13 Kasïm 1954
KADIN EDİPLERİMİZLE
R ë P O P T A J.LÂ H
?
■35535
^*,İÜFİDE FERIO TEK
Gaziantep. —- Pierre Loti’ye verilen seccade. — Bergson, A. France, P. Valery
ile dost olan Türk sefiri hanım. — Dünyada en beğendiği şehir Pekin. — Şark ile
Garbi barıştırmak için üzerimize düşen vazifeyi başarmalıyız. — Soroptünist
©e-M iiilde F e r ld T e k a r k a d a ş ım ız la k o n u şu y o r. Ş ü k û fe N ih a l h a n ım la F ra n s ız
e d e b iy a tın a d a ir k o n u şu rk e n , söz P ie rre L o ti’ye geçm iş ve onun T ü rk lere k a r ş ı o la n ilerin sev g isi b a h is m e v z u u o lm u ştu . B ir a r a Ş ü k û fe h a n ım : " B ilir m isiniz, de di. S a b ık elçi F e rid T e k beyin h an ım ı P ie r re L otiyi çok iyi ta n ır. A y n ı z a m a n d a e sk i k a d ın m u h a r- rirle rim iz d e n d ir. is te rs e n iz o n u n la d a b ir k o n u şm a y ap ın ız. E n te re s a n şe y le r ö ğ re n irsin iz .”
B u v a s ıta ile M üfide h a n ım la te le fo n d a ta n ış tım . 22 E k im C u m a g ü n ü için ra n d e v u aldım .
S ay ın M üfide F e rid h an ım ı M oda B eşb ıy ık s o k a ğ ın d a k i evin-! de z iy a r e t e ttim . O d erece sa m im î ve m ü te v a zı b ir h a n ım e fe n d iy le k a rş ıla ş tım [ ki b ir s a r a y k a d a r g ü z e l ve fh e n k j li döşenm iş sa lo n d a y a b a n c ılık ; bile çek m ed im . B enim le b e ra b e r b ir b a şk a m i s a f ir de g elm işti. H a l h a t r so ru p b ira z g ö rü ş tü k te n s o n ra on d a n m ü s a a d e a la r a k b ir b a ş k a o d a y a a y rıld ık . B a n a d a im a “ ci c im ” diye h ita p ediy o rd u . Bti k elim ey i on u n k a a a r ta t lı ve c a n d a n te lâ ff u z ed en h iç p ir k a d ın ta s a v v u r edem iy o ru m . “N a sıl o lu r cicim d iy o rd u bö y le hep k en d im d en b a h s e tm e k bi ra z tu h a f o lm az m ı ? ” "S iz k en d in izd en değil h a t ı r a l a rın ız d a n b ah sed ecek sin iz! B u n d a
Neriman MALKOÇ
g a rip o la n h iç b ir şey y o k efen dim . Ş öyle ç o c u k lu ğ u n u z d a n b a ş la y ıp bu g ü n e k a d a r g e ls e k ? ”
— B a b a m a s k e r o ld u ğ u n d an ç o c u k lu ğ u m T r a b lu s g a r p ta geçti. T ah silin i V ersailles lisesinde y a p tım . F e rid T ek ile evlendim . 1920 den 1921 y ılm a K adar An- k a r a d a ç ık a n b ir g a z e te y e m a k a le y azd ım . K o n u la n v atan i o ld u ğ u n d a n bu m a k e t l e r i m i o ' z a m a n a s k e r le r t ra s m d a d a ğ ıtı y o rlard ı. "G azian tep ” ad lı m a k a le m ü z erin e B ü y ü k M illet Mec lisi G a z ia n te p v ilâ y e tin e bu adı v erd i. 1921 de k o cam F e rid T ek P a r is B ü y ü k E lç iliğ in e tâ y in o- j lu n d u .
M eclis b a n a P a ris e g id e rk e n P ie ır e L oti'ye verilm ek üzere b ir ; seccad e v erd i. B u seccad ey i Y u n a n h a rb in d e ş e h it d ü şe n a s k e r le rin k ız la rı d o k u m u şlard ı. P ie r re L o ti h a r p s ıra la r ın d a bizim h a k k ım ız d a m a k a le le r y a zıy o rd u . B en g ittiğ im z a m a n h a s l a idi. B u n a ra ğ m e n b en i k o ltu k değnek leriy le a y a k ta k a rş ıla d ı. B eni gö r ü r g ö rm e z T ü rk te r i ve T ü rk iy e- y i h a tı r l a y a r a k h ü n g ü r h ü n g ü r a ğ la m a ğ a başladı.- G ö rü şü p otele d ö n d ü ğ ü m z a m a n a rk e e n d e n h a b e r g ö n d e rip t e k r a r ç a ğ ır ttı. — D o y a d o y a sizinle k o n u şm a k istiy o ru m , (Têdi. P ie r re L o ti b ir T ü r k k ız ın a â ş ık olm uş, b ü tü n r o m a n la r ım o n u n için y a z m ıştı. B u o n u n ilk ve son a ş k ı »dİ. Y a p m a k is te d iğ im v a zifelerd en b iri T U rk leri A v ru p a d a ta n ıtm a k tı. P ie r re L o ti’d en so n ra Filozof B e rg so n la ta n ıştım . P a r is te üç k o n fe ra n s v erdim . “E u ro p e n o u v elle” de y a z ı y azd ım . B u vesile ile A n a to le ' F ra n c e ile ta n ıştım . P a u l V aléry ile g ö rü ştü m . O za m a n la r B erg so n ve A n ato le F ra n c e T ü r k le r a le y h in e • E rm e n ib r le h in e ç a lışa n b ir c e m iy e tte a z a idi. B enim le g ö r ü ş tü k te n sooı-a h e r ik isi de bu c e m iy e tte n is ti f a e tti 1er. Y a n i b en o ra d a h e rh a n g i bir T ü r k h a n ım ın ın y a p a c a ğ ı işleri y ap tım . O ndan so n ra Sorbonneda “ S iy a s î ilim le r m e k te b in i” b itir dim . A y rıc a ş a r k e d e b iy a tı d e rs le rin i ta k ib e ttim . B ir a r a eşim D ah iliy e V ekili oldu. B u a ra d a p e k bir şe y y a p a m a d ım . L o n d ra ve P a r is e g id en ilk T ü rk sefiri h a n ım ı b endim . Bu z a m a n a k a d a r s e f irle r h a n ım la rın ı d ışa rıy a g ö tü rm ü y o r, m e m le k e tte b ır a k ıy o rla rd ı. F ra n s a d e n L e h ista n a g ittik . B u ra s ı A v ru p a nm en r o m a n tik ve e lâ n feo d al k a lm ış b ir m e m le k e tid ir. O d erece kİ b ü tü n a silz a d e le r k öy’ü le re n âk im - d ir. 1939 d a Ja p o n y a y a g eçtik . J a p o n k a d ın la rın ın a n a lık ve h a nım lık v a s ıfla r ın a h a y ra n oldum . S o n ra Çine g ittik . D ü n y a d a insan z e k â sın ın y a r a ttığ ı Uç şe h ir g ö r düm .
P e k in , P a ris , New-Y orK . B enim zevkim e g ö re bu ik i şe h ird e n d a h a güzeli P e k in ’d ir. P ek in d ek i ev lerin d a m la rı re n k li k ir e m itle r le k a p lıd ır. Bu re n k le r evlerde o tu r a n ş a h ıs la r ın rü tb e le rin e gö re se ç ilm iştir. 25 y ıl y a b a n c ı m em le k e tle rd e d o la ş tık ta n s o n ra y u rd a Jö n d ü k . 10 y ıld ır Is ta n b u ld a y ız . *— E d e b iy a ta n a sıl b a şla d m ız ? — B ence in s a n b ir şey söyle y e c e k o lu r s a b u n la rı y a z ı iie if a de e tm e lid ir. T ü rk le r birinci h a rp te n m a ğ lû p ve m a ğ d u r o la ra k ç ık m ıştı. O z a m a n m illetim e b ir te s e lli a ra d ım . “A y d e m ir” adlı k ita b ırp ı yazdım . İk in c i k ita b ım d a " T ü r k ç o c u k la rın a T ü rk t e r b iy e si” v e rm e n in g e re k tiğ .n i
an-la tm a ğ a ç a lıştım . C u m h u riy e t g a z e te sin d e M ü ta re k e zam anın* d a k i h a y a tım ız ı ta s v ir eden “Ley* )â” ro m an ım te f r ik a edildi, "A f. folm az g ü n a h ” ad lı k ita b ım AL m a n y a d a A lm a n c a o la r a k basıldı* — O k u y u c u la rın ız a y azılarm ış* la h a n g i f ik ir ve d u y g u y u anlat-ı m a k is tiy o rs u n u z ? H e y e c a n la a tı la r a k : — T ü rk k a lm a y ı. Ç ü n k ü T ü r k le rlri d ü n y a ü z e rin d e büyilk ro l le ri vo v a z ife le ri v a rd ır. B ia m ev k ii itib a riy le h em A syalI h em de A v ru p alIy ız. Y er y ü z ü n d e k i b irç o k m e d e n iy e tle r m e m le k e ti m izde b ir İz b ır a k a r a k g ittile r . B u n a ra ğ m e n k e n d i k a r a k t e r i m izden b ir şey k a y b e tm e d ik ve k ay b e tm e m e liy iz . Ş a r k İle g a r bı b a rış tırm a k için üzerim ize d ü şen v a z ife y i b a şa rm a lıy ız .
— T ü r k k a d ın ın ın b u g ü n k ü ve g e le c e k te k i d u ru m u h a k k m u a ne le r d ü şü n ü y o rsu n u z ?
■— T U rkiyeye d ö n d ü k te n s o n ra b ir a r a t e k r a r P a ris e g itm iş tim . E sk i H ariciy e V ekilinin eşi M ada- m e B id a u lt’nu n evinde m e ş h u r b ir d o k to r h a n ım la ta n ıştım . Bu ha- m m b ü tü n A vru p a S o ro p tim ist k u lü p lerin in k u ru c u s u idi.
(S o ro p tim is t = gü zid e h e m şi re le r — y a n i m esleğ i o lan h a n ım l a r d e m e k tir. G ay esi: k a d ın la r içinde m eslek h a y a tın ın genişle* m esi ve y ü k se k tu tu lm a s ın ı s a ğ la m a k tır. B u nun için h e r m e s le k te n bu k u lü b e b ir â z â a lın ır. B u â z â n m h a y a tın ın , işinin te m iz ol m a sın a , ç a lış k a n lığ ın a d ik k a t «- d ilir.) İ ş te A v ru p a m e m le k e tle rin in h em en h ep sin d e m e v c u t o lan bu k u lü b ü n ilk in i îs ta n b u ld a biz k u rrtu k . H a le n 3,5 â z a m ız v a r. İkir..tf k u lü p A n k a,-ad a, ü ç ü n cü k u lü fj İz m ird e k u ru ld u . A y rıc a B oğaziçi, A d a n a ve B u rs a d a şu beleri aç ıla c a k . _ B izim de g a y e , m iz; T ü rk iy e n in e n p a r l a k ve ileri g ö rü ş lü h a n ım la rın ı b irle ş tirm e k s u re tiy le m e m le k e tin bazı so sy al ih tiy a ç la rın a y a rd ım e tm e k tir. B u y a rd ım ı A zalar k e n d ile ri y a p a m a s a la r bile çözleriyle, k a lem leriy le u m u m î e f k â r ı h a z ır la sın, te ş v ik e ts in le r. C em iyetim i-, zin g eçen ik i se n e k i p ro g ra m ı y e tim ve m ü c rim ç o c u k la r p ro b le mi idi. Ö n ü m ü zd ek i iki y ılın p ro g ra m ı ise k im se siz ih tiy a r la r ın a- ş ü r a n s ı’dır. M edenî m e m le k e tle r de a ltm ış y a şım g eçm iş ih tiy a r la r a ev b a rk y a p ılıp m a a ş veriliri Bizde de b u n u n ta h a k k u k u İçin ça lışm a k , ih tiy a r la r ı İs tik b a lin den en d işesiz h u z u rlu b ir h a y a ta k a v u ş tu rm a k en b ü y ü k a rz u m u z dur. A y rıc a ta le b e y u rtla rın ı çok m o d ern b ir h a le g e tirm e k . İz m ir S o ro p tim ist k n ü lb il B a ş k am N e rim a n B u ra t İz m ir D a rü la c e z e sin i fiile n ç a lış m a k ve h a lk ta n p a r a to p 'a m a k sm e tiy la islflh e tm iş tir. Bu h a m ın şim di de İz m irin te m iz lik işle rin i ü z e ri ne alm ış, b a ş a rılı ç a lış m a la rın a b a ş la m ış tır. H a y a tım d a beni en çok m em n u n eden ve sev in d iren o lay S o ro p tim ist ce m iy e tin in k u ru lu şu d u r. — T ü r k e d e b iy a tın d a sevdiğiniz e d ip le r k im le r d ir ? S u alim e cev ap v e rm e k is te m e yen S a y ın M üfide h a n ım a 'İ s r a r ed in ce: ^— O h ald e e rk e k ve h a n ım ol m a k ü z e re b ir e r isim söyliyeyim . Y ah y a K em al - S afiy e E ro l. dedi.
M isa firle ri iç e rid e k e n d ile rin i bek liy o rd u . B ir d a h a g ö rü şm e y i v a d e d e re k n a z ik ev s a h ib in in m ü sa a d e s in i ric a edip y o la k o y u l dum .
