Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
* Marmara Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Di Hastal klar ve Tedavisi AD, %stanbul
#Bu çal ma, 25.04.2008-27.04.2008 tarihleri aras nda Antalya Lares Park Otel’de 3.Endodonti Sempozyumu’nda poster olarak sunulmu tur.
125
K FARKLI APEKS BULUCUNUN KÖK KANAL BOYU ÖLÇÜMÜNDE DO RULU UNUN
EX V VO OLARAK DE ERLEND R LMES
#EX VIVO EVALUATION OF THE ACCURACY OF TWO ELECTRONIC APEX LOCATORS IN
ROOT CANAL LENGTH DETERMINATION
#Doç.Dr.Hale C%M%LL% * Dt.Seda AYDEM%R* Prof.Dr.Nevin KARTAL*
ÖZET
Amaç: Bu ex vivo çal mada Propex (Dentsply, Ballaigues, sviçre) ve RomiAPEX™ D-30 (Romidan, Tel Aviv, srail) isimli iki farkl apeks bulucunun klinik do*rulu*unun de*erlendirilmesi amaçlanm t r.
Gereç ve Yöntem: Bu çal mada k rk adet üst kesici di kullan ld . ki farkl apeks bulucu (Propex ve RomiAPEX™ D-30)kullan ld . Di lerin gerçek kanal boylar operasyon mikroskobunda X5 büyütmede #15 K tipi e*e ucu apikal foramenden görülene kadar ilerletilerek ölçüldü. Ölçümler s ras nda 0.5 mm aral kl kaliper kullan ld . Di ler kronlar ve apikal 1/3’leri aç kta kalacak ekilde akrili*e gömüldü. Ard ndan di lerin apikal 1/3’lük k s mlar aljinata gömüldü ve iki apeks bulucuyla ölçümler yap ld . Tüm ölçümler iki er defa tekrarland .
Bulgular: Di lerin elektronik kök kanal boyu ölçüm de*erleri ortalamas gerçek kanal boyuyla kar la t r ld * zaman ± 0.5 mm aral * nda Propex için ölçüm de*eri do*ruluk oran %97.5; RomiAPEX™ D-30 için %95 olarak hesapland . Gerçek kök kanal boyu ile elektronik apeks bulucular n ölçüm de*erleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k bulunamad (p>0,05). Sonuç: Her iki apeks bulucunun da kök kanal boyu ölçümünde yüksek oranda do*ruluk gösterdi*i tespit edildi.
Anahtar kelimeler: Apeks bulucular, çal ma boyu, kök kanal
SUMMARY
Purpose: The aim of this ex vivo study was to evaluate the accuracy of two apex locators: Propex (Dentsply, Ballaigues Switzerland) and RomiAPEX™ (Romidan, Tel Aviv, Israel).
Materials and methods: The accuracy of the measurement of two different electronic apex loctors were compared in root canal length determination by using forty extracted human teeth . The actual canal length was determined by introducing a size 15 K-file in the canal until the file tip became visible at the apical foramen under X5 magnification by using an operating microscope. A caliper to the nearest 0.5 mm were used during measurements. The teeth were embedded in acrylic as the apical one thirds and crowns were apparent. The measurements were taken as the apical one thirds embedded in alginate by using two electronic apex locators. All measurements were taken two times.
Results: The accuracy of the electronical working length measurements were found for Propex as 97.5% ; for RomiAPEX™ D-30 as 95%. No significant differences were found between actual root canal lengths and the measurement values of apex locators statistically (p>0,05).
Conclusion: High accuracy were confirmed for two apex locators during the measurements of root canal lengths.
Key words: Apex locators, working length, root canal
G R
Anatomik olarak kök kanal sisteminin apikal daral ma kadar olan uzunlu u, endodontik tedavi için ideal çal ma boyu olarak dü ünülür.1Bu anatomik alan
ayn zamanda kanal n minör çap olarak da adland r l r. Apikal daral m kök kanal n n en dar çap d r ve kanlanman n en az oldu u k s md r.2Minör çap, pulpal
ve periodontal dokular n birbirine geçi ini ifade eder. Mikroskobik çal malarda majör çapla minör çap aras ndaki mesafenin 0.5-1 mm aras nda oldu u
görülmü tür.1,2
Çal ma boyunun minör çap n ilerisinde
hesaplanmas periodontal dokular n irritasyonu ile sonuçlan r. Bu da post-operatif a r yla birlikte iyile menin gecikmesine, ya da iyile menin engellenmesine neden olabilir. Çal ma boyunun minör çap n gerisinde hesaplanmas ise, debrisin yetersiz temizlenmesine ve art k enfekte pulpa dokusunun kalmas na neden olur. Art k pulpa dokusu a r ya yol açabilir ya da periodontal dokularda yetersiz iyile meye neden olabilir.3
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
126 Suzuki’nin4 periodontal ligament ve oral mukoza
aras ndaki elektriksel rezistans n 6.5 kC oldu unu ke fiyle ilk elektronik apeks bulucu Sunada5taraf ndan geli tirilmi tir. %lk elektronik apeks bulucular n do rulu u kanaldaki s v lar n ve pulpa dokusunun etkilerinden dolay ba ar s zd . Elektronik apeks bulucu teknolojisindeki geli meler elektrolit varl nda da do ru okuma yapabilmelerine izin vermektedir.5
RomiAPEX™ D–30 (Romidan, Tel Aviv, %srail) de i meyen tek frekans de eri kombinasyonu ve sinyal de erleri ölçümlerinin kombinasyonu yard m yla ölçüm esas na dayan r. 0.4 ve 8 kHz. aras nda iki sinyalin kar la t r lmas prensibiyle çal r.6,7 Propex
(Dentsply, Ballaigues, %sviçre) kanal boyu ölçümünde multi-frekans kullan m prensibiyle çal an bir elektronik apeks bulucudur. Propex’in en önemli karakteristi i sinyalin enerji hesab na dayal ölçüm yapmas d r.8
Bu çal mada, iki farkl apeks bulucu Propex (Dentsply, Ballaigues, %sviçre) ve RomiAPEX™ D-30’un (Romidan, Tel Aviv, %srail) do ruluklar n n ex vivo olarak de erlendirilmesi amaçlanm t r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çal mada k rk adet kesici di kullan ld . Di ler öncelikle periodontal ligamentin uzakla t r lmas için 2 saat süre ile % 5.25’lik NaOCl solüsyonunda bekletildi. Ard ndan musluk suyunda y kand .8
Di lerden bukkolingual ve mesiodistal yönlerden iki er adet radyovizyograf al narak kök kanal anatomileri incelendi. Di ler giri kavitelerinin aç lmas n takiben X5 magnifikasyon alt nda #15 K tipi e e ucu major apikal foramenden görünene kadar ilerletildi. Di lerin gerçek kanal boylar 0.5 mm’lik kaliper kullan larak tespit edildi. Ölçümler iki kez tekrarland ve ortalamas al nd .
Di ler apikal 1/3’lük k s mlar aç kta kalacak ekilde akrili e gömüldü. Periodontal ligamentin taklit edilebilmesi amac yla örneklerin apikal 1/3’lük k s mlar aljinata gömüldü.9 Tüm ölçümler aljinat n
nemli kald ndan emin olmak için 2 saatlik süre içerisinde yap ld .10 Her cihaz için ölçümler iki er kez tekrarland ve ortalamalar al nd . Ölçümler s ras nda kanallar % 2.5’lik NaOCl’le irrige edildi.
Propex cihaz yla ölçümler al n rken #15 K tipi e e, cihazda k rm z k görülene ve uyar sinyali duyulana kadar ilerletildi. Cihaz ekran nda 0.0 i areti görülene
kadar foramen apikaleye ula ld . Silikon stoper referans noktas nda sabitlendikten sonra e e ucuyla stoper aras ndaki mesafe X5 magnifikasyon alt nda 0.5 mm’lik kaliper kullan larak ölçüldü.8,10,12
RomiAPEX™ D–30 cihaz yla ölçümler hesaplan rken #15 K tipi kanal e esi cihaz n ekran nda halkalar görünene kadar kanal içerisinde ilerletildi. Apikal bölgeye eri ildi inde 2.0’dan 0.0’a kadar dijital okumalar göründü. E enin apikal bölgede ilerletilmesi s ras nda ekranda “Fo “ i areti sesli sinyalle birlikte görüldü. Bu ekilde apikal foramen tespit edildi. Silikon stoper referans noktas nda sabitlendikten sonra e e ucuyla stoper aras ndaki mesafe X5 magnifikasyon alt nda 0.5 mm’lik kaliper kullan larak ölçüldü.6,7
%statistiksel analiz SPSS 11.5 program (SPSS Inc, Chicago, IL) ile yap ld . %statistiksel olarak anlaml kabul edildi (p<0,05). Di lerin kanal boyu ile apeks bulucular n ölçüm sonuçlar aras ndaki ili ki e le memi T testi ile de erlendirildi.
BULGULAR
Di lerin kök kanal boyu ortalamas 22.21±1.29 ölçüldü. Propex ölçüm de eri 22.12±1.22 ve Romipex için ölçüm de eri 22.09±1.15 bulundu. Gerçek kök kanal boyu ile elektronik apeks bulucular n ölçüm de erleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k bulunamad . (p>0.05) (Tablo I).
Tablo I. Gerçek kök kanal boyu ile elektronik apeks bulucular n ölçüm de*erleri ortalamalar
Di lerin elektronik kök kanal boyu ölçüm de erleri ortalamas gerçek kanal boyuyla kar la t r ld zaman ± 0.5 mm aral nda Propex için
ölçüm de eri do ruluk oran % 97.5; RomiAPEX™ D-30 için % 95
olarak tespit edildi.
TARTI MA
%deal bir kök kanal preparasyonu apikal daral mda sonlanmal d r Apikal daral m (minör foramen), pulpa ve periodontal dokular aras nda s n r te kil eder.2,14
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
127
Klinisyen çal ma alan nda direk olarak apikal daral m göremedi i için bu noktan n belirlenmesi önemlidir.
Ex vivo çal malarda klinik durumu taklit etmek için elektrik iletkenli i olan materyaller kullan lm t r. Aljinat modelin sertli i daha önce kullan lan modellerde görülen erken elektronik okumalara neden olan s v hareketini önlemektedir.13,17 Bu nedenle bu
çal mada aljinat model kullan lm t r.
Elektronik okumalar ProPex ve RomiAPEX™ D-30 apeks bulucular kullan larak gerçekle tirilmi tir. ProPex’le ilgili çok say da çal ma bulunmas na ra men RomiAPEX™ D-30’un kullan ld sadece bir çal ma bulunmaktad r. Bernardes ve arkada lar n n7
çekilmi tek köklü di lerde yapt klar çal mada üç elektronik apeks bulucu kar la t r lm t r. RomiAPEX™ D-30’un kök kanal boyu do rulu u % 92.5 olarak tespit edilmi tir. Bizim çal mam zda iki apeks bulucunun kök kanal boyu ölçümleri aras nda anlaml bir farkl l k bulunmad . RomiAPEX™ D-30’un do rulu u % 95 olarak tespit edildi.
Plotino8ve arkada lar n n çekilmi tek köklü di lerde
yapt çal mada üç farkl apeks bulucu X30
stereomikroskopta kar la t r lm t r. Çal mada Propex için kök kanal boyunu ölçmedeki do rulu u % 100 olarak bulunmu tur. Bizim çal mam zda X5 büyütmede de erlendirme yap ld ve bu oran % 97.5 olarak bulundu.
Kang ve Kim10 Propex’in de içinde bulundu u yedi farkl apeks bulucuyu farkl durumlar alt nda do ruluklar aç s ndan kar la t rm lar ve irrigasyon solüsyonu de i ikli inin Propex’in do rulu una etkisini istatistiksel olarak anlaml bulmam lard r. Ayn çal mada tüm apeks bulucular aç s ndan apikal çap artt kça okumalardaki do rulu un azald n tespit etmi lerdir. Bizim çal mam zda ise irrigasyon solüsyonu olarak sadece NaOCl kullan lm t r.
Krajczar18 ve arkada lar n n çekilmi üst molarlarda yapt çal mada palatal ve mesiobukkal kök kanallar nda Propex’le hesaplanan elektronik çal ma boylar yla radyografik çal ma boylar kar la t r lm . Palatal kanalda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunamazken mesiobukkal kanalda anlaml fark tespit edilmi tir. Mesiobukkal kanallarda elektronik apeks bulucularla yap lan ölçümlerin radyolojik metoda göre daha fazla do ruluk gösterdi i tespit edilmi tir. Bizim çal mam zda tek kök tek kanall üst kesici di ler kullan larak kök kanallar n n özelliklerinden kaynaklanabilecek farkl l klar n ortadan
kald r lmas suretiyle bir standardizasyon sa lanmaya çal lm t r.
SONUÇ
Gerek literatür bilgisi nda gerekse bizim çal mam z n sonuçlar na göre elektronik apeks bulucular n endodonti prati inde kök kanal boyu ölçümü s ras nda yüksek oranda do ruluk gösterdi i ve endodontik tedavilerde güvenle kullan labilece i görü ündeyiz.
KAYNAKLAR
1. Kuttler Y (1955) Microscopic investigation of root apexes. JADA 50, 544-52.
2. Ricucci D, Langeland K.Apical limit of root canal instrumentation and obturation, part 2. A histological study. Int Endod J 1998; 31:394-409.
3. Dummer PMH, McGlinn JH, Rees DG. The position and topography of the canal constriction and apical foramen. Int Endod J 1984; 17, 192-8.
4. Suzuki K (1942) Instruments, materials and devices. In Cohen S, Hargreaves KM, eds. Pathways of the Pulp, 9th edn. St Louis,MO: Mosby, pp.233-289.
5. Sunada I. New method for measuring the length of the root canal. J Dent Res 1962; 41:375-87.
6. Romidan Ltd. Kiryat-Ono, Israel. 2006, Instruction Guidelines. 7. Bernardes BA, Duarte A.H, Vasconcelos B.C. Evaluation of precision of length determination with 3 electronic apex locators: Root ZX, Elements Diagnostic Unit and Apex Locator and RomiAPEX D-30. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2007; 104:e91-94.
8. Plotino G, Grande NM, Brigante L, Lesti B, Soma F. Ex vivo accuracy of three electronic apex locators: Root ZX, Elements Diagnostic Unit and Apex Locator and Propex. Int Endod J 2006; 39, 408-414.
9. Tinaz AC, Alacam T, Topuz O. A simple model to demonstrate the electronic apex locator. Int Endod J 2002; 35, 940-5.
10. Lucena- Martin C, Robles-Gijon V, Ferrer-Lugue CM, Mondelo JMM. In vitro evaluation of the accuracy of three electronic apex locators. J Endod 2004; 30, 231-3.
11. W.Fan, B.Fan, J.L.Gutmann, Z.Bian, M.W.Fan. Evaluation of the accuracy of three electronic apex locators using glass tubules. Int Endod J 2006; 39,127-135.
12. Jung-A Kang, Sung Kyo Kim. Accuracies of seven different apex locators under various conditions. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008; 106:e57-62.
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
128 13. Czerw RJ, Fulkerson MS, Donnelly JC. An in vitro test of a
simplified model to demonstrate the operation of electronic root-canal measuring devices. J Endod 1994; 20,605-6.
14. Gordon MPJ, Chandler NP. Electronic apex locators. Int Endod J 2004; 37, 425-37.
15. Green D. Stereomicroscopic study of 700 root apices maxillary and mandibular posterior teeth. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1960; 13, 728-33.
16. Wu M-K, Wesselink PR; Walton RE. Apical terminus location of root canal treatment procedures. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2000; 89,99-103.
17. Fouad AF, Krell KV, McKendry DJ, Koorbusch GF, Olson RA. A clinical evaluation of five electronic root-canal length measuring instruments. J Endod 1990; 16, 446-9.
18. Krajczar Karoly, Marada Gyula, Gyulai Gabor, Toth Vilmos. Comparison of radiographic and electronical working length determination on palatal and mesio-buccal root canals of extracted upper molars. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008; 106:e90-93.
Yaz12ma Adresi:
Doç.Dr.Hale C%M%LL% Marmara Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi
Di Hastal klar ve Tedavisi Anabilim Dal %STANBUL
