Bilim ve Teknik
6
H A B E R L E R ‹
R a ş i t G ü r d i l e k
Güneşimize yalnızca 10,5 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldızın çevre- sinde dolandığı belirlenen bir geze- gen, evrende akıllı canlılar bulma umutlarını yeniden körükledi. Yakla- şık Jüpiter büyüklüğündeki geze- gen, Güneş benzeri bir yıldız olan Epsilon Eridani’nin çevresinde dola- nıyor.
Texas Üniversitesi’ne bağlı McDonald Gözlemevi’ndeki gökbi- limcilerce keşfedilen gezegen, 0,8 ile 1,6 Jüpiter kütlesi arasında. Yıldızı çevresinde dönme süresi 7 yıl; yani Jüpiter’in Güneş çevresinde dolan- ma periyodunun yüzde 60’ı kadar.
Ancak yörüngesi, Güneş Sistemimiz- deki gezegenlerin neredeyse daire- sel yörüngeleriyle karşılaştırılamaya- cak ölçüde eliptik.
Epsilon Eridani’nin gezegeninin önemli bir özelliği de, yıldıza 478
milyon kilometre uzaklıkta bulun- ması. Oysa şimdiye değin Güneş dı- şındaki yıldızların çevrelerinde belir- lenen 40 kadar gezegenin büyük ço- ğunluğu, Jüpiter’den çok daha kütle- li olan ve yıldızlarına neredeyse de- ğecek kadar yakında dönen büyük gaz devlerinden oluşuyor. Eğer Gü- neş sistemimizde olsaydı bu geze- gen, Mars’la Jüpiter arasında bulu- nan Asteroid Kuşağı yakınlarında bir yörüngeye oturmuş olacaktı.
Gezegenin dışında, yıldızın ken- disi de gökbilimciler için bir ilgi oda- ğı. Nedeni, Eridani (Irmak) Takım- yıldızı’nda bulunan Epsilon Erida- ni’nin Güneşimize oldukça benze- mesi. Güneş, G2 sınıfı sarı bir yıldız.
Epsilon Eridani ise K2 sınıfından tu- runcu bir yıldız. Kütlesi, Güneş küt- lesinin 0,85’i kadar. 4.5 milyar yaşın- daki Güneşimizden oldukça genç
olan (1 milyar yaşında) komşu yıldı- zın yüzey sıcaklığı 5180 °K. Yani Gü- neş’ten biraz daha soğuk.
Güneş’e olan benzerliği nedeniy- le Epsilon Eridani, evrende başka akıllı canlılar için on yllar önce başla- tılan araştırmaların ilk hedefi olmuş- tu. Ancak radyoteleskoplarla yapılan gözlemlerde (başta gözlemcileri he- yecanlandıran, ama daha sonra teles- kop üzerinde uçan bir uçaktan geldi- ği anlaşılan sinyal dışında) akıllı bir uygarlığın varlığını gösterecek her- hangi bir radyo sinyali saptanama- mıştı.
McDonalds gözlemevindeki araştırmacılar, ayrıca yıldızı çevrele- yen ve 1 mm çapındaki toz zerrecik- lerinden oluşup yıldızdan 60 Astro- nomik Birim (AB: Dünya’nın Gü- neş’ten ortalama uzaklığı = 150 mil- yon km) öteye kadar uzanan toz bu- lutunun asimetrik yapısı- na bakarak, bu kuşak içinde ikinci bir gezegen daha bulunabileceğini düşünüyorlar. Eğer varsa, bu ikinci gezegenin yıl- dıza 30 astronomik birim uzaklıkta olacağı hesap- l a n ı y o r. Bulguyla heye- canlanan araştırm a c ı l a r, Hubble Uzay Teleskopu ile yapılacak yeni göz- lemlerin, Epsilon Erida- ni’nin çevresindeki olası bir gezegen sistemini ra- hatlıkla belirleyebilece- ğini düşünüyorlar.
NASA Basın Bülteni, 3 Ağustos 2000
