt~nda bulunan iki
basamak ve onlara dik olarak arka duvar önünde yer alan 1,86 m uzun-lu~undaki, 0,53 m geni~li~indeki koridordaki ikisi toprak alt~nda olan al-t~~ basamalda inildi~i anla~~lmaktad~r Buna göre r~ht yükseklikleri 0,30 m olan toplam 8 basamalda inilen crypta'run dö~eme seviyesi alt~ndaki yük-sekli~i 2,40 m olarak hesaplanabilmektedir (Çizim 1, 5, Resim 11).
Kaçakglarca kaz~lmas~mn ard~ndan, dinamidenmesi sonucu yap~-n~n üst lus~rr~lar~ndan, alinli~~ndan dü~en mimari blok ve moloz parça-lar~yla dolmu~~ durumdaki c9pta, an~t~n i~levi hakk~nda bilgi veren en önemli unsurlardan birisidir.
Yap~~ Tipi ve Restitüsyon Önerisi
Yap~n~n yerle~im yeri d~~~nda, vadiye hakim konumu, pronaos ve na-os'dan olu~an, podyum üzerinde yükselen mimarisi, ayn~~ zamanda me-zar odas~~ niteli~indeki bir cnpta'ya sahip olu~u bu yap~n~n daha önceki yay~nlardas belirtildi~i gibi prosodos tap~nak planl~~ bir mezar an~t~, "Tap~-nak-Mezar9" olarak in~a edilmi~~ olabilece~ine i~aret etmektedir.
Grgoire, ag.e. s. 47, S. Cormack, 77~e Space of Death in Roman Ana Minor, Wiener Forsd~un-gen zur Arch"aologie Band 6, 2004, s.277.
9 "Tap~nak-Mezarlar için bkz. F. Matz, "Hellenistische und Römische Grabbauten", Di-e AnkkDi-e 4 (1928), s.284-286; A. MachatschDi-ek, Di NDi-ekropolDi-en und GrabmülDi-er im GDi-ebiDi-et von Elaiussa SDi-ebask und Korykas in Rauhen fiili/nen, Denkschriften, Band 96, (1967), s.85-100, 106-110; J.M.C. Toynbee,
De-~~th and Burial in the Roman Workl, Thames and Hudson, London 1971, s.130-132; H. von Hesberg,
Römische Grabbauten, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darnastadt 1992, s.182-201; F. I~~k,
"Tempelgr'ker von Patara und ihre anatolischen Wurzeln", Lykia, Anadolu-Akdeniz Kültürleri H, (1995), s. 160-186; C. Berns, Untersuchungen zu den Grabbauten derfrühen Kaiserzeit in Aleinaskr~, Asla Minor Studien Band 51, (2003), s.144-145 ; Cormack, ag.e., s.161 v.d.; Ç. Özbek, "Anadolu'nun Helle-nistik ve Roma Dönemi An~t Mezar Gelene~ine Genel Bir Bak~~", Patronvs, Co~kun özgünel'e 65. Ta~~
Arma~an:, Festschnfl fiir Co~kun özgünel zum 65. Geburtstag, 2007, s.265-271; M. Durukan, "Chronolog-y
of the Temple Tombs in Rough Cilicia, Bautechnik im antiken und vorantiken Kleinasien",
KAYSERI - FELAH~YE MEZAR ANITI 375
Anadolu'daki, Roma Dönemi tapmak biçimli mezar arudarmm plan tipleri aras~nda prosOos tap~nak plarunm, di~er tap~nak - mezarlar-
dan olan antah veya antas~z sütunsuz tek templum in antis se pseudoperip- kral planl~~ mezarlara göre en fazla kullan~l~p sevilen tip oldu~u S. Cor-mack tarafindan belirtilmektedir 1°. CorCor-mack Anadolu'da, Kana, Lykia, Pamphylia, Pisidia, Kappadokia ve Kilikia Bölgeleri'ndeki Roma Döne-mine ait tap~nak planl~~ mezar arudan üzerine gerçekle~tirdi~i çal~~ma-s~nda, "Tapmak-Mezarlann yirmi bir adedinin kesin olarak prosOos
planl~~ oldu~unu, yedi adedinin de olas~l~kla bu tipte olabilece~ini ileri sürmektedir.
Felahiye mezar an~tm~n kaz~~ öncesi mevcut durumuna göre, y~k~lm~~~ olan pronaos'unun rnimarisi hakk~nda en fazla bilgiyi, yap~n~n antalanmn hizasmda 4,25 m öne do~ru ç~kan podyum duvarlar~~ ile in~a edildi~i te-penin güney ete~inde yüzeyde görülen ar~itrav blo~u vermektedir.
Yap~n~n 2,6 m geni~li~indeki giri~~ kap~s~n~n bulundu~u ön cephe duvar~n~n kö~elerinden 0,75 m d~~a ç~kan her iki k~sa anta's~mn aras~n-da sütunlarm yer almas~~ mimari aç~aras~n-dan olanald~~ de~ildir. Yap~~ yakm~n-da saptanan soffitli ar~itrav - friz blo~u yap~n~n pronaDs'unyakm~n-daki sütun s~ra-s~n~n varl~~~na i~aret etmektedir. Söz konusu 2,07 m uzunlu~undaki, k~-sa kenarlar~ndan biri pahh di~eri k~r~k olan soffitli ar~itrav - friz blo~u-nun, yakla~~k 2,7 m uzunlu~unda olabilece~i hesaplanm~~t~r. Yap~nm bat~~ kö~esindeki, anta ile sütun s~ras~n~~ ba~layan blok oldu~unu dü~ün-dü~ümüz bu ar~itrav friz blo~unun ölçüsüne yalun ölçülerdeld üç ar~it-rav ile yap~n~n yakla~~k 9,3 m uzunlu~undaki ön cephe geni~li~i geçile-bilmektedir. Buna göre, kö~elerdeki antalar üzerinden gelen ar~itrav-larla birle~en ön cephedeki üç ar~itrav blo~u dört sütun taraf~ndan ta-~~n~yor olmal~d~r. Bu saptama do~rultusunda, bir tetras0 prosOos oldu~u-nu söyleyebildi~imiz yap~n~n soffidi ar~itrav blo~uoldu~u-nun ölçülerine göre, sütun s~rasm~n antalann yakla~~k 1,7 m önünde yer ald~~~n~, podyumun ise sütun s~ras~= önünde, yakla~~k 2,3 m daha ileriye do~ru uzan~yor oldu~unu dü~ünmekteyiz (Çizim 7, 10, 11).
Proslos tapmak planl~~ Felahiye mezar an~t~~ gibi Kilikia, Pisidia, Lykia, Pamphylia ve Bat~~ Anadolu'da örneklerini gördü~ümüz pek çok
"Tap~nak-Mezar", bir podyum üzerinde yükselmektedir. Ancak benzer mimaride olup, yüksek bir podyum üzerinde yükselmesine kar~~n Ter-messos'dakill, Türkmenu~a~~/Mezgit Kale'dekiI2, Elaiussa Sebaste'de-ki", Demircili / Imbriogon Kome'deki" gibi prosp,/os planl~~
tap~nak-me-zarlarda, Felahiye an~t~ndan farkl~~ olarak sütunlar podyumun kenar~n-dan itibaren yükselmektedir. Felahiye an~t~nda koruna gelen kal~nt~lar-dan podyumun ön duvarlarm~n, yakla~~k 2'~er m geni~li~inde iki kanat halinde sütunlann ön k~sm~nda, ileriye do~ru ç~kt~~~~ anla~~lmaktad~r. Bu ~ekildeki mimari, podyumun kanatlann~n aras~nda kalan 5,20 m ge-ni~li~indeki k~s~mda, ön cephedeki kap~ya do~ru ç~kan basamakl~~ bir gi-ri~in yer alabilece~ini dü~ündürmektedir. Podyumunun ön k~sm~~ basa-makli olan benzer örnekleri Patara'daki" prospdos planl~~ tap~nak-mezar-larda görmekteyiz.
Felahiye mezar an~t~n~n üzeri pek çok tap~nak-mezarda oldu~u gi-bi tonoz çaliyla örtülüdür. Ancak Felahiye an~t~n~n tonoz çalism~, De-mircili / Imbriogon Kome'deki prosodos planl~~ tap~nak-mezardaki çat~r
ta~~yan kemer" gibi pilasterlerce ta~~nan bir kemer17 desteklemektedir. Roma Dönemi'nde Kilikia, Pisidia, Lykia, Pamphylia'da oldu~u gi-bi Kappadokia Bölgesi'nde Caeserea çevresinde" de tap~nak gi-biçimli mezar an~tlanmn in~a edilmi~~ olduklan görülmektedir. Bunlardan biri ~ncesuNiran~ehir'deki podyumlu, basamakl~~ ancak templum in antis plan-
" Termessos'daki prosOos tap~nak-mezar için bkz. R. Heberdey - W. Wilberg, "Grabbauten von Termessos in Pisidien", ojH 3 (1900), s. 204-205; Cormack, a.g.e, s.315-316, fig.212.
12 H. Hellenkemper — F. Hild, Neue Forschungen in Kilikien, Österreichische Aka~lemie der Wissenschafien,
Philosophirch-HistonSche Klasse, Denkschnfien 186, (1986), s. 57, fig.51,52,53
's Elaiussa Sebaste'deki kuzeydo~u nekropolünde yer alan T11 mezar~~ için bkz. Machatschek, a.g.e., s. 98-100, Taf. 52-54, Abb.68,69.
14 J. Keil - A. Wilhelm, Denkmöler mis dem Rauhen Kiliken, MAMA III (1931), s. 25-26 Taf.12;
Cormack, a.g.e. s.204-206, fig. 71-77; M. Wegner, "Kunstgeschichtliche Beurteilung der Grabtempel von Olba/Diokaisareia", Mansel'e Ar~na~an, Melanges Mansel (1974), s. 575-583.
Patara C tap~nak mezar~~ için bkz. I~~k, a.g.e., s. 161-162, Lev. 3 o-e, 9; Cormack, a.g.e., s.26I-262, fig.145-148; Patara D tap~nak mezar~~ için bkz. I~~k, a.g.e., s. 162, Lev. 4, 10; Cormack, a.g.e., s.263, fig.149.
16 Keil - Wilhelm, a.g.e., s. 25-26, Taf.12; Cormack, a.g.e., s. 204-206, fig. 71-77.
17 Cormack, a.g.e., s. 277.
18 Kayseri ve çevresindeki Roma Dönemi mezar an~tlar' için bkz. H. Kodan - C.
Günbat-t~, "Tontar Roma Mezan", Türk Arkeoloji Dergisi 30 (1992), s. 88, dn.8; G. Y~ld~z ve di~., Kayseri Ta-~trunaz Kültür Varl~k/an Envanteri 2009/Cilt 1, T.C. Kayseri Valili~i ~l Kültür ve Turizm Müdürlü~ü (2009), s. 306, 327, 347.
KAYSERI - FELAH~YE MEZAR ANITI 377
11 oldu~u dü~ünülen tap~nak-mezard~r 1°. Di~eri Kayseri P~narba~~~ ilçe-si, Panh köyünde, Caesarea Bünyan (H)Erp(h)a yol güzergah~n~n yak~-n~nda yer alan, Felahiye mezar an~t~yla benzer bir topografyada in~a edilmi~~ olan an~tt~r20. Panh mezar an~t~n~n pronaos'u büyük oranda y~k~l-m~~~ olup, iki kanat halindeki podyumunun ön duvarlan yerlerinde ka-labilmi~tir.
Bu de~erlendirmeler, saptamalar ve tipolojik kar~~la~t~rmalar ~~~-~~nda, bilimsel kaz~lar öncesinde, yap~n~n mevcut durumuna dayanan restitüsyon önerisi burada sunulmaktad~r (Çizim 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13)
Tarildendirme
Felahiye mezar an~t~mn yap~m tarihine dayanak olabilecek ve ya-p~yla e~le~tirilebilen bir yaz~t~n bilinmemesine kar~~l~k21, yap~~ tipolojisi-ne, genel mimari özelliklerine ve bezemelerine dayanarak yap~n~n ta-rihlendirilmesi mümkündür. Mezar an~t~mn mimarisi ve mimari ele-manlar~~ bütünüyle Roma imparatorluk Dönemi'ne ait özellikler ta~~-maktad~r. Yap~n~n d~~~ cephelerinin kö~elerinde ve özellikle kapal~~ me-kanda bulunmalanndan dolay~~ daha iyi korunmu~~ olan naos içerisinde-ki p~ilaster korinth ba~l~klar~ndaki akanthus yapraklarmm form ve
i~leni~le-ri tai~leni~le-rihlendirmede önemli bir ki~leni~le-riter olmu~tur (Resim 12). ~ki s~ra akant-hus yapra~~n~n yer ald~~~~ pilaster ba~l~klann alt s~ras~ndaki, be~~
yaprak-ç~ktan olu~an akanthus yapraklar~n~n orta yaprakç~klar~~ dört parmakl~-d~r22. Yaprakç~klar üzerindeki damarlar oldukça derin ve v kesitli i~len-mi~lerdir. Dört yaprakh orta yaprakç~~~n derin kanallar~~ yapraklar~n en
19 M. ReStle, Studien zur frühbyzantinischen Architektur Kappadokiens, Denkschnfien, Wien 138,3, 1979,
s.87, fig. 191,192.
20 Y~ld~z ve di~., a.g.e., s. 347.
21 Bölgede ele geçen yandar ve mil ta~lar~~ için bkz. Grgoire, a.g.e. s.44, 52, 53 lev.7-10;
D. French, "The Roman Road-system of Asia Minor", A.NRW Il, 7.2, (1980), s. 721-722; D. French, "Milestones of Cappadocia", EpAnat 5 (1985) 147-154; D. French, Roman Roads and Miles-tones of Asia Minor, Fasc.2 An Interim Catalogue of MilesMiles-tones, BAR International Series 392,1, Oxford (1988), s.184-207; N. T. Önen — M. Arslan, "Kayseri Müzesinden Yeni Yaz~tlar", OLBA XVIII, (2010), s. 307-322.
22 Dört parmald~~ yaprakç~k Aphrodisias dekorasyon okulunun bir özelli~i olarak
görülmektedir. Aphrodisias dekorasyon okulu için bkz. M. L. Fischer, Das korinthische Kapitell im Alten Ismet in der hellenistiscl~en und römischen Periode. Studien zur Geschichte der Baudekoration im Nalum Osten, 1990, s. 42; M. Kad~o~lu, Die Scaenae Frons des 7"heaters von Nysa am Meiander, 2006, 158; Kad~o~lu — Görkay - Mitchell, Roma Diinerni'nde AnI9~ra, 2011, s. 175.
alt~na kadar derince i~lenmi~ken, bu kanallar üzerinde köprücükler23 görülmektedir. Yaprak orta damanm her iki taraftan s~n~rlayan kanal-lar bu köprücükler hizas~na, orta yaprakç~~~n derin kanalkanal-lar~na kadar devam etmektedir. Yaprakç~klar aras~ndaki gözlerin alt k~s~mlan iç bü-key bitimli olup yukar~ya do~ru hafifçe geni~leyip uçlara do~ru yaftkla-~arak sivrile~en uzun derin yar~klar ~eklindedir. Felahiye mezar an~t~-n~n pilaster ba~liklanan~t~-n~n akanthus yapraklannda görülen köprücükler ile dört parmald~~ orta yaprakç~klar ile genel i~leni~i M.S. 2. yüzy~l~n sonla-r~na tarihlenen Ankyra Sütunlu Caddesinin ba~l~klanna" benzemekte-dir. Aynca gözlerin ve yaprakç~klann formlan M.S. 178 depreminden sonra yeniden in~a edilen Smyrna Agoras~mn portikolann~n ba~l~klan23 ile M.S. 2. yüzy~l~n ikinci yar~s~na tarihlenen Sagalassos Yukan Agora-daki nymphaion' un ba~l~klan28 ile benzerlikler ta~~maktad~r. Benzer
ör-nekler ~~~~~nda Felahiye an~t~= ba~liklann~~ genel olarak M.S. 2. yüzy~-l~n ikinci yar~s~na tarihlemek mümkündür27. Yap~n~n mimari elemanla-r~ndan, kemer bloklar', ar~itrav-friz bloklar!, korni~~ bloldan da M.S. 2. yüzy~l~n ikinci yansma ait stili yans~tmaktad~r. An~tm korni~~ bloldan M.S. 2. yüzy~l~n ikinci yar~s~na tarihlenen Nysa Tiyatrosu28, Ankyra Sü-tunlu Caddesi28, Aphrodisias Tetrapylon'u30 , Smyrna Agoras~m
korni~le-riyle benzerlik göstermektedir.
Benzer tipteki mezar amtlar~mn tarihlendirmelerinden, tap~nak-mezarlann M.S. 2. ve 3. yüzy~llarda sevilerek in~a edildikleri anla~~l-maktad~r.
Felahiye mezar an~t~, mimarisi, teknik özellikleri ve bezemelerine göre Roma imparatorluk Döneminde, M.S. 2. yüzy~l~n ikinci yans~nda,
23 Aphrodisias dekorasyon okulunun bir özelli~i olarak, Antoninler Dönemi ve Erken
Severuslar Dönemine tarihlenen yap~larda görülen bu köprücükler için bkz. L. Vandeput, The
Architectural Decoration in Roman Ana Minor, Sagalassos: a Case Study, SEMA 1, 1997, s. 104-105; Fischer, a.g.e., s.49; Kad~o~lu - Görkay - Mitchell, a.g.e., s. 175.
24 Kad~o~lu - Görkay - Mitchell, a.g.e., s. 174-177. 25 Vandeput, a.g.e., s.35, lev.120.
26 Vandeput, a.g.e., s.212-213, lev.43.3, 43.4.
27 Tarihlendirmedeki de~erli fikir ve katlulanndan ötürü M. Kad~o~lu ve L. Vandeput'a
çok te~ekkür ederim.
23 Kad~o~lu, a.g.e., s. 49-57.
29 Kad~o~lu - Görkay - Mitchell, a.g.e. , s. 172, 177. 30 Vandeput, a.g.e., s.141.
KAYSER~~ - FELAH~YE MEZAR AN~T~~ 379
in~a edilmi~~ olmal~d~r. Bununla birlikte, yan duvarlannda aç~lm~~~ olan pencerelerden, yap~n~n zaman içerisinde yap~m amac~n~n d~~~nda fark-l~~ i~levlerde de kullan~lm~~~ oldu~u anla~~lmaktad~r. H. Grgoire, yap~-n~n duvarlanna kaz~nm~~, ancak tahribat nedeniyle günümüzde görü-lemeyen, birkaç haça ra~men yap~n~n kilise olarak kullan~ld~~~n~~ dü~ün-medi~ini belirtmektedir32. Bu ikincil kullan~m i~levinin do~ru biçimde saptanabilmesi için yap~n~n bilimsel arkeolojik kazilanmn yap~lmas~~ ge-rekmektedir.
De~erlendirme
Roma Döneminde Kappadokia Eyaleti s~n~rlar~~ içerisinde bulunan, Felahiye Mezar An~t~= vadiye cepheli amtsal mimarisi, vadiye hakim konumu, Roma dönemine ait yap~~ kal~nt~lar~mn bulundu~u Felahi-ye'ye33 ve eyaletin ba~kenti, yollann kesi~ti~i Caesarea34'ya olan mesafe-si, göz önüne al~nd~~~nda bir yol güzergah~mn yak~n~nda olabilece~i dü~ünülmektedir. Bölgedeki bilinen yollar33 üzerinde yer almamas~na kar~~n günümüzde kullan~ld~~~~ gibi antik dönemde de yol güzergah~~ olabilecek vadinin, bulundu~u bölgenin yak~n~ndaki Caesarea, Archal-la, Iustinianoupolis Nova üzerinden kuzeye do~ru bir Roma Dönemi köprüsüyle (Çokgöz Köprü) Halys'i geçip Euaissa, Basilika Therma'ya do~ru devam etti~i dü~ünülen yo136 ile ba~lant~s~~ olmas~~ olas~d~r.
Amtsal yap~lanyla önemli ki~iler için in~a edilmi~~ olduldan dü~ünü-len, Felahiye mezar an~t~~ gibi ça~da~~~ pek çok tap~nak-mezann yap~ld~-~~~ M.S. 2. yüzy~l~n ikinci yans~ndaki tarihsel süreçte ya~anan olaylarda dikkat çekicidir. Bu dönem, Roma imparatoru Marcus Aurelius ve Lu-cius Verus'un Parthlara kar~~~ düzenledi~i seferin ard~ndan, M.S. 165
32 Gregoire, a.g.e., s.51. 33 Gregoire, a.g.e., s.43-44, lev.6.
34 W. Ruge, Caesarea (5), RE III, 1897, co1.1289-1290; F. Hild - M. Restle, Kappadokien
(Kappadokia, Chanianon, Sebasteia und Lykandos), Tabula Imperii Byzantini Band 2, Denkschriften
Band 142, 1981.
33 Bölgedeki yollar için blu: V. Chapot, "Via", Daremberg-Saglio, Dictionnare Des Antiquith
Grecques d Romaines, Cilt V, (1919), s. 814; French 1980, a.g.e., s.698-729; French 1985, a.g.e., 5.147-54; French 1988, a.g.e.; F. Hild, Dc byanIinische Strassensystern in Kappadokien, Tabula Imperii Byzantini Band 2, Denkschriften Band 131, (1977) s. 114-117; S. Mitchell, Anatolia La« Men, and
Gods in Asia Minor, Vol 1, The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule, 1993, s.124-136; R.J.A. Talbert (ed.), a.g.e., Harita 63, 64.
y~lin~n sonu 166 y~l~n~n ba~~nda Mezopotamya'da ba~layan veba salg~n~~ nedeniyle geri dönen askerlerle birlikte hastal~~~n Anadolu'ya yay~ld~~~, Roma'ya kadar ula~t~~~~ ve M.S. 189'a kadar sürerek 23 y~lda milyonlar-ca ki~inin öldü~ü bir dönem olmu~tur". Felahiye mezar arut~run bu dö-nemde sefere kat~lan veya veba salg~n~ndan ölen önemli bir ki~i için ya-p~lm~~~ oldu~unu ileri sürmek mevcut verilerin lus~thli~~~ sebebiyle çok güç olsa da dü~ünülebilir.
Yap~~ ve çevresinde ileride gerçekle~tirilecek yüzey ara~t~rmalan ve kaz~~ çali~malan, yap~n~n kimin için, neden bu konumda in~a edilmi~~ ol-du~una, yol güzergahlanyla ba~lanus~na ve mimari problemlerine da-ir sorulara cevap arayarak bölge arkeolojisi ve tarihine önemli katk~lar sa~layacakt~r.
KAYNAKÇA
Berns, Christof, Untersuchungen zu den Grabbauten der frühen Kaiserzeit in Kleinasien, Asia Mirror Studien Band 51, Bonn 2003.
Chapot, Victor, "Via", Daremberg-Saglio, Dictionnaire Des AntiquiUs Grecq~~es et Ro-maines, Cilt V, Paris 1919, s. 814.
Cormack, Sarah, The Space of Death in Roman Asia Minor, Wiener Forschun-gen zur Archologie Band 6, Phoibos, Wien 2004.
Çizmeli Ö~ün, Zeynep, "Fare, Veba ve Apollon. Bir Kutsal Alan~n Ku-rulu~~ Söylence ~konografisi" Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World. Studies in memory of Clemens E.Bosch and Sabahat At-lan and in honour of Nezahat Baydur, Ed. O~uz Tekin, ~stanbul 2009, s. 113-122.
Durukan, Murat, "Chronology of the Temple Tombs in Rough Cilici-a, Bautechnik im antiken und vorantiken Kleinasien", BrZAS 9, Ege Yay~nlan, ~stanbul 2009, s. 343-370.
j. F. Gilham, "The Plague under Marcus Aurelius" Amelican joumal of Philology 82, (1961), s. 225-251; R.J. Littman - M.L. Littman, "Galen and the Antonine Plague" American joumal of
Philology 94, 1973, s. 243-255; Z. Çizmeli Ö~ün, "Fare, Veba ve Apollon. Bir Kutsal Alan~n
Kurulu~~ Söylence ~konografisi" Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World.
Studies in memory of Clemens EBosch and Sabahat Atlan and in honour of Nezahat Baydur, Ed. O~uz Tekin,
KAYSER~~ - FELAH~YE MEZAR ANITI 381 Fischer, Moshe L., Das korinthische Kapitell im Alten Israel in der hellenistischen und
römischen Periode. Studien zur Geschichte der Baudekoration im Nahen Osten,
1990.
French, David, "The Roman Road-system of Asia Minor", Aufstieg und
Nie-dergang der Römischen Welt Il, 7.2, (ed. H. Temporini, W. Haase),
Wal-ter de GruyWal-ter, Berlin, 1980, s. 698-729.
French, David, "Milestones of Cappadocia", EpAnat 5 (1985), s. 147-154. French, David, Roman Roads and Milestones of Asia Minor, Fasc.2: An Interim
Ca-talogue of Milestones, British Institute of Archaeology at Ankara Mo-
nograph 9; BAR International series 392 Oxford, (1988) Gilliam, James Frank, "The Plague under Marcus Aurelius" American
jo-umal of Philology 82, (1961), s. 225-251.
Grgoire, Henri, "Voyage dans le Pont et en Cappadoce", BCH 33, 1909, s.46-51, lev.7-10.
Heberdey, Rudolf - Wilberg, Wilhelm, "Grabbauten von Termessos in Pisidien", 0,7H 3, Wien 1900, s. 177 - 210.
Hellenkemper, Hansgerd - Hild, Friedrich, Neue Forschungen in Kilikien, Ös-terreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Histo-rische Klasse, Denkschriften 186, Wien 1986.
von Hesberg, Henner, Römische Grabbauten, Wissenschaftliche Buchgesells-chaft, Darmstadt 1992.
Hild, Friedrich, Das byzantinische Strassensystem in Kappadokien, Tabula Imperü Byzantini Band 2, DenkschriftenWien Band 131, Wien 1977. Hild, Friedrich — Restle, Marcell, Kappadokien (Kappadokia, Charsianon,
Sebas-teia und Lykandos), Tabula Imperü Byzantini Band 2, Denkschriften
Band 142, Wien 1981.
I~~k, Fahri, "Tempelgrüber von Patara und ihre anatolischen Wurzeln",
Lykia. Anadolu-Akdeniz kültürleri
A
Bonn 1995, s. 160-186.Kad~o~lu, Musa, Die Scaenae Frons des Theaters von Nysa am Müander, Forschun-gen in Nysa am NUander, Mainz am Rhein 2006.
Kad~o~lu, Musa - Görkay, Kutalnu~~ - Mitchell, Stephen, Roma Dönemi'nde An19,ra, Yap~~ Kredi Yay~nlan, ~stanbul 2011.
Keil, Josef - Wilhelm, Adolf, Denlcmüler aus dem Rauhen Kilikit~~, MAMA III, Manchester 1931.
Kodan, Hamdi — Günbatt~, Cahit, "Tontar Roma Mezar~" Türk Arkeoloji Dergisi 30 (1992) s. 83-104.
Littman, Robert J. - Littman, Michael L., "Galen and the Antonine Pla-gue" American joun~al of Philology 94 (1973), s. 243-255.
Matz, Friedrich, "Hellenistische und Römische Grabbauten", Die Antike 4, Zeitschrift fin Kunst und Kultur des Klassischen Altertums, 1928.
Machatschek, Alois, Die Nekropolen und Grabmüler im Gebiet von Elaiussa Sebaste und Kop~kos in Rauhe~~~ Kiliki en, Österreichische Akademie der Wissens-chaften, Philosophisch-Historische Klasse, Denkschriften 96, Wien 1967.
Mitchell, Stephen, Anatolia Lanc4 Men, and Gods in Asia Minor, Vol 1 The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule, Oxford 1993.
Önen, N. Tüner — Arslan, Murat, "Kayseri Müzesinden Yeni Yaz~dar", OLBA XVIII, (2010), s. 307-322.
Özbek, Çi~dem, "Anadolu'nun Hellenistik ve Roma Dönemi An~t Me-zar Gelene~ine Genel Bir Bak~~" Patronvs, Co~kun Ozgünel'e 65. Ya~~ Ar-ma~an~, Festschnfi fiir Co~kun özgünel zum 65. Geburtstag, E. Öztepe — M. Kad~o~lu (deri.), 2007, s. 265-271.
Ruge, Walter, "Caesarea (5)", RE III, 1897, co1.1289-1290.
Talbert, Richard JA, Barrington Atlas of Greek and Roman World, Princeton University Press, Princeton ve Oxford, 2000.
Toynbee, Jocelyn Mary Catherine, Death and Burial in the Roman World, Tha-mes and Hudson, London 1971.
Vandeput, Lutgarde, The Architectural Decoration in Roman Asia Minor, Sagalas-sos: a Case Study, SEMA 1, Leuven 1997.
KAYSER~~ - FELAH~YE MEZAR ANITI
383
Wegner, Max "Kunstgeschichtliche Beurteilung der Grabtempel von
Olba/Diokaisareia" Mansel'e Arma~an, Melanges Mansel, Ankara 1974, s.
575-583.
Y~ld~z, Gökhan — Oktay, Hamdi — Topçu, Sümeyye — Aydo~du, Ergün
— Y~ld~nm, Mehmet — Keçe, Dilek, Kayseri Ta~~nmaz Kültür Varhklan
Envanteri
2009/Cilt 1, T.C. Kayseri Valili~i ~l Kültür ve Turizm
Serdar Hakan öztaner
<Al
<11
o
)—~ c—t- f n_G-~_t~l~r-tu~n l~Sa~ll~~~_l~ufu~rt~l~~r-r~n~llu~r-r~.111,
Serdar Hakan oztaner
Serdar Hakan öztaner
Serdar Hakan öztaner
<4
LI
I r +—~~
1-1_11.1J, " rs,1 r,~,~~~~.~r~,21
2 3 4 5m. TAMAMLANAN KISIMLAR
Serdar Hakan Öztaner
o 2 3 4 5m.
TAMAMLANAN KISIMLAR
Serdar Hakan Öztaner
TAMAMLANAN KIMMLAR 2 3 0 5m.
Serdar Hakan Öztaner
TAMAMLANAN KIMMLAR
1 2_ 3 TAMAMLANAN ICISIMLAR
Resim 1 - Kuzeybat~~ Cephe
Serdar Hakan öztaner
Resim 3 - Ön-Güneybat~~ Cephe
Resim 5 - K~~~ev DetAv~~
Resim 7 - Güney Köse Sima Blo~u
Resim 8 - Soffitli Ar~itrav Blo~u
Resim 9 - Yap~n~n Kuzeybat~~ Duyan ~ç Yüzü
Serdar Hakan öztaner
