KAPILARDA AKSESUAR VE KİLİT SİSTEMLERİNİN SEÇİMİNDE
ÖNEMLİ KRİTERLER VE PROJE UYGULAMALARINA YÖNELİK
ÖNERİLER
Burcu ELİŞEN1 Tuncer DİLİK2* Ahmet KURTOĞLU3
1ASSA ABLOY Kilitleme Sistemleri San. ve Tic. Ltd. Şti. 34490,İstanbul, TÜRKİYE
burcu.elisen@assaabloy.com
2* İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, 34473, İstanbul, TÜRKİYE
tuncerd@istanbul.edu.tr
3 Doğuş Üniversitesi, Sanat Tasarım Fakültesi, İç Mimarlık Bölümü, 34722, İstanbul, TÜRKİYE
akurtoglu@dogus.edu.tr Özet
Bu bildiride, teknolojik gelişmeye paralel olarak insanların güvenli ve konforlu yaşam alanlarına sahip olma isteklerine yönelik geliştirilen inşaat projelerinde önemli bir paya sahip olan kapıların, proje uygulamalarındaki başarısı üzerinde oldukça etkili olan aksesuar ve kilit sistemlerinin tespiti ve seçimi incelenmiştir. Global dünyada gelişen teknoloji ile birlikte değişen yaşam alanlarındaki ihtiyaçlar üzerinde etkili bulunan yapı elemanlarından biri olarak kapılar, sahip olduğu işlevsel özellikleri ile inşaat projelerindeki önemini giderek artırmaktadır. Çünkü, kullanıcıların bulundukları mekanlarda başta, can ve mal güvenliği, kullanım kolaylığı ve konforlu yaşam alanlarının sağlanması gibi istekler olmak üzere beklentiler giderek çeşitlenmektedir. Binalar dizayn edilirken tüm bunları sağlayan en önemli mimari ögelerden biri olan kapıların; kullanım amacına, hareket biçimine, üretildikleri materyale, kasalarının yapım sistemine, açma-kapama sistemlerinde kullanılan kapı aksesuarları ve kilit sistemleri gibi çeşitli özelliklerine göre sınıflandırıldığı görülmektedir. Günümüzde, yangın kaçış ve yüksek güvenlik kapıları, kontrollü geçiş kapıları, otomatik açılır kapanır kapılar, uzaktan kilitleme sağlayan inovatif donanımlara sahip kapılar, toplu ve tekil kullanım alanlarındaki yaya trafiğini yönetecek çözümlerin sunulduğu kapı tercihleri ön plana çıkmaktadır. Literatür araştırması ve gözleme dayalı yöntemin izlendiği bu araştırmada, mevcut uygulama projeleri üzerinde çalışılmıştır. Bu kapsamda, kapı aksesuarlarının tespiti ve seçiminde öncelikle kapı tipinin belirlenmesinin önemi ve gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu tespitte, başlıca dört temel sorunun açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Bunların; 1. Hangi proje tipi için kapı aksesuarı seçiyoruz?, 2. Kapı hangi mekanda bulunuyor?, 3. Kapının bulunduğu mekanın ismi nedir?, 4. Kapının özellikleri nelerdir? şeklinde olduğu ortaya çıkmıştır. Tüm gelişmiş ülkelerde kapı ve kapı aksesuarları için bina yönetmeliklerinde belirlenmiş standartlar mevcut olup, bu standartlar kentsel dönüşüm çalışmaları ile beraber ülkemiz gündemine de girmiş bulunmaktadır. Ancak, bina yönetmeliklerindeki tüm bu standartların ülkemiz içinde geçerli olmasına karşın, ülkemizde mimari proje uygulamaları için, uygun kapı aksesuar seçimi konusunda uzman ve kalifiye personel yetersizliğinin en önemli sorun olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Bu amaçla, aranan personelin tüm bina yönetmeliklerine hakim olmasının yanında, kapı aksesuarlarının uygun nitelikte sertifika ve test belgelerine sahip olup olmadığını denetleyebilecek nitelikte olmasının da proje uygulamalarının başarısı için gerekli olduğu ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan, mimari projelerde öncelikle kapılardan beklenen işlevsel özelliklerin tanımlandığı kapı şartnamelerinin hazırlanması ve bu şartnamelerde, kapı imalatında kullanılacak olan malzeme, üretim detayı ve kapı aksesuarları, tüm bileşenleri ile bulundukları mekana ve standartlara uygun ürünlerin seçilmesi ve belirlenmesinin proje uygulama başarılarının ön koşulu olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Kapılar, kapı yapım şartnamesi, kapı aksesuarı, mimari donatılar, inşaat proje
IMPORTANT CRITERIAS FOR THE SELECTION OF DOOR
HARDWARE AND LOCKING SYSTEMS FOR THE PROJECT
Burcu ELİŞEN1 Tuncer DİLİK2* Ahmet KURTOĞLU3
1ASSA ABLOY Locking Systems Industry and Trade Limited Company, 34490, Istanbul, TURKEY
burcu.elisen@assaabloy.com
2* Istanbul University-Cerrahpaşa, Faculty of Forestry, Department of Forest Industrial Engineering, 34473, Istanbul, TURKEY
tuncerd@istanbul.edu.tr
3 Doğuş University, Art and Design Faculty,,Department of Interior Architecture, 34722, Istanbul, TURKEY
akurtoglu@dogus.edu.tr Abstract
In this study, technological developments and for the desire of people to have safe and comfortable living spaces. the selection and selection of doors, accessories and lock systems, which have a significant share in construction projects, have been examined. In the global world, the needs of people in the living spaces are changing rapidly. In places where users live, the safety and secure, convience and comfortable living spaces are increasingly important. The doors are one of the most important architectural elements that provide all these while the buildings are being designed. The doors are specified according to the materials they are made from and door accessories used in door access solutions. Nowadays, fire escape and high security doors, access control systems, innovative door opening solutions to manage pedestrian traffic in both single and single use areas. Doors should ensure that users are released from the room or reach meeting points within the building at the time of panic. At the same time, the doors should be provides security and ease of use to the needs of the spaces they are in. In this literature survey and monitoring of observational research methods were tried on the current implementation projects. In this context, it is necessary and important to determine the door type firstly in the selection and selection of door accessories. As a result, there are four main questions. These; 1. What type of project do we choose for the door accessory?, 2. Which door is the door?, 3. What is the name of the place where the door is located?, 4. What are the characteristics of the door? Standards for door and door accessories in building regulations are available in all countries around the world. These standards in all building regulations in Turkey although the conditions applicable to places where the door is a need for specialist for the appropriate choice of door accessories. Resposible person in the selection of door accessories should be able to check whether the door accessories have the proper qualification certificates and test certificates, as well as all building regulations. In such projects, it is necessary to work properly at the right time, in accordance with the intended use of the doors, in order to ensure the safety of the people at the moment of panic. While the specifiers are being prepared in the projects, the products, production details and door accessories to be used in the door manufacturing should be defined in accordance with the specifications of all components and all the standards and products should be selected according to accepted standards in all countries of the world. In this regard, the doors will provide safety and ease of use to their users.
Keywords: Doors, door specification, door accessories, architectural hardware, construction project
building regulations.
GİRİŞ
Bu bildiride, teknolojik gelişmeye paralel olarak insanların güvenli ve konforlu yaşam alanlarına sahip olma isteklerine yönelik geliştirilen inşaat projelerinde önemli bir paya sahip olan kapıların, proje uygulamalarındaki başarısı üzerinde oldukça etkili olan aksesuar ve kilit sistemlerinin tespiti ve seçimi incelenmiştir.
Global dünyada gelişen teknoloji ile birlikte değişen yaşam alanlarındaki ihtiyaçlar üzerinde etkili bulunan yapı elemanlarından biri olarak kapılar, sahip olduğu işlevsel özellikleri ile inşaat
projelerindeki önemini giderek artırmaktadır. Çünkü, kullanıcıların bulundukları mekanlarda başta, can ve mal güvenliği, kullanım kolaylığı ve konforlu yaşam alanlarının sağlanması gibi istekler olmak üzere beklentiler giderek çeşitlenmektedir. Binalar dizayn edilirken tüm bunları sağlayan en önemli mimari ögelerden biri olan kapıların; kullanım amacına, hareket biçimine, üretildikleri materyale, kasalarının yapım sistemine, açma-kapama sistemlerinde kullanılan kapı aksesuarları ve kilit sistemleri gibi çeşitli özelliklerine göre sınıflandırıldığı görülmektedir. Günümüzde, yangın kaçış ve yüksek güvenlik kapıları, kontrollü geçiş kapıları, otomatik açılır kapanır kapılar, uzaktan kilitleme sağlayan inovatif donanımlara sahip kapılar, toplu ve tekil kullanım alanlarındaki yaya trafiğini yönetecek çözümlerin sunulduğu kapı tercihleri ön plana çıkmaktadır. Bu kapsamda, kapı aksesuarlarının tespiti ve seçiminde öncelikle kapı tipinin belirlenmesinin önemi ve gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Kapı tipi ve kullanım amacının belirlemesi ile bina yönetmeliklerinde belirtilen standartları karşılayacak uygun kapı aksesuarlarının seçilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır (Kurtoğlu ve Dilik, 2015; Uçar ve ark.,2016).
Gelişmiş ülkelerde kapı ve kapı aksesuarları için bina yönetmeliklerinde belirlenmiş standartlar mevcut olup, bu standartlar kentsel dönüşüm çalışmaları ile beraber ülkemiz gündemine de girmiş bulunmaktadır. Ancak, bina yönetmeliklerindeki tüm bu standartların ülkemiz içinde geçerli olmasına karşın, ülkemizde mimari proje uygulamaları için, uygun kapı aksesuar seçimi konusunda uzman ve kalifiye personel yetersizliğinin en önemli sorun olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Bu amaçla, aranan personelin tüm bina yönetmeliklerine hakim olmasının yanında, kapı aksesuarlarının uygun nitelikte sertifika ve test belgelerine sahip olup olmadığını denetleyebilecek nitelikte olmasının da proje uygulamalarının başarısı için gerekli olduğu ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan, mimari projelerde öncelikle kapılardan beklenen işlevsel özelliklerin tanımlandığı kapı şartnamelerinin hazırlanması ve bu şartnamelerde, kapı imalatında kullanılacak olan malzeme, üretim detayı ve kapı aksesuarları, tüm bileşenleri ile bulundukları mekana ve standartlara uygun ürünlerin seçilmesi ve belirlenmesinin proje uygulama başarılarının ön koşulu olduğu görülmüştür (Elişen, 2013).
1. PROJE TİPLERİ VE PROJELERDE YER ALAN KAPI TİPLERİNİN BELİRLENMESİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Proje tipleri ve projelerde yer alan kapı tipleri, kullanıcıların yaşam alanlarındaki hareket ve davranışlarına göre farklılıklar göstermektedir. Örneğin konutlarda bireysel kullanımlar söz konusu iken, topluma açık alanlarda, toplu kullanımlar ve çeşitli yetkilendirmeler mevcuttur. Tüm bu farklılıklar, proje tiplerine göre belirlemekte ve projede uygulanacak kapı tiplerini oluşturmaktadır (Dilik, 2015; Elişen, 2013).
Kapı tipleri, kapının bulunduğu mahaldeki kullanım ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla çeşitli biçim ve formda, farklı materyal ve boyutlarda üretilmektedir. Kapının kullanım esnasındaki hareket şekli, materyal ve boyutları, kapı aksesuarı seçiminde belirleyici unsurlardır. Bu sebeple çok iyi analiz edilmesi gerekmekte ve bu kriterlere uygun şartnamelerin hazırlanması gerekmektedir (Kurtoğlu ve Dilik, 2017). Kapı aksesuarlarının, kapının kullanım senaryosuna ve kapı tipine uygun olarak seçilmesi (kapı aksesuar şartnamesinin hazırlanması) ve aynı zamanda kapı üzerinde doğru bir şekilde uygulanması, kapının amacına uygun, efektif olarak çalışmasını sağlamaktadır. Bu amaçla kapı aksesuarı seçimine başlamadan önce proje tipi ve projede yer alan kapı tiplerinin ve kullanım amaçlarının belirlenmesi gerekmektedir.
1.1. Proje Tipleri
Mimari projeler genel olarak, kişilerin kullanım amaçlarına göre Tablo 1.’de gösterildiği gibi sınıflandırılmaktadır (Elişen, 2013).
Tablo 1. Kullanım amaçlarına göre proje tipleri ve çeşitleri. Proje Tipleri ve Çeşitleri
Proje Tipi Çeşitleri
Dini Cami / Cemevi / Mescit / Dini Yapılar / Klise / Şapel / Sinagog Eğitim Anaokulu, Ar-Ge Binası, Üniversite Kampüsü
Endüstriyel Atölye, Depo, Fabrika, Enerji Üretim Tesisi
Kamu Adliye, Askeri Tesis, Belediye Binası, Cezaevi, İtfaiye Binası Konaklama Otel, Tatil Köyü, Yurt
Konut Apartman, Diğer Konut ve Yerleşme Yapıları, Konut Sitesi Kültür Kongre Merkezi, Kültür Merkezi, Kütüphane, Sinema, Rekreasyon Eğlence Merkezleri, Restaurant-Cafe-Bar, Sosyal Tesis Sağlık Hastane ve Poliklinik, Bakım Evleri, Sağlık Ocağı Spor Stadyum, Spor Salonu, Kapalı Yüzme Havuzu Ticari Alışveriş Merkezi, Banka, Borsa, İş Merkezi - Ofis Ulaşım Benzin İstasyonu, Havaalanı Terminali, Otopark
Proje tiplerini analiz edecek olursak; kullanıcıların kimler olduğuna, hangi özelliklere sahip olduklarına ve mahallere göre mekan içerisindeki hareketlerine ve kullanıcı sayısına karar verebiliriz. Örneğin, Eğitim projelerinden Anaokulu projesindeki kullanıcıların çocuklardan oluştuğuna rahatlıkla karar verebiliriz. Bir okul projesinin kapıları tasarlanırken şüphesiz ki çocukların kapıları güvenli ve kolay bir şekilde açıp kapayabilmesi, yetkilendirilmiş kapılardan izin verildiği durumlarda giriş-çıkış yapabilmesi, herhangi bir panik anında doğru yönlendirme ile çocukların kapılardan güvenli ve doğru bir şekilde tahliye edilebilmesi düşünülmektedir. Sağlık projesi örneğinde ise; kullanıcıların genel anlamda hasta kişilerden oluştuğuna, bakım evlerinde yaşlı kişilerin bulunduğuna karar verebiliriz. Yüksek güvenlik hastanelerinde ise sağlık sorunları yaşayan, ruhsal bozukları olan, mahkum ve tutuklu kişilerin kullanıcıları için özel kapıların tasarlanması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Kullanıcı sayısının çok olduğu proje tiplerine; Havaalanı, Stadyum, Eğlence ve Kültür Merkezleri, Ticari ve Kamu binalarını örnek gösterebiliriz. Endüstriyel projelerde ise, proje tipine uygun endüstriyel kapıların tasarlanması gerekliliği diğer projelerdeki kullanılan kapı tiplerine göre farklı kapıların gündeme geldiği görülmektedir.
Kapı şartnamelerinin yukarıda örneklediğimiz gibi proje tipi, kullanıcı profili, mekandaki hareketleri ve kullanıcıların sayısına göre hazırlanmakta olduğu görülmektedir. Bu nedenle, kapı aksesuarları kapının amacına uygun tanımlanmalı ve doğru şekilde çalışması için gerekli tüm standartları karşılamalıdır (Elişen, 2013).
1.2. Kapı Tipleri
Projelerde yer alan kapılar; biçim, form ve hareket şekline göre aynı zamanda üretildikleri materyale göre farklılık göstermektedir. Proje tipine uygun kullanım şekline göre ise, standart kullanımlar, güvenlik ve yüksek güvenlik koşulları, kontrollü ve yetkilendirilmiş geçişleri sağlayan, yaya trafiğini yöneten farklı kapı tipleri gereksinimleri ortaya çıkmıştır (Dilik, 2015).
1. Kullanım Amacına Göre Kapı Tipleri
1.1 Standart Kullanıma Uygun Kapılar 1.2 Yetkilendirilmiş Kontrollü Geçiş Kapıları 1.3 Yangın ve Duman Kontrollü Kapılar
1.4 Yangın ve Duman Kontrollü Panik Kaçış Kapıları 1.5 Otomatik Açılır Kapılar
1.6 Yetkilendirilmiş Otomatik Açılır Kapılar 1.7 Endüstriyel Kapılar
1.8 Patlamaya Dayanıklı Kapılar 2. Hareket Şekline Göre Kapı Tipleri
2.1 Pivot açılıp kapanan kapılar 2.2 Kayar açılıp kapanan kapılar
2.3 Kayar-Katlanır açılıp kapanan kapılar 2.4 Döner Kapılar
2.5 Sarmal Kapılar
2.6 Düşey açılır kapanır kapılar 3. Üretildikleri Materyale Göre Kapı Tipleri
3.1 Ahşap Kapılar 3.2 Sac Kapılar
3.3 Alüminyum Kapılar 3.4 PVC Kapılar
Kapı tipleri aynı zamanda, proje tiplerine göre farklı kasa kanat ilişkisine göre Tablo.2’de gösterildiği şekilde de sınıflandırılmaktadır. Böylece, kapı tiplerinin sınıflandırılmasındaki tüm aşamalar dikkate alınarak kapı aksesuar şartnamelerinin hazırlanmasının gerekliliği ile farklı kombinasyonların ortaya çıktığı görülmektedir.
Tablo 1. Materyalleri bakımından kasa kanat ilişkisi Kasa Kanat İlişkisi
Kasa Kanat
Ahşap / Sac / Alüminyum Ahşap
Ahşap / Sac / Alüminyum Çerçeveli Cam
Sac Sac
Alüminyum Alüminyum Çerçeveli Cam
Alüminyum / Cam Cam
2. KAPI AKSESUARI ŞARTNAMESİNİN HAZIRLANMASINDAKİ GEREKSİNİMLER
Kapı aksesuarlarının tespiti ve seçimine başlamadan önce, aksesuar seçimi yapılacak proje ve kapı tipinin belirlenmesi için aşağıdaki sorular sorulmalı ve benzer cevaplara ulaşılmaya çalışılmalıdır; Takibinde ise bina yönetmeliklerinde belirtilen standartlara uygun doğru aksesuar seçimleri yapılmalı ve imalatı yapılan kapı ile seçilen her bir aksesuarın birbiri ile uyumlu çalışacak şekilde doğru montajının yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda, cevabı aranacak olan sorular aşağıdaki gibi belirtebiliriz (Ustamehmetoğlu, 2018; Elişen, 2013).
Proje Tipi?
Konut, Otel, Hastane, Okul, Alışveriş ve Kültür Merkezi, İş Merkezi ve Ticari Bina, Fabrika ve Üretim Tesisleri, vb.
Kapı Tipi ve Özellikleri?
a. Kullanım Amacına Göre Kapı Tipi; Standart kullanıma uygun kapı, Yangın ve Duman kontrollü kapı, Otomatik açılır kapı vb.
b. Hareket Şekline Göre Kapı Tipi; pivot açılıp kapanan kapı, kayar açılıp kapanan kapı vb.
c. Üretildiği Metaryale Göre Kapı Tipi; Ahşap, Sac, Alüminyum Profilli Cam vb
d. Kasa Kanat İlişkisi: Ahsap kanat – Ahşap Kasa, Ahşap Kanat–Sac Kasa, Ahşap Kanat– Alüminyum Kasa vb. kasa kanat tipleri.
e. Kanat ölçüleri: Genişlik, Kalınlık, Yükseklik.
f. Kapının Bini Detayı: Binisiz(düz) kapı, Binili(cumbalı) kapı, Çift Binili(cumbalı), g. Yangın Dayanım Özelliği: Var (30dk - 60dk- 90dk vb.) –Yok
h. Kapı Kanat Ağırlığı: Kilogram olarak belirtilir.
Kapının Bulunduğu Mekan?
İç Mekan Kapısı; Bina içerisindeki normal hava koşullarındaki kapılar
Dış Mekan Kapısı; Yağmur, nem, rüzgar vb. dış hava koşullarına maruz kalan kapılar.
Kapının Bulunduğu Mahal?
Bir konut projesindeki iç mekan oda kapısı / konut binası yangın merdiveni kapısı, Bir hastane projesinde bulunan hasta odası / tıbbi malzeme odası,
Bir otel projesinde bulunan genel mekan yangın ve panik kaçış kapısı/konferans salonu kapısı Bir alışveriş merkezinde bulunan bina ana giriş kapısı / mağaza kapısı
Bir stadyumu projesinde bulunan mekanik oda kontrol kapısı / kaçış kapısı,
Bir tıbbi malzemeler üretimi yapan fabrika projesinde bulunan basınç odası, xray odaları vb. örneklenebilir.
Mahaldeki Kullanıcı Özellikleri?
Yetişkin, Çocuk, Yaşlı, Hasta, Mahkum ve Tutuklu, kişiler vb.
Mahaldeki Kullanıcı Sayısı?
Az – Orta- Çok Yoğunlukta Kullanıcı vb.
Bina Yönetmeliklerinde Belirtilen Standartlar Nelerdir?
Kapı aksesuarı seçiminde bina yönetmeliklerinde belirtilen standartlardan bazıları aşağıda belirtildiği gibidir.
a. Kapı Kolu Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar;
TS EN 1906; Bu standard, kapılardaki ayna veya alt levha üzerindeki yaylı ve yaysız kapı kollarının ve kapı topuzlarının çalıştırma momentlerini, müsaade edilebilir serbest hareket mesafesi ile güvenlik, serbest açısal hareket, yanlış ayarlama (hizalandırma), dayanıklılık, statik dayanım ve korozyon direncini belirler ayrıca kapı kolları mili ve bağlantı elemanları için deney yöntemlerini ve özellikleri kapsar.
TS EN 1634-1; Bu standard, düşey ayırma elemanlarındaki açıklıklara montaj için tasarımlanmış kapıların, kepenklerin ve açılabilir pencerelerin yangına dayanıklılığının belirlenmesine ilişkin bir yöntemi kapsar.
TS EN 1670; Bu standard, kapılar ve pencereler, kepenkler ve perde duvarı için kullanılan donanımın korozyon direnci için gerekli şartları kapsar.
b. Kapı Kiliti Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar;
TS EN 12209; Bu standard kapılarda, pencereli kapılarda ve binaların giriş kapılarında kullanılan, mekanik olarak çalıştırılan kilitler ile dillerin ve bunların kilitleme plâkalarının dayanıklılığı, mukavemeti, güvenliği ve fonksiyonu için kuralları ve deney metotlarını kapsar.
TS 179; Bu standard, bina kapılarında kullanılan kilitleri kapsar. Yararlanılan kaynak DIN 18251:1991 Alman Standartı.
TS EN 179; Bu standard, bir panik durumun ortaya çıkma ihtimali olmayan yerlerde, açma kolu veya itme plâkasıyla mekanik olarak çalışan acil durum tertibatlarının imalât, performans ve deney kurallarını kapsar.
c. Kapı Bareli Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar;
TS EN 1303 :2015 Bu standard, kilitlerle birlikte kullanılmak üzere tasarımlanmış normal olarak binalarda kullanılan kilit silindirlerini kapsar.
TS EN 1935; Bu standard; erişme pencereleri veya kapılarında kullanılan, tek eksenli ayrılabilen veya ayrılamayan tipteki menteşelerin özelliklerini kapsar.
e. Kapı Kapatıcı Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar;
TS EN 1154;Bu standard, kanatlı kapılar için kapı çerçevesine, çerçeve üstüne, kapıya veya zemine monte edilen türden kontrollü kapı kapama cihazlarına ait özellikleri kapsar. Kapsam, kapının açılmasını müteakip, kapanması için kullanıcının gerekli enerjiyi yarattığı, kapı serbest bırakıldığında kontrollü bir şekilde kapalı konuma döndüğü elle işletilen kapı kapama cihazları ile sınırlı tutulmuştur.
f. Otomatik Kapı Açma Kapama Cihazı Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar; TS EN 1155; Bu standard, bağımsız kapı açık tutma cihazlarına ve yangın/duman bölme kapılarında kullanılması amaçlanan kapı kapatma sistemleri ile birlikte kullanılan kapı açık tutma mekanizmalarının sahip olması gereken özelliklerini kapsar.
g. Panik Bar Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar;
TS EN 1125; Bu standard, kaçış yönünde bulunan panik durumda kullanılmak üzere özel olarak tasarımlanmış, hem yatay itme kolu hem de yatay dokunma kolu ile mekanik olarak çalışan panik çıkış tertibatlarının imalâtı, performansı ve deneylerine ilişkin kuralları kapsar.
h. Giyotin Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekli Standartlar;
EN 1634-1/AC, düşey ayırma elemanlarındaki açıklıklara montaj için tasarımlanmış kapı ve kepeklerin yangına dayanıklılığının tayin metodunu kapsar. Deneyler sırasında yangın ve duman dayanımlı kapısı üzerinde, kapı altı giyotini duman sızdırmazlığı özelliği ile kullanılması gerekmektedir.
Kapı aksesuarının standartlara uygun seçilmiş olması tek başına yeterli değildir. Kapının tasarımı, imalat sürecindeki hammaddesi, yüzey kaplaması veya iç dolgu malzemelerinin doğru birleştirilmesi ile kompozit oluşumu, kasa kanat birleşimlerinin doğru planlaması ile seçilen kapı aksesuarlarının senkronize çalışması, doğru montajı, kapının kullanımı sırasındaki istenen standartları bütünü ile karşılamalıdır.
2.1. Bir Hastane Projesindeki 30dk Yangın Dayanıklı Ahşap Hasta Odası Kapısına Ait, Kapı Aksesuar Seçimine Yönelik Örnek Bir Çalışma
Örnek çalışmada belirtilen hastane projesindeki, hasta odası kapısının aksesuar seçiminde, proje ve kapı tipine uygun aksesuarların istenen yangın dayanım standartlarını karşılamasına dikkat edilmiştir. Belirlenen ürün özelliklerinin aşağıda ayrıntılı olarak belirtildiği gibi seçilmesi gerekmektedir. Ayrıca, üretici firmalardan ürünlere ait sertifika ve test raporlarının temin edilebiliyor olması gerekmektedir. Aynı zamanda, kapının hammaddesi ve bileşenlerinin de yangına dayanımlı materyallerden oluşması gerektiği kapı şartnamesinde belirtilmektedir (Şekil 1) (Elişen, 2013; https://www.assaabloy.com/en/com/).
Şekil 1. Yangın dayanıklı ahşap hasta odası kapısı için kapı aksesuar seçimine yönelik bir çalışma örneği
(http://poshinteriordesigns.com/31760/ideas/lovable-fire-proof-doors-safest-grade-ul-listed-fire-proof-door-view-fire-proof-door/).
Kapı Kolu ASSA ABLOY AHW500UU00 Çift Taraflı Basma Kol Seti Yangın Dayanımlı - Ø53 x 6,5mm yuvarlak rozetli
- Ø19mm boru çapı, 140mm kol uzunluğu - AIS 304 Kalite paslanmaz çelik malzeme
- Korozyon dayanıklılık testi, EN1906:2010 Grade3 sertifikalı, - EN1906-3 Yangın ve Duman kontrollü kapılar için uygun, - 32-55 mm kalınlığındaki ahşap kapılar için
- Kolun sarkmasını önleyen yay düzeneği, 8mm HESO kol demiri - Karşılıklı bağlantı vidaları set içeriğine dahildir
- Barel rozeti dahil değildir. - 200.000 açılım sertifikalı Yangına
Dayanımlı Kapı Kilidi
ASSA ABLOY One System N1050 Barelli Tip Yangın Dayanımlı Gömme Kilit - 55mm backset, 72mm aks mesafesi, 9mm kol demiri
- Paslanmaz çelik oval aynalı 20*235mm
- Omega dizayn sürgü sistem ile arttırılmış güvenlik, - Barelli tip, tek turda 20mm kilitleme avantajı, - DIN Sağ ve DIN Sol uyumlu,
- EN 12209 standartlarında, EN 15804 göre EPD sertifikalı,
- EN 1634 standartlarında, yangın ve duman kontrollu kapılar için uygun, - 1.000.000 açılım testi
- Max. 300kg'a kadar kapılar için uygun, Yangın
Dayanımlı Menteşe
ASSA ABLOY AH111 Oval Sabit Milli Yaprak Menteşe Yangın Dayanımlı - AIS 304 Paslanmaz çelik malzeme
- Ahşap, saç ve metal kapılar için kullanılabilir - 102x76x3mm ölçülerinde
-EN1634-1’e göre yangın ve duman kontrollü kapılarda uygun kullanım - Max kapı ağırlığı 3 menteşe ile 120kg'lık kapılarda kullanım için uygun - 200.000 açılma dayanımı
Yangın Dayanımlı Kapı Kapatıcı
ASSA ABLOY DC140 EN 2/3/4/5 Dirsek Kollu Kapı Kapatıcı
- Dişli çark sistem teknolojisine sahip dirsek kollu hidrolik kapı kapatıcı, - EN 1154 ' e göre sertifikalandırılmış EN 2/3/4/5 ayarlanabilir kapanma gücü, - Kanat genişliği max. 1250mm
- Yangın ve Duman kontrollü kapılarda kullanıma uygun, CE sertifikalı, - 500.000 açılım test sertifikalı
- Ayarlanabilir; kapanma hızı 180°-15° (EN5 125°-15°), son çarpma tokatlama hızı 15°-0°, 75° açılımdan sonra frenleme (Backcheck) ayarı,
- Menteşe yönünde ve Menteşe tersi yönünde 180° ye kadar açılma açısı, (EN 5 gücünde 125° açılma açısı)
EI30 30DK Yangın Dayanımlı Cam
ASSA ABLOY EI30 Yangın Dayınmlı Cam
- Max. 1130 x 2450mm Ebatlarında 16mm ± 1Kalınlığında - EI sınıfı yangın dayanımlı cam
- EI sınıfı camlar ekstra bir termal yalıtım meydana getirmek suretiyle yangın, sıcak gazlar ve dumana karşı bir bariyer oluşturur,
- Max 1130 x 2450mm ebatlarında, - Yangın dayanım sertifikalı
FAB3000 ASSA ABLOY FAB 3000 Yüksek Güvenlikli 35*35 mm Çift Taraflı Barel - Projeler için özel üretim Master Anahtar Sistemi
- 4.Sınıf yüksek güvenlik seviyesi sertifikalı -BT4
- NBU "kilitleme sistemi tipi 3"nin gereksinimlerini yerine getirmektedir - § 412/2005 Sb.
- Yetkisiz kopyalama yapılamaz,
- Tüm standart güvenlik donanımlarına uygundur - Alternatif ölçülerde, 6 pimli, Pirinç malzeme
- Tek bir MKS ile silindir, asma kilit, rimlock uygulaması yapılabilir.
Kapı aksesuar seçimi yapılacak olan kapının, proje tipi ve kapı tipine göre, kullanıcı sayısına ve kapının bina içindeki konumuna karar verilebilir. Yangına dayanıklı ahşap bir kapının montajı sonrasında, kapının kullanım amacına uygun gereksinimleri karşılaması beklenmektedir. Kapının standartları karşılayıp karşılamadığı, kapının kendisine ait sertifika ve test raporlarından takip edilebilir. Bu amaçla kapının uluslararası standartlarda test yapabilen laboratuvardan aldığı test sertifikası raporuna güvenilebilir. Bu test sertifikasının raporunda kapının hammaddesi, bileşenleri ve kullanılan kapı aksesuarlarının yeterliliği konusunda aynı zamanda yangın testi esnasındaki davranışına ilişkin bilgi verilir. Denetim firmaları ve işveren firma projenin tamamlanması aşamasında istenen farklı konumlardaki kapılardan örnek alarak, aynı nitelikteki laboratuvarlarda ihtiyaç duyulması durumunda test edebilir ve kapının onay sürecindeki sertifika ile aynı nitelikte olup olmadığını denetleyebilir (Ustamehmetoğlu, 2018).
3. SONUÇLAR
Sonuç olarak, kullanıcılara başta, can ve mal güvenliği, kullanım kolaylığı ve konforlu yaşam alanları sağlama amacına uygun aksesuarlar ile donatılmış kapılara sahip olmanın ancak belirli şartları yerine getirmekle sağlanabileceği ortaya çıkmıştır.
Bu çerçevede elde edilen sonuçlar;
• Günümüzde, yangın kaçış ve yüksek güvenlik kapıları, kontrollü geçiş kapıları, otomatik açılır kapanır kapılar, uzaktan kilitleme sağlayan inovatif donanımlara sahip kapılar, toplu ve tekil kullanım alanlarındaki yaya trafiğini yönetecek çözümlerin sunulduğu kapı tercihlerinin ön plana çıkmakta olduğu görülmektedir.
• Kapı aksesuar seçiminde dikkat edilmesi gereken en önemli noktanın, seçilen aksesuarların birbirleri ile uyumlu çalışması, kapının bina yönetmeliklerinde belirtilen standartları karşılaması ve kapının kullanıcı ihtiyaçlarına uygun çalışmasını sağlayabilmesi olduğu görülmektedir.
• Kapı aksesuarı seçiminde, proje tipine, kapının bulunduğu mekana, kapının malzeme özellikleri ve kapının kullanım ihtiyacına göre sonsuz sayıda kombinasyonların oluşturulabileceği ve farklı kapı senaryolarının oluşturulabileceği söylenebilir.
• Kapı tipleri, projesi, mahali ve tasarımına göre farklı materyallerden üretilebilir; Örneğimizdeki yangın kaçış kapısı, cephe kaçış kapısı alüminyum profilli cam kapı, yangın merdiveni sac kapısı, bir dekoratif ahşap kapı olabilir. Yangın veya panik durumunda insanların bina dışına tahliyesi için yönetmeliklerde ve standartlarda bu kapıdan hangi konumda, kaç adet olması gerektiği anlatılmaktadır. Belirtilen standartlara uygun aksesuarların seçimini yapmak ve birbirleri ile eşzamanlı çalışmasını sağlayacak ürün kombinasyonlarını oluşturmanın gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu nedenle projelerde kapı aksesuarı seçimini yapan kişilerin kapı aksesuarı, kapı tipleri, bina yönetmelikleri konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Böylece amacına uygun aksesuarlar ile donatılmış kapılar, kullanıcılara başta, can ve mal güvenliği, kullanım kolaylığı ve konforlu yaşam alanları sağlayabilir.
• Tüm gelişmiş ülkelerde kapı ve kapı aksesuarları için bina yönetmeliklerinde belirlenmiş standartlar mevcut olup, bu standartlar kentsel dönüşüm çalışmaları ile beraber ülkemiz gündemine de girmiş bulunmaktadır. Bina yönetmeliklerindeki tüm bu standartların ülkemiz içinde geçerli olmasına karşın, mimari proje uygulamaları için, uygun kapı aksesuar seçimi konusunda uzman ve kalifiye personel yetersizliğinin en önemli sorun olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Bu nedenle bilgi ve tam donanımlı kişi sayısının arttırılması için okullarımızda bu konulara yönelik eğitimlerin verilmesi gerekmektedir. Böylece hem üretim aşamasında doğru ürünler seçilerek kapı üretimi yapılacak hem de denetlemeler doğru bir şekilde olacaktır.
KAYNAKÇA
Dilik, T.(2017): Doğrama Endüstrisi Ders Notları (Basılmamıştır), İ.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Bahçeköy/İstanbul.
Elişen, B. (2013): Bir Proje Çerçevesinde Üretilen Kapılara Ait Aksesuarların Tespiti Seçimi ve Maliyetteki Payları Üzerine İncelemeler, Lisans Tezi, İ.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Bahçeköy/İSTANBUL
Kurtoğlu, A.ve Dilik, T. (2015): Mobilya ve Ahşap Konstrüksiyonları Ders Notu (Basılmamıştır), İ.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Bahçeköy/İstanbul.
Kurtoğlu, A. ve Dilik, T. (2017). Mobilya Endüstrisi Ders Notu (Basılmamıştır), İ.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Bahçeköy/İstanbul
Uçar, E., Dilik, T., Kurtoğlu, A. (2016). Global Trendlerin Türkiye Mobilya Sektöründeki Yansımalarına Yönelik Güncel Bir Analiz, Ahşabın Tasarım Serüveni Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2016, S. 371-386, TMMOB Orman Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul.
Ustamehmetoğlu, T. (2018): Yangına Dayanımlı Kapı Aksesuarlarının, Yangın Testi Esnasındaki Tepkileri ve Doğru Aksesuar Seçiminin Önemi / Röportaj - ASSA ABLOY Mimari Donanımlar Genel Müdürü, Başakşehir/İstanbul.
İnternet Siteleri;
http://poshinteriordesigns.com/31760/ideas/lovable-fire-proof-doors-safest-grade-ul-listed-fire-proof-door-view-fire-proof-door/, (Erişim Tarihi:10.06.2018)
