MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI İLKÖĞRETİM 1-8 SEÇMELİ BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERSİ ÇALIŞMA KİTAPLARI YARDIMCI ETKİNLİKLER CD'SİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ BİLİM DALI

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI İLKÖĞRETİM 1-8 SEÇMELİ BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERSİ ÇALIŞMA KİTAPLARI YARDIMCI ETKİNLİKLER CD’SİNİN

DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Naciye GÜNEŞ SEVİNDİK

ANKARA Ekim, 2010

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ BİLİM DALI

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI İLKÖĞRETİM 1-8 SEÇMELİ BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERSİ ÇALIŞMA KİTAPLARI YARDIMCI ETKİNLİKLER CD’SİNİN

DEĞERLENDİRİLMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Naciye GÜNEŞ SEVİNDİK

Danışman: Yrd.Doç.Dr Sami ŞAHİN

ANKARA Ekim, 2010

JÜRĠ VE ENSTĠTÜ ONAY SAYFASI

Naciye GÜNEġ SEVĠNDĠK‟e ait “Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1-8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD’sinin Değerlendirilmesi” baĢlıklı tezi 03.07.2010 tarihinde, jürimiz tarafından Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiĢtir.

Adı Soyadı Ġmza

Üye (DanıĢman): Yrd.Doç.Dr. Sami ġAHĠN ……….

Üye : Yrd.Doç.Dr. Tolga GÜYER ……….

ÖN SÖZ

“TC Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD (YECD)”sinin öğretimsel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesini amaçlayan bu çalıĢma, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı‟nda Yüksek Lisans tez çalıĢması olarak gerçekleĢtirilmiĢtir.

ÇalıĢmalarım sırasında her zaman büyük bir sabır ve ilgiyle benimle ilgilenen ve fikir ve önerileri ile çalıĢmama rehberlik yapan değerli tez danıĢmanın Yrd.Doç.Dr.Sami ġAHĠN‟e, araĢtırmam süresince hem bilgi ve düĢünceleriyle sürekli destek olan hem de yazılım değerlendirme sürecinde katkı sağlayan Gazi Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi‟nde görev yapan değerli hocalarıma en içten teĢekkürlerimi sunarım.

Ayrıca çalıĢmamın uygulama aĢamasında bana yardımcı olan Akyurt ġükrü Acar Ġlköğretim Okulu‟ndaki sevgili öğrencilerime ve çalıĢma arkadaĢlarıma, yazılım değerlendirme çalıĢmasına katılmaya gönüllü olarak çalıĢmama büyük katkılar sağlayan değerli meslektaĢlarıma ve bu uzun süreçte bana katlanan en büyük manevi destekçilerim olan aileme ve dostlarıma çok teĢekkür ederim.

Naciye GÜNEġ SEVĠNDĠK Ankara - 2010

ÖZET

MĠLLĠ EĞĠTĠM BAKANLIĞI ĠLKÖĞRETĠM 1-8 SEÇMELĠ BĠLĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠ DERSĠ ÇALIġMA KĠTAPLARI YARDIMCI

ETKĠNLĠKLER CD’SĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ GÜNEġ SEVĠNDĠK, Naciye

Yüksek Lisans, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd.Doç.Dr. Sami ġAHĠN

Ekim 2010

Bu araĢtırma ile “TC Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD (YECD)”sinin içinde yer alan 56 farklı ders etkinliğinin öğretimsel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesi amaçlanmıĢtır. 2006-2007 eğitim-öğretim yılından bu yana etkin Ģekilde kullanılmakta olan bu yazılımın herhangi bir değerlendirme çalıĢmasına rastlanamamıĢtır.

Bu araĢtırmada nitel ve nicel veriler kullanılarak betimsel bir ürün değerlendirme çalıĢması yürütülmüĢtür. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu, bu yazılımdan doğrudan etkilenen öğrenciler ve öğretmenlerin yanı sıra öğretim teknolojileri alan uzmanları ve aynı zamanda gözlemci olan araĢtırmacı oluĢturmaktadır.

Değerlendirme çalıĢmasında öğretim yazılımını kullanan öğrenci, öğretmen ve öğretim teknolojileri alan uzmanlarının görüĢleri her biri için özel olarak hazırlanan değerlendirme ölçekleri yardımıyla alınmıĢtır. Ayrıca gözlemci notlarının daha sistemli tutulabilmesi için gözlem rapor formu geliĢtirilerek gözlemler ve görüĢler kaydedilmiĢtir. Veri toplama araçlarıyla elde edilen nicel veriler üzerinde frekans ve yüzde hesaplamaları yapılmıĢtır. Ayrıca elde edilen nitel veriler gruplanarak özetlenmiĢtir. Bu nitel bulgularla, nicel verilerden elde edilen sonuçların nedenleri ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır.

AraĢtırma çalıĢması sonunda elde edilen bulguların yorumlanması sonucu, araĢtırmaya konu olan yazılımın öğretimsel açıdan birçok yönden uygun olduğu ancak birçok etkinliğinin de iyileĢtirilmeye ihtiyacı olduğu ortaya çıkmıĢtır. Değerlendirme ekibinde yer alan tüm gruplar tarafından dile getirilen özellikle 4-8. basamaklardaki etkinliklerin sayısının arttırılması, tüm etkinliklerin görsel açıdan zenginleĢtirilmesi ve ilköğretim öğrencilerinin ilgisini çekecek oyun türü etkinliklerin sayısının arttırılması gibi öneriler dikkate alınmalıdır. Ayrıca yazılımı kullanmayan/kullanamayan öğretmenlere tanıtım ve lojistik destek sağlanarak yazılımı kullanmaları sağlanmalıdır.

ABSTRACT

THE EVALUATION OF TURKISH NATIONAL MINISTRY OF EDUCATION K1-8 THE INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES

COURSE TEXT BOOK ACTIVITY CD GÜNEġ SEVĠNDĠK, Naciye

Master of Science, Department of Computer Education and Instructional Technology

Advisor: Asst. Prof. Dr. Sami ġAHĠN October – 2010

With this research, the convenience evaluation of the 56 different activities which takes part in the CD delivered by Turkish National Ministry of Education to provide the K1-8 Information and Communication Technologies Course with computer applications.

In this research, a descriptive summative evaluation is carried out by using quantitative and qualitative data. As well as the students and the teachers affected directly by this software, the study group of the research constitutes the specialists of instruction technologies field and the researcher who is a participatory observer at the same time.

The opinions of students, teachers and the experts of instructional design field are taken by the help of evaluation measures prepared specially for each. In addition, in order to save the notes of observer more systematically, observations and opinions (views) are recorded by developing observation report form.

Frequencies and percentages are calculated for quantitative data obtained through data collection means. In addition, the qualitative data are grouped and summarized. By these quantitative indications, the reasons of the results obtained from qualitative data are attempted to be proven.

In the conclusion of the interpretation of the evidence obtained at the end of the research, it is found out that the software discussed in the research is convenient instructionally in many ways; nevertheless many activities need to be improved. The recommendations uttered by the all groups to like increase the number of activities especially in 4-8. grades, to enrich the activities visually and to increase the game type activities which attract primary school students‟ attention should be taken into consideration. Furthermore, it should be enabled for the teachers who don‟t use the software by logistical and descriptive support.

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa

JÜRĠ VE ENSTĠTÜ ONAY SAYFASI ... i

ÖN SÖZ ... ii

ÖZET ... iii

ABSTRACT ... iv

ĠÇĠNDEKĠLER ... v

TABLOLAR LĠSTESĠ ... vii

GRAFĠKLER LĠSTESĠ ... viii

1. GĠRĠġ ... 1 PROBLEM DURUMU ...1 ARAġTIRMANIN AMACI...5 ARAġTIRMANIN ÖNEMĠ ...6 SINIRLILIKLAR ...6 VARSAYIMLAR ...7 TANIMLAR ...7 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 8

BĠLGĠSAYARLARIN EĞĠTĠM ALANINDA KULLANIMI ...8

Bilgisayarların Eğitim Yönünden Yararları ... 9

Bilgisayarın Eğitim Yönünden Sınırlılıkları ... 10

Bilgisayarlı Eğitim-Öğretim Uygulamaları ... 11

BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ ÖĞRETĠM ...12

Bilgisayar Destekli Öğretimin Amaçları ... 12

Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımları ... 13

Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımlarının Genel Özellikleri ... 16

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sağladığı Önemli Yararlar ... 17

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları ... 18

DÜNYA‟DA VE TÜRKĠYE‟DE BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ ÖĞRETĠM ...18

TC MEB ĠLKÖĞRETĠM 1-8 SEÇMELĠ BĠLĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠ DERSĠ ÇALIġMA KĠTAPLARI YARDIMCI ETKĠNLĠKLER CD‟SĠ...19

BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ ÖĞRETĠM YAZILIMLARININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ...20

GeliĢtirmeye Yönelik Değerlendirme ... 22

Seçime Yönelik Değerlendirme ... 22

3. YÖNTEM ... 25 ARAġTIRMA MODELĠ ...25 ÇALIġMA GRUBU...27 VERĠ TOPLAMA ...27 VERĠ ANALĠZĠ ...29 4. BULGULAR VE YORUMLAR... 30 ÖĞRENCĠLERĠN VERĠLERĠ ...30 ÖĞRETMENLERĠN VERĠLERĠ ...41

GÖZLEM FORMLARI ...56

5. SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 66

Yazılımı kullanan öğrencilerin yazılımla ilgili görüĢleri nedir? ...66

Ġlgili dersin öğretmenlerinin yazılımla ilgili görüĢleri nedir? ...68

Alan uzmanlarının yazılımla ilgili görüĢleri nedir? ...69

AraĢtırmacının yazılımın uygulaması ile ilgili gözlemleri nelerdir? ...71

Yazılımın öğrenciler, öğretmenler ve öğretim teknolojileri alan uzmanlarınca öğretimsel uygunluğu nasıldır? ...72

KAYNAKLAR ... 75

EKLER ... 79

EK-1 Yardımcı Etkinlikler CD‟sinin Ġçeriği ...79

EK-2 Yazılım Değerlendirme Ölçeği – Alan Uzmanı Formu ...84

EK-3 Yazılım Değerlendirme Ölçeği – Öğretmen Formu ...85

EK-4 Yazılım Değerlendirme Ölçeği – Öğrenci Formu ...87

EK-5 Gözlem Formları ...88

TABLOLAR LĠSTESĠ

Sayfa

Tablo 1. Yazılımda yer alan etkinliklerin formlara dağılımı ... 28

Tablo 2. 1.sınıflardan elde edilen veriler ... 30

Tablo 3. 2.sınıflardan elde edilen veriler ... 31

Tablo 4. 3. sınıflardan elde edilen veriler ... 32

Tablo 5. 4. sınıflardan elde edilen veriler ... 33

Tablo 6. 5. sınıflardan elde edilen veriler ... 34

Tablo 7. 6. sınıflardan elde edilen veriler ... 35

Tablo 8. Bütün öğrencilerden elde edilen veriler(Yüzde ve Frekans cinsinde) ... 36

Tablo 9. Öğrencilerin yazılım hakkındaki genel görüĢleri(Ortalama cinsinden) ... 37

Tablo 10. Öğrencilerin yazılımda beğendiği özellikler ... 38

Tablo 11. Öğrencilerin yazılımda değiĢmesini istedikleri özellikler ... 39

Tablo 12. Öğretmenlerin yazılımı kullanma sıklıkları (Frekans/Yüzde) ... 42

Tablo 13. Öğretmenlerin yazılım hakkındaki genel görüĢleri(Yüzde ve Frekans cinsinden) ... 43

Tablo 14. Öğretmenlerin yazılım hakkındaki genel görüĢleri(Ortalama cinsinden) ... 45

Tablo 15. Öğretmenlerin yazılımda beğendiği özellikler ... 46

Tablo 16. Öğretmenlerin yazılımda değiĢmesini istedikleri özellikler ... 48

Tablo 17. Alan Uzmanlarının Yazılım Değerlendirme Sonuçları-Genel ... 51

Tablo 18. Etkinliklerin Uygulama ÇeĢidine Göre Puanları ... 52

Tablo 19. Alan Uzmanların Yazılım Değerlendirme Sonuçları-Etkinlikler ... 53

GRAFĠKLER LĠSTESĠ

Sayfa

Grafik 1. 1.sınıflardan elde edilen verilerin grafiği ... 31

Grafik 2. 2. sınıflardan elde edilen verilerin grafiği ... 32

Grafik 3. 3. sınıflardan elde edilen verilerin grafiği ... 33

Grafik 4. 4. sınıflardan elde edilen verilerin grafiği ... 34

Grafik 5. 5. sınıflardan elde edilen verilerin grafiği ... 35

Grafik 6. 6. sınıflardan elde edilen verilerin grafiği ... 36

Grafik 7. Bütün öğrencilerden elde edilen verilerin grafiği ... 37

Grafik 8. Öğretmenlerin yazılım hakkındaki genel görüĢleri grafiği ... 44

Grafik 9. Öğretmenlerin yazılım hakkındaki genel görüĢleri grafiği ... 46

1. GĠRĠġ

PROBLEM DURUMU

Milli Eğitim Bakanlığı‟nın Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi‟nde, yeni programın uygulamaya geçmesi ile birlikte, 2007–2008 eğitim öğretim yılı baĢında “TC Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD (YECD)”si Öğretmen Kılavuz Kitapları‟nın yanında okullara gönderilmiĢtir. Bu CD‟de, programın hedeflerine ulaĢmaya yardımcı animasyon uygulamaları ve ilgili programlarda (MS Word, MS Excel vb) hazırlanmıĢ etkinlikler yer almaktadır. Bu materyaller, Ġlköğretim Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi kapsamında yaygın Ģekilde kullanılmaktadır. YECD, Öğretmen Kılavuz Kitapları ve Öğrenci ÇalıĢma Kitapları‟nda ders etkinliklerinin yürütülmesi için yardımcı materyal olarak gösterilmektedir.

Eğitim ve teknoloji, bireylerin yaĢamlarını, ulusların arasındaki siyasal-ekonomik-kültürel iliĢkileri ve toplumların sosyal refah düzeylerini belirlemede en önemli faktörler arasında yer almaktadır. Özellikle teknolojide yaĢanan değiĢim ve geliĢmeler eğitimi, eğitime bağlı olarak da toplumu etkilemektedir (Özkul ve Girginer, 2001). Teknoloji ve bilgisayar yeni nesillerin hayatının her alanında her geçen gün daha büyük bir yere sahip olmaktadır. Öğrenme-öğretme sürecinin daha etkili ve verimli olabilmesi için her geçen gün yeni öğrenme ortamları tasarlanmaktadır. Dolayısıyla bu ortamların öğretimsel açıdan etkinliği önem kazanmaktadır.

Teknolojinin sürekli geliĢmesi ile birlikte eğitim ortamlarında yeni teknolojilerin kullanılması ve bu durumun öğrenci merkezli eğitim açısından ihtiyaç halini alması, öğretim teknolojisi ve eğitsel yazılım kavramlarının önemini arttırmıĢtır. Dolayısıyla bu teknolojilerin geliĢtirme aĢamasında her ayrıntısına özel olarak dikkat edilmesi gerekmektedir. Eğitim yazılımı tasarımının en önemli adımlarından bir tanesi, hazırlanan bu materyalin değerlendirilmesidir. Yapılan her iyi iĢte olduğu gibi hazırlanan bir materyal kullanıma sunulmadan önce, pilot kullanım sırasında ve pilot kullanım sonrasında sürekli olarak bilimsel olarak değerlendirmeye tabii tutulmalıdır.

Böylece elde edilen ürün hakkında objektif veriler ıĢığında en doğru karar elde edilmiĢ olur ve bir sonraki eğitim bu bilgiler ıĢığında iyileĢtirilerek verilebilir.

Eğitim teknolojileri literatürü öğretim yazılımı değerlendirme konusunda yapılan sayısız araĢtırmaya sahiptir. Örneğin Gürol, Demirli ve Aktı (2010), ortak çalıĢmalarında günümüzde biliĢim ve teknolojinin her alanda yaygınlaĢmıĢ olmasının, eğitim ortamına da yansıdığını ve bu doğrultuda eğitim kurumları da biliĢim teknolojileri ortamları oluĢturup, çeĢitli yazılımlar ve eğitsel ortamlar tasarlayarak öğrencinin geliĢimini sağlamaya çalıĢtığını belirtmiĢlerdir. Eğitim-öğretim faaliyetlerinde öğretim yazılımlarının seçilmesinin ve değerlendirilmesinin eğitimle ilgili süreçte çok önemli yere sahip olduğunu vurgulamıĢlardır. AraĢtırmalarında ilköğretim kurumlarında yaygın olarak kullanılmakta olan bir eğitsel yazılıma iliĢkin, Elazığ il merkezinde beĢ farklı eğitim bölgesinde öğrenim görmekte olan 110 ilköğretim 8. sınıf öğrencisinin görüĢleri alınmıĢ.

Kara (2009), yaptığı araĢtırmada teknoloji ve bilgisayarın hayatımıza ne kadar hızla yerleĢtiğinden ve eğitim-öğretim iĢlerinde sağladığı kolaylıklardan dolayı öğretim yazılımlarının fen öğretimi için gerekliliğini vurgulamıĢtır. Öğretim yazılımlarının doğru hazırlandığında etkili olabileceği gibi eksik taraflarının öğrenme-öğretme faaliyetlerini aksatacağını, bir yazılımın eksik taraflarının tamamlanması için ise objektif bir Ģekilde değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiĢtir. Buradan hareketle araĢtırmasında bilgisayar destekli biyoloji öğretimi için hazırlanan ve bölgesinde yaygın kullanılan “Biyoskop” adlı eğitim yazılımının, eğitim yazılımları değerlendirme sürecinde dikkate alınması gereken ölçütlere göre eğitsel niteliğe sahip bir yazılım olup olmadığını değerlendirmiĢtir. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu Trabzon ilinden 48 biyoloji öğretmeni oluĢturmaktadır. AraĢtırmada, bilgisayar destekli öğretim uygulamalarında kullanılabilecek eğitim yazılımlarının sahip olması gereken ölçütlerin sıralandığı “eğitim yazılımları değerlendirme ölçeği” öğretmenlerin ders yazılımının içerik uygunluğu, kullanım kolaylığı, teknik yeterlilik ve eğitsel yeterlilik boyutlarına iliĢkin değerlendirmelerine ulaĢmak için kullanılmıĢtır. Elde edilen verilerin çözümlenmesi sonucunda söz konusu yazılımın genel olarak “orta” düzeyde yeterliliğe sahip bir yazılım olarak değerlendirilmiĢtir.

Akbulut, Akdeniz ve Tural Dinçer (2008), yaptıkları araĢtırmada Fizik dersi “trasformatörler” konusunda geliĢtirilen “Crocodile Physics” yazılımı ile tasarlanan bilgisayar destekli bir öğretim materyalini, literatürdeki yazılım değerlendirme ölçütlerine dayalı olarak değerlendirmektir. Veriler ilgili literatürden faydalanılarak

geliĢtirilen öğretim materyalini değerlendirme formunu dolduran 25 fizik öğretmeni adayından elde edilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda elde edilen bulgular, öğretmen adaylarının tasarlanan bilgisayar destekli öğretim materyali hakkında öğretimsel uygunluk, programlama uygunluğu, öğretim programına uygunluğu ve biçimsel uygunluk temaları açısından olumlu görüĢe sahip olduklarını göstermektedir. Sonuç olarak, tasarlanan BDÖ materyalinin dikkat çekme, öğrencinin aktif katılımını sağlama ve gerçekleĢtirilmesi zor deneyleri yapma bakımlarından yeterli olduğu ortaya çıkmıĢtır. AraĢtırma BDÖ materyallerinin geliĢtirilmesine yönelik önerilerle tamamlanmıĢtır.

Kazu ve Yavuzalp (2008), yaptıkları araĢtırmada, Bilgi Teknoloji sınıflarında bulunan öğretim yazılımlarının kullanılma düzeyini araĢtırmak üzere Elazığ ve Malatya il merkezinde Bilgi Teknoloji sınıfı bulunan 17 ilköğretim okulunda görev 471 öğretmenden bilgi toplamıĢlardır. AraĢtırmada, öğretmenler bilgisayarı değiĢik amaçlarla kullandıklarını ifade etmiĢlerdir. AraĢtırmalarında öğretimsel yazılımların değerlendirilmesinin önemine oldukça geniĢ yer veren Kazu ve Yavuzalp, öğretmenlerin özellikle öğretim yazılımlarının incelenmesi (seçilmesi) ya da derslerde yazılımların kullanılması konusunda eksik kaldıkları gözlemlemiĢlerdir. Öğretmenlerin birçoğunun alanları ile ilgili hazırlanmıĢ yazılımları incelemedikleri veya okullarında bulunan öğretim yazılımlarından haberdar olmadıkları da görülmüĢtür. Öğretmenler, öğretim yazılımlarının öğretim süreci içerisinde iĢe koĢulduğu takdirde öğrenci performansı ve baĢarısını olumlu etkileyeceği, konulara iliĢkin kavramların öğrenilmesinin kolaylaĢacağını düĢünmektedirler.

Güzeller ve Korkmaz (2007), yaptıkları araĢtırmada bilgisayar destekli öğretimde kullanılan ders yazılımlarından ELĠT CLASS yazılımının, yazılım değerlendirmede dikkate alınması gereken ölçütlere göre eğitsel nitelikte bir ders yazılımı olup olmadığını değerlendirmiĢlerdir. AraĢtırmanın örneklemini Antalya Özel Mahmut Celal Ünal Lisesi‟nde görev yapan 30 öğretmen oluĢturmaktadır. AraĢtırmada bilgisayar destekli eğitim uygulamalarında kullanılan eğitim yazılımlarının sahip olması gereken özellikler ortaya konmuĢ, bu özelliklere uygun olan hazır bir ölçek belirlenmiĢ ve öğretmenlere uygulanarak araĢtırmanın verileri elde edilmiĢtir. Elde edilen verilerin çözümlenmesi sonucunda yazılımın mükemmel olmadığı birçok boyut açısından yetersiz (ders akıĢ Ģeması, anlamlılık, rehberlik sağlama, öğretmenin sitiliyle tutarlılık, öğrencinin sitiliyle tutarlılık, konunun bütünlüğü, kültürel ve sosyal uygunluk v.b.) olduğu belirlenmiĢtir.

Özdener ve Sayın‟a göre (2004), teknolojinin sürekli geliĢmesiyle birlikte eğitim ortamlarında yeni teknolojilerin kullanılması ve bu durumun kaliteyi arttırma açısından ihtiyaç halini alması “Öğretim Teknolojisi” kavramının önemini arttırmaktadır. Bu geliĢime paralel olarak öğretim ortamlarındaki etkileĢimli kullanım olanakları ile her geçen gün geliĢmeyen devam eden bilgisayar yazılımları ve bu yazılımların etkinliği, eğitimde hızla ön plana çıkmaktadır. Özdener ve Sayın‟ın yapmıĢ oldukları araĢtırmada; bilgisayar derslerinde kullanılmak üzere geliĢtirilen Macromedia Flash Eğitim yazılımı baĢka hiçbir öğretim materyali ve öğretim elemanı olmaksızın Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 1. sınıf öğrencilerinden oluĢan bir öğrenci grubuna, Eğitimde Bilgi Teknolojileri dersi kapsamında 2 hafta süre ile uygulanmıĢtır. 44 öğrenciden oluĢan bir çalıĢma grubuna uygulanan ön test- son test çalıĢmaları sonucunda elde edilen ölçme ve değerlendirme sonuçları ıĢığında, geliĢtirilen eğitsel yazılımın bütünsel ve kullanılan yöntemler açısından etkinliği araĢtırılmıĢtır. ÇalıĢma bulguları; gereksinim duyulması halinde sadece bu tür bir materyal ile Flash eğitiminin mümkün olabileceğini gösterirken, öğretilmesi hedeflenen tüm bilgilerin bir senaryo doğrultusunda iliĢkilendirildiği örnek çalıĢmaların önemini de vurgular nitelikte bulunmuĢtur. Ayrıca, araĢtırma kapsamında yapılan bireysel görüĢmeler, bu tür bir materyalde kullanılacak yöntemler doğrultusunda öğrenci tercihleri ve beklentilerinin belirlenmesi açısından da önemli katkılar sağlamıĢtır.

Ġlgili literatür ve bu konuda yapılan araĢtırmalar incelendiğinde, öğretimsel amaçlı materyalleri değerlendirmenin gerekliliği ortadadır. Ancak Türkiye çapında yaygın Ģekilde kullanılmakta olan YECD‟nin etkililiğine iliĢkin herhangi bir değerlendirmeye rastlanmamıĢtır. Ayrıca Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri dersini okutan birçok öğretmen, yazılımdaki bazı uygulamalar sırasında öğrencilerin zorluk yaĢadığını ve yoğun Ģekilde öğretmen desteğine baĢvurduklarını belirtmektedirler. Bu durumun nedenlerinin sorgulanması gerekmektedir.

ARAġTIRMANIN AMACI

Bu araĢtırma ile “TC Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD (YECD)”sinin öğretimsel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Değerlendirmede yazılımı kullanan öğrenci, öğretmen ve öğretim içerikli ders yazılımı alanı uzmanlarının görüĢleri, hazırlanan ölçekler yardımıyla alınarak kapsamlı dönüt elde edilmiĢtir. Bu dönütler sayesinde yazılımın uygun özellikleri ve aksayan yönleri betimlenmiĢtir. Böylece daha etkili bir öğretim için yapılması gerekenler ortaya çıkarılmıĢtır.

AraĢtırma sorusu: Yazılımın öğrenciler, öğretmenler ve öğretim teknolojileri alan uzmanlarınca öğretimsel uygunluğu nasıldır? Bu soru Ģu alt sorularla cevaplanacaktır:

1) Uygulama yapan öğrencilerin yazılımla ilgili görüĢleri nedir? a) Yazılımın zorluk derecesi

b) Yazılımın motive ediciliği c) Yazılım öğretme baĢarısı

d) Benzer yazılımları kullanma isteği e) Yazılımı baĢkalarına tavsiye etme isteği f) Yazılımda beğendikleri özellikler

g) Yazılımda değiĢmesini istedikleri özellikler

2) Dersin öğretmenlerinin yazılımla ilgili görüĢleri nedir? a) Yazılımı kullanma sıklıkları

b) Yazılımın sorunsuz çalıĢması

c) Yazılımın kazanımı gerçekleĢtirme durumu d) Yazılımın öğrenciye uygunluğu

e) Yazılımın öğrencinin yaratıcılığına katkısı f) Yazılımın öğrenci motivasyonuna etkisi g) Benzer yazılımları kullanma isteği h) Yazılımı baĢkalarına tavsiye etme isteği i) Yazılımda olumlu buldukları özellikler j) Yazılımda değiĢmesini istedikleri özellikler k) Yazılımı kullanmayanların kullanmama nedenleri

3) Alan uzmanlarının yazılımın öğretimsel açıdan uygunluğu ve etkililiğiyle ilgili görüĢleri nedir?

a) Yazılımdaki etkinlikler için seçilen etkinlik türü (uygulama yöntemi) hedeflenen kazanımlara uygun mudur?

b) Etkinlik uygulamalarının hazırlandığı yazılım konuya uygun mudur?

c) Etkinliklerin değerlendirme biçimi, hedeflenen kazanımı ölçmek için uygun mudur?

d) Etkinliklerde varsa geribildirimler uygun mudur? e) Etkinliklerin görsel tasarımı uygun mudur? f) Etkinliklerin mesaj tasarımı uygun mudur?

g) Etkinliklerin kullanım özellikleri öğrenci seviyesi için uygun mudur? h) Etkinlikler hatasız çalıĢmakta mıdır?

ARAġTIRMANIN ÖNEMĠ

“TC Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1–8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD (YECD)”si, Türkiye çapında Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı Ġlköğretim okullarında okutulan Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi kapsamında yaygın Ģekilde kullanılmaktadır. Bu derste kullanılan Öğretmen Kılavuz Kitabı ve Öğrenci ÇalıĢma Kitabı, ders etkinliklerini gerçekleĢtirmek üzere öğretmen ve öğrencileri ilgili CD uygulamalarına yönlendirmektedir. Bu yazılım, öğretmenlere önemli bir yardımcı ders materyali görevindedir ve öğretmenlerin büyük çoğunluğu yazılımı derslerinde sıklıkla kullanmaktadır. Bu nedenle, YECD‟nin değerlendirmeden geçirilmesi, böylece eksiksiz ve öğretimsel açıdan uygun olduğundan emin olunması gerekmektedir.

SINIRLILIKLAR

1. AraĢtırmada bilgi toplanan örneklem gönüllü katılımcılar ile sınırlıdır.

2. AraĢtırmada bilgi toplanan öğrenci örneklemi, Ankara Akyurt ġükrü Acar Ġlköğretim Okulu 2008-2009 eğitim-öğretim yılı 1., 2., 3., 4., 5. ve 6. sınıfındaki öğrencilerle sınırlıdır.

3. AraĢtırmada bilgi toplanan alan uzmanı örneklemi, Gazi Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümü ve Ankara Üniversitesi Enformatik bölümleri öğretim elemanları içinden çalıĢmaya katılmaya gönüllü olanlarla sınırlıdır.

VARSAYIMLAR

1. Öğrenciler aldıkları ve almakta oldukları eğitimle ilgili değerlendirmeler yapabilirler.

2. Katılımcılar anket ve formlara objektif yanıtlar vermiĢlerdir.

TANIMLAR

TC Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim 1-8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD’si (YECD), söz konusu dersin kazanımlarını gerçekleĢtirmek üzere etkileĢimli animasyonlar (Flash) ve Paint, MS Word, MS Excel, MS PowerPoint gibi programlara bağlantılar sağlayan bir bilgisayar destekli öğretim materyalidir.

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Clark(1983), teknoloji destekli eğitim ile ilgili yapılan araĢtırmalar incelendiğinde, araĢtırmaların birçoğunda geleneksel öğretim ortamları ile yeni teknolojilerin kullanıldığı ortamların karĢılaĢtırıldığını belirtmektedir. Asıl önemli olanın bu ortamları karĢılaĢtırmak yerine, öğretme-öğrenme sürecinde bu ortamlardan etkili Ģekilde nasıl yararlanılacağının ve öğrencilerin kazanımlarının niteliğini artırmak için uygun ortamların nasıl tasarlanması gerektiğinin araĢtırılması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu görüĢ ıĢığında, bu çalıĢmada Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı ilköğretim okullarında Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi‟nde hâlihazırda kullanılmakta olan öğretim yazılımının, öğretimsel açıdan daha uygun hale gelebilmesi için bir çaba söz konusudur.

Bu bölümde bilgisayarın eğitim alanında kullanımı, bilgisayar destekli öğretim ve öğretim amaçlı bilgisayar yazılımlarının değerlendirilmesi ile ilgili kuramsal bilgi verilecektir.

BĠLGĠSAYARLARIN EĞĠTĠM ALANINDA KULLANIMI

Günümüz insanının profili; teknolojiyi etkin Ģekilde kullanabilen, toplumla uyum ve iĢbirliği içinde çalıĢabilen ve yaĢam boyu öğrenme çabası içinde olan bireyler olarak genellenebilir. Bilgi çağı insanlarının yetiĢtirilebilmesi için geleneksel yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda bilgisayar teknolojisi devreye girmektedir (Gündüz ve Çuhadar, 2009).

Programlanabilir bilgisayarların ortaya çıkıĢı ve bunların eğitim alanında kullanımı hemen hemen aynı döneme (II. Dünya SavaĢı sonrası) denk gelmektedir. Türkiye‟de bilgisayarların eğitime dâhil edilmesi ise 1984 yılında MEB‟in “Yeni Enformasyon ve ĠletiĢim Teknolojileri” çalıĢmaları kapsamında baĢlamıĢtır(UĢun,2004). GeliĢmiĢ ülkelere oranla daha yavaĢ takibe baĢladığımız bu yönteme uyum sağlamak üzere özellikle son yıllarda oldukça ciddi çalıĢmalar yapılmaktadır.

Nitekim günümüzde pek çok alanda olduğu gibi eğitim sistemindeki sorunların çözümünde de iletiĢim teknolojilerinden, özellikle de bilgisayarlardan yararlanmak olağan bir hal almıĢtır. Bunun nedenlerinden biri bilgisayarların öğrenme ve öğretme

ortamlarını zenginleĢtireceği gerçeği, diğeri öğrencilerin yeni teknolojilerden haberdar olarak topluma hazırlanmaları, bir diğeri ise öğrencilerin teknolojik bir toplumda teknolojiyi profesyonelce kullanabilecek Ģekilde hazırlanmaları gerekliliğidir(UĢun,2004).

Ayrıca bilgisayarın eğitimdeki önemi ve bilgisayarı diğer araçlardan ayıran en önemli özelliği bir üretim, öğretim, yönetim, sunu ve iletiĢim aracı olarak kullanılabilmesidir(Yalın, 2003). Bunların hepsinin yanında, bilgisayarlar yeni yaklaĢımlarca da benimsenen öğrenci etkileĢimi konusunda diğer öğretim teknolojilerine göre daha uygun bir ortam sağlamaktadır.

Sebebi her ne olursa olsun, günümüzde bilgisayarların her alanda olduğu gibi eğitim-öğretim alanında da yaygın kullanımı yadsınamaz bir gerçek olarak karĢımızdadır. Ġlerleyen bölümde bu kadar yaygın kullanılan bilgisayarların eğitim yönünden yararları ve sınırlılıkları sıralanmıĢtır.

Bilgisayarların Eğitim Yönünden Yararları

AraĢtırmacılara göre (Keser, 1988; Çilenti, 1991; Ergin, 1995; ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; Yalın, 2003; UĢun, 2004; Gündüz ve Çuhadar, 2009) bir eğitim aracı olarak bilgisayarların üstün yönleri Ģunlardır:

1. Bilgisayarlar eğitimde bir üretim, öğretim, yönetim, sunu ve iletiĢim aracı olarak kullanılabilmektedir.

2. Öğrenenlere kendi algı ve öğrenme hızlarına uygun bireysel öğrenme sağlar. 3. Öğrenenlere birebir öğretim ortamı sağlar.

4. Öğrenenlerin yüksek seviyede aktif katılımını sağlar.

5. EtkileĢim imkânı verdiğinden, öğrenci bilgisayar karĢısında denetim yetkisini kullanmayı öğrenir.

6. ÇalıĢmalara renk, müzik ve canlandırılmıĢ çizimlerle gerçekçilik ve çekicilik katarken öğrenenlere somut yaĢantılar sağlar.

7. Etkin Ģekilde hazırlanmıĢ yazılımlar, öğretmenin bütün etkinliklerini gösterebilir.

8. Bireysel öğretimde de grup öğretiminde de kullanılabilir.

9. Hızlı öğrenenler için zaman tasarrufu sağlarken, yavaĢ öğrenenler için “sabırlı” denilebilecek bir araçtır.

10. Öğrenenlere sınırsız tekrar etme imkânı tanır.

12. Öğretmen ve öğrenenlerin, belirli iĢlerini (ölçme, değerlendirme, kayıt tutma, not alma vb.) kısa sürede yaparak öğrenme faaliyetleri için daha fazla zaman ayırabilmesini sağlar.

13. Kayıt tutma yeteneğine sahip olması, bireysel öğretimi kolaylaĢtırır ve öğretmenin öğrencilerin ilerleyiĢini izlemesine imkân tanır.

14. Hafıza kapasitesi, öğretimin geleceğini geçmiĢe göre planlama imkânını verir. 15. Yeni kullanmaya baĢlayanlar için etkili bir güdüleyicidir.

16. Ders yazılımlarında çok çeĢit süprizlere yer verilerek eğitimi zevkli ve ilgi çekici hale getirebilir.

17. Etkin ve hızlı geribildirim sağlaması öğrencileri pekiĢtiricidir.

18. Yapılan hatalar sadece makine baĢında oturan öğrenci tarafından görüleceğinden ilgili kiĢiyi sıkıntıya sokmaz.

19. Öğrencinin sorulara verdiği cevapları kaydeden, istenildiği an sonuçları bildirebilen eĢsiz bir sınav aracıdır ve soru üretebilmektedir.

20. Eğitimcilerin kendi bilgisayar destekli öğretim becerilerini geliĢtirmelerine olanak verir.

Bilgisayarın Eğitim Yönünden Sınırlılıkları

Bir eğitim aracı olarak bilgisayarların sınırlı yönleri Ģunlardır (Çilenti, 1991; Ergin, 1995; ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999):

1. Öğrencilerin kendi aralarında ve öğretmenle olan sınıf içi etkileĢimleri azalma göstermektedir.

2. Öğretmen ve öğrenenlerin sürekli olarak bilgisayar okur-yazarlığı eğitimi almalarını gerektirmektedir.

3. Donanım ve yazılımların satın alınması, kurulması, korunması, bakımı ve güncelleĢtirilmesi oldukça masraflıdır.

4. Öğretimsel açıdan uygun bir öğretim materyali hazırlamak ya da sağlamak uzmanlık gerektiren, zor ve zaman alıcı bir uğraĢtır.

5. Bilgisayar, programların esiridir. Eğer programcılar bir takım olasılıkları dikkate almazlarsa, bu öğrencinin yaratıcılığının bastırılmasına neden olabilir.

6. Öğrenme iĢleminin adım adım kontrol altında bulunuĢu öğrencileri sıkabilir. 7. Yeniliğin verdiği öğrenme güdülenmesi zamanla azalır.

9. Bazı öğrenenler için bilgisayar ekranı yerine kitap sayfaları daha hızlı öğrenme sağlayabilir.

10. Yazılımların izinsiz çoğaltılması yazılım üreten ilgili kurumlarca önlenebileceği için çoğaltmada güçlükler çekilebilir.

11. Bazı durumlarda duyuĢsal ve psikomotor davranıĢlar etkili bir Ģekilde öğretilemez.

Bilgisayarlı Eğitim-Öğretim Uygulamaları

Çilenti (1991) ve Ergin (1995)‟in ayrı olarak yapmıĢ oldukları, bilgisayarlı eğitim-öğretim uygulamalarını sınıflandırma çalıĢmalarının harmanlanması sonucu Ģu Ģekilde bir sınıflandırmaya ulaĢılmıĢtır:

a) Bilgisayarın eğitim-öğretim süreçlerini yönettiği uygulamalar:

Bu uygulamalar Ģunları kapsar:

(1) Planlar ve programlarla ilgili kayıtları tutma (2) Öğrencilerle ilgili kayıtları tutma

b) Bilgisayarın öğretime yardımcı bir araç olarak kullanıldığı uygulamalar:

o Bilgisayara dayalı öğretim, tümüyle bilgisayara dayalı olarak, öğretmensiz yürütülen öğretimdir.

o Bilgisayar destekli öğretim, belli bir dersin öğretiminde bazı performansların bilgisayar-öğrenci etkileĢimiyle, bazı derslerin öğretmenle farklı yöntemler kullanılarak gerçekleĢtirildiği öğretimdir.

c) Bilgisayarın kendisinin öğretilecek konu olduğu uygulamalar: Bilgisayarın

bir içerik olarak, tüm yönleriyle öğretilmesi amaçlanır.

d) Bilgisayarların bir araç olarak kullanıldığı uygulamalar: Derste

yararlanılabilen bir araç olarak bilgisayara yer verilebilir.

e) Bilgisayar ağları ile bağlantı: Evden okula, okuldan okula, kentler arası ve

ülkeler arası bilgi aktarımı ve kullanımı söz konusudur. (Çilenti, 1991; Ergin, 1995; ġimĢek, 1998).

Yukarıdaki açıklamaların ıĢığında, araĢtırmaya konu olan öğretim yazılımının Ġlköğretim 1-8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi‟ni bilgisayar destekli öğretim yoluyla öğretmesi amaçlandığı görülüyor. Ġleriki bölümlerde bilgisayar destekli öğretim konusu daha ayrıntılı olarak incelenecektir.

BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ ÖĞRETĠM

Ġlgili literatürde bilgisayar destekli eğitim ve bilgisayar destekli öğretim genellikle birbirinin yerine kullanılmakla birlikte aslında aralarında ufak bir fark vardır. Bilgisayar destekli eğitim, bilgisayarların öğrenme-öğretme ve okul yönetimi ile ilgili tüm etkinliklerde kullanılması olarak tanımlanmaktadır(Demirel, Seferoğlu, Yağcı, 2002).

Bilgisayar destekli öğretim ise; bilgisayarın öğretimde öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak kullanıldığı, öğretim sürecini ve öğrenme motivasyonunu güçlendiren, öğrencinin kendi öğrenme hızına göre yararlanabileceği, kendi kendine öğrenme ilkelerinin bilgisayar teknolojisi ile birleĢmesinden oluĢmuĢ bir öğretim yöntemi olarak tanımlanmıĢtır(Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004).

Yalın (2003) ise bilgisayar destekli öğretimi (BDÖ), bilgisayarın sistem içine programlanan dersler yoluyla öğrencilere bir konu ya da kavramı öğretmek ya da önceden kazandırılan davranıĢları pekiĢtirmek amacıyla kullanılması olarak tanımlamaktadır.

Bu yöntemin öğretme-öğrenme süreçlerindeki baĢarısı çeĢitli değiĢkenlere bağlı olmakla birlikte, yöntemin baĢarısında öğretim hedef ve amaçlarına uygun ders yazılımlarının sağlanması oldukça önemlidir. Bilgisayar destekli öğretim yönteminde, bilgisayar teknolojisi öğretim sürecine değil de, geleneksel öğretim yöntemlerine bir alternatif olarak girmekte ve nicelik açısından eğitimde verimliliği artırmakta önemli bir rol oynamaktadır.

Bilgisayar Destekli Öğretimin Amaçları

Barker ve Yeates, (1985, Aktaran: UĢun, 2004) bilgisayar destekli öğretimin amaçlarını Ģu Ģekilde sıralamıĢtır:

1. Geleneksel öğretim yöntemlerini daha etkin hale getirmek, 2. Öğrenme sürecini hızlandırmak,

3. Zengin bir materyal sağlamak,

4. Ucuz ve etkili öğretimi gerçekleĢtirmek,

5. Gereksinmeye dayalı öğretimi gerçekleĢtirmek, 6. Telafi edici öğretimi sağlamak,

7. Öğretimde sürekli olarak niteliğin artmasını sağlamak, 8. Bireysel öğretimi gerçekleĢtirmektir.

Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımları

Beysclag (1997) yazılımı, “bilgisayar-kullanıcı iletişiminde bilgisayarın hangi

etkinlikleri, ne zaman, hangi sırayla ve ne şekilde yerine getireceğini onun anlayacağı formda açıklayan yönergeler olarak tanımlamıştır( Aktaran: ġimĢek, 1998)”.

ġimĢek (1998), öğretim yazılımını ise, “doğrudan öğretim hizmetlerinde

kullanılmak üzere geliştirilmiş yazılımlar” olarak tanımlamaktadır.

Bilgisayar destekli öğretim uygulamaları çeĢitlidir. Bunlar Ģu Ģekilde sıralanabilir (Yalın, 1997; ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004):

1. Elektronik kitap

2. Özel (Birebir) öğretici ders yazılımları (Tutorials) 3. AlıĢtırma-uygulama yazılımları (Drill & Practice) 4. Eğitsel oyunlar (Educational Games)

5. BenzetiĢim yazılımları (Simulations) 6. Problem çözme yazılımları

1. Elektronik Kitap: Ġlk bilgisayar destekli öğretim uygulamalarının bilinen ilk ve en ilkel aracıdır. Basılı kitapların bilgisayar ortamına aktarılmasını esas alır. Kullanıcı kitap sayfalarını çevirir gibi ekranlar arasında geçiĢ yapmaktadır. Elektronik kitaplar basılı kitaplara göre daha zengin görsellik unsurları barındırabilir, ses eklenebilir, ekonomiktir ve kolay güncellenebilir. Bu avantajlarının yanında ek donanım (bilgisayar) gerektirmesi ve bilgisayarın mevcut kapasitesinin çok azını kullanması gibi dezavantajları da bulunmaktadır(ġimĢek, 1998).

2. Özel (Birebir) Öğretici Ders Yazılımları (Tutorials): Özel öğretici yazılımlar, öğretmenin rolünü üstlenir, sınıf ortamında bir öğretmenin öğretim için gösterdiği bütün etkinlikleri akıĢ içerisinde gösterebilen yazılımlardır. Bu tür yazılımlar geleneksel bir derste olduğu gibi giriĢ, bilginin sunulması, soru-cevap, cevabı değerlendirme, geribildirim ve kapanıĢ bölümlerinden oluĢmaktadır. ġimĢek (1998), bu tür yazılımları “öğretmensi yazılım” olarak adlandırmıĢtır. Bu tür yazılımlar; öğrenciyi derse güdüler, bilgiyi sunar, yeni bilginin kalıcılığı için alıĢtırma sağlar, öğrenci performansını çeĢitli testlerle değerlendirir, gerekli yerlerde uygun geribildirimler verir ve öğrenciyi bir sonraki ders için yönlendirir. En üstün yanı, özellikle dersi kaçırmıĢ ya da yavaĢ öğrenen öğrenciler için eski konuları tekrar etme veya ek bilgi sağlamasıdır. Bunun yanında ders öğrencinin alıĢık olduğu bir iletiĢim formunda (öğretmen-öğrenci) sunulur,

piyasada oldukça fazla örnek bulmak mümkündür, çok pahalı değildir ve öğretmen ihtiyacını azaltır. Bu avantajlarının yanında iletiĢim sembollerinin sınırlı olması, öğretmeni taklit etmek yerine öğretmenin yapamadıklarını yapması gerektiği ve yapay iletiĢim formunun bazı öğrenciler için sıkıcı olabileceği gibi dezavantajları da sıralanmaktadır.

Bu yazılımlar tamamen bilgisayar kontrolünde, tamamen öğrenen kontrolünde ya da hem bilgisayar hem öğrenen kontrolünde hazırlanabilir. Tasarımcı bu kararı verirken öğrenen profilini ve dersin amaçlarını tüm yönleriyle dikkate almalıdır.

Bu tür yazılımların geliĢtirilmesi ve seçilmesi diğer türlere göre oldukça detaylı ve karmaĢık bir süreçtir. Bu yüzden yazılımın seçilmesinde, kullanılmasında ve öğrenciye gereken durumlarda rehberlik edilmesinde öğretmenin rolü oldukça önemlidir. Uygun hazırlandıkları takdirde, diğer BDÖ uygulamalarına kıyasla öğretimsel olarak en etkin olan yazılımlardır (Yalın, 1997; ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004).

3. AlıĢtırma – Uygulama Yazılımları (Drill & Practice): AlıĢtırma-uygulama yazılımları, aslında öğretim amaçlı olmayıp daha önceden baĢka bir ortamda öğrenilmiĢ konu üzerinde öğrencilere alıĢtırma ve uygulama yapma, yeni bilginin daha kalıcı hale gelmesini sağlama ve yeni bilgiyi destekleyici açıklamalar verme imkânını tanır. Genellikle madde seçimi-soru-cevap-geribildirim döngüsü içinde iĢler. Ancak bu kesinlikle öğrenme sonuçlarını ölçmeyi amaçladığı anlamına gelmez. AlıĢtırma-uygulama yazılımları AlıĢtırma-uygulama, pekiĢtirme ve geliĢtirmeyi amaçlar(ġimĢek, 1998). En yaygın kullanılan bilgisayar destekli öğretim uygulamalarındandır.

Bu tür yazılımlarda öğrenciye sunulan soru maddelerinin güçlük düzeyleri büyük önem taĢımaktadır. Maddelerin sıralanması rastgele olmamalı, maddelerin güçlük düzeylerine göre belli bir sistematiği olmalıdır. Bunun için ya güçlük düzeyleri sabit tutulabilir, ya maddelerin sıralanıĢı basitten zora doğru bir sıra izleyebilir ya da maddeler güçlük düzeylerine göre gruplanarak öğrenenlerin bir düzeyi tamamladıktan sonra bir sonraki düzeye geçmesi sağlanabilir.

En önemli avantajlarından birisi öğrenciye, öğrendiklerini uygulama ortamı sağlamasıdır. Ayrıca öğretmene ve aileye öğrencinin eksik ve yeterli bilgileri hakkında dönüt vermesi ve bu dönüt doğrultusundan güdüleme sağlama ve bireysel yetenekleri destekleme avantajları vardır. Bunların yanında direkt öğrenme sağlamamasından kaynaklanan iletiĢim sorunları dezavantaj olarak gösterilmektedir(Yalın, 1997; ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004).

4. Eğitsel Oyunlar (Educational Games): Eğitsel oyunlar, oyun içinde yüksek motivasyonla öğrenme sağlayan, bunun için de kullanıcıyı belli bir bağlamda tanımlayan, ona belli roller veren, onu belli koĢullar altında belli amaçlara yönelten ve kullanıcının sorumluluk alarak verdiği kararlar sonucunda kazanan bir tarafın olduğu yazılımlardır. Bir eğitsel oyunun ne kadar öğretici olduğu, yazılımın ne kadar iyi yapılandırıldığıyla paraleldir.

Yanpar ġahin ve Yıldırım (1999) eğitsel oyunları iki dala ayırmıĢlardır: 1. Gerçek hayat benzetiĢim oyunları

2. Akademik oyunlar

1. Gerçek hayat benzetiĢim oyunları, öğrenciye günlük hayattan senaryolar sunar, kullanıcıya bir rol yükler ve oyun kuralları içinde role göre karar vererek ilerlenir.

2. Akademik oyunlar, gerçek hayat benzetiĢim oyunlarının aksine öğrencinin motivasyonunu daha az dikkat çekici baĢlıklarla bütünleĢtirmeye çalıĢan ve çoklu öğretim ortamı sağlayan yazılımlardır Birçok akademik oyun programının amacı, alıĢtırma, uygulama, öğrenilmiĢ bilgilerin tekrarını yapabilme ve hatta problem çözme stratejilerini öğretebilmektir(Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999).

Öğretimsel oyunların sağladığı avantajların arasında belki de en önemlisi, kullanıcının öğrenme ortamında sürekli aktif olmasıdır. Bunun yanında oyunlar yüksek motivasyon sağlar, çocuklar gibi birçok yetiĢkine de çekici gelir ve öğrencilerin yaratıcılık, ilke ve stratejileri sorgulama, yeni ilkeler araĢtırma ve oluĢturma yeteneklerini geliĢtirir. Bu avantajlarının yanında geliĢtirilmesi zor ve uzmanlık gerektirir ve bilginin gerçek hayata transferi bazı öğrenciler için güç olabilir (ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004).

5. BenzetiĢim Yazılımları (Simulations): BenzetiĢim yazılımları, bir takım olay ve durumları modelleyerek öğrenciye bu olay ve durumlar hakkında bilgi ve beceri kazandırmayı amaçlayan ders yazılımlarıdır. Gerçek ortamlarda öğrenmenin zor, tehlikeli ya da pahalı olduğu durumlarda öğrenciye gerçeğin bir yansıması üzerinde çalıĢma imkânı tanır. Bu yazılımlarda öğrenci belli kararlar verir ve bu kararlarının değiĢkenler üzerindeki etkisini gözleyebilir. Öğrenciye yeni bilgiler kazandırdığı gibi, onun önceden bildikleri ve yeni öğrendikleri arasında bağ kurmasına, yeni öğrendiklerini anlamsallaĢtırmasına ve bu bilgiyi kalıcı hale getirmesine yardım eder. Ġyi bir benzetiĢim yazılımı öğrenciyi güdüleyebilir ve yaratıcılığını geliĢtirir.

BenzetiĢimler iletiĢim için önemli olan öğrenme olay, olgu ve objelerine vurgu yaparak, öğrenme için önemli olmayan ayrıntılardan arınmıĢ bilgi sunarlar.

En önemli yararları; öğrenme ortamına taĢınamayan olay, olgu ve nesneleri öğrenciye sunma, yüksek düzeyde aktif katılım, etkileĢim ve motivasyon sağlama ve dikkat çekmedir. Öğrenciler, karmaĢık becerileri gerçek durumlarla karĢı karĢıya gelerek öğrenmektedirler. Böylece öğrenilenlerin genellenmesi diğer yöntemlere göre daha kolay olmaktadır. Bunun yanında geliĢtirilmesinin fazla zaman, çaba ve maliyet gerektirmesi, ilginin asıl öğrenme amacından kayabilmesi ve bilgi transferinin gerçek tecrübelere göre daha yavaĢ ve çabuk unutulur olması gibi dezavantajları da vardır. Günümüzde, birçok benzetiĢim programı, eğitsel oyunlarla ya da problem çözme uygulamalarıyla birlikte hazırlanmaktadır (Yalın, 1997; ġimĢek, 1998; Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004).

6. Problem Çözme Programları: Problem çözme, öğrencilerin açık bir çözümü olmayan problem ya da durumu bilimsel yaklaĢımla, yaparak ve yaĢayarak çözmeleri biçiminde gerçekleĢtirilen ve üst düzey zihinsel etkinliklerin (analiz, sentez, değerlendirme) kazanılmasında iĢe koĢulan ve yaratıcı düĢünmeyi geliĢtiren bir öğretim yöntemidir. Bilgisayar destekli öğretimde problem çözmeye yönelik programların tasarımı, hazırlanması ve geliĢtirilmesi diğer programlara oranla zordur. Çünkü bu programlarda bilgisayar, problemin çözümlerinin öğretilmesinin yanı sıra “problemi çözmek için gerekli bilginin” de öğretilmesi amacı ile de kullanılmaktadır. Esas olarak öğrencinin yeterince alıĢtırma yaparak, problem çözme yeteneklerinin geliĢtirilmesi amacını güden ve bireysel öğrenmenin yanı sıra grupla öğrenme olanağı sunması gerekli olan bu tür programların baĢında LOGO programı gelmektedir (UĢun, 2004).

AraĢtırma konusu olan, MEB Ġlköğretim BiliĢim Teknolojileri Dersi Yardımcı Etkinlikler CD‟si bütün olarak, bu eğitim yazılımı çeĢitlerinden birine tabii değildir. Yazılım içinde yer alan etkinlikler dikkate alındığında hem alıĢtırma-uygulama hem de eğitsel oyun türünde etkinlikler olduğu görülmektedir.

Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımlarının Genel Özellikleri

Akpınar (1999) ve Gündüz (2009)‟e göre bir bilgisayar destekli öğretim yazılımının sahip olması gereken genel özelliklerden bazıları aĢağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Yazılım hatasız çalıĢmalıdır.

3. Yazılım hedeflenen kazanımları gerçekleĢtirebilecek nitelikte olmalıdır. 4. Yazılımda uygun yöntem ve teknikler kullanılmalıdır.

5. Yazılımda kullanılan değerlendirme yöntemi ilgili kazanımı ölçecek nitelikte olmalıdır.

6. Yazılım öğrenci özelliklerine uygun olmalıdır.

7. Yazılım öğrencilerin biliĢsel seviyelerine uygun olmalıdır.

8. Yazılım öğrencilerin kolay kullanabileceği Ģekilde tasarlanmalıdır.

9. Yazılım öğrencilerin ilgisini motivasyonunu sağlayacak Ģekilde hazırlanmalıdır. 10. Yazılımdaki geribildirimler öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.

11. Yazılım öğrencileri tekrar kullanmaya motive edecek Ģekilde tasarlanmalıdır. 12. Yazılımın görsel tasarımı öğrencilere ve hedeflenen kazanıma uygun olmalıdır. 13. Yazılım hem görsel hem de iĢitsel öğeler barındırmalıdır.

14. Yazılımın mesaj tasarımı öğrencilere ve hedeflenen kazanıma uygun olmalıdır. 15. Yazılım güncelleĢtirilebilir olmalıdır.

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sağladığı Önemli Yararlar

Bilgisayar destekli öğretimin sağladığı pek çok fayda bulunmakla birlikte en önemlileri Ģöyledir (Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004; Tanyeri, 2009):

1. Öğrencinin sürekli aktif ve katılımcı olmasını sağlar.

2. Öğrenenler bireysel öğrenme hızına uygun Ģekilde uygulama, bilinen konuları atlama ve istedikleri kadar tekrar yapma imkânına sahiptirler.

3. Bireysel öğrenme sağladığından konular daha kısa sürede, sistemli bir Ģekilde öğretilebilir.

4. Her öğrenci kendi çalıĢmasına uygun dönütler alır.

5. Öğrenci etkinlikleri ve performansı sürekli olarak izlenebilir ve müdahale edilebilir.

6. Dersler bireysel ya da grup çalıĢması Ģeklinde iĢlenebilir.

7. Ortama getirilmesi tehlikeli, pahalı veya zor olay, olgu ve nesnelere ulaĢım sağlar.

8. Diğer materyallere göre görsel iĢitsel öğelerin en etkin kullanılabildiği ortamdır. 9. Öğretme-öğrenme etkinlikleri zamandan ve ortamdan bağımsız yapılabilir. 10. Öğretmeni rutin iĢlerden kurtararak öğretme-öğrenme faaliyetlerine daha fazla

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları

Bilgisayar destekli öğretimin sağladığı yararların yanında bazı sınırlılıkları da bulunmaktadır (Yanpar ġahin ve Yıldırım, 1999; UĢun, 2004). Bunlar Ģöyle sıralanabilir:

1. Bilgisayarın öğretimi bireyselleĢtirmesi, öğrencilerin sosyo-psikolojik geliĢimlerini engelleyebilmektedir.

2. Yazılımları kullanma özel donanım, bilgi ve beceri dolayısıyla da mali kaynak gerektirmektedir.

3. Piyasadaki bazı yazılımların öğretim programına uygun hazırlanmaması nedeniyle öğretim olumsuz etkilenebilmektedir.

4. Bazı yazılımlar öğretim tasarımı ilkelerine uygun hazırlanmadığı için öğrenciye etkin öğrenme ortamı sunamamaktadır.

5. Geleneksel yöntemlere göre pahalıdır.

6. Yazılımı üretenle kullanan arasında koordinasyon eksikliği aksaklıklara neden olabilmektedir.

DÜNYA’DA VE TÜRKĠYE’DE BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ

ÖĞRETĠM

Dünya‟da örgün eğitimde bilgisayar destekli öğretim uygulamaları; ülkelerin eğitimde bilgisayar uygulaması, bilgisayar destekli öğretime geçiĢ tarihleri ve uygulanan projeler açısından ele alınıp değerlendirildiğinde; ilk sırayı 1950‟lerin uygulamaları baĢlatan ABD‟nin olduğu, bu ülkeyi 1970‟lerde uygulamalara baĢlayan Avrupa ülkeleri; Ġngiltere, Fransa, Almanya ve Ġsveç‟in takip ettiği dikkati çekmektedir. Bu ülkeleri 1980‟lerde diğer Avrupa ülkeleri izlemektedir.

YapılmıĢ araĢtırmalar gösteriyor ki, yetiĢkin eğitiminde ve hizmet içi eğitimde hem öğretmenler hem de bireyler bilgisayar destekli öğretimi benimsemekte ve desteklemektedirler. Bu uygulamalarda bilgisayar destekli öğretimin bireysel öğrenmeler sağlama özelliği, yetiĢkinlerin ilgi ve ihtiyaçlarına hitap edecek pek çok yazılım geliĢtirilmesine imkân tanımakta, yetiĢkinlerin zaman ve mekân sınırlılıklarını da ortadan kaldırabilecek etkili bir yöntem olarak kaĢımıza çıkmaktadır (UĢun, 2004).

Bilgisayarlı eğitim ve bilgisayar destekli öğretime geçiĢ konusunda teknolojik ve ekonomik potansiyelleri yüksek, toplumun eğitim düzeyinin yeterli olduğu ülkelerde

kısa zamanda önemli mesafeler kaydedildiği görülmektedir. Ancak bu ülkelerde bile halen güncelleĢtirmede sıkıntılar yaĢanmaktadır.

Türkiye‟de bilgisayar destekli öğretim uygulamalarının çeĢitli nedenlerden dolayı (ülkenin siyasi, politik, ekonomik, teknolojik vb.) Dünya‟dan oldukça geç baĢladığını söyleyebiliriz. Örgün eğitim kapsamında ilk giriĢim Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, 1984 yılında “MEB Bilgisayar Destekli Öğretim Projesi” kapsamında yapılmıĢtır. MEB 1984-1989 yılları arası ön hazırlık dönemi olarak adlandırılmakta ve bu dönemde özellikle okullara bilgisayar ve eğitim programlarına uyumu sağlamak konuları üzerinde çalıĢmıĢtır. 1989-1990 yıllarında MEB‟in bilgisayar destekli öğretim açısından belki de günümüze kadar en kapsamlı çalıĢması olan “MEB Bilgisayar Destekli Öğretim Projesi” hayata geçirilmiĢtir. Bu çalıĢma ile yerli ve yabancı bilgisayar firmaları yazılım ve donanımlarını seçilen pilot okullarda tanıtacaklar, bu firmalar arasından seçilenler bilgisayar destekli eğitim faaliyetleri için laboratuarların kurulumundan öğretmen eğitimlerine kadar pek çok faaliyeti yürüteceklerdir. Bu çalıĢma sonucunda elde edilen raporlar sonraki çalıĢmalar için son derece güçlü bir tecrübe ve kaynak oluĢturmuĢtur. Bu çalıĢma sonrasında bilgisayar destekli öğretim çalıĢmaları hız kazanmıĢtır. Yapılan değerlendirmeler ıĢığında pek çok proje tam ve verimli Ģekilde hayata geçirilemese de her bir adım bir sonraki için referans görevi üstlenmiĢtir. MEB 1990‟lı yıllardan günümüze kadar olan süreçte okulların bilgisayarlı eğitime geçmesi çalıĢmalarını yürütmüĢ, çabalar görülse de bilgisayar destekli öğretime gerekli ilgiyi gösterememiĢtir. Bu eksiği üniversiteler ve TÜBĠTAK gibi kurumlar üstlenmiĢ, bilgisayar destekli öğretim yazılımı geliĢtirme konusunda pek çok araĢtırma yapmıĢlardır(UĢun, 2004).

TC MEB ĠLKÖĞRETĠM 1-8 SEÇMELĠ BĠLĠġĠM

TEKNOLOJĠLERĠ DERSĠ ÇALIġMA KĠTAPLARI

YARDIMCI ETKĠNLĠKLER CD’SĠ

Milli Eğitim Bakanlığı, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında kendisine bağlı ilköğretim okullarının BiliĢim Teknolojileri dersi yeni öğretim programının 1, 2 ve 3. basamaklarını uygulamaya baĢlatmıĢtır. Bir sonraki yıl (2007-2008 eğitim-öğretim yılı) ilköğretimin tüm kademelerinde BiliĢim Teknolojileri dersinin yeni öğretim programı uygulanmaya baĢlanmıĢ, dersin Öğrenci ÇalıĢma Kitapları ve Öğretmen Kılavuz Kitapları tüm okulların kullanımına sunulmuĢtur. Öğretmen kılavuz kitaplarının yanında

yer alan “TC MEB Ġlköğretim 1-8 Seçmeli BiliĢim Teknolojileri Dersi ÇalıĢma Kitapları Yardımcı Etkinlikler” adındaki yazılımlar da ders etkinlikleri sırasında kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu yazılım ders etkinliklerinin uygulanması sırasında öğrenci çalıĢma kitaplarında yardımcı kaynak olarak gösterilmekte ve kitaplardaki etkinliklerin birçoğu birebir bu yazılım uygulamaları üzerinde yapılmaktadır. Yazılım, etkileĢimli animasyon uygulamaları ve ilgili programlarda (Paint, MS Word, MS Excel ve MS PowerPoint) hazırlanmıĢ etkinlik materyalleri sağlamaktadır. Yazılımda bulunan etkinliklerin uygulama çeĢitleri (programları) ve ilgili oldukları kazanımlar Ek-1‟de ayrıntılı olarak verilmiĢtir.

BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ ÖĞRETĠM YAZILIMLARININ

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Türk Dil Kurumu‟nun Eğitim Terimleri Sözlüğü “değerlendirme” kavramını Ģu Ģekilde tanımlamaktadır:

1. Bir Ģeyin nitelik ya da niceliği üstüne yapılan çalıĢma sonucu varılan yargı. 2. Aynı biçimdeki olayların, birtakım ölçütlere göre, önemini belirtme.

3. Türlü öğretim amaçlarının gerçekleĢme oranını değiĢik yollarla ölçme ve ortaya çıkan sonuçlar üzerinde değer biçme.

Değerlendirmede nesnelliği sağlamak, kararda bilimsel ölçme-değerlendirme süreç, teknik ve araçları ile elde edilmiĢ geçerli, güvenilir ve genellenebilir verilere dayandırılmasını zorunlu kılar. Bu zorunluluğu karĢılamanın bilimsel ölçekte kabul edilebilir yolu; yeterli bir ekiple, spesifize edilmiĢ ölçütler çerçevesinde, objektif değerlendirme teknik ve araçları kullanılarak yapılan bir dizi ölçme ile elde edilen verilerin çözümlenip yorumlanmasıdır(ġimĢek, 1998).

Yazılımın öğretimsel açıdan uygunluğu sorgulanırken yol gösterecek genel bir değerlendirme yaklaĢımı belirlenmelidir. Literatürde yazılım değerlendirme yaklaĢımları, geliĢtirmeye ve seçime yönelik değerlendirme ya da süreç ve ürün değerlendirme olarak karĢımıza çıkmaktadır.

Geliştirmeye yönelik değerlendirmede, ortaya çıkan yazılımın tüketici beklenti ve koĢullarına dayalı olarak geliĢtirilen öğretimsel uygunluk standartlarına ne düzeyde uyup uymadığı belirlenmeye çalıĢılır. Bu belirlemeler iyileĢtirme ihtiyaçlarına ıĢık tutar. Süreç boyunca sürekli değerlendirme söz konusudur.

Seçime yönelik değerlendirmede, öğretimsel yazılım piyasasında yer alan

yazılımların içinden en uygun niteliklere sahip olanı belirlemeye yönelik çalıĢılır. Ürünün değerlendirmesi söz konusudur.

Süreç değerlendirmede, geliĢtirilen öğretim yazılımının tasarımı sırasında ve

sonunda yapılan kontrol sürecidir. Süreci değerlendirme üç aĢamadan meydana gelir. Birinci aĢamada uzmanlardan, tasarlanan programın teknik kalitesi hakkında ilgi toplanır. Ġkinci ve üçüncü aĢamada ise, geliĢtirilen öğretim materyali hedeflenen öğrenci grupları üzerinde denenir.

Ürün değerlendirmede, tasarım sürecinin sonunda uygulama gerçekleĢtirildikten

sonra yapılır. Bu değerlendirme aĢamasında, sonuç ürünün baĢlangıçta belirlenen eğitim probleminin çözümüne ve eğitim amacına istenilen düzeyde hizmet edip etmediği değerlendirilerek, devam ettirilmesi ya da kesilmesine karar verilir. Bilgisayar destekli öğretim yazılımlarının değerlendirmesinde insan bilgisayar etkileĢimi (arayüz, gezinme, bilginin sunumu vb.), öğrenci memnuniyeti ve doyumu, öğrenme ve öğrencilerin devam-devamsızlık oranlarının değerlendirilmesi gibi konularda hedef kitleden dönüt almak için öğrenci baĢarı testleri, doyum anketleri, birebir ve küçük grup görüĢmeleri, kontrol listeleri ve uzman görüĢleri gibi araçlara baĢvurulabilir. Sonuç olarak tasarım ve geliĢtirme ekipleri, daha etkili bir yazılım tasarlamak için bu araçlarla elde edilen verilerden yararlanırlar(ġahin, 2008).

Öğretim materyali ya da ortamı ürün geliĢtirildikten ya da hedef kitleye dağıtıldıktan sonra yapılır. Bu değerlendirmenin amacı, geliĢtirilen ürünün hedeflenen öğrenme çıktılarını ne kadar sağladığı, yani üretim amacına ne kadar hizmet ettiğini tespit etmektir. Bu değerlendirme sonucunda, ürünün aynen dağıtımına, geliĢtirilmesine ya da dağıtımdan kaldırılmasına karar verilir. Ürün değerlendirmesi için anketler ile öğrencilerin duyuĢsal (ilgi, istek, güdüleme, memnuniyet vb. ), biliĢsel (problem çözme, eleĢtirel düĢünme vb.) kazanımları, akademik baĢarısı ve materyalin etkilik, verimlilik ve kullanıĢlılığı ölçülür. Ayrıca uzman bir değerlendirme ekibi tarafından geliĢtirilen değerlendirme kontrol listeleri de kullanılabilir. Ürünle ilgili daha derinlemesine bilgi toplamak için alan çalıĢmaları yolu ile öğrenci ve öğretmenler gözlemlenebilir. Ayrıca öğrencilerle ve öğretmenlerle bireysel ya da küçük gruplarla görüĢmeler yapılarak veri toplanır(Seels ve Glasgow, 1990).

GeliĢtirmeye Yönelik Değerlendirme

Öğretim yazılımları bağlamında geliĢtirme, iki anlam taĢımaktadır. Birincisi, iyileĢtirme (improve) ya da hatadan arındırma; ikincisi geliĢtirme (develop) ya da yazılımı ortaya çıkarma olarak özetlenebilir. Bu araĢtırmaya geliĢtirmenin birinci kısımdaki tanımı uygundur. Çünkü bu çalıĢma yazılımı ilk oluĢturan ekip tarafından yapılmadığı gibi değerlendirme sonucunda öneriler sunacaktır ve araĢtırmacının yazılımda herhangi bir düzeltme yapma imkânı yoktur.

GeliĢtirmeye yönelik değerlendirme süreci (ġimĢek, 1998): 1) Tasarım öncesi hazırlık çalıĢmaları ve planlama

2) Tasarım (Kâğıt üzerinde) a) Hedeflerin belirlenmesi

b) Ölçme araçlarının geliĢtirilmesi c) Ġçerik çözümlemesi

d) Çerçeve metnin oluĢturulması e) Tasarım standartlarının geliĢtirilmesi f) Ekran görünümünün hazırlanması

g) Ekran görünümlerini incelenmesi ve düzeltilmesi h) Prototipin hazırlanması

i) Son kontrol ve düzenlemelerin yapılması 3) Uyarlama

a) Yazarlık araçlarının seçilmesi b) Donanımın seçilmesi

c) Programlamanın yapılması

d) Uyarlamanın tasarıma uygunluğunun kontrol edilmesi ve düzeltilmesi e) Kullanım kılavuzunun hazırlanması

4) Değerlendirme – GeliĢtirme

a) Yazılımın tasarım ekibi, eĢ ekip, öğretmen ve öğrenci tarafından incelenmesi b) Pilot uygulama yapılması ve uygulama bulgularının değerlendirilmesi 5) Sürekli izleme

Seçime Yönelik Değerlendirme

Eğitimci kâr sağlama amacı gütmeden, aynı eğitsel amaçları desteklemek üzere tasarlanmıĢ farklı düzeydeki yazılımların arasından bir seçim yapmak durumunda kaldığında bilimsel bir yöntem olarak seçime yönelik değerlendirmeyi benimsemelidir.

Piyasadaki yazılımlar içinden rastgele bir seçim yapmak yerine, bu yöntem uygulanarak daha objektif ve kapsamlı bir değerlendirme yapılmıĢ ve daha sağlıklı bir seçim yapılmıĢ olacaktır.

Seçime yönelik değerlendirme süreci (ġimĢek, 1998): 1) Değerlendirme ekibinin seçilmesi

2) Öngörülen yazılım öğretimsel açıdan uygunluğunun tanımlanması 3) Değerlendirmenin planlanması

a) Değerlendirme yaklaĢımının belirlenmesi b) Etkinliklerin belirlenmesi ve zamanlama

c) Veri çözümleme teknikleri ve yorumlama ölçütlerinin belirlenmesi 4) Değerlendirme araçlarının geliĢtirilmesi

5) Yazılım seçeneklerinin sağlanması 6) Genel inceleme

7) Ayrıntılı değerlendirme

8) Verilerin yorumlanması ve karar 9) RaporlaĢtırma

Bu çalıĢmada araĢtırmacı yazılımı üreten taraf ya da birkaç yazılım arasından seçen konumunda değil, yazılımın öğretimsel açıdan uygun olup olmadığını merak eden konumundadır. Bu araĢtırmada ürüne yönelik bir değerlendirme söz konusudur. Bu nedenle araĢtırma sürecinde, geliĢtirmeye ve seçime yönelik değerlendirme yaklaĢımlarının araĢtırmaya en uygun olan adımları uygulanacak Ģekilde yeniden bir düzenleme yapılmıĢtır. ÇalıĢma Ģu süreçte gerçekleĢtirilmiĢtir:

1. Değerlendirme ekibinin seçilmesi

2. Öngörülen yazılım kalitesinin tanımlanması 3. Değerlendirmenin planlanması

a. Değerlendirme yaklaĢımının belirlenmesi b. Etkinliklerin belirlenmesi ve zamanlama

c. Veri çözümleme teknikleri ve yorumlama ölçütlerinin belirlenmesi

4. Değerlendirme araçlarının geliĢtirilmesi 5. Ayrıntılı değerlendirme

6. Verilerin yorumlanması 7. RaporlaĢtırma

Yalın (2003) program değerlendirme araçlarını geliĢtirirken, bu araçların onu kullanacak kiĢiye göre tasarlanması gerektiğini belirtmektedir ve bu konuda dikkat edilmesi gereken hususları Ģu Ģekilde sıralamaktadır:

1. Yönerge açık ve anlaĢılır olmalıdır.

2. Genel tasarım açık, basit ve anlaĢılır olmalıdır. 3. Maddeler açık ve basit olarak ifadelendirilmelidir. 4. Her bir madde tek bir amaca yönelik olmalıdır. 5. Önemli öğretim öğeleri ve kriterleri açıklanmalıdır.

6. Genel kabul ve ret içeren maddeler kapsam dıĢına çıkarılmalıdır.

7. Ne ayrıntıyı atlayacak kadar kısa, ne de cevaplamaktan kaçındıracak kadar uzun olmalıdır. Kabul edilebilir uzunlukta olmalıdır.

8. Oranlama ölçeği hem cevaplayıcılar hem de sonuçları analiz edecekler için iĢlevsel ve kolay yorumlanabilir olmalıdır.

9. EleĢtiriler bölümü ve açık uçlu sorular bulunmalıdır.

10. Araç ilgi çekici olmalıdır. Bu cevaplayıcılara cevaplarının ciddiye alınacağı mesajı vermektedir.

11. Anket formlarında dürüst cevaplamayı sağlamak için kimlik bilgileri istenmemesi daha doğrudur.

12. Anket formlarının yönerge kısmında amacın kendilerini değil programı değerlendirmek olduğu belirtilmelidir.

13. Öğretim elemanı kendi öğretim faaliyetine yönelik değerlendirme sonuçlarından zamanında haberdar edilmelidir.

14. Değerlendirme sonuçları öğretimin daha iyi hale getirilmesi için derlenmeli, analiz edilmeli ve gerekli eylem planı ve öneriler haline dönüĢtürülmelidir.