Bir hekimin hataları

Milliyet, ırfc, insanlık gibi konular üzerinde ileri sürülen gelişi güzel düşünüşler ortalığı kapladı. Bu çeşit fikirler i ilim çeşnisi vere­ rek ileri süren bir hekimin bilgi ve m antık hatâları bu yazıda açığa vurulmaktadır:

Bir Hekimin Hataları

Adnan C E M G İL

S iz e y a n lış te şhis k o y a n , v e r d iğ i ilâ cın d o z u n u f a z la k a ç ı r a r a k h a s t a s ı ­ nı ö l d ü r e n b ir h e k i m d e n b a h s e d e c e k d e ğ i lim . B e n i m o r t a y a k o y m a y a ç a lı­ ş a c a ğ ı m h a t â l a r , k e n d i ih tisas sın ı rla ­ rın ın d ış ı n a çıkıp , k â h b i r ilim a d a m ı , k â h b ir p e y g a m b e r e d a s ı t a k ı n a r a k m illiy e tçilik v a a z l a r ı v e r e n b ir d o k t o ­ r u n f ik ir le r in d e k i s a k a tl ık la r , b ilg is in ­ d e k i ç a r p ı k l ı k l a r d ı r . Y e n i ç ı k m a y a b a ş l a y a n « T ü r k Y u r d u » m e c m u a s ı n ı n 1-2 inci s a y ıla ­ r ı n d a B. D r . H a ş a n F e r i t C a n s e v e r ’in « M illiy e tçilik v e in sa n iy e tç ilik » a d l ı m a k a l e l e r i n i o k u d u k t a n s o n r a , e n b i r ­ b irin i t u t m ı y a n h ü k ü m l e r e , e n a k l a s ı ğ m ı y a n m u k a y e s e l e r e ilim süsü v e r i ­ le re k , « e f k â r - ı u m u m i y e y e » y u t t u r u l ­ m a k is t e n m e s i k a r ş ı s ı n d a h a y r e t v e is­ y a n hissi d u y m a m a k m ü m k ü n o l m u ­ y o r . B u r a d a o k u y u c u a l r ı m a d e r l i t o p ­ lu b ir te z in t e n k i d i n i v e r m e k is te r d im . B u b e n i m iç in d e ç o k k o l a y o lu r d u . L â k i n m u h a r r i r i n a l a b i l d i ğ i n e u z a y a n , in sa n ı b o ğ a c a k k a d a r sıkıntılı, h e r t ü r ­ lü fikir v a h d e t i n d e n m a h r u m yazısını h u l â s a e d e b i l m e k , b e n i m için, m ü m ­ k ü n değil. D a h a d o ğ r u s u b ö y l e b ir h u ­ lâ s a b u y a z ıla r ı n m a h i y e t i h a k k ı n d a h iç b ir fikir v e r m i y e c e k t i r . B u n a k a r ş ı ­ lık, h e r sa tırı — b e l k i n a z a r d e ğ m e s i n d iy e ! — gafsız, h a t â s ı z o l m ı y a n b u m a k a l e l e r i n b ü t ü n ü için d e d ü ş ü n c e l e ­ rim iz i s ö y l e m e ğ e , d e ğ il b iz im k in in , hiç b ir m e c m u a n ı n h a c m i m ü s a it d e ğ i ld ir . Z i r a m u h a r r i r i n h a t â l a r ı o k a d a r ilh a m - k â r d ı r ki! B u n l a r ı n ü s t ü n e f o r m a l a r l a y a z ı y a z ıls a a z gelir. B e n o n u n d ü ş ü ­ n ü ş ü n d e k i b o z u k l u ğ u , b ilg i s in d e k i k o f l u k l a r ı b e l i r t m e k için y a l n ız b i r k a ç c ü m le s in i a l m a k z o r u n d a y ı m . O k u d u k l a r ı n ı h a z m e t m e m i ş , b i l ­ gisi k a r ış ı k v e b a ğ s ı z b ir t a l e b e v a z if e sin in ta s h ih in e ç o k b e n z i y e n b u işin sıkıcı o l a c a ğ ı m b ili y o r u m . Y a ln ı z e n c i d d î b ir m a s k e a l t ı n d a o r t a y a s ü ­ r ü l e n g ü lü n ç l ü k l e r b u sık ın tın ın m ü k â ­ fatı o la c a k tır . M u h a r r ir , y a z ısın ın b a ş ı n d a m a k ­ s a d ı n ı ş ö y le iz a h e d i y o r : « M illiy e tçi­ lik v e in sa n iy e tç ilik d i y e iki a y r ı i d e ­ a lin b u l u n d u ğ u n u a r a m ı z d a b i l m e y e n h iç b i r k im s e y o k t u r . ( H a l b u k i m il li­ y etçiliğ in v e insa n iy e tç iliğ in n e d e m e k o l d u ğ u n u b i l e b i l m i y e n l e r n e k a d a r

ç o k ! ) B u b i r v a k ı a d ı r k i k e n d i le r in i T ü r k m i l l e t i n d e n s a y a n l a r ı ç o k y a k ı n ­ d a n i l g i l e n d i r m e k t e d i r . B i r ç o k t a n ı ­ d ık la r ım ız ın , b u iki m e f h u m u n sın ı rla ­ rın ı b i r b i r i n e k a r ı ş t ı r d ı k l a r ı n ı v e b u y ü z d e n d e b i r t a k ı m y a n l ış k a n a a t l e r e v a r d ı k l a r ı n ı g ö r ü y o r u m . » İşte yazıcı, b u « y a n lış k a n a a t l e ­ ri» d ü z e l t m e y i , y o l u n u s a p ı t a n l a r a d o ğ r u y o l u g ö s t e r m e y i v a z if e e d i n i ­ y o r . L â k i n b u « k ıla v u z » r o l ü n ü o k a - d a r k ö t ü o y n u y o r v e ö y l e h a t â l a r y a ­ p ı y o r ki b iz d e b u n l a r ı b e l ir tm e y i , b ir « m ü n e v v e r l i k v az ifesi» s a y ı y o r u z v e ş u n u g ö s t e r m e k is t iy o ru z k i b u m e m ­ l e k e ti n fikir h a y a t ı , h e r a k l ı n a es en in h e r t ü r lü o t o k r iti ğ i e l d e n b ı r a k a r a k cirit o y n a t a c a ğ ı b ir m e y d a n d e ğ ild ir . Y a z ı s ı n a ilim ç e şn isin i v e r m e k için m o r f o l o j i , a n t r o p o l o j i , b iy o lo ji, p s i­ k o l o j i . . . k e l i m e l e r i n i b o l b o l k u l l a n ­ m a s ı n a r a ğ m e n , «m illiyetçilik, v e in- sa n iy e tç ilik » yazısı, lise k ü l t ü r ü a lm ış h e r v a t a n d a ş a p a r m a k ı s ı r ta c a k y a n ­ lış la r la d o l u d u r .

B a k ın m ü t e f e k k i r t a b i b e g ö r e m illiy e tçilik n e im iş: '

« T a r i h i n e n u z a k d e v i r l e r i n d e n b e r i k e n d i l e r i n i b a ş k a in sa n t o p l u l u k ­ l a r ı n d a n a y r ı v a s ı f l a r a m a l i k İçtim aî b i r z ü m r e o l a r a k t e l â k k i e d e n c e m a ­ a t l e r e m e n s u p f e r tle r in b a ğ l ı o l d u k l a ­ rı v e b u İçtim aî k ü tle y i g e ç m iş z a m a n ­ l a r d a o ld u ğ u gib i g e l e c e k t e d e y a ş a t ­ m a k için b ü t ü n h a y a t k u v v e t l e r i n i k u l . l a n m a l a r ı d ı r . » D i l i m i z i n s e n ta k s ı n ı hiç e s a y a n b u c ü m l e d e k i i f a d e b o z u k l u ğ u ­ n u n ü z e r i n d e d u r a c a k d e ğ i l i m : b u n u , t r ü k ç e b i l e n h e r o k u y u c u a n l ıy a c a k t ır . C e m i y e t m e s e l e l e r i ü z e r i n d e k a l e m o y n a t a n m u h a r r i r i n b i l m e s i lâ z ım g e ­ lirdi k i b i r a z s o s y o l o j i k ü l t ü r ü a l m ış o l a n k i m s e l e r için « ta r i h in e n u z a k d e ­ v i r l e r i n d e n b e r i ...» s ö z ü n ü n b ir İç­ t i m a î m ü e sse s e y j, b ir fikir c e r e y a n ı n ı v e y a s o s y a l b i r o lu ş u iz a h için h iç b ir m â n a s ı y o k t u r . C e m i y e t l e r i n m u k a y e ­ s e s in d e k r o n o l o j i k d ü ş ü n ü ş k o c a m a n b ir h a t â d a n b a ş k a b ir şey d e ğ i ld ir . T a ­ rihi, i ç t i m a i y a t t a n a y ı r a n e n m ü h i m k a r a k t e r d e z a t e n b ir in c id e m ü ş a h h a s v a k a l a r ı n z a m a n b a k ı m ı n d a n s ı r a l a n ­ m a l a r ı n a m u k a b i l , İk in cisin d e z a m a n f a k t ö r ü t a m a m i y l e b ir y a n a b ı r a k ı l a ­ r a k , y a l n ız b e n z e r ş a r t l a r ı n g ö z ö n ü n - d e t u tu l m a s ıd ır . B u h a t â n ı n ü z e r i n d e f az la d u r m a s a k bile, m illiyetçiliği iz ah e d e r k e n s ö z e « ta ri h in e n u z a k d e v i r ­ l e r i n d e n b e r i ... » d i y e b a ş l a m a k , m e s e l â l o k o m o t i f i n yapılışını, nasıl ç a ­ lıştığını iz ah e t m e k ist e r k e n , « ta ş d e v ­ r i n d e n b e r i . . . » d iy e lâ f e t m e k t e n f a r k ­ sızdır. M illiyetçilik h u d u t l a r ı belli b ir m e f h u m d u r : nasıl a n la şılır sa a n l a ş ı l­ sın, o n u «m illet» d e n i l e n t o p l u l u k t a n a y ı r m a y a im k â n y o k t u r . O y s a k i a d ı ­ n a « m illet» d e n i l e n b ir c e m i y e t tipi « ta ri h in en u z a k d e v i r l e r i n d e n b e r i » m e v c u t o lm a y ıp , bilâ k is « en y a k ı n z a ­ m a n l a r ı n d a » m e y d a n a gelm iştir. D ü n ­ y a y ü z ü n d e — s o s y o l o jik m â n a s i y l e m il le t le r — a n c a k y e n i z a m a n l a r d a d o ğ m u ş t u r . B u d e r s k i t a p l a r ı n d a b ile y a z ıla n b ir g e r ç e k tir . ( B u d ü ş ü n c e « v a y e f e n d i m , T ü r k m ille tin in ta r i h ö n c e s i n d e n b e r i v a r o l d u ğ u n u in k â r m ı e d i y o r s u n ? » d iy e ş a h l a n a b i l e c e k d e ­ m a g o g l a r için b ir fırsat d e ğ ild ir . B ö y l e b ir fırsatı i s t is m a r a y e l t e n e c e k l e r i n a ğ ­ zını ş i m d i d e n tı k a m ı ş o l m a k için

y e n b i r c e m i y e t tip in i a n l a t t ı ğ ı n ı v e b u t ip i n d e g a r p t e f e o d a l i t e n i n y ık ılışın ­ d a n s o n r a , b i z d e d e istik lâ l s a v a ş ı n ­ d a n s o n r a k u r u l m u ş o l d u ğ u n u a n l a t ­ m a k is t e r i m . ) Ş i m d i t e k r a r B. D r. H a ş a n F e ı i d C a n s e v e r ’in s ö z le r in e d ö n e l i m : m u ­ h a r r ir , « k e n d i l e r i n i b a ş k a in sa n t o p ­ l u l u k l a r ı n d a n ay rı v a s ı f l a r a m a l i k İç­ t i m a î b i r z ü m r e o l a r a k t e l â k k i e d e n c e m a a t l e r e m e n s u p f e r tle rin b a ğ l ı o l ­ d u k l a r ı » ( c ü m l e y i ta m i r e d e r e k söyli- y e l i m ) ü l k ü y e « v e o n la r ı n , b u İçtim aî k ü tle y i g e ç m iş z a m a n l a r d a o ld u ğ u g i­ bi g e l e c e k t e d e y a ş a t m a k için b ü t ü n h a y a t k u v v e t l e r i n i » k u l l a n m a l a r ı ­ n a m illiye tçilik d e d i ğ i n e g ö r e k e n d i n i « b a ş k a in s a n t o p l u l u k ­ l a r ı n d a n a y r ı v a s ı f l a r a m a lik İçtim aî b i r z ü m r e o l a r a k t e l â k k i e d e n » h e r c e ­ m a a t b ir m il le t o lu y o r . H a l b u k i t o t e m ­ leri a y r ı o l d u ğ u için k e n d i le r in i, b i r ­ b i r l e r i n d e n a y ı r d e d e n iki i p t i d a î c e ­ m iy e t, a s la b i r e r m il le t d e ğ i ld ir A t i n a sitesiyle, İ s p a r t a sitesi « s a d e c e k e n d i t e lâ k k i le r iy le » değil, lâ k in k u r u lu ş v e y a ş a y ış b a k ı m ı n d a n d a farklı o l d u k ­ la rı h a l d e n e b ir « A t i n a m il leti» n e d e b i r « İ s p a r t a » m ille ti v a r o lm a m ış tır . « I s f e n d i y a r o ğ u lla r ı» , « G e r m i y a n o ğ u lla r ı» gib i b e y l i k l e r k e n d i l e r i n i b i r b i r l e r i n d e n « a y r ı z ü m r e l e r » te lâ k k i e ttik le ri h a l d e n e b ir « I s f e n d iy a r mil- le i n d e n » n e d e « G e r m i y a n m il le t in ­ d e n » b a h s e d i l e m e z . O h a l d e m u h a r r i r i n m illiyetçiliği b a ğ l a m a k isted iğ i b u « s ü b j e k t i f a y ­ rılık» te lâ k k i s in in m il le t v arlığ ı ,1e h i ç ­ b i r a l â k a s ı y o k t u r . B u n u n için t o t e m ­ le ri a y r ı o la n c e m i y e t l e r e m e n s u p f e r t ­ le rin, e ğ e r v a r s a , z ü m r e l e r i n i « g e ç m i ş ­ te o l d u ğ u g ib i g e l e c e k t e d e » y a ş a t m a k için g ü t t ü k l e r i ü lk ü m e s e l â « k lâ n c ı- lık » , A t m a l ı l a r l a , I s p a r t a l ı l a r ı n k i «si- tecilik » v e n i h a y e t I s f e n d i y a r o ğ u l- la riyle . G e r m i y a n o ğ u lla r ın ın < g a y ­ r e tl e r i d e d e r e b e y l i k ola bilir. H a t t â b u g ü n b a z ı A n a d o l u k ö y l e r i n d e k e n ­ d ile r in i b a ş k a a ile z ü m r e l e r i n d e n ayrı g ö r e n , ailç t o p l u l u k l a r ı b u f a r k ı « b i­ zim k a b i l e d e n » , « b iz im k a b i l e d e n d e ­ ğil» d i y e i f a d e e d e r l e r ; « b iz im m i l l e t ­ t e n » , « b iz im m il le t te n d e ğil» d e n d i ğ i işitilm em iştir. M il liyetçiliğin b u ç ü r ü k ta rifini y a p a n m u h a r r i r , b u ta ri fin d a y a n d ı ğ ı « İçtim aî ay rılık ları» m e y d a n a g e t ir e n â m ille rin ta h lilin e girişiyor. B a k ı n b u n ­ la r n e l e r m i ş : «İçtim aî a y r ılık la r ı y a ­ p a n â m ille r şu su r e tl e s ı r a l a n a b ilir :

1 ) F e r d e a it s e b e p l e r , A ) A n a v e b a b a d a n g e l e n t e ­ sirler, B ) S o n r a d a n e l d e e d i le n l e r 2 ) M u h it e a i t s e b e p l e r , A ) C o ğ r a f y a y a ait te sirler, B ) Ö r f , â d e t , a n a n e , ' dil, din , C ) T a r i h î , a s k e r î, siyasî, İ d a r î s e b e p l e r , Ç ) İ k tis a d î s e b e p l e r , D ) M a iş e t ta rz ı v e v a s ıta la r ı. » M u h a r r ir in , a l f a b e n i n b ü t ü n h a r f ­ lerini s ı r a l a m a d ı ğ ı n a se v in e l im . Y a l ­ nız b ir b ir in in a y n ı o la n Ç v e D m a d ­ d eleri, te k b i r m a d d e y e t o p l a n s a y d ı d a h a « İk tisa d î» b ir iş y a p ı l m ı ş o l m a z m ı y d ı ? B u n u sa y ın d o k t o r u n c ö m e r t ­ liğine v e r e r e k d e v a m e d e l i m : o n a g ö ­

r e y u k a r ı d a s a y ı l a n s e b e p l e r « d ü n y a ü z e r i n d e y a ş a y a n i n s a n la r ı ren k le ri, şekilleri, y a ş a m a ta r z la r ı, d ü ş ü n c e v e z i h n i y e t l e r i iti b a r iy le b i r b i r l e r i n d e n ç o k f a r k lı b i r ç o k İ ç tim a î z ü m r e l e r e a y ı rm ış tır » v e b u a y r ı l ı k t a n ö t ü r ü « d ü n y a y a g ö z ü m ü z ü a ç tığ ım ız z a m a n i n s a n la r ı b u s u r e t l e b i r b i r e r i n d e n ay rı m i l l e t l e r h a l i n d e k ü m e l e n m i ş o la r a k » b u l u y o r m u ş u z ! Ö n c e , h e k i m o la n m u h a r i r i n b ilm e s i lâ z ı m d ı ki, « d ü n y a ­ y a g ö z le r im iz i a ç tığ ım ız z a m a n d e ­ ğil, h e n ü z ay rı m il le t le r h a ­ l i n d e k ü m e l e n m i ş in s a n la r ı g ö r ­ m e k , h a t t â b i z e e n y a k ı n in s a n la rı v e eş y a y ı b ile g ö r m e k t e n â c iz izd ir! « H a v a s - ı h a m s e y e » hiç d e lü z u m u y o k k e n u z u n b ir y e r a y ı r a n d o k t o r u n , y e n i d o ğ a n ç o c u k t a e n g ü ç u y a n a n i h ­ sasın g ö r m e d u y g u s u o l d u ğ u n u b i l m e , d iğ in e i n a m a k is t e m i y o ru z . S a k ı n b u b i r « te c a h ü l- i ârif» o lm a s ı n ? Belki, b u « d ü n y a y a g ö z le r im iz i a ç a r a ç m a z » sö z ü b ir s e m b o l d ü r . Y a n i i f a d e s i n e ş i d d e t v e k u v v e t v e r m e k is­ te y e n m u h a r r i r b u n u n l a in s a n ın « h a - k a y i k - i e ş y a y a » n ü f u z e d e b i l e c e ğ i b ir ç a ğ a g e l d iğ i z a m a n ı k a s d e t m e k t e d i r . E ğ e r b ö y l e y s e ş u n u d a s ö y l e m e k g e ­ r e k i r k i b u h iç d e u m u m î b i r ş e y d e ­ ğildir. B i r ç o k i n s a n la r g ö z l e r in i f altaşı g ibi a ç s a l a r d a , b i r şe y g ö r m e d e n b u « d ü n y a d a n » g ö ç ü p g id e rl e r . O h a l d e m u h a r r i r i n b ö y l e b i r s e m b o l i z m e ö z e n d i ğ i t a k d i r d e d a h i « b a z ıla r ı m ız d ü n y a y a g ö z l e r im iz i a ç a r a ç m a z . . . » d e m e s i lâ z ım d ır . H a l b u k i b e n p e k az k i m s e n i n bile, b u k a d a r i n d î s e b e p l e ­ r e d a y a n a r a k v e r i l e n b i r h ü k m e iştirâ k e d e c e k l e r i n i s a n m ı y o r u m . O h a l d e m u ­ h a r r i r i n « b e n d ü n y a y a g ö z l e r i m i a ç a r a ç m a z . . . » d e m e s i d a h a u y g u n o lu r d u . A m a d o ğ r u o l u r m u y d u ? H i ç k i m s e ­ n in g ö r m e d i ğ i b i r şe yi g ö r d ü ğ ü n ü i d ­ d i a e d e n l e r e m a r a z î r u h i y a t t a «bir- s a m lı» v e y a « h a l lu c i n é » d e n m e k t e d i r . Ş i m d i t e k r a r a d ı g e ç e n s e b e p l e ­ rin m e y d a n a g e t i r d i ğ i a y r ı l ı k l a r a g e ­ lelim. B u n l a r ı n in sa n la rı, « r e n k le ri , ş e ­ k i l l e r i . . . » b a k ı m ı n d a n « ç o k farklı b ir ç o k İçtim aî z ü m r e l e r e a y ırm ış» o l m a ­ ları p a r l a k ( ! ) d e ğ i l m i ? M u a y y e n so s y a l s e b e p l e r l e ay rı z ü m r e l e r h a l i n d e y a ş ı y a n H i n t m e c u - sileriyle, H i n t m ü s l ü m a n l a r ı , r a c a la r l a , p a r y a l a r , b ü t ü n p a n c e r m a n i z m g a y ­ r e t l e r i n e r a ğ m e n a y r ıl ık la r ın a t a a s s u p ­ la b a ğ l ı k a l a n Ş i m a l A v r u p a s ı m e m l e ­ k e t l e r i n d e y a ş ı y a n i n s a n la r a c a b a h a n ­ gi şekil v e r e n k f a r k ın ı g ö s t e r m e k t e ­ d i r l e r ? A c a b a İs v e ç te u z u n b o y l u si­ y a h i l e r v e N o r v e ç t e d e «sarı a d a m l a r » mı y a ş ı y o r ? Y o k s a b u n l a r d a n b irin i « z i m m e t i n e g e ç ir e n » , ö t e k i n i n d e e t ­ r a f ı n d a d o l a ş a n m e m l e k e t i n h a l k ı k ı ­ zıl d e r il ile r m i d i r ? D e m e k istiy o ru z ki r e n k v e şekil f a r k ı a s la « İ ç tim a î z ü m ­ r e le ri» b i r b i r n d e n a y ı r a n b i r f a k t ö r d e ğ i ld ir . B u n l a r s a d e c e b i y o l o j i k d e ­ ğ e r i o l a n u z v î v a s ıf l a r d ır . B u v a s ı f l a ­ rın farklılığı n e k a d a r « İ ç tim a î z ü m ­ re le ri» b i r b i r i n d e n a y ı r m a k t a â m il d e ­ ğillerse, b e n z e r lik l e r in in d e b ir l e ş t i r ­ m e k t e v e b e n z e t m e k t e z e r r e c e r o lle ri y o k t u r . J a p o n l a r v e Ç in lile r sa rı d e ­ rili o l d u k l a r ı h a l d e , b u n l a r ı n teşkil e t ­ tik leri «İçtim aî z ü m r e l e r i n » d e aynı o l d u ğ u n u i d d i a y a k a l k a n b i r i n e n e d e r s in i z ? B ö y l e b ir i d d i a y a e n güze l c e v a b ı b u g ü n , t o p r a k l a r ı m j a p o n s a l­ d ı r g a n ı n d a n k u r t a r m a k için k a h r a m a n ­

c a d ö ğ ü ş e n Ç i n h a l k ı v e r m i y o r m u ? N o r v e ç i n , H o l l a n d a n m , h a t t â B e l ç i k a n m b o y u n d u r u k a l t ı n d a k i v a ­ t a n s e v e r l e r i esir o l m a m a k , esir o l d u k ­ t a n s o n r a d a k u r t u l m a k için k e n d i l e r i g ib i sa rı saçlı, m a v i g ö z l ü v e b o y l u b o s l u n o r d i k a d a m l a r l a b o ğ u ş m a d ı l a r mı, b o ğ u ş m u y o r l a r m ı? « R e n k v e şekil f a r k ın ın » so sy a l a y rılığ ı m e y d a n a g e t ir e c e ğ in i i d d i a e t ­ m e k b ir «m liliye tçi» v e «m illiyetçilik» k ıla v u z u için b i n d iğ i d a l ı k e s m e k t ir . E ğ e r b u i d d i a k a b u l ed ilir se m il le t im i­ z in f e r tle ri a r a s ı n d a k i b ü t ü n s a rış ın la ­ rı a y r ı b ir z ü m r e , e s m e r le r i a y r ı b ir z ü m r e , u z u n b o y lu la r ı, k ıs a b o y lu la r ı, gü z e lle ri v e çirk in le r i a y r ı b i r e r z ü m r e o l a r a k d ü ş ü n m e k lâ z ım g e l m e z m i? B ö y l e b ir b ö l ü n m e y i m u h a r r i r k a b u l e d e r m i a c a b a ? B. D r. H a ş a n F e r i d C a n s e v e r b u « r e n k v e şekil» â m ilin e o k a d a r i n a n ­ m ış ki, ç o c u k l a r ı b ile g ü l d ü r e c e k o la n şu h ü k m ü v e r m e k t e n ç e k i n m i y o r : « . . . Bu. k ü m e l e n m e y i y a p a n s e b e p l e r i d e , b iz im a r z u v e i r a d e m i z l e d e ğ i ş t i r ­ m e m i z m ü m k ü n o l a m ı y a c a ğ ı n ı d a g ö ­ r ü y o r v e a n l ıy o r u z . M e s e l â b ir zenciyi h iç b ir v a k i t b i r b e y a z in sa n h a l i n e t a h ­ v il e t m e ğ e m u k t e d i r o la m a y ı z . ( N e b ü y ü k k e ş i f ! ) O n u n k e n d i s i n e m a h s u s b u r n u n u , y ü z ü n ü n çizgilerini, saçının h u susiyetini, d e r is in in r e n g in i o r t a d a n k a l d ı r m a m ı z m ü m k ü n d e ğ i ld ir . ( D o k ­ t o r a g e l in c e y e k a d a r k im s e b u i m k â n ­ sızlığı m ü n a k a ş a e t m e m i ş t i r . ) B u sa tır la r ı o k u r k e n b e l k i g ö z l e ­ r in iz e i n a n m ı y o r s u n u z ; zihin m e k a n i z ­ m a s ı n o r m a l o l a r a k ç a l ı ş a n b i r in sa n ın b u ç e ş it s ö z le r i s ö y l i y e b i l e c e ğ i n e ih ti­ m a l v e r m i y e r e k , in s a n la r ın a y r ı ay rı k ü m e l e r h a l i n d e y a ş a m a l a r i y l e « b ir z inciyi b e y a z b i r in s a n h a l i n e ta h v il e t m e y e m u k t e d i r o l a m a m a k » a r a s ı n ­ d a h iç b ir m ü n a s e b e t g ö r m ü y o r s u n u z . B e lk i d e b u n l a r ı m u z i p l i k o lsu n d iy e b e n i m u y d u r d u ğ u m u d ü şü n e c e k s in iz . H a y ı r o k u y u c u l a r ı m . B u g ö r ü l m e m i ş v e d u y u l m a m ı ş m a n tık s ı z lık l a r , k a ­ b ı n d a « T ü r k l e r i n f a y d a s ı n a çalışır» d ö v iz in i ta ş ı y a n « T ü r k Y u r d u » d e r g i ­ sinin ilk sayısının 7 inci sa y fa s ın ı s ü s ­ le m e k t e d i r . A y n ı s a y f a d a şu sa tırları d a o k u y o r u z : « Ş im al b u z d e n i z l e r i n ­ d e y a ş a y a n b ir e s k i m o n u n ( b i z b u m a h l û k u n b a l ı k o l d u ğ u n u b i l m i y o r ­ d u k ! ) h a y a t i y l e Ç a d g ö lü k e n a r ı n d a y a ş a y a n b u in ş a n ın ( y a n i z e n c i n in ) m u h i t i n d e n a l a c a ğ ı te sir le r b i r b i r l e r i ­ n in a y n ı o l m a d ı k l a r ı için b u iki ayrı ü l k e d e y a ş ı y a n l a r ü z e r in e c o ğ r a f y a v e iklim in y a p a c a ğ ı te s ir le r o n la r ı b i r b i ­ r i n d e n a y r ı İ ç tim a î z ü m r e l e r h a l i n d e y a ş a m ı y a m e c b u r e t m e k t e d i r . » B u c ü m l e d e k i « h a ş v iy a t ı» y i n e b i r y a n a b ı r a k a r a k , o n d a k i d ü ş ü n ü ş k ısa lığ ın a v e g ü lü n ç m u k a y e s e y e i ş a r e t e d e l i m : H e r ş e y d e n ö n c e e ğ e r e s k im o ile z e n c i a y r ı İçtim aî z ü m r e l e r d e y a ş ı y o r l a r s a b u n u n ilk s e b e b i Ş i m a l b u z d e n i z i ile, Ç a d g ö lü a r a s ı n d a k i m e s a f e d eğ il m i ­ d i r ? E ğ e r b u s ö z le r le c o ğ r a f y a v e ik­ lim in ( ik lim te sirleri a c a b a c o ğ r a f y a te sir le r in in iç in d e d eğ il m i d i r ? ) iki c e m i y e t i s o s y a l b ü n y e b a k ı m ı n d a n f a r k lıla ş tır d ığ ı i d d i a o l u n m a k i s t e n i ­ y o r s a b u n u n d a m ü s a a d e l e r i y l e fahiş b ir h a t â o l d u ğ u n u s ö y l e y e l i m : C o ğ ­ r a f î m e v k i b a k ı m ı n d a n Ş i m a l î A m e r i k a d a k i ze n c ile r, b e y a z A m e r i ­

k a l ı l a r l a a y n ı c o ğ r a f î te s ir le r iç .n d e b u l u n d u k l a r ı h a l d e « a y r ı İ ç tim a î z ü m ­ r e le r » h a l i n d e y a ş a m a k t a d ı r l a r . B u n a k a rşılık S u d a n ze n c ile ri ile, S i b i r y a d a - ki > Y a k u t l a r b ü t ü n iklim v e s a ire f a r k l a r ı n a r a ğ m e n a y n ı s o s y a l tipe, m e n s u p t u r l a r . G ö r ü l ü y o r k i m u ­ h a r r i r «İçtim aî b ir lik » v e «İçtim aî a y ­ rılık» sö z le r iy le y a l n ız m e k â n b a k ı ­ m ı n d a n b e r a b e r l i ğ i v e ayrılığı k a s d e t - m e k t e d i r . E ğ e r o n u n id d ia s ı k a b u l e d i l e c e k o lu r s a m e s e l â E r z u r u m y a y l a ­ s ı n d a y a ş ıy a n y u r t t a ş l a r ı m ı z l a , E g e b ö l g e s i n d e y a ş a y a n l a r ı , V a n g ö l ü n ü n k ı y ı s ı n d a d o ğ u p b ü y ü y e n l e r l e , Ç u k u r - o v a d a ö m ü r s ü r e n l e r i a y r ı «İçtim aî z ü m r e l e r e » m e n s u p s a y m a k lâ z ım g e ­ le c e k tir. D ü n y a d a k i b ü t ü n a y r ı İçti­ m a î z ü m r e l e r d e , y i n e o n u n id d ia s ın a g ö r e « a y r ı m il le t le r » o l d u ğ u n a g ö r e b u n l a r ı n h e r birini E r z u r u m milleti, E g e milleti, V a n milleti, Ç u k u r o v a m illeti d iy e a y r ı b i r e r m illet m i s a y a ­ c a ğ ız ? A c a b a « T ü r k y u r d u » d e r g is i­ n in s a h ip v e m ü d ü r ü b u i d d i a l a r l a m ı « T ü rk lerin f a y d a s ı n a ç a lış a c a ğ ın ı» u m u y o r ? M u h a r r i r i n p a r l a k ! f ik ir le r in d e n b iri d a h a : « D in , dil, a n ’an e , ta r i h î v e İ k tis a d î s e b e p l e r , y a ş a m a v e g e ç in m e t a r z la r ı d a ayrı a y r ı İçtim aî m il liy e tle ­ rin ( ? ) m e y d a n a g e l m e s i n e m ü h i m b i r e r â m i l d i r l e r . » B u c ü m l e d e k i «İç­ t im a î m illîye t» u y d u r m a s ı n ı n m â n a s ı n e d i r ? A c a b a sa y ın y a z a r a g ö r e b ir d e « g a y r ı İç ti m a î m illiy e t» m i v a r d ı r ? D in in m illeti y a p a n u n s u r l a r d a n b ir i o l m a d ı ğ ı b u g ü n a r t ı k o k a d a r bili­ n e n b i r şe y ki, ü z e r i n d e d u r m a y a u t a ­ n ır ım . Dil d e b ö y l e . B u n u n içn m e k t e p k i t a p l a r ı n d a k i m is a ll e r i s ı r a l a m a k k â ­ fid ir : ü ç dil k o n u ş u l a n İ s v iç r e ; a y n ı dili k o n u ş a n İ n g ilte re ile A m e r i k a ; c e . n u p A m e r i k a m ille tle riy le , İ s p a n y a ; u f a k t e f e k şive f a r k la ı ile , dilleri b ir o la n İsveç, N o r v e ç v e A l m a n l a r . . . d i l ­ leri s la v c a o la n m ille tle r..

A n a n e y e g e lin c e b u , m o d e r n m ille tin m e y d a n a g e i lş in d e m ü s b e t bir â m il d e ğ ild ir . A n ’a n e eski h a y a t ı n ç e v ­ r e s i n d e k i y a ş a y ış a rtı k la r ın ın , k ö h n e ­ lik lerin s ü r ü p g it m e s i n d e n b a ş k a n e d i r ki? M e ş r u t i y e t y ılla r ın ın y a d i g â r ı o ia n « a n ’a n a t- ı m illiye » t e r k i b i n i n i n k ı l â p ­ çı T ü r k i y e d e h iç b ir m â n a s ı k a l m a m ı ş ­ tır. T ü r k m illeti y a ş a m a v e y ü k s e l m e g ü c ü n ü o l d u ğ u k a d a r , b irliğ in i d e K u r ­ tu lu ş S a v a ş ın ın d i n a m i z m i n d e n a l ­ m a k t a d ı r . O , fes, t e k k e , k a ğ n ı, c e h a ­ le t v e s ı t m a gibi a n a n e l e r d e n k e n d i n i k u r t a r d ı ğ ı ö l ç ü d e b e n liğ in i b u l m u ş t u r . M u h a r r i r i n b u s a y ıp d ö k t ü ğ ü â m ille r i n iç in d e t e k c i d d is i « ta rih î» â m ille r d i r . E ğ e r b ü t ü n o su g ö t ü r ü r h ü k ü m l e r i b ir t a r a f a b ı r a k a r a k t e m e l ­ li b ir ta h lille b u n l a r ı n ü s t ü n d e d u r s a y - dı f a y d a l ı b i r iş y a p m ı ş o lu r d u . E k o n o m i k â m ille r i n m a i ş e t t a r z v e v a s ıta la r ın ın in s a n la rı a y r ı z ü m r e ­ le r h a l i n d e t o p l a d ı ğ ı d o ğ r u d u r . A m a b u z ü m r e l e r d e « m illet» to p l u l u k l a r ı d e ğ i ld ir . Z i r a a y n ı b ir m illetin iç inde, « m a i ş e t t a r z v e v a s ıta la r iy le » b i r b i ­ r i n d e n fa rk lı z ü m r e l e r v a r d ı r . A y n ı dili k o n u ş t u k l a r ı , a y n ı s ın ırla r iç in d e y a ş a d ı k l a r ı h a l d e b ö y l e ayrı z ü m r e le r i g ü n ü m ü z d e d e g ö r m ü y o r m u y u z ? ( İ s ­ p a n y a iç h a r b i n d e o l d u ğ u g ib i. )

B una karşılık ayrı m ille tler e m en ­

e k o n o m i k v e siya sî d u r u m b a k ı m ı n ­ d a n k e n d i le r in i, ö z m i l l e t l e r i n d e n o la n z ü m r e l e r d e n d a h a y a k ı n h is s e d e r le r. B u g ü n k ü A v r u p a d a b u n l a r d a n aşırı m illiy e tç i g e ç in e n b a z ı z ü m r e l e r i n m e m l e k e t l e r i n i istilâcıya nasıl te slim e t tik le ri n i g ö r m ü y o r m u y u z ?

E k o n o m i k s e b e p le r i n , m a iş e t ta rz v e v a s ıta la r ın ın ay n ı b ir m ille tin iç in­ d e nasıl a y r ı z ü m r e l e r y a r a t t ı ğ ı n a m e m l e k e t i m i z d e son y ı l l a r d a t ü r e y e n « v u r g u n c u l a r » e n iyi m is a l d e ğ i l m i ­ d ir ? Bu t ü r e d i z ü m r e b u g ü n T ü r k h a l ­ k ın ın k a n ı n ı e m e r e k y a ş a m ı y o r m u ? G ö r ü l ü y o r ki B. D r. H . F. C a n s e v e r ’in İ k tis a d î â m ille r e v e r d i ğ i m â n a d a b e r ­ r a k d e ğ ild ir . M u h a r r ir in , m illiye tçilik h a k k ı n ­ d a y a p t ı ğ ı h e r ta r i f t e n k e n d i s in in d e ş ü p h e s i o lm a lı ki m a k a l e s n i n h e m e n h e r s a y f a s ı n d a y e n i b ir f o r m ü l v e r i ­ y o r . İşte b ir ö r n e k d a h a : «M illiy e tç i­ lik: f e r tle r in irsî v e y a k is b î o l a r a k h a i z o l d u k l a r ı h u su sî v a s ıfla r la , b u v a ­ sıf la ra m a l i k o la n İçtim aî z ü m ı e l e r i n

( a c a b a f e r t l e r m i İ ç tim a î z ü m r e l e r i n v a s ıfla r ın ı ta şırlar, y o k s a İçtim aî z ü m ­ r e l e r m i f e r tle rin v a s ı f l a r ı n a s a h ip tir - l e r ? ) g e ç m iş z a m a n l a r d a d a y a ş a m a ­ la rın ı t e m i n e t m e k için? ç a l ı ş m a k v e b u u ğ u r d a h e r t ü r lü g a y r e t v e f e d a k â r l ı ğ ı k e n d i s i için en m u k a d d e s v e şe re fli b ir v a z i f e te l â k k i e t m e k t i r . » A h m e t H a - şım, «Şiir p e y g a m b e r sö z ü g ib id ir.» d e m işti. B u n u n için şairin s ö z ü n ü a n ­ l a m a ğ a ç a lış m a k b e y h u d e b ir iştir. A m a b iz b u n u n İlmî o la n, hiç o l m a z ­ s a b ö y l e g ö r ü n e n s ö z le r için d e d o ğ r u o la c a ğ ın ı s a n m ı y o r d u k . Siz d e y u k a r ı- k i ta rifi o k u d u k t a n s o n r a b i r şey a n ­ l a m a d ı n ı z v e b ir iki k e r e d a h a o k u m a k l ü z u m u n u d u y d u n u z h e r h a l d e . . E ğ e r y in e a n l a m a d ı n ı z s a , isterseniz, b u s ö z ­ le rin ilim le a l â k a s ı o lm a d ığ ın ı , o n l a ­ rın a k la , m a n t ı ğ a h i t a b e t m e d i ğ in i, a n ­ l a m a k d e ğ il i n a n m a k g e r e k tiğ in i, d ü ­ ş ü n e r e k teselli b u la b ilir s n iz ! B e n b ö y ­ le b ir te se lliy e b a ş v u r m ı y a c a ğ ı m : v e b u n l a r ı n ip e s a p a g e l m e z l â k ı r d ı l a r o l d u ğ u n u s ö y liy e c e ğ im . Bu h ü k m ü k a ­ b a b u l a n o u lrsa, o n d a n « f e r tle rin irsî v e k is b î v a s ıf l a r ın a » «İçtim aî z ü m r e ­ lerin m a lik o lm a s ın ın n e d e m e k o l d u ­ ğ u n u » , rb u z ü m r e l e r i n « g e ç m iş z a ­ m a n l a r d a y a ş a m a l a r ı n ı te m in » e t m e k ­ le n e k a s te d i ld iğ in i, izah e t m e s i n i is- tiy e c e ğ im . M illiyetçiliğ in ta rifini b i r k a ç k e r e d e n e d i k t e n s o n r a a r t ı k m u h a r r i r insa- niyetçiliğin ta rifin e g e ç i y o r ; o n a g ö r e , « in s a n iy e tç ilik : — D ü n y a ü z e r i n d e y a ş a y a n in s a n la r ın r e n k l e r i v e ş e k lile ­ riy le ( m u h a r r i r niçin b a k l a y ı a ğ z ı n ­ d a n ç ı k a r ıp d a ır k d e m i y o r a c a b a ? İrkçılığ ın su g ö t ü r ü r b ir i d d i a o l d u ğ u n u n o d a f a r k ı n d a h e r h a l d e ! ) a r a l a r ı n d a b a r i z m o r f o l o j i k f a r k l a r o lm a s ı n a v e ta rih , c o ğ r a f y a , a n ’a n e v e im a n v e m u k a d d e s fik irleri iti b a r iy le d e b i r b i r l e r i n d e n a'yrı z ih n iy et, h a y a t v e fik ir ş a r t l a n iç in d e y a ş a m a l a r ı n a v e h a t t â d i l l e n b ir b i r l e r i n e m a k s a t v e e m e lle r in i a n l a t m a y a v e b u s u r e tl e fik­ re n v e r u h a n b ir b irlik tesisine i m k â n v e r m e m e s i n e r a ğ m e n , b u b i r b i r l e r i n ­ d e n a y r ı in s a n la r ın h e p s in in , u zu vları­

nın zah irî b en zerlik lerin e d ayan arak

bütün in san lan n birb irlerind en farksız o ld u k ların a in an m ak , ( b i r a z d a h a s a b r e d i n , c ü m l e n i n b i t m e s i n e 10 s a tır k a l d ı ! ) v e b u i n a n m a d a n a l ın a n k u v

-v e t l e i n s a n l a r a r a s ı n d a k i m a d d î v e m a n e v î a y r ılık la r ı o r t a d a n k a l d ı r a r a k h e p s i n i n b ir kül h a l i n e ge tir ilm e sin i v e a y r ı m i l l e t l e r h a l i n d e k ü m e ­ l e n m e k v e t o p l a n m a k t a n d o ğ a n ih tilâ f v e n iz â l a r ı n o r t a d a n k a l ­ d ı r ı l a r a k b ü t ü n in s a n la r ı b i r b ir lik h a ­ l i n d e b i r l e ş t i r e r e k e b e d î sulh v e s ü k û ­ n a k a v u ş t u r m a k g a y e s in i g ü t m e k t i r . » « E b e d î s ü k û n a » k a v u ş m a d a n b u c ü m l e n i n s o n u n a g e l e b il d iğ im i z için h e p i m i z e g e ç m iş o lsu n d e d i k t e n s o n r a , a c a b a h a n g i n a z a r iy e c i, h a n g i filozof, h a n g i ıslaha tçı, h a n g i in k ılâ p ç ı, h a n g i a k ı l l ı . . . « u z u v l a r ı n ı n z a h ir î b e n z e r l i k ­ le r i n e b a k a r a k » in s a n l a r a r a s ı n d a k i m a d d î v e m a n e v î f a r k l a r ı k a l d ı r m a k v e o n la r ı b ir k ü l h a l i n d e t o p l a m a k is­ t e m i ş t i r ? » d i y e d ü ş ü n ü y o r u m . E f l â ­ t u n d a n G a n d i y e k a d a r b ü t ü n h a k i m ­ le rin a d l a r ı k a f a m ı n iç in d e r e s m - i g e ­ çit y a p ı y o r , a m a b u n l a r d a n b ir te k in in b ile b ö y l e b ir c e v h e r y u m u r t l a d ı k l a ­ rın ı h a t ı r l a m ı y o r u m . M u h a r r i r te fr ik a - lı r o m a n g ibi d e v a m e d e n m a k a l e l e r i ­ nin İk in c isin d e in s a n iy e tç i d e d i ğ i k i m ­ s e l e r e a t f e ttiğ i b u d e liliğ in g e r ç e k l e ­ ş e b ilm e s i için s a y d ığ ı ş a r t l a r ı n b a ş ı n d a ş u n la rı s ö y l ü y o r : « M u h te lif b e ş e r ı r k ­ la rını, e n k ıs a b i r z a m a n d a k a r ı ş t ı r a ­ r a k ( ı r k l a r ı n k a r ış t ır ılm a s ı n e d e ­ m e k ? ) t e k b i r tip in s a n ırk ı y a p m a k s u r e t i y l e irsî ı r k f a r k la r ın ı o r t a d a n k a l d ı r m a k . . . » . O r t a y a k i m s e n i n s ö y l e m e d i ğ i ta- m a m i y l e u y d u r m a o la n b i r n a z a r i y e a t t ı k t a n s o n r a b u n u ç ü r ü t m e k için d e d ü n y a n ı n e n g a r ip , e n g ü lü n ç d e l i l l e ­ rini i c a d e t m e n i n m â n a s ı n e d i r ? M üs- b e t b i r t e k n i k o la n h e k i m liğ i g a r ip fi­

k irle rin i k a b u l e t t i r m e k için k o r k u l u k gib i k u l l a n a n « T ü r k Y u r d u » d e r g is i­ n in s a h ip v e m ü d ü r ü n ü ı î d a h a n e l e r d ü ş ü n ü p sö y li y e b il e c e ğ in i ö ğ r e n m e k is te r s e n iz ; o k u y u n : «.. E s a s e n d ü n y a â l e m i ( b u d a n e d e m e k ? ) , m a d d e l e r i n , c a n lı r n a h lû k - l a r m u ç s u z b u c a k s ı z b ir t e n e v v ü ü n d e n ib a r e ttir . H a y a t ı n esası, b u t e n e v v ü - d e d i r . » B u g ö r ü ş m a n t ı k k i t a p l a r ı n d a a n ­ l a tıla n â m i y a n e b ilg in in k a r a k t e r i s t i k b ir ö r n e ğ in i v e r iy o r . G e r ç e k t e n ilm'ı t e r b i y e a l m a m ı ş b i r zih in için k â i n a t ( m u h a r r i r i n tâ b i r i y l e d ü n y a â l e m i ! ) u ç s u z b u c a k s ı z b i r t e n e v v u » g ö s te tir . H a l b u k i iik Y u n a n t a b i a t f ilo z o f la r ı n ­ d a n t â z a m a n ı m ı z d a k i m ü s b e t ilim b a ş a r ı l a r ı n a k a d a r in s a n zih n in in d u r ­ m a y a n c e h d i, b u « u ç s u z b u c a k s ız te- n e v v u u » te k liğ e g ö t ü r e b i l m e k y o l u n ­ d a o l m u ş tu r . H e k i m o l a n m u h a r r i r i n ç o k iyi b ilm e s i lâ z ım g e li r d i ki b iy o lo j i c a n lı m a h l û k l a r ı n b i n b i r çe şid in i a y r ı n e v i l e r e a y ı r a r a k s ı n ı f l a n d ı r d ı k t a n s o n r a , b u n e v ile r in , t o p u n u b i r d e n , d a ­ i m a v e h e r y e r d e a y n ı o l a n c a n lı m a d ­ d e n i n y e n i y e n i 't e r k i p l e r i o l a r a k g ö r ­ m e k t e d i r . B u n u n için u m u m î b iy o lo j i b a k ı m ı n d a n , c a n lı b ir v a r l ı k o l a r a k b ir a m i p l e B a y C a n s e v e r a r a s ı n d a z e r ­ r e c e f a r k y o k t u r . T a r i h î , İ çtim aî, c o ğ r a f î i z a h l a ­ r ı n d a n h e r h a l d e k e n d i s i d e b ık m ış, y a h u t b u n l a r d a ç ı k m a z a s a p l a n d ı ğ ı n ı a n l a m ı ş o la n y a z a r , m a k a l e s i n i n b ir y e r i n d e : « B e n b u m e s e l e y i n e siyasî, n e İ d a r î v e n e d e a s k e r î ( ? ) b a k ı m ­ d a n m ü t a l â a e d e c e k d eğ ilim . D o k t o r o l m a k l ı ğ ı m h a s e b i y l e b u iki s i s t e m d e n

h a n g i s in in h a y a t k a n u n l a r ı n a d a h a u y ­ g u n o l d u ğ n u a r a ş t ı r a c a ğ ı m ! » d iy o r . D o k t o r o lm a k lığ ı h a s e b i y l e n e s ö y - liy e ce ğ in i t a h m i n e t m e k l e b e r a b e r o k u m a y a d e v a m e d i y o r u z . L â k i n o, c ü m le s in in s o n u n a iki n o k t a y ı k o y a r k o y m a z v a d i n i u n u t u y o r , h e k im liğ i b ir t a r a f a b ı r a k ı p b ir m e t a f i z i k ç i e d a s ı t a ­ k ı n a r a k b i z e k â i n a t t a iki sis te m o l d u ­ ğ u n u s ö y l ü y o r ; b ir « ta b iî a l e m s is te ­ m i» , b ir d e in s a n la r ın «akıl, z e k â v e m u h a y y e l e l e r i y l e ç a lış m a la r ı m a h s u l ü o la n « sunî â l e m sistem i» v a r m ı ş !

B ira z ö n c e m illiyetçilikle, insaııi- y etçiliğ in k ıy m e t l e r i n i t a b i a t k a n u n ­ l a r ı n a g ö r e a r a ş t ı r m a k i d d i a s ı n d a b u ­ lu n a n m u h a r r i r , ş im d i insanı t a b i a t t a n a y ı r ı y o r v e b u n u n y a r a t t ı ğ ı â l e m i sunî b i r â l e m o l a r a k k a b u l e d i y o r. B e lki m u h a r r i r i n y a p t ı ğ ı a y ı r m a d a o l d u ğ u gib i e ğ e r in sa n ın yalnız, akıl, z e k â v e m u h a y y e l e s i y l e y a p t ı ğ ı b ir â l e m v a r s a — ki in sa n oğlu b u â l e m i a y n ı z a m a n ­ d a elleriyle d e y a r a t m ı ş t ı r — k e n ­ disi d e t a b i a t ı n b ir p a r ç a s ı o l d u ğ u n a g ö r e o n u n y a r a t t ı ğ ı âle m i, t a b i î â l e m s i s t e m i n d e n a y ı r m a y a i m k â n v a r m ı ? E f l â t u n k a d a r e s k im iş o l a n b u k a b a m e ta f iz ik ikiliğin b u g ü n ü n so sya l m e ­ se le le r iy le n e a lâ k a sı v a r ? K a b a b ir m a t e r y a l i z m l e , b u l a ­ n ık b ir i d e a l i z m a r a s ı n d a b o c a l a ­ y a n d o k t o r , b a k ı n d a h a n e l e r söyliye- b ili y o r : « B ü t ü n ilim a d a m l a r ı d ü n y a y a g ö z ü n ü a ç a n b ir ç o c u ğ u n ilk d e f a d u y ­ d u ğ u d u y g u n u n k o r k u d u y g u s u o l ­ d u ğ u n d a m ü tt e f ik tir le r . R e ’sül h i k m e ­ te m k h a f e t u l l a h d ü s t u r u d a (aşırı t ü r k ç ü g e ç in e n y a z a r ın a r a p ç a v e c i z e ­ le r s a v u r m a s ı ib r e t veric i b ir m a n z a r a d e ğ il m i ? ) h i k m e t i n b a ş l a n g ı c ı n ı n e n b ü y ü k k o r k u o la n A l l a h k o r k u s u o l ­ d u ğ u n u b iz e ö ğ r e t i y o r . Bu s u r e t l e m ü s b e t ilimle d in î e s a s la r ım ız ın birlik o l d u ğ u n u g ö r ü y o r u z . » M ü s b e t ilm in en azılı d ü ş m a n l a ­ rı, O r t a ç a ğ ı n k a r a n l ı k s o f t a l a r ı b ile m ü s b e t ilm e b u k a d a r k a b a b ir k ü f ü r s a v u r m a m ı ş l a r d ı r . H a y ı r B a y d o k t o r ! M ü s b e t ilim d ü ş ü n ü ş ü n ü n ilk şa rtı b ü ­ t ü n b a t ıl k o r k u l a r l a b e r a b e r A l l a h k o r k u s u n u d a i n s a n d a n u z a k l a ş t ı r m a k ­ tır. Ü s t a d ı n ı z ( h a y ı r y a n l ış s ö y l e d i m , siz o n u n i z in d e n y ü r ü y e n l e r d e n o l a ­ m a z s ı n ız ) C l a u d e B e r n a r d « l â b o r a t u - v a r ı m a g ir d iğ im z a m a n m â b e d i n k a ­ pısını k a p a r ı m » d em işti. D ü n y a y a g ö z ü n ü a ç a n ç o c u ğ u n ilk d u y g u s u n u n k o r k u o l d u ğ u n u söy- liyen â l im le rin iz k im l e r ? B u ilk d u y ­ g u n u n k o r k u y l a hiç b ir a l â k a s ı o l m a ­ dığını, b u n u n s a d e c e a n a r a h m i n i n bi_ y o lo ji k v a s a t ı n d a n , a t m o s f e r i n fizik v a s a t ı n a g e ç e n ç o c u k u z v iy e ti n in b ir ş u u r s u z r e a k s i y o n u n d a n , a ğ l a m a s ı d a d a h il o l a r a k s â d e c e b ir r e f l e k s t e n i b a ­ r e t o l d u ğ u n u size b e n m i ö ğ r e t e y i m ? O h a l d e , ç o c u ğ u n k o r k u s u n a g elin ce , b u n u n d a t a m a m i y l e « u z v î» m a h i y e t ­ te o l d u ğ u n u v e b u n u n iç k u l a k t a k i l â ­ b i r e n t e ait m u v a z e n e ihsa siyle sıkı b ir a l â k a s ı b u l u n d u ğ u n u d a d ü n y a c a t a ­ n ın m ı ş Dr. H e n r i W a l l o n , P r e y e r , S t e r n gib i ç o c u k r u h iy a t ç ıla r ın ın is p a t e t tik le r i n i d e ö ğ r e n in . ( 1 ) .

(1) Dr. H. Wallon, Les origines du Ca­ ractère chez l’Enfant «Incertitudes postu­ rales et peur» S. 115.

U m a c ı k o r k u s u , g u l y a b a n i k o r ­ kusu, A l l a h k o r k u s u g ib i b a t ıl k o r k u ­ la rla b a ş la n g ı c ı t a m a m i y l e u z v î o la n v e ç o c u ğ u n , u z v î v e r u h î f o n k s i y o n l a ­ rının g e l iş m e m e s i n e t i c e s i n d e k i in ti­ b a k s ı z l ı k t a n d o ğ a n k o r k u a r a s ı n d a hiç b ir m ü n a s e b e t y o k t u r . Batıl o la n k o r ­ k u la r, y a l n ız ç o c u k t a d e ğ i l b ü y ü k t e d e k ö t ü v e h u r a f e l e r e d a y a n a n b i r t e r ­ b iy e n in b e l â s ı d ır. B u g ü n ü n ç o c u ğ u a r ­ tık h a y a l e t l e r i n k o r k u s u ile ü rp e r rn i- y o r ; lâ ik v e in k ıl â p ç ı o la n b u :n s a n a m illiye tçilik d e r s i v e r m e y e k a l k ı ş a n ­ la rın, m ü s b e t ilimle, A l l a h k o r k u s u ­ n u n b ir b i r i n e t a b a n t a b a n a zıt şe y le r o l d u ğ u n a , ilm in a n c a k b ü t ü n k o r k u ­ ları v e h u r a f e l e r i y e n d i ğ i n i s b e t t e h a k i ­ k a t e u l a ş a c a ğ ı n a i n a n m ı ş o l m a l a r ı l â ­ zım d ı. İn san lık la, m illiyetçiliği b i r a r a ­ y a g e l e m e z iki d e ğ e r gibi g ö s t e r m e k ; m illiy e tçiliğ in d e ğ e r in i a z a l t m a k t a n b a ş k a b ir şe y o l a m a z . D ü n y a n ı n iç in ­ d e b u l u n d u ğ u , ş a r t l a r n e o lu r s a ols un, m il le t le r in b i r b i r i n d e n h e r b a k ı m d a n a y r ı n e v i l e r o l d u ğ u n u i d d i a y a v a r m a k h e m g e r ç e ğ e , h e m d e b i z i m m il liy e t­ çiliğim ize a y k ırı b ir d ü ş ü n ü ş t ü r . B u ­ gü n m illî k ü l t ü r d â v a m ı z ı n e n b ü y ü k a m a ç l a r ı n d a n biri g e n ç liğ e m il lî b e n ­ lik d u y g u s u n u n y a n ı n d a «İnsanî k ü l ­ tü r ü » d e v e r m e k d e ğ i l m i d i r ? T ü r k ç o c u k l a r ı n ı n S in a n 'ı, K â t i p Ç e le b iy i İbni S in a y ı t a n ı d ı k l a r ı k a d a r M ic h el A n g e ’ı, B e e t h o v e n ’i v e P a s t e u r ’ü d e t a n ı m a l a r ı n ı i s t e m i y o r m u y u z ? D e r g is in i eski « T ü r k Y u r d u » n u n b ir d e v a m ı o l a r a k g ö s t e r m e k is t e y e n B. H . F e r i t C a n s e v e r e s k i k o l l e k s i y o n . ları k a r ış t ır d ığ ı z a m a n o n l a r d a G o r k i - nin, S t r i n d b e r g ’in h ik â y e le ri n i, H e i n e - nin nefis fe lse fe y a z ıla rı n ı g ö r m e d i m i a c a b a ?

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi

1 6 4 1 6 7 3 0 1 0 *