Türk Dünyası Folklor ve Halk Edebiyatına Hizmet Edenler-I Doç. Dr. Metin Ergun

(1)

Uzun süredir yazmak istedi¤imiz; fakat, çeflitli sebeplerden dolay› yazama-d›¤›m›z Türk Dünyas› Folklor ve Halk Edebiyat›na Hizmet Edenler adl› seri ya-z›m›z›, Millî Folklor’un bu say›s›ndan itibaren yazmaya çal›flaca¤›z. Millî Folklor yaflad›kça ve sayfalar›nda bize yer vermeye devam ettikçe çeflitli co¤raf-yalarda Türklük bilimine hizmet eden araflt›r›c›lar› tan›tmaya gayret sarf ede-ce¤iz.

Burada, neden böyle bir yaz› yazma ihtiyac› duydu¤umuz sorusu akla gelebi-lir. Bunun sebebini flöyle izah edebiliriz: Genellikle araflt›rmalar› arar, bulur, okur, tan›r›z; fakat, bu araflt›rmalar› ya-panlar›, onlar›n arkas›nda göz nuru dö-kenleri, ›st›rap, s›k›nt› çekenleri bilme-yiz. Ne yaz›k ki, bizde biyografi çal›flma-lar› hep ihmal edilmifl, bu yüzden bu ko-nudaki eksilik bir hayli fazlad›r. Bu

ek-siklik folkloristika eksikli¤ini de berabe-rinde getirmiﬂtir.

Araflt›rmalar› de¤il, araflt›rma ya-panlar› tan›tmaya çal›flaca¤›m›z bu yaz› dizimizde, boylar esas al›nacakt›r. Boy-lar baflBoy-lar›na birer harf yaz›lmak sure-tiyle belli bir flekilde tasnif edilecektir. Biyografisi verilen araflt›r›c›, hangi boy-dan ise o boyun alt›nda verilecektir. Her say›da sadece belli bir boyun araflt›r›c›-lar›ndan bahsedilmeyecek; belli bir s›ra gözetilmeden hangi biyografiyi haz›rla-m›flsak o verilecektir.

Boylar› aﬂa¤›daki ﬂekilde tasnif et-tik: A) Türkiye B) Azerbaycan C) Türkmen Ç) Özbek D) K›rg›z E) Kazak

H‹ZMET EDENLER -I

Folklore Scholarship In Turkish World - I

Serviteurs du folklore et de la littérature populaire du monde turc I

Doç. Dr. Metin ERGUN*

*_{Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat› Bölümü Ö¤retim Üyesi}

ÖZET

Bu çal›flmada, Türk dünyas› folklor ve halk edebiyat›na hizmet eden; ancak, Türkiye Türkologlar›nca çok fazla bilinmeyen Türk âlimlerinin hayatlar›ndan ve çal›flmalar›ndan bahsedilecektir. Biyografi çal›flma-lar›n›n folklor ve halk edebiyat› araflt›rmalar›ndaki önemi, bu çal›flmada bu konunun seçilmesinde etkili ol-mufltur.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyas›, Folkloristika, Baymuhammet Atal›yeviç Garr›yev, Seyt Atal›yeviç Garr›yev ABSTRACT

Biography studies about turkologs who attended to Turkish folklore and folk literature are very impor-tant for Turkish folklore studies. In this study, will be taken informations about turkologs who attended to Turkish folklore and folk literature.

Key Words

(2)

F) Kazan Tatarlar› G) Baflkurt H) Saha (Yakut) J) Altay K) Hakas L) Tuva M) Karakalpak N) Çuvafl O) Karaçay-Balkar Ö) Gagauz P) Uygur R) K›r›m Tatarlar› S) Kumuk fi) Tofa T) Dolgan U) fior Ü) Sar› Uygur V) Baraba

Y) Balkan (Bulgaristan, Romanya, Makedonya, Yunanistan)

Z) Di¤erleri

Bu ilk yaz›m›zda, Türkmen folklor ve halk edebiyat›na hizmet eden âlimler-den baz›lar›n› tan›tmaya çal›ﬂaca¤›z.

C) TÜRKMEN FOLKLOR VE HALK EDEB‹YATINA H‹ZMET EDENLER

1. Baymuhammet Atal›yeviç Garr›yev (1914-1981)

Türkmenistan ‹limler Akademisi üyesi, filoloji doktoru, Profesör Baymu-hammet Atal›yeviç Garr›yev, 1914 y›l›-n›n 22 Aral›k günü Aflgabat flehrinin k›-y›s›ndaki Gökçe köyünde dünyaya gel-mifltir. Âlimin ailesi; devrinin kültürlü, ayd›n ailelerindendir. Babas› Atal› Gar-r›, Gökçe obas›n›n önde gelenlerinden bi-ri olup kendi evinde okul açacak kadar okumaya düflkün birisidir. Annesi Hüyr-cemal da devrine göre oldukça kültürlü bir kad›nd›r. Hüyrcemal okuma yazma bilmenin ötesinde iyi derecedeki Arapça ve Farsça bilgisiyle de zaman›n›n seçkin kad›nlar›ndan birisidir. Kendi çocuklar›-n› yetifltirmenin yaçocuklar›-n›nda, obadafllar›çocuklar›-n›n çocuklar›n› da okutup halk›n›n derdiyle dertlenen sorumlu birer fert fleklinde terbiye etmifltir.

Atal› Garr› ile kar›s› Hüyrcemal’in bu emelleri boﬂa gitmez. Çocuklar› k›sa zamanda Türkmenistan’›n meﬂhur âlim-leri aras›na girer.

Baymuhammet, yukar›da da belirt-ti¤imiz gibi ilk tahsilini babas›n›n evle-rinde açm›fl oldu¤u okuldan al›r. Sonra Aflgabat’a giderek Rus okulunda okur. Çocuklu¤undan itibaren ilme ve araflt›r-maya merakl› olan Baymuhammet, bu-rada k›sa sürede hocalar›n›n dikkatini çeker.

Rus okulunu bitiren Baymuham-met, 1929 y›l›ndan 1938 y›l›na kadar çe-flitli kurumlarda mütercim ve ö¤retmen olarak çal›fl›r. 1938 y›l›nda Aflgabat “Pe-dinstitut›”n›n Filoloji Fakültesini bitirir. 1939 y›l›nda ayn› enstitünün Tarih kültesini, bir y›l sonra da Co¤rafya Fa-kültesini “ekstern” olarak bitirir. 1940 y›l›nda, yani, Co¤rafya Fakültesini bitir-di¤i y›l, SSSR ‹limler Akademisi’nin Türkmenistan fiubesinin Dil ve Edebi-yat Enstitüsü’nde bölüm baflkan›, 1945 y›l›nda da Enstitü’nün müdürü olur.

Genç âlim, doktoras›n› 1942 y›l›nda M. V. Lomonov Ad›ndaki Moskova Dev-let Üniversitesi’nde bitirir. Bununla Baymuhammet, Moskova’da doktora ya-pan ilk Türkmen unvan›na sahip olur. 1944 y›l›nda doçent olur. Doçent olmas›-na bakmadan 1945 y›l›nda Türkmen Devlet T›p Enstitüsü’nü bitirir. 1948 y›-l›nda iki ciltlik “Magt›mgul› ve Onuñ Çe-per Dili” adl› eserini neflreder. Bu eser, onun profesörlük (doktorluk) takdim zinin esas›n› teflkil eder. Profesörlük te-zi, SSSR ‹limler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü’nün Moskova fiubesince “Pe-kiyi” dereceyle kabul edilir. Bu arada B. A. Garr›yev, Magt›mgul›’n›n eserlerinin tenkitli metinlerini haz›rlay›p yay›mlar. Bunlara ilâve olarak âlim, bu süre içinde Magt›mgul›’n›n diliyle ve eserlerindeki folklorik unsurlarla ilgili onlarca makale neflreder. 1951 y›l›nda Türkmenistan ‹limler Akademisi’nin muhabir üyeli¤ine

(3)

seçilir. Sonra onlarca ilmî çal›ﬂma ve ders kitab› neﬂreder.

B. A. Garr›yev, 1940 y›l›nda H. Bay-l›yev ile birlikte ilk büyük “Türkmençe-Rusça Sözlügi”, 1941 y›l›nda yine Bayl›-yev ile birlikte “Ruslar Üçin Türkmen Dilini Övrenifl Kitab›”n›, 1943 y›l›nda “Türkmen Dilinden Okuv Kitab›” adl› ça-l›flmalar›n› neflreder. Dil bilimi ile ilgili birçok çal›flmada redaktörlük ve editör-lük yapar. Âlimin tiyatro, saz fliiri ve ter-cüme edebiyat›yla ilgili çal›flmas› da ol-dukça fazlad›r. Fakat onun çal›flmalar›-n›n esas›n›, edebiyat tarihi ve folklor araflt›rmalar› teflkil eder. Bununla bir-likte metin neflrine de oldukça fazla emek harcam›flt›r. Özellikle XVIII-XIX.yüzy›l Türkmen edebiyat›n›n tem-silcileri olan Mollanepes, Afl›k›, Seydi, Abd›settar Kaz›, Kätibi, Magrup›, Mätä-ci, fiabende, fieyday›, Yusup Hoca, Mag-t›mgul›, Z›nhar› ve Azad›’n›n tenkitli metinlerini haz›rlay›p neflretmifltir. 1940 y›l›nda itibaren Hüyrulkga-Hemra, Ne-cep Oglan, Asl›-Kerem, Tot›n›ñ Hekaya-lar›, Melike-Dilaram, Sayatl› Hemra, Ray-Ç›n›, Gül-Bilbil, Gül-Senuber, Yu-sup-Ahmet gibi halk hikâyelerini neflre haz›rlam›flt›r. Vatan ve “Gahr›manç›l›k Hak›ndak› Ayd›mlar”, “fiah›rlar Sesi”, “Gülälek”, “Türkmen Halk Ayd›mlar›”, “Tot›n›ñ Hekayalar›, “Türkmen Halk Dö-rediciligi”, “Nak›llar ve Atalar Sözi”, “Moncukatd›lar”, “Türkmen Nak›llar›”, “Türkmen Hüvdüleri”, “Gorkut Ata Kita-b›”, “Türkmen Poeziyas›n›ñ Antologiya-s›”, “Türkmen Yumorlar›”, “Alt›n Däne-ler”, “Älem Goflar” gibi eserleri okuyucu-lara ulaflt›rm›flt›r.

Baymuhammet Atal›yeviç Garr›yev, Türkmen klasik edebiyat›n›n ve folklo-runun araflt›r›lmas›nda emsalsiz bir âlimdir. Sadece Magt›mgul› P›rag› ile il-gili araflt›rmalar›na bakmak bile bunun için yeterlidir. Magt›mgul› ile ilgili ola-rak altm›fltan fazla ilmî makale ve çok say›da kitap neflretmifltir. Bunlar içinde, 800 sayfa civar›nda olan “Magt›mgul› ve

Onuñ Çeper Dili” ad›ndaki çal›flmas›, onun doktora çal›flmas›d›r. Magt›mgul› ile ilgili çal›flmalar› Rusça, Özbekçe, Ka-zakça ve Frans›zca olarak yay›mlanm›fl-t›r.

Onun yazd›¤› ve yay›na haz›rlad›¤› makale ve kitaplar›n say›s› 500’den faz-lad›r. Bu çal›ﬂmalar› içinde edebiyat ta-rihi, biyografiler, folklor ve halk edebiya-t› eserleri vard›r. Garr›yev, bu özellikle-riyle Türkmenlerin Fuad Köprülü’südür.

B. A. Garr›yev, Türkmenlerin için-den ç›kan ilk folklor derleyicisidir. Derle-meler için bütün Türkmenistan’a seya-hatler düzenlemifl ve derledi¤i materyal-leri Türkmenistan ‹limler Akademisi, Magt›mgul› Ad›ndaki Dil ve Edebiyat Enstitüsü’nün “Golyazmalar›” arflivine ba¤›fllam›flt›r.

Garr›yev, 1952 y›l›n›n bafl›nda “Gor-kut Ata” kitab›n›n ilk neflrini haz›rlay›p yay›mlam›flt›r. Bu kitab› yüzünden ken-disine “Pan-türkist” damgas› vurulur ve Türkçülükten dolay› hapse at›l›r. Alt› y›l hapiste yatt›ktan sonra ç›kar ve 1957 y›-l›nda SSSR ‹limler Akademisi’nde çal›fl-maya bafllar. 1958 y›l›nda ise A. V. Luna-çarskiy Enstitüsü’ne profesör olarak ata-n›r. Moskova’da çal›flt›¤› y›llarda çok sa-y›da makalesinin yan›nda “Epiçeskie Skazaniya o Kor-ogl› u Tyurkoyaz›çn›h Narodov” (Moskova 1968) adl› çal›flmas›-n› yay›mlar.

Garr›yev, 1964 y›l›n›n A¤ustos ay›n-da Magt›mgul› Ad›nay›n-daki Dil ve Edebiyat Enstitüsü’nün baflkanl›¤›na getirilir. Çok geçmeden de Türkmenistan ‹limler Akademisi’nin “Akademik”li¤ine seçil-mifltir. 1968 y›l›ndan ölümüne kadar A. M. Gorkiy Ad›ndaki Türkmen Dövlet Üniversitetiniñ Türkmen Edebiyat› Bö-lümü profesörü olarak çal›flm›flt›r. Sov-yetler Birli¤i’nde tertip edilen Türkoloji ile ilgili çok say›da sempozyuma kat›l-m›flt›r.

Baymuhammet Atal›yeviç Garr›yev, 1981 y›l›nda ölmüfltür. Folklor ve halk edebiyat› ile ilgili çal›flmalar› flunlard›r:

(4)

I. K‹TAPLARI

1. Hüyrlukga-Hemra. Türkmen Halk Dessan›, Aﬂgabat 1941.

2. Vatan ve Gahr›manç›l›k Hak›n-daki Ayd›mlar, Aﬂgabat 1941.

3. Asl›-Kerem. Folklor Dessan›, Aﬂ-gabat 1943.

4. Yusup Hoca Bak› Ogl›-Ray Çini Dessan, Aﬂgabat 1943.

5. Gülelek: Türkmen Folklor Eser-leri, Aﬂgabat 1944.

6. Türkmen Halk Ayd›mlar›, Aﬂga-bat 1944.

7. ﬁah›rlar Sesi: Vatan ve Gahr›-manç›l›k Hak›ndak› Eserleriñ Y›g›nd›s›, Aﬂgabat 1944.

8. 1000 Turkmenskih Poslovits i Po-govorok, Aﬂgabat 1945.

9. ﬁabende. Sayat i Hemra: Destan, Aﬂgabat 1945.

10. Saﬂenem i Garib: Narodn›y Des-tan, Aﬂgabat 1945.

11. Melike Dilaram: Folklor Dessa-n›, Aﬂgabat 1946.

12. Turkmen Folklor›ndan Usul› Follanma, Aﬂgabat 1947.

13. Vostokovedeniye v Turkmenkoy SSR:/Obzor Rabot/.-TR. Mosk. ‹n-ta Vos-tokovedeniya, 1947.

14. Türkmen Hüvdüleri, Krasno-vodsk 1948.

15. Türkmen Nak›llar›, Aﬂgabat 1949.

16. Hüyrlukga-Hemra, Aﬂgabat 1950.

17. Hrestomatiya Po Turkmenskoy Literature XVIII-XIX Vekov i Narodno-mu Tvorçestvu, Aﬂgabat 1950.

18. Turkmenskiye Narodn›y Pesni, Aﬂgabat 1961.

19. Turkmenskiy Yumor, Aﬂgabat 1961.

20. Poslovits› i Pogovorki Narodov Vostoka, Moskova 1961.

21. Tot›n›ñ Hekayalar›, Aﬂgabat 1962.

22. Turkmenskiy Yumor, Aﬂgabat 1962.

23. Narodna Tvorçist Ta Etnografi-ya, Kiev 1962.

24. Yomaklar ve Degiﬂmeler, Aﬂga-bat 1964.

25. Türikpen S›kag›, Almat› 1966. 26. Turkmenskiy Yumor, Aﬂgabat 1967.

27. Epiçeskiye Skazaniya o Kör-ogl› u Tyurkoyaz›çn›h Narodov: ‹ssledovani-ya po Teorii i ‹storii Eposa, Moskva 1968.

28. Poet› Turkmenii, Leningrad 1971.

29. Ustnoye Poetiçeskoye Tvorçest-vo Jenflflin›-Turkmenski. Geliñ G›zlar›ñ Gözel Poeziyas›, Aflgabat 1975.

30. Türkmen Edebiyat-Folklor›nda Ayal-G›zlar›ñ Obraz›, Aﬂgabat 1975.

31. Türkmen Halk Nak›llar›, Aﬂga-bat 1976.

32. Läle, Moncugatd›. Hüvdi, Aﬂga-bat 1977.

33. Halk Gahr›manç›l›k Epos› “Gö-rogl›”, Aﬂgabat 1977.

34. Geroy Vsenarodno Us›novlyayet Oveza / Ob Epose Gör-ogl›, Moskva 1979. 35. Türki Dilli Golyazmalar›n›ñ Ka-talog›, Aﬂgabat 1980.

36. Yomaklar, Aﬂgabat 1980. 37. Türkmen Halk Dörediciligi Ba-rada Söhbet, Aﬂgabat 1982.

38. Gör-ogl›: Turkmenskiy Geroiçes-kiy Epos, Moskva 1983.

II. MAKALELER‹

1. “Magt›mgul› Hak›nda Halk Yat-lamalar›”, Yaﬂ Kommunist, 1941.

2. “Magt›mgul›n›ñ Kesbi-Käri Ha-k›nda Halk Rovayatlar›”, Sovet Türkme-nistan›, 1941.

3. “Magt›mgul›n›ñ Täze Tap›lan Eserleri ve Halk Rovayatlar›”, Sovet Edebiyat›, 1941.

4. “Melike Dilaram Dessan›”, Sovet Edebiyat›, 1943.

5. “Ray Çini”, Sovet Edebiyat›, 1943.

6. “Türkmen Nak›llar›”, Sovet Ede-biyat›, 1943.

(5)

7. “Beyik Rus Basnyaç›s› Kr›lov ve Türkmen Basnyalar›”, Sovet Türkmenis-tan›, 1944.

8. “Gelin-G›zlar›ñ Läleleri”, Sovet Türkmenistan›, 1944.

9. “Magt›mgul› ve Bagﬂ›lar”, Sovet Edebiyat›, 1944.

10. “Basnya v Turkmenskoy Litera-ture”, Sovet Edebiyat›, 1944.

11. “Kr›lov na Turkmenskom Yaz›ka i Turkmenskiye Basni”, Turkmenskaya ‹skra, 1944.

12. “fiasenem i Garip: / Opera A. fia-poflnikova i Ovezova v Turkmenskiye Te-atre Oper› i Baleta”, Turkmenskaya ‹sk-ra, 1944.

13. “Acay›p Mekdep” Sovet Turkme-nistan›, 1945.

14. “Narodn›y Roman Asl›-Kerem”, Sovet Edebiyyat›, 1945.

15. “Roman ﬁabende Sayat i Ham-ra”, Sovet Edebiyat› 1945.

16. “Gorkud Ata Kitab›”, SSR IA-n›ñ Türkmen Filial›IA-n›ñ Habarlar›, 1946. 17. “Türkmen Matallar›”, Sovet Edebiyat›, 1946.

18. “Türkmen Folklor›ndak› Ag›lar” SSSR IA’n›ñ Türkmen Filial›n›ñ Habar-lar›, 1946.

19. “Kenesip Piﬂken Ton Kelte Bol-mas”, Sotsialistik Kazahstan, 1946.

20. “Moncukatd›”, SSSR IA’n›ñ Türkmen Filial›n›ñ Habarlar›, 1948.

21. “Magt›mgul› ve Halk Döredicili-gi-I”, SSSR IA’n›ñ Türkmen Filial›n›ñ Habarlar›, 1950.

22. “Magt›mgul› ve Halk Döredicili-gi-II”, SSSR IA’n›ñ Türkmen Filial›n›ñ Habarlar›, 1950.

23. “Otkr›b›y Gorizont”, Drujba Na-rodov, 1963.

24. “Cemler ve Perspektivalar”, Mu-gall›m Gazeti, 1964.

25. “Egin-Egne Berip”, Edebiyat ve Sungat, 1964.

26. “O Proishojdenii i Rasprostrane-nii Eposa Körogl›”, v kn.: Problem› Srav-nitelnoy Filologii, M.-L., 1964.

27. “Ob Epose Kär-ogl›”, ‹zv. AN TSSR. Ser.Obﬂ. Nauk 1965.

28. “Problema Proishojdeniya Kö-rogl›”, ‹zv. AN TSSR. Ser.Obﬂ. Nauk 1965.

29. “Stilistika Barada Birleﬂen ‹lm› Konferentsiya”, Sovet Türkmensitan›, 1966.

30. “Ul› Konferentsiyan›ñ Öñ Ya-n›nda”, Mugall›m Gazeti, 1966.

31. “As›rlar› Bövsüp Gelen Heka-yat”, Türkmen Yad›gerlikleri, 1967.

32. “Beyik ﬁah›r Magt›mgul›n›ñ Ad›na”, Mugall›m Gazeti, 1967.

33. “Geçmiﬂimiz ve Gelecegimiz”, Yaﬂ Kommunist, 1967.

34. “Görogl› Han-Feodallara Garﬂ› Göreﬂen Gahr›man”, Türkm. Kommu-nist, 1967.

35. “Literatura i Folklor Kak ‹stoç-nik Dlya ‹zuçeniya Etnogeneza Turk-menskogo Naroda”, Vsesoruznoye Soveﬂ-çaniye Po Etnogenezu Turkmenskogo Naroda, 1967.

36. “Odna ‹z Stareyﬂih Zapisey Kö-rogl›”, ‹zv. AN TSSR. Sr. Obﬂç. Nauk 1967.

37. “Russkiy Konsul-Sobiratel pe-sen o Körolgl›”, Aﬂhabad / 4, 1967.

38. “Skazaniye, Proﬂedﬂeye Çerez veka”, Pamyatniki Turkmenistana, 1967.

39. “Epiçeskoye Sotvorçestvo Brats-kih Narodov”, ‹zv. AN TSSR. Ser. Obﬂç. Nauk, 1967.

40. “Bogetsie Folklorike”, Kultura, 1967.

41. “Beyik Yaz›c› ve Halk Döredicili-gi”, Sovet Türkmenistan›, 1968.

42. “Biziñ Guvanc›m›z”, Sovet Türk-mensitan›, 1968.

43. “Türkmen Halk Dörediciliginiñ Canr Bayl›g›”, Türkmen Halk Magar›f›, 1969.

44. “Atalar-Sözi Ak›l›ñ Gözi”, Muga-l›m Gazeti, 1970.

45. “Folklor Bayl›g› ve Yaﬂlar”, Yaﬂ Kommunist, 1970.

(6)

46. “Egsilmez Haz›na”, Mugal›m Gazeti, 1970.

47. “Acay›p Ayd›mlar”, Türkmen Halk Magar›f›, 1971.

48. “Geliñ-G›zlar›ñ Moncugatd›la-r›”, Mugal›m Gazeti, 1971.

49. “Pikir-Payhas›n Gözbaﬂ›”, Yaﬂ Kommunist, 1971.

50. “Täsin Dessanlar”, Mugal›m Ga-zeti, 1971.

51. “Folklornoe Bogatstvo Sovetsko-go Turkmenistana”, XIX Nauçnaya Kon-ferentsiya Professorsko-Prepodavatels-kogo Sostava, Aﬂgabat 1971.

52. “Bal Süyci, Baldan Bala Süyci”, Mugal›m Gazeti, 1972.

53. “Geliñ-Gz›lar›ñ Lälesi”, Türk-men Halk Magar›f›, 1972.

54. “Payhasa Bay ﬁorta Sözler”, Türkmen Halk Magar›f›, 1972.

55. “Toy Ayd›mlar›”, Mugal›m Gaze-ti, 1972.

56. “Nekotor›ye ‹togi ‹zuçeniya Turkmenskogo Geroiçeskogo Eposa”, ‹z-vestiya AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk, 1972. 57. “Poeziya Mudrosti i Mudrost Po-ezii”, Det. Lit. ra, 1972.

58. “Epos Körogl›, ‹tog› i Perspekti-v› Yevo ‹zuçeniya”, Professor-Mugall›m-lar Sostav›n›ñ XX Ilm› Konferentsiyas›-n›ñ Pokladlar›Konferentsiyas›-n›ñ Tezisleri, Aﬂgabat 1972.

59. “Acay›p Gündogarﬂ›nas”, Edebi-yat ve Sungat, 1973.

60. “Dür Däneleri”, Yaﬂ Kommunist, 1973.

61. “Magt›mgul› ve Epos-Dessan-lar”, TSSR IA’n›ñ Habarlar›, 1973.

62. “Matallar› Im›kl› Övreneliñ”, Türkmen Halg Magar›f› 1973.

63. “Folklor-Genci-Haz›nam›z”, Mu-gal›m Gazeti, 1973.

64. “Halk Dörediciligi Hak›nda Kä-bir Bellikler”, Sovet Edebiyat›, 1973.

65. “Epos i Destan›”, ‹zv. AN TSSR Ser.Obﬂç. Nauk, 1973.

66. “Bilmedige Garañk›”, Sovet Türkmen Ayallar›, 1974.

67. “Oñayl› Terbiyeniñ Çeﬂmesi”, Mugall›m Gazeti, 1974.

68. “Oñat Övrenilmeli Canr”, Türk-men Halk Magar›f›, 1974.

69. “Söz Sungat›n›ñ Baﬂlang›c›”, M›dam Tayyar, 1974.

70. “Türkmen Sovet Folkloristikas›-n›ñ Açan Sah›palar›”, TSSR IA-Folkloristikas›-n›ñ Ha-barlar›, Cemg. Il›m. Ser. 1974.

71. “Türkmen Sovet Folkloristikas›-n›ñ Gazananlar›”, TSSR IA-Folkloristikas›-n›ñ Habarla-r›, 1974.

72. “Filologiyan›ñ Ezber Ussad›”, Edebiyat ve Sungat, 1974.

73. “Folkloristikam›z›ñ Üstünlikle-ri”, Türkmen Halk Magar›f›, 1974.

74. “Çaga Terbiyesi Hüvdüden Baﬂ-lanyar”, Türkmen Halk Magar›f›, 1974.

75. “Çagal› Öy Bazar...”, M›dam Tayyar, 1974.

76. “Yafllar›ñ fiah›rana Uk›b›”, Yafl Kommunist, 1974.

77. “Maksim Gorkiy ve Türkmen Halk Dörediciligi”, Türkmen Halk Ma-gar›f›, 1975.

78. “Gözel Epos Görogl›”, Sovet Ede-biyat›, 1975.

79. “G›zlar›ñ Bahar Ayd›mlar›”, Türkmen Halk Magar›f›, 1975.

80. “Moncugatd› Canr› Mekdep-Vuzlarda”, Türkmen Halk Magar›f›, 1975.

81. “Pikir-payhay Çeﬂmesi”, Edebi-yat ve Sungat, 1975.

82. “Uk›b›n› Ösdüryen Setirler”, M›-dam Tayyar, 1975.

83. “Rojdeniye Geroya Görogl›”, ‹zv.AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk, 1975.

84. “Y›ld›zdan Yol Yasap...”, M›dam Tayyar, 1976.

85. “Matal›m Matd›...”, M›dam Tay-yar, 1976.

86. “Nak›l-Ak›l Öycügi”, M›dam Tayyar, 1976.

87. “Görogl› Gotovitsya k Mesti”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk 1976.

88. “Görogl› Priobretayet Bogat›rs-kiye Dospehi”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obﬂç.Nauk, 1987.

(7)

89. “Ac› Ayral›k”, Edebiyat ve Sun-gat, 1977.

90. “Biziñ Borcum›z”, Edebiyat ve Sungat, 1977.

91. “Görogl›n› Düypli Övreneliñ”, Türkmen Halk Magar›f›, 1977.

92. “Guvanyar›s ve Buysanyar›s”, Oktyabr Yalk›m›, 1977.

93. “G›zlar Läle Kakal›ñ!”, M›dam Tayyar, 1977.

94. “G›z›kl› Oyun”, M›dam Tayyar, 1977.

95. “Läle Moncugatd› Hüvdü”, Pi-oner, 1977.

96. “Novruz Poeziyas›”, Oktyabr Yalk›m›, 1977.

97. “Ç›lﬂ›r›ml› Çeper Sözler Düvün-çügi”, M›dam Tayyar, 1977.

98. “Bogat›rskaya Svad’ba Görogl›”, ‹zv. AN TSSR Ser.Obﬂç.Nauk, 1977.

99. “Geroy ‹flflet Primnogo S›na”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obflç. Nauk, 1977.

100. “Podvig Narodnogo Geroya”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk, 1977.

101. “Görogl›-Halk Bayl›g›”, Muga-l›m Gazeti, 1978.

102. “Nak›llar Okuv-Terbiyeçilik ‹ﬂinde”, Türkmen Halk Magar›f›, 1978.

103. “Sanavaçlar”, M›dam Tayyar, 1978.

104. “Sovet Dövründe Dören Küﬂt-depmeler”, Oktyabr Yalk›m›, 1978.

105. “Stavropol Türkmenleriniñ Aras›nda”, Türkmen Halk Magar›f›, 1978.

106. “Edep, Tertip-Terbiyeniñ Göz-baﬂ›”, Türkmen Halk Magar›f›, 1978.

107. “Görogl› Nahodit Oveza”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk, 1978.

108. “Görogl› Us›novlyaﬂet Oveza”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk, 1978.

109. “Poisk Oveza”, ‹zv. AN TSSR Ser. Obﬂç. Nauk, 1978.

110. “Anekdot-ﬁorta Sözler”, Türk-men Halk Magar›f›, 1979.

2. Seyt Atal›yeviç Garr›yev (1923- )

1923 y›l›nda Aﬂgabat’a ba¤l› Gökçe obas›nda dünyaya gelmiﬂtir. Magt›mgul›

Ad›ndaki Türkmen Devlet Üniversitesi-nin Filoloji Fakültesini bitirmifltir. 1942-1943 y›llar›nda Gorkiy Ad›ndaki Peda-goji Enstitüsü’nün asistan› olarak çal›fl-m›flt›r. 1943-1944 y›llar›nda ise Rus or-dusuna asker olarak al›nm›flt›r. 1950 y›-l›nda doktoras›n› tamamlam›flt›r. Dokto-ra tezi büyük Türkmen flâiri Ata Salih ile ilgilidir. 1968 y›l›nda “Türkmen Ede-biyat›n›ñ Orta Aziya Halklar›n›ñ Edebi-yatlar› Birlen Tar›h› Özara Arabaglan›-fl›klar›” adl› teziyle profesör unvan› al-m›flt›r. “Türkmen Edebiyat›n›n Tar›h›” adl› 12 ciltlik projenin haz›rlanmas›nda baflkanl›k ve redaktörlük etmifltir. Türk-men edebiyat› ve folkloru hakk›nda 200’den fazla çal›flman›n müellifidir.

Çal›ﬂmalar›ndan baz›lar›n› aﬂa¤›da veriyoruz:

1. “Cebir Çeken Aﬂ›klar Barada Oçerk”, Sovet Edebiyat›, 1961.

2. “Geçen Oçerklerden”, Aﬂgabat, SP TSSR 1961.

3. “Zöhre ve Tah›r›ñ Özbek Folklor›-na ve Edebiyat›Folklor›-na Özara Tesiri”, Sovet Edebiyat›, 1962.

4. “Mollanepes ve Edebiyat”, ‹zves-tiya AN TSSR Cemg›yetçilik Il›mlar›n›_ Seriyas›, 1963.

5. “Gündo¤ar›ñ Görnükli Poeziya Ussad›”, Sovet Edebiyat›, 1963.

6. “Türkmen Dessanlar› ve Gündo-¤ar Halklar›n›ñ Folklor›”, Sovet Edebi-yat›, 1965.

7. “Türkmenleriñ Käbir Dessanlar› ve Sovet Gündogar Halklar›n›ñ Edebiya-t›”, ‹zvestiya AN TSSR Cemg›yetçilik Il›mlar›n›ñ Seriyas›, 1966.

8. “Çokan Velihanov ve Türkmen Halk Döredicili¤i”, Turkmenskaya ‹skra, 1961.

9. “Zöhre ve Tah›r ve Edebiyat Ara-gatnaﬂ›g›”, Edebiyat ve Sungat, 1961.

10. “Türkmen ve Garagalpak Bagﬂ›-lar›n›ñ Özara Gatnaﬂ›klar›”, Mugall›m-lar Gazeti, 1962.

11. “Manenedaran›ñ Golyazmalar›”, Edebiyat ve Sungat, 1962.

(8)

12. “Goslematl› Golyazmalar Habar Beryer”, Edebiyat ve Sungat, 1963.

13. “Daﬂkendiñ Zöhre ve Tahir Gol-yazmas›n›ñ Bir Nusgas› Barada”, Edebi-yat ve Sungat, 1963.

14. “G›rg›z Halk›n›ñ Görnükli Ay-d›mç›s›”, Edebiyat ve Sungat, 1964.

15. “Özara Baylaﬂmakl›g›ñ Yolun-da”, Turkmenskaya ‹skra, 1966.

16. “Sofiya Neﬂirleri”, Edebiyat ve Sungat, 1966.

17. “Ata Salih ve Halk Döredicili¤i”, Sovet Edebiyat›, 1967.

18. “Türkmenistan›ñ Halk ﬁah›r› Ata Salih”, Sovet Edebiyat›, 1949.

19. “Gündogar Tekstologiyas›”, Ede-biyat ve Sungat, 1967.

20. “Biziñ Oglum›z”, Taﬂkent ﬁkol›, 1968.

21. “Halklara Yurtlara Belli Eser-ler”, Edebiyat ve Sungat, 1971.

22. “Halk›ñ Ayd›mç›s›”, Pamyatniki Turkmenistana, 1971.

23. Türkmen Edebiyat›-1300 Y›l, Veçern›y Aﬂkabad 1973.

3. ﬁamuhammet Halmuhamme-dov (1938-1997)

1938 y›l›nda Türkmenistan’›n Mar› vilâyetinin Mar› (Yeni ad› Vekilbazar) il-çesinin 1. Gökçe köyünde dünyaya gel-miﬂtir.

1955 y›l›nda A. M. Gorkiy (fiimdiki Magt›mgul›) Ad›ndaki Türkmen Devlet Üniversitesi’nin Filoloji Fakültesine gir-mifl ve oradan 1960 y›l›nda mezun ol-mufltur.

1962 y›l›nda Türkmenistan ‹limler Akademisi Magt›mgul› Ad›ndaki Edebi-yat Enstitüsü’nde asistan olarak göreve bafllar ve 1966 y›l›nda “Türkmen Folklo-r›n›ñ Anekdot Canr› / Traditsion Halk Dörediciliginiñ Esas›nda” adl› doktora tezini savunmufl ve edebiyat doktoru ol-mufltur.

1993 y›l›nda “Türkmen Halk Erteki-leriniñ Çeperçilik Däbi” adl› teziyle de profesörlük unvan›n› alm›ﬂt›r.

Halmuhammedov, 1966 y›l›nda Türkmenistan ‹limler Akademisi Mag-t›mgul› Ad›ndaki Edebiyat Enstitü-sü’nde önce asistan, sonra bafl asistan olarak çal›flm›flt›r. 1989 y›l›nda ayn› Enstitünün Folklor bölümü baflkanl›¤›-na seçilir. Daha sonra Türkmen Milli Konservatoryas›’nda “profesör” olarak çal›flm›flt›r.

Halmuhammedov, 1997 y›l›nda Aﬂ-gabat’ta ölmüﬂtür.

Halmuhammedov, ilmî çal›flmalar›-na 1960’lar›n bafllar›ndan itibaren bafl-lam›flt›r. Afla¤›ya eserlerinden baz›lar›n› ald›k:

1. Söveflceñ Satira, Aflgabat 1975. 2. Türkmen Halk Satiras›n›ñ ve Yu-mor›n›ñ Canr Özbolufll›l›g›, Aflgabat 1977.

3. Gülkiniñ Güyci, Aﬂgabat 1978. 4. Türkmen Ertekilerinde Halk Sa-tiras›n›ñ Çeper Terleri, Aﬂgabat 1984.

5. Türkmen Ertekilerinde Durnukl› Çeperçilik Däpleri, Aﬂgabat 1989.

6. Türkmen Ertekiçilik Satiras›nda Obrazlar Sistemas›, 1989. (Rusça)

7. Mergen Hatas›z Atyar, Aﬂgabat 1978.

8. Memetveli Kemine, Aﬂgabat 1971. (A. Meredov ile birlikte).

9. Eﬂider Bolsañ..., Aﬂgabat 1971. (N. Atdayev ile birlikte).

10. Türkmen Ertekileri, 1. c., Aﬂga-bat 1978; 2. c., 1979; 3.c., 1980.

11. ﬁamar-Türkmen Halk Ertekile-ri, Aﬂgabat 1981.

12. S›rl› Haz›na, Aﬂgabat 1985. 13. Görogl›, Aﬂgabat 1990. (Komis-yon).