• Sonuç bulunamadı

Mektep kooperatifleri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Mektep kooperatifleri"

Copied!
1
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Mektep Kooperatifleri

Ç

OCU K LA RI h a y a ta h a z ırla ­ y a n en güzel v â s ıta la rd a n Diri m e k te p k o o p e ra tifle rid ir: T e ­ şe b b ü s k a b iliy e ti, tu tu m lu lu k , k a r ­ şılık lı y a rd ım , is id aresi, p r a tik h e sa p , d isip lin e u y m a k , ta b ii ve s u n 'l e şy a y ı ta n ım a k , k u lla n m a k , h â s ılı m e k te b in v e rd iğ i, v e rm e k is t e d i i i b ü tü n k a b iliy e tle ri isle tm e k , y a ra tıc ılığ ı b a ş k a la rın a z a ra rlı ve y ık ıc ı o lm a k ta n ç ık a r ıp işb irliğ i­ n in te m e li h â lin e g e tirm e k için m e k te p k o o p e ra tifi m e k te b in h a k i k i lâ b o r a tu a n v azifesin i g ö re b ilir. Son z a m a n la rd a g a rp c e m iy e tle ri b u te ş e k k ü le b ü y ü k b ir y e r a y ır d ı­ la r. H er m e m le k e tte o n u n id a re v e b ü n y e sin e d a ir b ir se ri k ita p v e d e rg i ç ık m a k ta d ır. Ö yle g ö rü y o ru z k i o te k b a s m a e le a lın a m a z : U m u m iy etle " m e k te p k o o p e ra tifi” d iy e b i r m esele y o k tu r; m u h te lif k ü ttü r v e n ü f u s ş a rtla r ın a göre d e ­ ğişen t ü r lü m e k te p k o o p e ra tifle ri v a rd ır.

M e k tep k o o p e ra tifle ri b ir ik tisa t a h lâ k v e te rb iy e k o n u s u o ld u ğ u k a d a r, h a ttâ o n la rd a n fazla b ir sos y o lo jl k o n u su d u r. Bâzı m e m le k e t­ le r v a r ki o n la rd a b ü tü n g a y re tle re ra ğ m e n b u te ş e k k ü l fazla g elişem l yor. b â z ıla rın d a u fa k b ir y a rd ım o n la rd a n b ln le rc e sin in k u ru lm a s ın a y etiy o r. Bâzı y e rle rd e ö ğ re tm e n le r ise k a ­ rışıy o r. h a ttâ ç o c u k la rd a s o ru m lu ­ lu k . te s a n ü d v e te ş e b b ü s d u y g u la rı n m gelişm esi z a ra rın a ise k a r ış ı­ y o r. K â rd a n fa y d a la n m a , k u r u ­ lu su n ih tiy a ri v e y a m e c b u ri o lm a­ sı gibi c ih e tle r de m u h te lif iç tim a i ş a rtla r a g ö re d e ğ iş m e k te d ir. B u t e ­ ş e k k ü lle ri k u r a n la r b ü tü n b u ş a r t ­ la rı b ilm eli, k o o p e ra tif vftnl g en ç­ le r a ra sın d a y a rd ım la şm a v e iş b ir ­ liği d u y g u su n u n k ö k le şm e si iç in b u ş a rtla r ı h e sa b a k a tm a lıd ırla r.

U nesco y a y ın la rın d a n M. Colom - b a in 'in " K o o p e ra tifle r ve T em el E ğ itim i” a d lı k ita p la , yine U nes- c o 'n u n ç ık a r d ıiı T e rb iy e d e rg isin ­ d e J . V. R oiz'in " M e k te p K o o p e ra ­ tifle r i" n e a it yazısı ve b ib liy o g ra ­ f ik ced v eli b u k o n u e tr a fın d a k i ya y ın la rd a n e tra flı o la ra k h a b e r v e r ­ m e k te d ir.

R o iz'in v e rd iğ i b ilg iy e g öre bu k o o p e ra tifle re a it İlk d e n e m e le r F ra n sa d a y a p ılm ış tır. P a ris te 1881 de ilk ta le b e k o o p e ra tifi k u ru lm u ş tu . 1899 da J u r a d e p a rtm a n ın d a b ir o rm a n k o o p e ra tifi a ç ıld ı. On y ıl s o n ra m e k te p y a rd ım la şm a f e ­ d e ra sy o n u k u ru lu y o rd u . 1931 de b u ra y a 57 ç e şit k o n u g iriy o r ve 2600 ü y esi b u lu n u y o rd u . F ra n s a n ın b a şk a b ö lg e le rin d e de b u n a b en zer d e rn e k le r açıld ı. 1500 h e k ta rlık a - k im to p r a k la rın o rm a n la s tırılm a s ı, m ily o n la rc a a ğ a c ın d ik ilm e si, bâzı b ö lg e le rd e y e m işle rin Islâhı b u ta leb e te ş e b b ü sle rin in e s e rid ir. 1954 de F ra n sa d a 480.000 ta le b e y i to p ­ la y a n 20,000 k a d a r m e k te p k o o p e ­ ra tifi v a rd ı. B u r a k a m ve b ü tü n bu ta rz d a te ş e b b ü sle r g ö ste riy o r ki m e k te p k o o p e ra tifç iliğ in d e F ra n sa en ö n d e g itm e k te d ir. O n d a n so n ra b aşk a A v ru p a m e m le k e tle ri de m e k te p k o o p e ra tifle ri k u r d u la r. B e lc ik a d a m e rk e z i b ir te ş k ilâ t o l­ m a m a k la b e ra b e r, b u h a r e k e t 1949 d a göze ç a rp a c a k d e re c e d e g e n iş­ led i. 1950 d e 750 ç o c u k k o o p e ra tifi v a rd ı. İta ly a d a M ilân o H alk E ği­ tim i B irliğ i " M e k te p K o o p e ra tifi" a d lı b ir k ita p n e ş re d e re k h a r e k e ti te ş v ik e tti. İsp a n y a d a 1942 d e ç ı ­ k a n k a n u n d a n b e ri d e v le t, m e k te p

Y azan:

Hilmi Ziya Ülken

k o o p e ra tifle rin i h im ay e e tm e k te ­ d ir. A v ru p a d a n ö rn e k a la n başka k ıta la rd a d a k ım ıld a n m a la r v a rd ır. T u n u s. S e y lâ n , İ s r a il b u n la rd a n d ır. S e y lâ n d a 1953 d e 953 k o o p e ra tife 100,000 ta le b e d a h ild i. B irle şik A - m e rik a d a , F ra n s a d a n m ü lh e m o l­ m a k ü z e re ilk m e k te p le rd e m ü k e m m el k o o p e ra tifle r ç a lışıy o r. A n cak İstih sa l b a k ım ın d a n A m e rik a d ü n ­ y a y a ö rn e k o lm a k ta d ır. 1941 de 900 g en çlik k o o p e ra tifin in 6 m ily o n d o la r se rm a y e s i v a rd ı. 1952 d e 500 k o o p e ra tifin se rm ay esi 10 m ily o n a ç ık m ıştır. Çoğu Ü n iv e rsite le re » it o lan b u te ş e k k ü lle r ta le b e y e u cu z f ia tl* y a ta c a k , y iy e c e k v e rm e k te , a h lâ k i b a k ım d a n fa y d a la r s a ğ la ­ m a k ta d ır. A r ja n tin ’d e h a r e k e t te k tü k v e d a g m ık b a ş la m ış tır; k u r u - la n la rd a n cogu da ç a b u k d a ğ ılm ış ­ tır.

1922 d e “E ğ itim M illî M e rk e z i" n d e m e k te p te iş b irliğ in in g elişm esin e çalı şa n b ir b u re a u k u ru lm u ş tu , çok geçm e d e n k a ld ırıld ı. D aha s o n ra " İ ş b ir ­ liği Milli Ş û ra sı" m e m le k e tin h e r ta r a fın d a ta le b e k o o p e ra tifle rin i te ş v ik v e h im a y e y e k a r a r v e rd i. A n cak k u r u la n la r (J . V. Rolz'e g ö ­ re ) te r b iy e b a k ım ın d a n ta tm in edi ci d e ğ ild ir. B u n la rd a n b â z ıla rın ın tü z ü k le rin e g ö re ç o c u k la r s ır f s e ­ y irc i m e v k id e k a lm a k ta , k u ru m u ç o cu k v e lile ri v e h o c a la r id a re e t ­ m e k te d ir k İ b u h a l m e k te p k o o ­ p e r a tifle r in in r u h u n a v e g ay esin e a y k ırıd ır. B re z ily a d a 1954 d e 759 m e k te p k o o p e ra tifi v a rd ı. B u m e m le k e tin ilk b a ş a rılı a d ım la rı B rezily a B ir­ le ş ik C u m h u riy e tle rin d e y a v a ş y a v a ş y a y ılm a k ta d ır.

M ektep k o o p e ra tifle rin d e h em en d a im a h o c a la r ö n a y a k o lu y o rla r. B ü y ü k le r in d ışa rıd a a ç tık la rı k oo- p e rtifle rln ç alışm a ta rz ın ı ö rn e k a - lıy o rla r. F a k a t b u y ü zd en o n la rın iyi c ih e tle ri gibi k ö tü c ih e tle rin i de ta k lid e ttik le ri o lu y o r. K o o p e­ r a t i f - n a d ir de olsa - re k a b e t v e k ısk a n ç lık la ra , k ö tü y e k u lla n m a la ra sa h n e o lu y o r. B u gibi h a lle ri ö n lem ek İçin m e k te p k o o p e ra tifle ­ rin in ta le b e d e k i te şe b b ü s ru h u n u k ırm ıy a c a k s u r e tte u z a k ta n ve h is se d ilm e d e n k o n tro l ed ilm esi lâ z ım ­ d ır. B u k o n tro l so ğ u k ve id a r i d e ­ ğil. ta m a m e n sıc ak , s e m p a tlli v e h e r şe y d e n ö n ce y e tiş tiric i b i r k o n tr o l o lm a lıd ır.

M e m le k etim izd e asıl k o o p e ra tif­ ç ilik b ile h e n ü z ço k z a y ıf o ld u ğ u için, m e k te p k o o p e ra tifle ri d ış a r ­ d a n k â fi ö rn e k a la m ıy o rla r. T a ri­ h im iz d e A h ilik te ş k ilâ tı b i r n e v i k o o p e ra tif v a z ife sin i g ö rü y o rd u . Es k i e ğ itim siste m in d e “im a r e tle r" d e v le t ta r a fın d a n h a z ırla n d ığ ı iç in k u r u c u la rın te ş e b b ü s ü n e y e r b ır a k m ıy o rsa d a . ta r ik a tle r in im a re tle ri d e rv işle rin te ş e b b ü sle riy le y a p ıl­ dığı iç in b ir n e v i k o o p e ra tif idi. O n la rın d a ik tisa d i - a h lâ k i g a y e ­ le ri d in î b ir k a d ro iç in d e g e rç e k ­ le ş iy o rd u . G a rp lıla şm a h a r e k e tin - d e n b e ri b u k u r u m la rın y ık ılm a sı ü z e rin e y e rle rin i b u g ü n k ü c e m iy e t ş a rtla r ın a u y g u n y e n ile ri a la m a d ı. 1917 de İs ta n b u l S u lta n îs in d e a ç ı­ lan m e k te p k o o p e ra tifi s o n ra d a n o rta ve ilk b irç o k m e k te p le re y a - j y ıld ı.

K ısm en h o c a la rın re h b e rliğ iy le

b a şlıy a n b u te ş e b b ü sle rin — zay ıf d a olsa — d ev am ı ç o k f a y d a lı idi. 1953 d e T ic a re t V e k â le tin in k a r a ­ r m a g ö re m e k te p k o o p e ra tifle rin ­ d en a sıl k o o p e ra tifle r g ib i b ü tü n ti c a ri ş a rtla r isle n m e k te o ld u ğ u için (m eselâ d e fte r tu tm a , m alî m u r a ­ k a b e , b ü tç e h e s a b ı, v.s.) b u ş a r t ­ la ra u y a m a m a k y ü z ü n d e n b irç o k ­ la rı k a p a n m a ğ a b aşlad ı. B u g ü n k ü h a ld e m e k te p k o o p e ra tifle rim iz g e ­ rile m e , h iç d eğ ilse d u rm a lıâlin - d e d ir. G e re k p e d a g o jik g e re k İç ti­ m a î (İk tisa d î ve a h lâ k !) m ü h im h iz m e tle ri olan b u te ş e k k ü lle rin g elişm esi için te d b ir le r alın m ası, o n la rd a h e r şe y d en ö n ce ç o c u k la ­ r ın te ş e b b ü s r u h u n u , k e n d in i id a ­ r e ve y a rd ım la şm a k a b iliy e tle rin i k ö rle te c e k değil, ta m te rs in e g eliş­ tire c e k ta rz d a — İçtim a î te tk ik e d a y a n a n — h a z ırlık la r y ap ılm ası y e rin d e o la c a k tır. Y u k a rıd a v e r d i­ ğim iz bâzı m isâ lle rle bizim d u r u ­ m u m u z a ra sın d a k i b â rız fa rk bu sa h a d a h e n ü z y a p ıla c a k çok. hem de pek çok is o ld u ğ u n u g ö ste rm e k ­ te d ir.

Referanslar

Benzer Belgeler

Yat ırımın yapılması durumunda bile damla sulama için mutlaka elektrik kullanılması gerektiğine işaret eden Uysal, AB ve ABD'de 3-3,5 cent olan tarımda kullanılan

Mektep (styline) gelince; mektepleri üniforma ola- rak inşa etmekte muvafık değildir.. Bir devlet dairesi gibi resmi ve ciddi bir tarz sıkıcı olmaktan başka bir

Mektepleri inşa ederken arsaların intihap ve tevziinde nazarı dikkate alınacak bazı esaslar mev- cuttur. Şehrin mektebe olan ihtiyacı her semtte baş- kadır. Merkezî mahallâtta

Talebenin; el işleri ve sairesi resim atelye- rinde; dolaplarda saklanabilir, velhasil; ilk gündüz mekteplerinin planlarını hazırlarken; talebe adedini göz önünde

Ve- kâletin biraz da mimarî işlerle alâkadar olarak, hiç olmazsa, Türk Yüksek Mimarlar Birliğinin müteaddit defalar müra- caatle kabulünü istediği müsabakalar

Plân verilen program ve Tirenin güneş, rüzgâr ve sair iklim hususiyetleri gözönünde tutulmak suretile tertip edilmiştir... Bu suretle yalnız sabah güneşi alan sınıflar

Afyonda resini küşadı bir kaç ay evvel yapılan Cumhuriyet ilk mektep binası on iki sınıf, bir muallimler odası, bir baş muallim odası, bir kütüphane, bir müze ve hademe

Bu araştırmada Edirne Köy Kalkınma Kooperatifler Birliğinin 2002, 2003 ve 2004 yıllarında yürüttüğü işletmecilik faaliyetleri incelenerek ekonomik analiz için gerekli