T. C.
Atom Enerjisi Komisyonu
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ATOM ENERJİSİ AJANSININ
XVI. GENEL KURUL TOPLANTISI HAKKINDA RAPOR
26 EYLÜL 1972-3 EKİM 1972
Hazırlayan
Prof. NEJAT AYBERS
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ATOM ENERJİSİ AJANSININ
XVI. GENEL KURUL TOPLANTISI HAKKINCA RAPOR
26 EYLÜL 1972-3 EKİM 1972
HAZIRLAYAN : PROF* NEJAT AYBERS
Birleşmiş Milletler Atom Enerjisi Ajansının
26 Eylül 1972-3 Ekim 1972 tarihleri arasında yapılan
XVI. Genel Kurul Toplantısı hakkında rapor
Hasırlayan: Prof. Hejat Aybers
1- Genel Hususlar.
Birleşmiş Milletler Atom Enerjisi Ajansının 16« Genel Kurul Toplan- ±972, günü
tısı 26 Eylul/saat 16.^3 de "Mexico City" de Dış işleri Bakanlığı toplan
tı salonunda çalışmalarına başladı, ilk olarak Konferans B a ş k a n ı n m seçi
mine geçildi. Arjantin delegesi, Meksika Millî Atom Enerjisi Enstitüsü
idare meclisi başkanı Mr. Horacio Flores de la P e n a 'y
1
başkanlığa teklif etti, ve bu teklif ittifakla kabul edilerek Mr. Flores de la Pena Konferans Başkanlığına seçildi.
Ajans tüzüğünün 28. maddesi gereğince Yetki Belgeleri Komitesinin
seçimine geçildi ve :
ya
Kolombia, Hindistan, İtalya, Japonya, R o m a n / ve Sovyet Rusya, Birle
şik Amerika ve Seylan delegeleri bu komiteye seçildi.
Konferansın 8 başkan yardımcılıklarına Avustralya, Kanada, Fransa,
Gana, Hindistan, Japonya, Polonya ve “ovyet i4usya delegeleri seçildiler.
Bundan sonra iki ana alt komitenin başkanlıklarının seçimlerine ge
çildi. Îdarî ve Hukukî Komite başkanlığına Finlandiya delegesi ve Bütçe
ve Program Komitesi başkanlığına da Brezilya delegesi seçildiler.
Böylece, Konferansın Yönetim organları tamamlanmış olduğundan çalış
malara başlandı.
İlk olarak Bangladesh hükümetinin Ajansa üye olma hakkındaki teklifi
görüşüldü. Hindistan, İngiltere, Sovyet Rusya ve Endonezya delegelerinin
teklifi desteklemeleri üzerine, Pakistan ve diğer bazı müslıiman Arap Ül
kelerinin teklifi zamansız bulmalarına rağmen teklif kabul edildi.
İdari ve Hukukî Komite ile Bütçe ve Program Komitelerinde Ajansın
1973-1978 aralığını kapsayan çalışma programı ve 1973 yılı bütçesi kabul
edilmiştir. 1973 yılı gelirleri ve giderleri 21^868, 000 dolar tesbit edil
Giderlerin içinde en büyük olanı 2^598^000
fi
olmak üzere nükleer silâhların yayılmasını önleme (NPT) anlaşmalarına göre yapılacak kontrolmasrafları olacağı anlaşıldı. Buna karşılık teknik yardımlar için 775ı
000
fi
ayrılmış olduğu anlaşıldı. Gelişmekte olan bazı memleketlerin dele geleri genel oturumdaki konuşmalarında bu husUŞfcy «»tenkit ettiler.Ajansın 1 Haziran 1971-50 Haziran 1972 aralığına ait bir yıllık fa
aliyet raporu tasvip edildi. Faaliyet raporunun tetkikinden, 1971 yılın
da fürkiyeye ücreti ajans tarafından verilmek suretiyle
k
eksper, 'BNDP kanalı ile de 6 eksper olmak üzere 10 eksperin getirtilmiş olduğu anlaşıldı. Buna karşılık, Ilindistana 26, Brezilyaya 17, Yunanistana 17 eks
per gönderilmiş olduğu görüldü.
Türkiyenin Ajansa yılda,
k7t
^69 dolar ödediği ayrıca 8 000 dolarda isteyerek yardımda bulunduğu malumdur. Buna karşılık 1971 yılında Türki-yenin 5 ^ 8 0 0 dolar eksper, 19^100 dolar mSTY-ine, 52,200 dolar bur- kar
şılığı olmak üzere cem'an
128,100
dolarlık yardım gördüğü anlaşıldı. 2-Ajanstan Talep edilen Malzeme ve Eksuer Yardımlarının Durumu.1972 y ı l m a ait teklifler:
1)
• ANAM tarafından teklif edilmiş bulunan ,;Thermo-Luranescent Dosimet ry” koBUİ*ıproje uygun«jiltalaa
edilmiştir. Uzman olarak gösterilen Çekoslo vakya ve Polonya menşe'li eksperlere tarafımızdan itiraz edilmiş, Batıblokundan yeni namzet isimleri yollanması talep edilmiş ve talebilimz
kabul edilmiştir.
Bu projenin malzemesinin ajans tarafından satın alınabilmesi için
firma ismi yollanması istenmektedir,
b) ANAM tarafindah teklif edilmiş bulunan ‘’Radioisotopes applicati
ons
in industisLal problems” konulu proje uıüobet safhadadır. Malzemesi Birleşik Amerikadan satın alınmıştır. Mr. V/echeter isimli Batı AlmanyalIbir
eksper
temin edilmek üzeredir.ç)
’’Nuelear Instrumentation” konulu proje için Birleşik Amerikadan talep edilen uzman hakkında cevap beklenmektedir.3
1973 y ı l m a ait teklifler:
d) DSİ Araştırma Dairesince teklif edilmiş bulunan "Tracing ox the
Leakages from Akşehir lake" konulu proje için teklif edilen metod tatmin
kâr bulunmamıştır. Bu proje için yeniden bilgi talep edilecektir.
e) ÇNA3K tarafından tekli- edilen "Scattering of slow neutrons"
konulu proje için verilen bilgiler tatminkar bulunmamıştır. Mütemmim m a
lûmat acele temin edilmezse bu proje kalacaktır.
f) ^'arırn Bakanlığı tarafından teklif edilen "Şteril-male releasing
control" konulu proje içinde verilen bilgiler kifâyetli bulunmuştur, m ü
temmim malûmat i st,£E.«?friktedir,
g) "Radiation Dosimetry" konulu proje kabul edilmiştir.
h) "Radiation Damage" konulu proje kabul edilmiştir.
i) "Reactor Physics" konulu proje kabul edilmiştir.
3-Diğer Memleketlerdeki Gelişmeler.
Genel oturumdaki konuşmalar esnasında özellikle gelişmekte olan b a
zı ülkelerde önemli gelişmeler olduğu anlaşılmıştır. Memleketimizi yakın
dan ilgilendiren bu gelişmeler hakkında bazı bilgiler aşağıda özetlenmiş
tir.
önemli gelişmelerden birinin Brezilya'da olduğu anlaşılmaktadır.
1972 yılında bu memlekette "Brazilian Company for Nuclear Technology"
isimli yarı hissesi serbest teşebbüse ait bir yarı devlet kururn^urul-
muştur. Bu kurum, ileride arttırılmak şartı ile devletin koyduğu yıllık
10 nıflyon dolarlık tahsisat ve özel şirketlerin koyacakları sermaye y a r
dımı ile memleket içinde yerli nükleer yakıt ve reaktör parçaları en
düstrisini kuracaktır.
Brezilyada 1971 yılında 11 milyon dolar sarfı ile geniş çapta ur ni
um arama faaliyetinde bulunmuş ve bu
gayede
önemli yeni rezervler tesbit edilmiştir»- k
-Brezilyada Angrados Reis mevkiinde kurulmakta olan 626 HV/e net gü*
nükleer güç santraline ait çalışmalar tamamlanmıştır»Bu reaktör için yer
seçimi yapılmış, ’’Eximbank" dan
138
milyon dolarlık kredi temin edilmiş ve Westinghouse ile reaktör teçhizatını ve yakıt elemanlarını satın almaküzere arılaşma imzalanmıştır. Bu reaktörün 1977 de «frviTse girmesi beklen
mektedir,
da
Yunanistan ve Pakistan da/UNDP yardımı ile uranium aramalarına lıız
verildiğicanlaşılmaktadır.
Meksikada da önemli gelişmeler olduğu anlaşılmıştır, 1972 yılında
Cutnhurreisinin emirleri ile eski Atom Enerjisi Komisyonu yerine "Istituto
Nacional de Energia Nuclear'1 isimli kurum kurulmuş ve yeni bir kanunla
bu kamu kuruluşuna gereken yetkiler verilmiştir.
Bu memlekette de
65
O MıVe Bfc'R tipi bir nükleer santral kurulması için teşebbüslere girişilmişti. "Vera Cruz" civarında "La : Verda" da k u r u lacak olan bu reaktörün 1977 de servise girmesi beklenmektedir. "General
Electric" firması ile nükleer yakıt imalâtı ve reaktörün kurulması için
mukavele imzalanmıştır. Nükleer yakıt için gerekli ham malzemenin b u l u n
ması ve zenginleştirme işlemleri Enstitü tarafından yaptırılacak»reaktör
enstitünün nezareti altında Meksika Elektrik Kurumunca inşa edilecektir.
Meksikada natürel uranium sistemine gidilmesi husuau çok düşünülmüş
fakat, şimdiye kadar bulunan uranium rezervlerinin az olması (1000 ton
UjOg) ve Birleşik Amerikaya yakın bulunma dolayısı ile ücret mukabili
zenginleştirme ya tırılabileceği düşünülerek BUR tipi Reaktör kurulması^
na gidilmiştir. Nükleer yakıt teknolojisi işlemlerinden zenginleştirme
dışında kalanların, ileride memleket içinde yapılması cihetine gidilece
ği veya çok fazla uranium rezervi bulunduğu takdirde natürel uranium sis
temine dönüleceği tasavvur edilmektedir.
fr-Mekstka Atom Enerjisi Enstitüsü.
Konferansdaki zaman boşluklarından faydalanılarak diğer ülkelerdeki
ne
Atom Enerjisi/tekabül eden bu teşkilatın merkezi ziyaret edilK?*'V organi
-
5
-Şekil-1 de gösterilmiş bulunan teşkilât şemasından anlaşılacağı üze
re bu Enstitü bir idare meclisine karşı sorumlu olan Genel Müdür tarafın
dan yöneltilmektedir, ^ir Genel Müdür Muavini Genel Sekreterlik göre
vini yürütmektedir. Doğrudan doğruya Genel Müdüre bağlı olarak çalışan
bir bilimsel ve teknik istişare heyeti ile bir denetleme heyeti vardır.
İstişare heyeti veya bunun içindeki bir alt komite emniyet komitesi
va-ve
zifeeijıi de g ö r m e k t i lisans işlerini yürütmektedir.
Bu enstitü
k
ana bölüm halinde çalışmaktadır: 1 - İdarî kısım2 - Araştırma bölümü
3 - Geliştirme bölümü
k
- Uygulama bölümüGeliştirme bölümü, nükleer reaktörler, nükleer yakıt ve uranium ar^.
ma kısımlarını ihtiva edip bu konulardaki teknolojik gelişmelerden sorum
ludur.
Uygulama bölümü ise, izotopların tıpta, endüstride ve ziraatte uy
gulanması konuları ile iştigal eder.
Enstitünün toplam kadrosu 600 kişi kadar olup 500 kadarı Salazar
Nükleer Araştırma merkezinde, 100 kadar merkez büroda veya uranium arama
şantiyelerinde çalışmaktadır. Nükleer Araştırma Merkezinin ayrıca bir
müdürü yoktur, bir koordinasyon kurulu yardımı ile
k
bölüm tarafından müştereken yöneltilmektedir.5-Salazar Nükleer Araştırma Merkezi.
Mexico şehrine 30 km mesafede olan bu merkezde 1 MW gücünde Triga
Mark-III reaktörü, bir Wan da Graf Tandem lineer akseleratörü ve bir kora
püter merkezi ile atelyeler mevcuttur.
Reaktörü çerçeveleyen binalarda reaktör fiziği ve reaktör mühendisi
ği araştırma gurupları çalışmaktadır. Reaktörün 6 adet hüzme tüpü, bir
adet de taUSE*1 olmak üzere 8 deney ağzı vardır.
Akseleratör binasında nükleer fizik gurubu çalışmaktadır. Deney
uçlarında 5 Mev lik enerji temin edebilen bu akseleratörde (d,p) ve
6
Kompüterin bulunduğu binada teorik guruplar, mekanik atelye yanx^
dâki bina^arû^ malzeme mühendislik ve elektronik gurupları çalışmakta
dır.
Bu merkezdeki çalışmalar bizdekine nazaran oldukça ileridedir, Ve
bilhassa laboratüvarda ÜO- lokumları imâl edebilmiş olması önemli bir a
dımdır. Yılda 5 iiâ 6 ton U^Og edebilecek kapasitede bir- uranium «•••
ritma pilot teSİşinİn projeleri hazırlanmıştır,
6-Meksika Üniversitesi.
Mexico şehrinde 3 özel üniversiteden başka bir politeknik ve bir
büŞftik millî üniversite bulunmaktadır. Otonom bir üniversite olan Meksika
üniversiteoiadel25»000 öğrenci okumaktadır.
Bu üniversitenin Kimya Fakültesine bağlı olarak çalışan Nükleer M ü
hendislik bölümünde nükleer kimya ve nükleer mühendislik üzerinde master
yapılabilmektedir. Bu bölümün müstakil bir bina içinde 0,1 Watt gücünde
AGN tipi ufak bir eğitim reaktörü, 50*000 Curie şiddetinde Koba.it kaynağı
ve bir nötron jeneratörü vardır.
Ayrıca politeknikte makine bölümünde nükleer mühendislik eğitimi
