CUMHURİYET 6 M AYIS 1979
Muhsin Ertuğrui’un
Sineması
Prof.
Dr.
Âlim Şerif ONARAN
I
fyatro u ğ ra ş la rı y an ın d a sin em aya d a em ek v erm iş o lan M u h sin E rtu ğru l. T ü rk iy e 'd e ilk film s tü d y o la rın ı kjufması, T ü rk s in e m a s ın a d is ip lin li ç a lış m a y ı getirm esi, ç e ş itli tü rlerd e ilk y a p ıtla rı se rg ile m e si ve «Ateşten Göm lek», (1922), «Bir M ille t Uyanıyor» (1932) ve «Aysel, B a ta k lı D am ın Kızı» (1934-35) gib i ü c c o k önem li film in in yan ın d a; h a lkın büyük b ir k e sim in in beğen iyle iz le diği « Şişli G ü ze li M e d ih a H an ım ın F a c ia -ı Katli» (1922), «Ankara P ostası» (1929), «İstanbul S o k a k la rın d a » (1931), «Karım Beni A ld a tırsa » (1933), «C ici Berber» (1933), «Şeh vet Kurbanı» (1940), gib i k o rd ele le rle T ü rk sin em a ta rih in de lay ik oldu ğ u yeri a lm ıştır.İlk kez u lu sal bir ko rd ele B ed ia M u v a h h it ve N e y y ir’e N e yyir gibi T ü rk o y u n cu la rın ı o y n a ta ra k sin e m a m ızd a o güne k a d a r yer a la n a z ın lık ve beyaz R u sla rın sa lta n a tın a son v erdiğ i gibi, K u rtu lu ş S a v a ış 'n ın hem en so n ra s ın d a u lu sa l d u y g u ları co ştu ra n b ir ko rd ele ile «millî» gö re vin i yerin e ge tird ikte n yedi y ıl so n ra, «Ankara P o s ta s ıs y la bir kez dah a h a lk ı c o ştu ra ra k bu gö re vin i yin eleyen E rtu ğ rul 1932'de N izam ettin N a z if T e p e d e len lio ğ lu 'n u n « Synop sis» inden yo la ç ık a ra k k u rtu lu ş sa v a ş ım ız ın sin e m a sa l d e sta n ın ı o la n ca c o şk u y la yeniden e le a lm ış v e b a ş y a p ıtla rın d a n birin i verm işti.
«Aysel, B a ta k lı D am ın K ızı» İse onun g e rçe k b a ş y a p ıtıd ır. S e lm a La g e rlö f'ü n «Tosen F ra n Storm ytorpet» (bata klı da m ın kızı) ad lı ö y kü sü n d en y o la ç ık a ra k , in san - sa l b ir dram ı tüm b o y u tlarıy la sin e m a y a a k ta ra n ve C a - hlde S o n k u ’ya bu b o y u tla r için d e b a şa rıy la g e rçe k le ş tir diğ i b ir oyun o la n a ğ ı ta n ıy a ra k, R u s sin e m a s ın d a gö rd ü ğü çekim ve kurgu te kn ik le rin i en iyi b içim d e perdeye ge tiren M u h sin E rtuğrul, bu film iy le ayn ı konuyu yed i kez işle m iş dü n ya sin em a a d a m la rın d a n V ic to r S jo stro m ve G u sta v U c ic k y ç iz g is in d e b ir b a şa rıy a u la şm ıştır.
O nun bu b a ş y a p ıtla rın ın y a n ıb a ş ın d a y e r a la n öte-r ki film le rin d en « İstanbul’da B ir Facia-I Aşk» Ş iş li G ü ze li M e dih a h a n ım ın fa c ia -i katlı) a d lı m elo d ra m ı, m ü ta reke y ılla rın ın o c a k la r sö n dü re n b ir dü şk ü n k a d ın ın ö ld ü rü lm esin d e n k a y n a k la n a n ve za m a n ın d a c o k tutan b ir b a şk a ç a lış m a s ı oldu ğ u gibi; «İstanbul S o k a k la rın da» (1931) ilk T ü rk -M ısır-Y u n a n ista n o rta k y a p ım ı o la rak ve T a la t A rtem el, S e m ih a B erkso y , B e h za t H aki ve H azım K ö rm ü k ç ü ’nün y a n ıb a ş ın d a R ahm i a d lı b ir T ü rk ge n cin e ve M ıs ır lı A z iz e Em ir, Y u n a n lı G a v rilid e s gibi büyük o y u n cu la ra da ke n d ile rin i gö sterm e k o la n a ğ ı sa ğ layan bir m elodram o lu ştu rm u ştu r.
E sp rili b ir o pe ret film i o lan «Karım B e n i A ld a tırsa » ve « C ici Berber» H azım v e i. G a lib ’e e m s a ls iz kom po zisyo n ro lle ri için d e b a şa rı gö sterm e k o la n a ğ ın ı s a ğ la d ığ ı gibi:, «Şehvet K u rb a n ı» d a E m il Jo n n ln g s ’ in «The W ay O f A ll Flesh» (Şehvet Ku rban ı) (1928) a d lı ken d isin e O s c a r ö dü lü sa ğ la y a n k u rd ele sin d e n T ü rk s in e m a sın a M u h sin B e y ’ in oyun gü cü y a n ın d a C a h id e Son - ku'nun do b a ş a rıs ın ı v u rg u lam ıştır.
M e h sin Bey, Türk tiy atro su n a o lduğu k a d a r Türk s i n e m a sın a da büyük hizm etlerd e bulu nm uştur. B unu y a d sıy a n ve onun T ü rk sin e m a sın ı g e rile ttiğ in i ileri s ü renlere k a rşı bu savı, onun sin e m a sın ı d e rin lem e sin e İncelem ek fırs a tın ı bu lm u ş b ir bilim ad am ı o la ra k a ç ık ç a ve ö v ü n çle İleri sü rm ek benim İçin k a ç ın ılm a sı o la n a k s ız b ir görevdir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği T ah a T o ros Arşivi
