Derleme
91 1) Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi T›p E¤itimi ve Biliflimi Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr., Konya
H
ekimli¤in varolufl nedeni insan sa¤l›¤›n› koru-mak, hastal›¤› iyilefltirmektir. Bu varolufl nede-ni, belki de sürekli geliflen hekimli¤in de¤iflme-yen tek yan›d›r.1,2Hekimli¤in geliflim sürecine t›bbi hata-lar›n efllik etmesi de önlenememifltir;3
ne t›bbi hatalar ye-nidir ne de bu konudaki endifleler.4
Hastaya yard›m et-mek/zarar vermemek çat›flmas› hekimin yaflad›¤› en bü-yük zorluklardan biridir. Son y›llarda, sa¤l›k politikala-r›ndaki de¤iflimler, yasal düzenlemeler, hasta haklar› bi-lincinin, iletiflim teknolojilerinin geliflimi sonucu, t›bbi hatalar ve hasta güvenli¤i t›p literatüründe daha genifl bir yer tutmaya bafllam›flt›r.2,4Sa¤l›k kurulufllar› ve sa¤l›k e¤i-ticileri t›bbi hatalar›n en aza indirilmesine ve hasta gü-venli¤inin ön planda tutulmas›na çal›flmaktad›rlar.5-12
Hatal› T›bbi Uygulama (HTU) ya da
Malpraktis Ne Demektir?
Genel bir tan›mla hatal› t›bbi uygulama mesleki stan-dartlardan sapmad›r.13Bu tan›m, hastaya müdahale
yetki-si tafl›yan tüm sa¤l›k çal›flanlar›n›n öneri ve uygulamalar› ile hastal›¤›n normal seyrinin d›fl›na ç›kmas›n›n yol açt›-¤› olaylar›n tümünü içerir.2
Görece, daha az invaziv giriflim yapan birinci basa-mak hekimi, giriflimsel uygulamalara dayal› uzmanl›klara göre, malpraktis iddias›yla tarihsel olarak daha az karfl›-laflm›flt›r. Ancak son y›llarda sa¤l›k politikalar›n›n ve he-kimlik uygulamalar›n›n geliflimi birinci basamak hekim-lerini de daha çok giriflim yapmaya yöneltmektedir.13
Öte yandan, birinci basamakta HTU flikayetlerinin baflta ge-len nedeni giriflimler de¤il, tan› hatalar›d›r.14HTU nede-niyle flikayet edilen t›p dallar› s›ralamas›nda kad›n hasta-l›klar› ve do¤um ile iç hastahasta-l›klar› uzmanlar›ndan sonra üçüncü s›rada aile hekimleri gelmektedir.13
Günlük pratikte kolayca uygulanabilecek baz› ipuçla-r› ile aile hekimlerinin HTU’dan mümkün oldu¤unca kaç›nmalar› ve flikayetleri en aza indirmeleri mümkün-dür. Bu ipuçlar› flöyle s›ralanabilir:
Türk Aile Hek Derg 2010; 14(2): 91-95 Derleme | Review
doi:10.2399/tahd.10.091
Aile hekimlerine hatal› t›bbi uygulamalar
hakk›nda baz› ipuçlar›
Some tips for family physicians about malpractice Nazan Karao¤lu1
Özet
Mesleki standartlardan sapma olarak nitelenen hatal› t›bbi uygula-madan (HTU) tüm hekimler kaç›nmal›d›r. Bu makale, HTU’dan ka-ç›nmalar› ve HTU yapt›klar›nda izleyecekleri yol konusunda aile he-kimlerine basit baz› ipuçlar› sunmaktad›r.
Anahtar sözcükler:Hatal› t›bbi uygulama, aile hekimli¤i, ipuçlar›.
Summary
Malpractice is defined as lapses of professional standards and must be avoided by all doctors. This article aim to give some sim-ple tips for family physicians to avoid malpractice and what should be done in cases of malpractice.
Key words:Malpractice, family medicine, tips.
‹yi Anamnez Alma ve
Fizik Muayene Becerisi
Tan› teknolojilerindeki büyük geliflime ra¤men anamnez ve fizik muayene önemini korumaktad›r.14
Hasta ile ‹yi ‹letiflim Becerisi
Birinci basamak hekimlerine yönelik flikayetlerin he-kim-hasta iliflkisi ve sa¤l›k bak›m› eflgüdümünün kalite-siyle ters iliflkili oldu¤u saptanm›flt›r.15‹yi iletiflimin, te-daviye uyumu, hekime duyulan güveni ve hasta memnu-niyetini art›rd›¤›, hekim–hasta tart›flmalar›n› ve malprak-tis iddialar›n› azaltt›¤› gösterilmifltir.16-18
Hasta, hekimin, kendisini dinledi¤ini hissetti¤inde, bulgular›n› daha ay-r›nt›l› biçimde anlatmakta, tan› için de¤erli ipuçlar› ver-mektedir.17
En S›k HTU fiikayetine Sebep Olan
Alanlarda E¤itim Alma
En önemli hatalar ciddi bir hastal›¤›n tan›s›nda yan›l-ma ve yanl›fl tedavi uygulayan›l-malar›d›r. Amerika’da 1985-2000 y›llar› aras›nda aile hekimleri ve iç hastal›klar› uz-manlar›n›n flikayete neden olan tan› hatalar› s›ras›yla • Akut miyokard enfarktüsü
• Habis akci¤er urlar›, • Habis ba¤›rsak urlar› ve
• Kad›nlarda habis meme urlar›d›r.13
Aile hekimli¤i e¤i-timinde ulusal düzeyde bu konulardaki k›lavuzlardan yararlan›lmas› yararl› olabilir.
Bilgilendirilmifl Onay
Aile hekiminin izleyebilece¤i en iyi yol, her uygula-madan önce hastas›n› yarar, risk ve yan etkiler konusun-da ayd›nlatmak ve bilgilendirilmifl onay›n› almas›d›r.13 Rutin laboratuvar incelemeleri için kan alma, kad›n-do-¤um muayenesi (hekimin yan›nda bir yard›mc›n›n olma-s› önerilir), Foley sondaolma-s› takma/ç›karma, yayg›n tedavi ilaçlar›n› reçeteleme, mamografi, düz grafiler, manyetik rezonans görüntüleme, bilgisayarl› tomografi gibi uygu-lamalar için yaz›l› bilgilendirmifl onay gerekmese de söz-lü onay al›nmal›d›r. Genetik testler, artrosentez, para-sentez, lomber ponksiyon, her çeflit biyopsi, her çeflit
kozmetik uygulama, ilaç uygulamalar›, kan ve kan ürün-lerinin uygulanmas›, endoskopi, eklem içi enjeksiyonlar, kasiçi ya da a¤›zdan (k›sa etkili olanlar hariç) steroid te-davisi, afl›lama (influenza, pnömokok, hepatit, seyahat öncesi afl›lar› ve her türlü afl› dahil) öncesinde hastan›n yaz›l› bilgilendirilmifl onay›n›n al›nmas› önerilmektedir.13
Özel Hasta Gruplar›nda Uygun Tarama
Testlerini ve Uygun Yaklafl›mlar› Bilme
Üstünde, genellikle çok durulmayan, iki hasta grubu unutulmamal›d›r. Birincisi yafll› hasta grubunda karfl›lafl›-lan çoklu sistem hastal›klar› ve motor-mental fonksiyon bozukluklar›d›r.19Bu hastalarda biliflsel ifllevler belli ara-l›klarla de¤erlendirilip kaydedilmesi hekim aç›s›ndan önem tafl›r.
Di¤er önemli bir hasta grubu da ergenlerdir: Gebe kalan gençlerden %90’dan fazlas›n›n gebe kalmadan ön-ceki bir y›l içinde aile hekimlerine korunma yöntemleri hakk›nda dan›flt›¤› saptanm›flt›r.20
Ergenlerde s›kça görü-lebilen, cinsel yolla bulaflan hastal›klar, alkol ve madde kullan›m› bozukluklar› unutulmamal›d›r. Birinci basa-mak hekimi, gençlere dan›flmanl›k ve e¤itim verme aç›-s›ndan çok önemli bir konuma sahiptir.21
Hekimin Sorumluluk Alan›ndaki Di¤er
Personelin Seçiminde Dikkatli Olmas›
Birinci basamak hekimleri özellikle kendi ofislerinde hizmet veren sa¤l›k personelinin (hemflire, ebe, laborant ve varsa di¤erleri) ile ofiste çal›flan di¤er personelin hizme-tinden sorumludur; onlar›n iflvereni olarak yeterli bilgi, beceri ve deneyime sahip olduklar›ndan emin olmal›d›r.13Ofiste Hasta Güvenli¤ini Tehlikeye
Sokabilecek Risklerin Saptanmas› ve
Denetlenmesi
Herhangi bir nedenle hasta güvenli¤inin tehlikeye girdi¤i düflünülüyorsa, mümkünse bu durum düzeltilme-lidir. Birinci basamak hekimi bu durumu kendisi düzelte-miyorsa üst mercilere haber vermelidir. Üst merciler ko-nunun çözümü için yard›mc› olmazsa ba¤›ms›z görüfl al›nmal› ve birinci basamak hekimi, endiflelerinin çözü-mü için att›¤› ad›mlar› kaydetmelidir.22
Birinci basamak hekimi öncelikle ofisinde ya da çal›fl-t›¤› yerde hasta güvenli¤ini tehlikeye sokabilecek durum-lar› saptamal›d›r. Hasta gözlem odadurum-lar›, bekleme odas›, kan ve vücut s›v›lar›yla temas›n olabilece¤i her yer, acil müdahale donan›m› ve t›bbi at›k ve kimyasallar›n sakla-n›p depoland›¤› yerler incelenerek eksikler saptasakla-n›p gi-derilmelidir.13
‹nceleme Sonuçlar›n›n ‹zlenmesi ve
Düzgün Kayd›n›n Sa¤lanmas›
Hekimin istedi¤i laboratuar testleri, grafilerin sonuç-lar›n› hasta dosyas›na kaydetmeden mutlaka de¤erlendir-melidir. E¤er hasta sonuçlar›n de¤erlendirilmesi için gel-mediyse hasta ile ba¤lant› kurarak yeni bir randevu veril-meli ya da en az›ndan uygun durumlarda telefonla bilgi verilmelidir ve bu ifllem hasta dosyas›na kaydedilmelidir. Örne¤in, hasta mamografisi hakk›nda telefonla bilgilen-dirildi ve genel cerrahi konsültasyonu önerildi gibi.13
Elektronik hasta kay›t sistemlerinin avantajlar›ndan biri de hekime laboratuvar sonuçlar›, randevusuna gel-meyen hastalar ya da belirli hastalarda uygun tarama testleri için uyar› verebilmesidir.
‹yi Hekimlik Uygulamas›
‹ngiltere Genel T›p Konseyi’nin “‹yi Hekimlik Uy-gulamalar›” hakk›ndaki 13 Kas›m 2006 tarihli raporu, “hastan›n hekimine sa¤l›¤› ve hayat› için güvenmesi rekti¤ini, hekimin bu güveni hak etmek için yapmas› ge-rekenleri” aç›klanm›flt›r.22
Hekimin yapmas› gerekenler; • Hasta hekimin birincil kayg›s› olmal›d›r.
• Hekim hem hastan›n hem de toplumun sa¤l›¤›n› ko-rumal›d›r.
• Hasta bak›m ve tedavisi uygulama standartlar› iyi ol-mal›d›r.
Bu;
- Bilgi ve becerilerin güncellenmesi,
- Kendi s›n›rlar›n› bilme ve bu s›n›rlar içinde davranma,
- Meslektafllar ile hastan›n yarar›na olacak flekilde iflbirli¤i ile sa¤lanabilir.
• Hekim hastalar› birey olarak tedavi etmeli ve onurla-r›na sayg› göstermelidir. Bunun için;
- Hastay› kibarca ve sayg›yla tedavi etmeli, - Hastan›n mahremiyetine sayg› göstermelidir. • Hekim hastalarla iflbirli¤i yapmal›d›r.
Hastayla iflbirli¤i;
- Hastay› dinlemek, endifle ve tercihlerine yan›t vermek,
- Hastaya anlayabilece¤i flekilde bilgi vermek, - Hastan›n bak›m ve tedavisi hakk›ndaki kararlara
kat›lma hakk›na sayg›l› olmak,
- Hastan›n kendi kendine bak›m konusunda desteklenmesi ile sa¤lan›r.
• Hekim aç›k ve dürüst olmal›, namuslu davranmal›d›r. Bunun için;
- Hastay› riske atmamak, meslektafllar›ndan biri hastay› riske at›yorsa geç kalmadan harekete geçmek,
- Asla hasta ya da hekimlere karfl› ayr›mc›l›k ve adaletsizlik yapmamak,
- Hastan›n ve toplumun hekime güvenini kötüye kullanmamak gerekir.
HTU konusunda hekimlere ve hekim adaylar›na ve-rilebilecek en önemli ipucu “iyi hekimlik” uygulamalar›-d›r.22
Hasta ve ailesi ile tedavi plan›n›n yararlar›, riskleri ve olas› komplikasyonlar› konusunda iletiflim içinde bu-lunman›n önemi unutulmamal›d›r.13
HTU’yu Bildirmek
HTU’da ikinci önemli konu, oluflan HTU’yu bildir-mektir. T›bbi bir hatay› aç›klaman›n ilk basama¤› bir t›b-bi hata olup olmad›¤›n› saptamakt›r.23
Hekim adaylar›n›n bilgi düzeyinin yükselmesinin, t›bbi hatay› tan›ma oran›-n› art›rarak yap›lan ya da taoran›-n›k olunan t›bbi hatay› bildir-me oran›n› art›rd›¤› gösterilmifltir.24
Hekim kendisinden beklentisi yüksek bir insan olarak yetifltirilir; hasta ve meslektafllar›n›n önünde hatas›n› itiraf etmesi güçtür.4,25Bir t›bbi hatay› bildirmek güçtür; hatay› bildirmenin yükü, bildirimin getirisi, neyin bildirilece¤i-nin mu¤lakl›¤›, t›bbi hatan›n ciddiyetibildirilece¤i-nin ya da sorumlu-nun belirlenmesinin zorlu¤u bildirimi güçlefltirmektedir.25
Öncelikle bu engelleri aflan dürüst bir iletiflim kurul-mal›d›r.26
Hekim, hatas›n›, savunmaya girmeden, nesnel bir flekilde hastas›na aç›klamal›d›r.4
T›bbi hatan›n ciddi-yetinin önemli oldu¤u, görece daha az önem tafl›yan ha-talar›n daha az bildirildi¤i gösterilmifltir.26,27
Asl›nda en zor durum herhangi bir zarara yol açmayan bir t›bbi bir hatan›n yap›lm›fl olmas›d›r.4Bu durumda da hastan›n ola-y› bilmeye hakk› vard›r. Aç›klama, hastaya sa¤l›k duru-munun stabil oldu¤u ve anlat›lan› anlayabilece¤i
zaman-da ve uygun yerde yap›lmal›d›r.4 HTU bildirimi
konu-sunda da birinci basamak hekimlerine verilebilecek baz› ipuçlar› vard›r.
Hastaya t›bbi hatay› aç›klarken;
• Bu konuda yard›mc› olabilecek servis flefi, bölüm so-rumlusu gibi birine haber vermek,
• Olay hakk›nda ne biliniyorsa ortaya koyup olas› sonu-cu üzerine yo¤unlaflmak,
• HTU ile ilgili aç›klamay› hastan›n sormas›n› bekle-meden bafllatmak,
• Hatan›n nas›l düzeltilece¤i ve tekrar›n›n nas›l önlene-ce¤i konusunda bir plan oluflturmak.
• Uygun durumlarda hemen baflka bir görüfl almay› önermek,
• Bir aile görüflmesi yapmak ve avukatlar›n da görüfl-mede bulunmas›n› önermek,
• Önemli tart›flmalar› not etmek, • ‹zleme önermek,
• Yo¤un duygusal d›flavurumlara haz›r olmak,
• Hatan›n sonucu için sorumlulu¤u almak ancak suç-lanmaktan kaç›nmak,
• Özür dilemek ve olaydan duyulan üzüntüyü belirt-mek.4
Eflduyum (empati); karfl›s›ndaki kiflinin duygu ve dü-flüncelerini anlay›p paylaflabilmektir.28
Hasta-hekim ilifl-kisinin temel tafllar›ndan olan empati iletiflim becerisinin önemli bir unsurudur.28
Bir hekimin “üzgünüm” diyebil-mesi hasta taraf›ndan genellikle olumlu alg›lan›r ve has-ta-hekim iliflkisinin güçlenmesini sa¤layabilir.4
E¤er t›b-bi hata t›bt›b-bi izlemeyi gerektiriyorsa hastaya aç›klanmal› ve yard›m› istenmelidir. Hasta böylece hekimi sadece piflman olan kifli olarak de¤il, hatay› düzeltmeye ve daha fazla zarar görmesini engellemeye çal›flan kifli olarak
gö-recektir. Hastaya ikinci bir görüfl alma flans› vermek ya da hasta-hekim iliflkisi bozulmuflsa hastay› baflka bir hekime yönlendirebilmek önemlidir ve önerilmelidir.4
Sonuç
Akademik e¤itim s›ras›nda HTU’nun tan›nmas› ve bildirilmesinin ö¤retilmesi hem hekimler hem hastalar için gereklidir ve sa¤l›k hizmetlerinin kalitesini art›racak-t›r.29-31HTU’lar›n önlenmesi ve hasta güvenli¤i kültürü-nün oluflmas›nda disiplinler aras› tak›m çal›flmas›
önem-lidir.32 Hasta güvenli¤i kültürü oluflturulurken de
HTU’yu öncelikli olarak herkes için e¤itim ve ö¤renim flans› olarak görüp, t›bbi hatalardan ders ç›karabilmek ve “kim yapt›?” yerine “ne oldu” diyebilmek gereklidir.8
Son olarak birinci basamak hekimlerinin, son y›llarda ülkemizdeki HTU davalar› ile bu konudaki yasal düzen-lemelerden haberdar olmalar› da gereklidir. Örne¤in; 1998’de Resmi Gazete’de yay›nlanan “Hasta Haklar› Yö-netmeli¤i”nin 7. bölümünün 37. maddesi “herkesin, sa¤-l›k kurum ve kurulufllar›nda güvenlik içinde olmay›
bek-leme ve bunu istemek haklar› vard›r” denmektedir.33
T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› Tedavi Hizmetleri Genel Müdür-lü¤ü de 2005’te “hizmet kusuru” ile ilgili genelgesinde Bakanl›k aleyhine aç›lan dava kay›tlar›n›n incelenmesin-de hizmet kusuru neincelenmesin-deniyle aç›lan davalar›n sebeplerini • Yanl›fl teflhis ve tedavi,
• Ameliyat öncesi ve sonras› geliflen komplikasyonlar, • Do¤um esnas›nda ve s›ras›nda geliflen komplikasyonlar, • Hastane idaresinden kaynaklanan problemler, • Hatal› enjeksiyon,
• Hatal› laboratuvar tetkikleri,
• Poliklinik ve sevk ifllemlerinde yanl›fl yönlendirmeler, • Acil servis hizmetlerinin yetersizli¤i olarak belirle-mifltir:34Hizmet kusuru nedeniyle aç›lan davalar›n ne-denlerinin birinci basamak hekimlerini de yak›ndan ilgilendirdi¤i görülmektedir. Hekimlerin HTU’dan kaynaklanan hukuki sorumlulu¤unun üç boyutlu ol-du¤u unutulmamal›d›r:
1. Cezai sorumluluk, 2. Akçeli sorumluluk ve 3. Disiplin sorumlulu¤u.35
Kaynaklar
1. Tallis RC. Doctors in society: medical professionalism in a changing world. Editorial. Clin Med 2006; 6: 7–12.
2. ‹nce H, ‹nce N, Özy›ld›r›m BA, Safran N. Hatal› t›bbi uygulama ve korun-ma yollar›. ‹stanbul T›p Fakültesi Dergisi 2005; 68: 123-7.
3. Bulun M. Hammurabi’den günümüze (ve gelece¤e) hasta güvenli¤i. Hasta
Güvenli¤i Dergisi 2009; 1: 6-7.
4. Hébert PC, Levin AV, Robertson G. Bioethics for clinicians: 23. Disclosure of medical error. CMAJ 2001; 164: 509-13.
5. Wakefield A, Attree M, Braidman I, Carlisle C, Johnson M, Cooke H. Patient safety: do nursing and medical curricula address this theme? Nurse
Educ Today 2005; 25: 333-40.
6. Milch CE, Salem DN, Pauker SG, Lundquist TG, Kumar S, Chen J. Voluntary electronic reporting of medical errors and adverse events. An analysis of 92,547 reports from 26 acute care hospitals. J Gen Intern Med 2006; 21: 165-70.
7. Roberts V, Perryman MM. Creating a culture for health care quality and safety. Health Care Manag (Frederick) 2007; 26: 155-8.
8. Walton MM. Hierarchies: the Berlin Wall of patient safety. Qual Saf
Health Care 2006; 15: 229-30.
9. Sandars J, Bax N, Mayer D, Wass V, Vickers R. Educating undergraduate medical students about patient safety: priority areas for curriculum devel-opment. Med Teach 2007; 29: 60-1.
10. Garbutt J, Brownstein DR, Klein EJ ve ark. Reporting and disclosing med-ical errors: pediatricians' attitudes and behaviors. Arch Pediatr Adolesc Med 2007; 161: 179-85.
11. Ilan R, Fowler R. Brief history of patient safety culture and science. J Crit
Care 2005; 20: 2-5.
12. Demiris G, Patrick TB, Austin Boren S. Assessing patient safety awareness and needs in rural hospitals in one US state. Inform Prim Care 2004; 12: 157-62.
13. Blackston JW, Bouldin MJ, Brown CA, Duddleston DN, Hicks GS, Holman HE. Malpractice risk prevention for primary care physicians. Am
J Med Sci 2002; 324: 212–9.
14. Singh H, Thomas EJ, Khan MM, Petersen LA. Identifying diagnostic errors in primary care using an electronic screening algorithm. Arch Intern
Med 2007; 167: 302-8.
15. Rodriguez HP, Rodday AM, Marshall RE, Nelson KL, Rogers WH, Safran DG. Relation of patients' experiences with individual physicians to malpractice risk. Int J Qual Health Care 2008; 20: 5-12.
16. Street RL, Makoul G, Arora NK, Epstein RM. How does communication heal? Pathways linking clinician–patient communication to health out-comes. Patient Educ Couns 2009; 74: 295-301.
17. Stepien KA, Baernstein A. Educating for empathy: a review. J Gen Intern
Med 2006; 21: 524–30.
18. Kosunen E. Teaching a patient-centred approach and communication skills needs to be extended to clinical and postgraduate training: a chal-lenge to general practice. Scand J Prim Health 2008; 26: 1-2.
19. Karaoglu N, Karaoglu MA. A study about elderly diseases in internal med-icine outpatient clinic of a private hospital. Turkish Journal of Geriatrics 2009; 12: 130-7.
20. Tripp J, Viner R. ABC of adolescence: Sexual health, contraception, and teenage pregnancy. BMJ 2005; 330: 590-3.
21. Karaoglu N, Yücalan Önal ÖB, Karaoglu MA. Knowledge of sexual health and contraception among university students: A study in Campus Health Center of Selcuk University. e-Journal of New World Sciences Academy 2009; 4: 26-34.
22. General Medical Council. Good Medical Practice. London, GMC, 2006. 23. White AA, Gallagher TH, Krauss MJ ve ark. The attitudes and experi-ences of trainees regarding disclosing medical errors to patients. Acad Med 2008; 83: 250-6.
24. Karaoglu N, fieker M, Kara F, Okka B. Knowledge of new entrant med-ical students about medmed-ical errors in Selçuk University: an educational per-spective. Turk Klin Tip Bilim Derg 2008; 28: 663-71.
25. Elder NC, Graham D, Brandt E, Hickner J. Barriers and motivators for making error reports from family medicine offices: a report from the American Academy of Family Physicians National Research Network (AAFP NRN). J Am Board Fam Med 2007; 20: 115-23.
26. Garbutt J, Brownstein DR, Klein EJ ve ark. Reporting and disclosing med-ical errors: pediatricians' attitudes and behaviors. Arch Pediatr Adolesc Med 2007; 161: 179-85.
27. Dökmen Ü. Empatinin yeni bir modele dayan›larak ölçülmesi ve psikodra-ma ile gelifltirilmesi. Ankara Üniversitesi E¤itim Bilimleri Fakültesi Dergisi 1988; 11: 155-90.
28. Chen D, Lew R, Hershman W, Orlander J. A cross-sectional measure-ment of medical student empathy. J Gen Intern Med 2007; 22: 1434–8. 29. Madigosky WS, Headrick LA, Nelson K, Cox KR, Anderson T. Changing
and sustaining medical students' knowledge, skills, and attitudes about patient safety and medical fallibility. Acad Med 2006; 81: 94-101. 30. Halbach JL, Sullivan LL. Teaching medical students about medical errors
and patient safety: evaluation of a required curriculum. Acad Med 2005; 80: 600-6.
31. Patey R, Flin R, Cuthbertson BH ve ark. Patient safety: helping medical students understand error inhealthcare. Qual Saf Health Care 2007; 16: 256-9.
32. Cook AF, Hoas H, Guttmannova K, Joyner JC. An error by any other name. Am J Nurs 2004; 104: 32-43.
33. Hasta Haklar› Yönetmeli¤i. Resmi Gazete 1998; Say›: 23420.
34. T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü. Genelge. Say›: B100THG0100013 18.01.2005/1128. Konu: Hizmet Kusuru. 35. Hakeri H. Hekimin t›bbi hatalardan kaynaklanan hukuksal
sorumlulu¤u-nun üç boyutu. http://www.medimagazin.com.tr/mm-hekimin-tibbi-hata-lardan-kaynaklanan-hukuksal-sorumlulugunun-uc-boyutu-ky-51008.html adresinden 26/02/2010 tarihinde eriflilmifltir.
Derleme
Gelifl tarihi: 04.02.2010 Kabul tarihi: 09.06.2010
Çıkar çakıflması:
Çıkar çakıflması bildirilmemifltir.
‹letiflim adresi:
Uzm. Dr. Nazan Karao¤lu
Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi T›p E¤itimi ve Biliflimi Anabilim Dal› (TEBAD) Akyokufl, Meram 42080 Konya
GSM: (0533) 660 57 06
