Beslenme ve Diyet D erg isi/ J. Nutr. and Diet., 14: 51 -62 , 1985 51
A N K A R A ÜNİVERSİTESİ MEDİKO - SO SYAL MERKEZİNE BAŞVU RAN ÖĞRENCİLERİN BESLENME DURUMLARI
Uzm. Dyt. Özgü SAKARYA*/Doç. .Dr. Bahtiyar ÜNVER** Ankara Üniversitesi Mediko - sosyal Merkezine
çeşitli nedenlerle gelen Üniversite öğrencilerinin bes lenme sorunlarını saptamak amacı ile jyaşları 17 - 29 arası olan 363’ü kız, 387’si erkek toplam 750 öğrenci araştırmaya alındı. Öğrencilerin beslenme durumla rını anlamak için 3 günlük gıda tüketimi soruştur ma yöntem i ile yapıldı. Buna göre kız öğrencilerin günlük enerji ve besin öğeleri tüketimleri şöyledir : enerji 1982 kkal, protein 51.5 g, kalsiyum 468.1 mg, demir 12.32 mg, vitamin A 10736 l ü , tiam in 1.04 mg,
riboflavin 0.78 mg, niasin 11.33 .mg ve vitamin C 236.8 m g’dir. Erkeklerde ise enerji 2728 kkal, protein 72.7 g, kalsiyum 559.7 mg, demir 17.84 m g, vitamin
A 15114 IU, tiamin 1.54 mg, riboflavin 0.97 mg, na-
sin 15.42 m g ve vitamin C 281.7 m g’dir. Enerji tü
ketim düzeylerine göre öğrencilerin çoğunluğunun her iki cinste de norm al ağırlıkta oldukları, zayıf öğrencilerin dalıa az enerji tükettikleri, şişman ve h a fif şişmanların ise zayıf ve norm al ağırlıkta olan lardan daha fazla enerji tükettikleri görülmüştür.
GİRİŞ
G en çlik çağında beslenm enin yeterli ve vücut gereksinm e lerine uygu n olm ası çok önem lidir. Kız ve erkek arasındaki b e sin gereksinm esi farklılığı adölesan çağında başlar. Özellikle bu ça ğ d a g en çler fa zla ca gereksiz yiyecek ve içecekleri tüketm e eğilim inde olduklarından sağlıkları için önem li olan ve vücut gereksinim lerini karşılayacak besinleri yeterli ve dengeli bir şekilde alamazlar- Sprauve ve Dodds (1), yaptıkları bir araştır m ada yaş ortalam ası 17 olan 22 erkek ve 46 kızın tükettikleri y iyeceklerle gü n lü k gereksinm elerinin ancak 2 /3 ni karşıladık larını belirtm işlerdir.
K işilerin istenen gelişm ede ve verim de olm ası dengeli
bes-(*) Ankara Üniversitesi Medikososyal Merkezi D iyet Uzmanı
len m e ile ya k m d a n ilgilidir. H indistan’da gen ç erkekler üzerin de y a p ıla n b ir araştırm ada (2), okul öncesi çağlard a yetersiz ve den gesiz beslenm e sonu çların ın yetişkinlikte çalışm a y ete neğini dü şü rdü ğü belirtilm iştir.
Ü lkem izde ya pıla n Ulusal Beslenm e A raştırm asında (3), y e tişkin erkeklerin % 7.3’ü kadınların % 3 2’si zayıf; yetişkin e r keklerin % 34’ü kadınların ise % 64.1’i ideal kilolarından daha a ğır bulunm uşlardır. Y apılan iki araştırm ada d a A n k a ra Eti m esgut bölgesinde köylerde (4) erkeklerde zayıflık oranı % 9.0, kad ın lard a ise % 6.0, A n k a ra B ağcılar sem tinde (5) erk ekler de % 6.4, k a d ın lard a % 4.6 olarak saptanm ıştır.
H acettepe Ü niversitesi H astanelerinde yetişkin kadınlar üzerinde ya pıla n bir araştırm ada (6) ise d en eklerin a ğırlık d u ru m ların ın öğü n sayısı ile ilgili old u ğu saptanm ış ve gü n d e 3 öğü n d en az yiyen lerin % 72.5 si h a fif şişman, % 27-5 i n orm al ağırlıkta; gü n d e 3 - 4 ö ğ ü n yiyen lerin % 35.7’si h a fif şişman, % 64.3’ü n orm al ağırlıkta; gü n d e 4 öğü n d en ço k y em ek y iy e n lerin % 46.2’si h a fif şişm an ve % 53.8’i n orm a l ağırlık ta b u lu n muştur.
Ü lkem izde çeşitli yaş gru p la rın ı kap sayan beslenm e a ra ş tırm aları va rd ır (6 -11) fa k a t ü n iversite öğ ren cileri üzerinde yapılm ış fa z la araştırm a h en ü z yoktu r. Bu araştırm a A n kara Ü niversitesi M ed ik ososyal M erk ezine b a şv u ra n ün iversite ö ğ rencilerin in b eslen m e durum ların ı, beslenm e alışkanlıklarını ve beslen m e soru n ların ı saptam ak a m a cıy la yapılm ıştır.
A R A Ş T IR M A YÖ N TEM İ VE A R A Ç L A R I
A raştırm an ın ya p ıld ığ ı A n k a ra Ü niversitesi M ed ikososyal M erkezi, üniversite b ü n y esin d e 23000 ö ğ re n ciy e sağlık ve sos ya l hizm etleri v eren b ir ku ru m du r. S ağlık alan ın d a dahiliye, göğü s, psikiatri, cerrah i, ilk y a rd ım v e diş sağlığı servisleri ile ö ğ re n cile rin bu k on u la rd a k i soru n la rın ı çözü m lem ektedir- S os ya l h izm etler ala n ın a d a ağ ırlık verm ek te olup; b u n la r b a rın ma, beslenm e, bu rs tem ini, b oş z a m a n la n d eğerlen d irm e ve sp orla ilgili çalışm alardır. M erk ezde sü rd ü rü len kü ltü rel fa a liy etler a ra sın d a m üzik, folk lor, satran ç, tiyatro, k a rm a sergiler ve y a rışm a la r y e r alm aktadır. A y r ıc a çeşitli g e zile r d ü zen len e
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE BESLENME 53 rek ve kütüphane çalışm aları ile de öğrencilerin boş zam an la rını değerlendirm elerine yardım cı olm aktadır.
A raştırm aya üniversitenin çeşitli fakültelerinden M ediko- sosyal M erkezine yukarıda belirtilen faaliyetler ve nedenlerle gelen 750 öğrenci gelişigüzel öm ek lem yöntem i ile alındı. Y a ş
ları 17 - 29 arası olan öğrencilerin 363’ü C % 48’i) kız, 387’si (% 52'si) erkektir. Ö ğrenciler arasında fakültenin hangi sını fın d a olduğu ve kaldığı y er bakım ından b ir a y ın m yapılm adı. Ö ğrencilerin beslenm e durum larım saptam ak için 3 günlük gıd a tüketim leri bu konuda hazırlanan bir anket form u ile tes- bit edildi. Ö ğrencilerin 3 günlü k gıda tüketim lerini hesaplam ak için gıda kom pozisyon cetvellerinden (12) yararlanıldı. Günlük enerji ve besin öğelerinin ortalam aları alındı, alt ve üst sınır lar verildi, öğrencilerin enerji tüketim düzeyleri ile ağırlık ara sındaki ilişki için Ki - Kare uygulandı (13).
BULGULAR
Kız ve erkek öğrencilerin ortalam a günlük enerji ve besin öğeleri m iktarları sırasıyla Tablo 1 ve 2 de verilmişıtir. Kız öğ rencilerin ortalam a günlük enerji ve besin öğeleri tüketimleri 1982 kkal enerji, 51.5 g protein, 65.7 g yağ, 320 g karbonhidrat, 468.1 m g kalsiyum, 12.32 m g demir, 10736 IU vitam in A, 1.04 m g tiamin, 0.78 m g riboflavin, 11.33 m g niasin ve 236.8 m g d ir. E rkeklerde ise bu değerler 2728 kkal enerji, 27.7 g protein, 86.9 g yağ, 430 g karbonhidrat, 559.7 m g kalsiyum, 17.84 m g demir, 15114 IU vitam in A, 1.54 m g tiamin, 0.97 m g riboflavin, 15.42 m g niasin ve 281.7 m g vitam in C ’dir.
Kız öğrencilerde enerji tüketim düzeyi ile ağırlık arasındaki ilişki Tablo 3 de, erkek öğrencilerde enerji tüketim düzeyi ile ağırlık arasındaki ilişki T ablo 4’de görülm ektedir. Buna göre 363 k ız öğrencinin 185’i norm al ağırlıkta, 85 i zayıf, 93 ü h a fif şişm an ve şişmandır. Zayıf öğrencilerin % 55-3 ü az enerji tü ketm ekte, ağırlığı norm al öğrencilerin % 33.0 ü n orm al düzeyde enerji tüketm ekte, h a fif şişm an öğrencilerin % 31.0 ve şişman öğren cilerin ise % 54.3 ü fazla enerji tüketm ektedir (p < 0 .0 5). Erkek öğren cilerin de yine çoğu n lu ğu norm al (215’i) olup, 112 si zayıf, 60’ı h a fif şişm an ve şişmandır.
T a b lo 1 : K ız ö ğ re n ci le ri n O rt a la m a G ü n lü k Tük ettikleri Enerji ve B es in öğ ele ri M ik ta r la r ı
e
»5 55 .2 S Z ~ fi ci ^İ s
S w a S eS H C he o E Q ^ E . § *■3 5
*o
S ü >h£ fi 'S _ ■** 'T' O £ 13 a s t* es a îs İM £ 0) o D >> o 05 co °o p oo O o o o o d co COm D-»—1 co co co D- -r o cq o o O aş C-ö o d d d <N d CM 0 0 ^ tH Ut a a o o 05 o co o 00 co d d ı-H CO CO tO F - ır t m p i o I 0 5 c o 0 0 O o O O rH rH *-H o 1 O p ! ' • d d d O * d o * d d d d d d cm (M CO 1--i m rH CM 0 5 o t * 0 5 t * p O **H p p o O CM o c o o p d d d d o d d d d d d rH o o ■*r CM c o m o T* i * 1 o Irt o o ''V a a c o o CM 1 CO rH rH ı-1 CM ~ r CO t -0 5 o o O o c o 0 0 0 5 O o O o CM e si rH m c o o o O CO p p rH e o rH d e si d d d CM e si d CM d e<i ıH Tjl ı> 0 0 p p p CO p c o O o o CO d lT) Cvİ d d d d ı-H d d 0 0 CS] Tj< o c o o o CM c o CO rH o *H 0 0 0 5 c - p c o CO CM p c o CM p d d c o rH * r d d 0 0 d rH d d T"H c o o o m CM c o *»h l c O c o p c q o p I CM o q ı> e si d rH CM d o c o 1 CM* d lO - r c o O i OO c o CM ° o CM c o 0 5 # CSJ I p p t > e si d rH CM co* CM* d 1 rH c o »—1 I f i CM 0 5 m CM CM *f» rH m c û m fivj O CM o CM m m CO o t n c o t o 0 0 rH ^H c o rH c o rH c o CM 0 5 rt -Z bX) 00 05 M 0 0 H 0 0 t * CM CO 0) > >j (1) s 4-3 M SJ w*— ı_i Q)(U . - u> r-1 uj '_i
= ~ ~ >5P >, N N 5f ü Rıbfirt & ı~î cö ° <U cö cŞ to 0 r rt Î>haX3CQ*^OuEhEh><CO’ WWİ5 00 C£> coM <*
s
J5 "d w uo
(6SC- Zf ) (TSS-SH 05 I - LT’O) (60'£-OS0) fomı -oo^s) (S I S - 0 ' 9 ) ( L 08L- S'IİI) (8ES-TZT) (SQII-f’ 0S) (0'L8 - 2'8I) (0082 - 9*8) cd İZ H 53 t/3 :3 O >T a b lo 2 : E rk ek Ö ğre nc ile ri n O rt a la m a G ü n lü k T ü k et ti k le ri E ne rji ve B es in Ö ğ e le ri M ik ta r la n
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE BESLENME
.2 a 55 ~
.a
*s a .3 ~a g
eJ C ı M W H >bU rt -r-^ M.a
o ** bfi 2 O) o D .b tH O P o o o ^ c- Q CN O o CO O o O co co o o d o O CO o <=> t o CD o o IO CO O o co lT3 CO COco c1^ N ^ O O » - Î d ‘ . ’- j o o O CO c o o t > o co T}« O CO Ö o o 00 o 1-H o i f i c o o o d d o w o d M CO M ( û N H o • T_i T—1 1 o o o d o o o d N H 0 H « H o C 'J O O O o c o o o o d d o ö d O N M O ^ w CD C'J Lf2 O t> rjı r-H *-H CO f-H O o O o H tû t> O ö d d m m' d N O o if l H M M «d co’ e<i t}< cd Tji w co ^ N co O) CO ö 00 o d iO co w m CS] o c- 00 co oi o a> ın ı f l N t o N t o < 0 0 5 c o d h n d d mm Ifl T)l w O H M d ı - î co* ^ co ’ ° eq d CÛCOONH^^ÇOo TfCMCûOCOOî^^O rH M H ^ W CO u <D bû »3 cj H 3 0) N .O <D l - « 3 rj 0) > m R S 0) t, ÛJ s o d o co •«* d o o M W 00 CO (N ^ O tO CÛ ^ <N O co ın csj O in °° <5 g N O N ^ ' WUJ."Aİ>s r - l CO CO CSJ u İu « g a> -a “ 5 Oi m in co co 00 esj r-00 cq da
c$ İu o (S8S - IS ) (9‘Ifr- 9 t) (9S 2 - L Z ' Q ) (0SS-26 0) (0^6ZıI" 09IS) (S ’O E -O 'S ) (e’698 -2'601) (L Z 9 -E I Z ) (8^1 ’ f-'6E) ( S 'I O I - S ’ SS) (001^ - 09EI) u ci SW CO S3 0) > rH bJÎZ a y ıf erk ek öğrencilerin. % 43.8’i az ve % 47.3’ü n orm a l d ü zey d e en erji tüketm ekte, ağırlığı n orm al olan öğ ren cilerin ise
% 57-3’ü n orm a l d ü zeyde en erji tüketm ekte, h a fif şişm an öğ ren cilerin % 46.0’si ve şişm an öğ ren cilerin % 70’ i fa zla enerji tü ketm ektedirler (p < 0.05).
T ablo 3 : Kız Ö ğrencilerde E nerji Tüketim Düzeyi İle Ağırlık Arasındaki İlişki
Ağırlık T oplam Az Enerji Normlal Enerji Fazla Enerji
Durumu Sayı Tüketen Tüketen Tüketen
Z ayıf 85 ' 47 (55.3)* 26 (30,6) 12 (14.1)
Normal 185 39 (21.1) 61 (33.0) 85 (45.9)
H afif şişman 58 15 (25.9) 25 (43.1) 18 (31.0)
Şişman 35 3 ( 8.6) 13 (37.1) 19 (54.3)
T oplam 363 104 125 134
(*) Parantez için deki sayılar satır % leridir.
T ablo 4 : Erkek Ö ğrencilerde E nerji T üketim Düzeyi İle Ağırlık
A rasındaki İlişki
Ağırlık T opla m Az E n erji Norrrtal E nerji Fazla E nerji
D ununu Say» T üketen T üketen T üketen
Z ayıf 112 49 (43.8)* 53 (47.3) 10 ( 8.9)
N orm al 215 33 (15.3) 123 (57.3) 59 (27.4)
H a fif şişm an 50 8 (16.0) 19 (38.0) 23 (46.0)
Şişm an 10 — 3 (30.0) 7 (70.0)
T oplam 387 90 198 99
(* ) Parantez için deki sayılar satır % leridir.
T A R T IŞ M A
1
A n k a ra Ü n iversitesi M ed ik ososy a l M erk ezin e gelen ö ğ r e n c ile r in b e sle n m e soru n la rın ı v e beslen m e alışk a n lık la rın ı sap ta m a k a m a cı ile y a p ıla n b u a ra ştırm a d a ö ğ re n cile rin ço ğ u n lu ğ u n u 17 - 20 y a ş ara sı g e n çle r in olu ştu rd u ğu g örü lm ek te olup; kız ö ğ r e n c ile r in y a n s ın d a n ço ğ u n u n a ğırlık la rın ın n orm a l, g e ri k a la n la rın ın ise a ğ ırlık la rın ın n o rm a lin a ltın d a v e y a ü stü n de o l d u ğ u g ö rü lm ü ş tü r. E rk e k ö ğ re n cile rd e d e d u ru m k ızla ra b e n z e r lik g ö s te rm e k te d ir (14). T ü rk iy e U lu sa l B eslen m e A ra ştırm a sı (3) s o n u ç la r ın a g ö r e z a y ıflık o k u l ça ğ ı ç o c u k v e g e n çle rin in
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE BESLENME 57 h e r i k i c i n s i n d e d e b u a r a ş t ı r m a d a b u l u n a n s o n u ç l a r d a n b i r a z d a h a d ü ş ü k t ü r . B u a r a ş t ı r m a d a ö ğ r e n c i l e r i n t ü k e t t i k l e r i g ü n l ü k e n e r j i v e b e s i n ö ğ e l e r i n i n a l t v e ü s t s ı n ı r l a r ı a r a s ı n d a k i f a r k f a z l a d ı r . B u n u n n e d e n i a l t s ı n ı r l a r ı n ç o k d ü ş ü k o l u ş u d u r . A n k e t y a p ı l ı r k e n ö ğ r e n c i l e r i n b i r k ı s m ı n ı n ö ğ ü n l e r e u y m a d ı k l a r ı , t e k ö ğ ü n y e m e k y e d i k l e r i , h a t t a b a z ı l a r ı n ı n ö ğ ü n l e r d e b i l e y a l n ı z c a s a n d v i ç - s i m i t - m e ş r u b a t g i b i y i y e c e k l e r i v e i ç e c e k l e r i t ü k e t t i k l e r i ö ğ r e n i l m i ş t i r . Y e t e r l i v e d e n g e l i b e s l e n m e d e h e r n e k a d a r p a r a n ı n y e r i ö n e m li i s e d e b i l g i v e e ğ i t i m i n r o l ü d a h a ö n e m li d i r - G e n ç l e r d ü z e n s i z b e s l e n m e a l ı ş k a n l ı k l a r ı n ı b e s l e m e v e s a ğ l ı k e ğ i t i m i n i n n o k s a n l ı ğ ı n d a n s ü r d ü r d ü ğ ü b i r g e r ç e k t i r . A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t le r i n d e g e n ç a t l e t l e r ü z e r i n d e y a p ı l a n b i r a r a ş t ı r m a d a (15), g e n e l o l a r a k b e s l e n m e b i l g i l e r i n i n y e t e r s i z o l d u ğ u , k ı z aJÜetlerin b e s l e n m e b i l g i l e r i n i n e r k e k a t l e t l e r d e n d a h a i y i o l d u ğ u h a l d e u y g u l a m a l a r ı n ı n e r k e k l e r d e n d a h a z a y ı f o l d u ğ u v e h e r i k i c i n s i n d e b e s l e n m e b i l g i l e r i n i d a h a ç o k a n n e v e b a b a l a r ı n d a n ö ğ r e n d i k l e r i g ö r ü l m ü ş t ü r . Y i n e a y n ı ü l k e d e g e n ç e v l i ç i f t l e r d e y a p ı l a n b i r d i ğ e r a r a ş t ı r m a d a (16) is e , k a r ı - k o c a n ı n b e s l e n m e b i l g i l e r i n i n b i r b i r l e r i n i d e s t e k l e m e d i ğ i , k a d ı n l a r ı n b e s l e n m e i l e s a ğ l ı k a r a s ı n d a k i i l i ş k i d e n d a h a ç o k h a b e r d a r o l d u ğ u i l e r i s ü r ü l m ü ş t ü r .
T a b lo 1 v e 2’de görü len gü n lü k en erji ve besin öğeleri m ik tarları T ürkiye için önerilen standartlarla (14) karşılaştırıldı ğın da, öğ ren cilerin h er iki cinsinin de dah a az eııerji tükettik leri, k ızla rın vitam in A ve vitam in C dışında d iğ er besin öğele rin den eksik beslendikleri, erkeklerin ise kızlara g öre daha iyi b eslendik leri v e enerji dışında ya ln ızca rib ofla v in i yetersiz a l d ık la rı görülm üştü r. K öksal’ın (17), yaptığı b ir araştırm ada M a rd in il m erkezin de enerji tüketim i tüketici ünite b a şın a 1980 k a lo ri iken, A n k a ra bölgesin de 2888 k alori olarak bulunm uştur. T ü rk iye U lu sal Beslenm e A raştırm asına (3) g öre ise T ü rk iye’de kişi b a şın a 2291 kalori tüketilm ektedir.
B u a r a ş t ı r m a d a e r k e k ö ğ r e n c i l e r i n y e t e r l i m i k t a r d a p r o t e i n a l d ı k l a r ı h a l d e k ı z l a r ı n a l m a d ı ğ ı g ö r ü l m ü ş t ü r . E d i m e i l i n d e y a p ı l a n b i r b e s l e n m e a r a ş t ı r m a s ı n d a (18) k ö y v e k ö y - k e n t a r a s ı k ü ç ü k k a s a b a d a y a ş a y a n a i l e l e r d e d i y e t i h a y v a n s a l p r o t e i n b u l u n m u ş t u r . K o k s a l (19) t a r a f ı n d a n E t i m e s g u t E ğ iıt im B ö l g e s in
-d e 6 sa ğ lık o ca ğ ın ın b u lu n -du ğu bölgeler-d e ve A n k a ra ’nın 5 a y rı m a h a llesin d e y a p ıla n ev h alk ı gıda, tüketim araştırm ası s o n u cu n d a % 18.0 total p rotein ve % 37-0 hayvan sal protein y e tersizliği bulun m u ştur. P rotein tüketim i kişilerin g elir dü zeyi ile
p aralellik gösterm ektedir. G en ellikle protein li g ıd ala r pahalı oldu ğu n dan , geliri kısıtlı olan üniversite öğren cilerin in b u g e
reksinim lerini karşılam aları güçleşm ektedir. A n ca k önem li olan n ok ta kişilere sın ırlı olan gelirlerin i dengeli b ir şekilde h a rca m alarını öğretm ektir.
E rkek öğ ren cilerd e hem kalsiyu m hem dem ir yeterli old u ğ u halde kız öğren cilerd e b u n la r yetersizdir, bu d a m u h tem e len k ızla rd a p rotein in de yetersiz olu şu ndan kayn ak lan m ak ta dır. Işıksoluğu (20) y ü k sek öğ ren im gen çliğin de y a ptığı bir araştırm ada kız öğren cilerd e % 9.80, erkek öğren cilerd e ise % 6.62 ora n ın d a an em i görü ld ü ğ ü n e işaret etmiştir. Ç avdar ve arkad aşların ın (21) A n k a ra v e köylerin d e yaptık ları b ir ara ş tırm ada d a 16 - 25 yaş g ru b u kişilerde an em i ora n ı b e n ze r b u lunm uş fa k a t erk eklerde an em in in k ızla ra g ö re b ira z fa z la ol d u ğu görülm üştü r.
H er iki g ru p ta d a öğ ren cilerin vitam in A yön ü n den iyi b e s len dikleri dikkati çekm ektedir. A ra ştırm a y erin in b ü y ü k şehir olm ası ve b ö lg e özelliğ i d ola yısıyla vitam in A ih tiva eden yeşil yaprak lı ve sarı sebzeleri b o l m ik ta rd a tüketebilm eleri bunu sa ğla m a k ta d ır fakat, G ü n e y d o ğ u A n a d olu B ölgesinde vitam in A tüketim in in yetersiz o ld u ğ u ya pıla n araştırm alarda ortaya çık a rılm ıştır (17, 22, 23). Bu araştırm ada erk ek öğ ren cilerd e tiam in v e n iasin yeterli, r ib o fla v in ise gereksin im in altında,; k ız la rd a b u ü ç vitam in de eksik, C vitam in i ise h er ik i cinste de n o rm a lin ü stün de bulun m u ştu r. V itam in A ıtüketiminde o ld u ğ u g ib i C vitam in i k a y n a k la rı ü lk em izde sebze v e m ey ve o la ra k h e r m ev sim d e b ol b u lu n u r ve h alkım ız bu n ları tüketm e a lışk a n lığ ın a sahiptir.
G ü n e y li (24) Ç u b u k ilçe m erk ezi ve k öy lerin d e ailelerin b e s le n m e d u ru m la rın ı sa p ta m a k a m a cıy la y a p tığ ı araştırm ada a lm a n C v ita m in in g ü n lü k gerek sin im için yeterli old u ğu n u v u r gu la m ıştır. Ö za rsla n (25) d a san ayi kesim in d e ça lışa n 12 -1 8 yaş. a ra s ın d a k i ç o c u k la r ın en erji, h a y v a n sa l protein, rib o fla v in , k a l siy u m v e v ita m in A y ö n ü n d e n yetersiz b eslen d ik lerin i b elirt
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE BESLENME 59 miştir. W h arton (26) A m erika Birleşik D evletlerinde 16 -1 8 yaş gençlerinde diyetin kalsiyum , demir, vitam in A, niasin ve vitam in C yön ü n den yetersiz olduğunu belirtm iştir.
SONUÇ *
Kişilerin yeterli ve dengeli beslenm elerinin gerçekleşm esin de şüphesiz iki önem li unsur eğitim ve paradır. Toplum um uz h en üz beslenm e ve sağlık eğitim i yönün den çok fakirdir. Her ne k ad ar bu araştırm ada öğrencilerin yarısı araştırm a sırasın da bu kon u da bilgi sahibi olduklarını belirtm işlerse de bu y ü zeysel bir cevaptır. Kişilerin doğuştan beri sağlıklarını etkile yen beslenm enin ve bunu olum lu yönde kullandıracak beslen m e bilgisinin oluşması, bu bilginin kişilerin günlük alışkanlık ların a işlem esi ile m üm kündür- Bu ise çocu ğ a ilk yıllarda aile de ve daha ısonra üniversite öncesi eğitim de kazan- d ırılırsa an ca k üniversite çağında kullanılacak hale gelir, çü n kü iyi alışkanlıklar kişilere g eç yerleşir. Üniversitede öğ ren ci lerin in b ü yü k bir kısm ı ailelerinden uzak, yurtlarda veya ev lerde arkadaşları ile beraber kalm akta ve kendi beslenm eleri ni bilgisizlik, ihm al ve para nedeni ile ayarlayam am aktadır.
J
Y etersiz ve dengesiz beslenm e denildiğinde yaln ızca za y ıf lık a n la ş ılm a m a lıd ır , şişm anlık da kötü beslenm e sonu cu o rta ya çık a n dengesiz beslenm e örneğidir. Y eterli ve dengeli b eslen m enin önem li etkenlerinden biri kişilerin bu günkü yaşam k o şu lların a g öre günde 3 öğü n yeterli m iktar ve çeşitte y em ek y e m eği alışkanlık haline getirm eleridir. Bu araştırm ada kiloları n orm al olm ayan öğren ciler arasında zayıflık ve şişm anlık h e m en h em en aynı d erecede problem dir. K işilerin n orm al k ilo ların ı devam ettirm ede etken olan günde 3 öğü n y em ek yem e alışk anlığın ın hem en hem en öğ ren cilerin yarısın da olm adığı, yarısın dan çoğ u n d a ise düzenli kahvaltı y a p m a alışkan lıkları nın h en ü z yerleşm ediği araştırm a sırasında öğrenilm iştir. Oysa, kahvaltısız gü ne başlam ak ve öğ ü n k açırm ak iş verim in i azal tır, kişilerde hem m ental h em fizik sel u yuşu klu k ve isteksizlik y a ra ta ra k kişinin n orm a l g ü n lü k fa a liy etlerin i aksatır, ça lış m a dü zen in i bozar.
S U M M A R Y
N U T R İT İO N A L STATU S OF STUDENTS W H O ATTENDED H EALTH SERVİCE DEPARTM ENT OF A N K A R A UN İVERSİTY Sakarya, Ö., Ü nver, B-The sev en h u n dred an d fifty ü n iversity students, ages 17 to 29 w ere served as subjects in ord er to study ıtheir nutrition al h abits a n d som e n u trition al p rob lem s associated "vvith it. For this reason, a 3 - d ay fo o d intake w as re co rd e d b y u sin g a questionnaire. A c c o r d in g to the results o f the study, the ave- ra g e d aily en erg y a n d nutrients intake fo r girls w ere : 1982 cal energy, 51-5 g protein, 468.1 m g calciu m , 12.3 m g iron, 1073 IU vitam in A, 1.04 m g tiam in, 0.78 m g rib ofla v in , 11.33 m g n iacin a n d 236 8 m g vita m in C. F or b oy s : 2728 ca l energy, 72.7 g protein , 559.7 m g calciu m , 17.84 m g iron, 15114 IU v ita m in A , 1.54 m g tiam in, 0.79 m g rib o fla v in , 15.42 m g n ia cin and 281.7 m g v itam in C. T he m a jo rity o f the students in b o th sexes were fo u n d to be in th eir n o rm a l w eight. In addition, w h ile undervveight students w e re con su m in g less en ergy, obese and sligh tly obese students co n su m e d m ore e n e rg y than n orm a l and undervveight students.
k a y n a k l a r
1 — Sprauve, M.E., D odds, M.L. : D ietary Survey o f A dolescents in
the V irgin Islands. Journal o f the A m erican D ietetic A ssocoiation,
47. : 287, 1965.
2 — Satyan arayan a, K „ Niadu, N., R ao, N.B. : N utritional D eprivation
in C h ildh ood and B ody Size, A ctivity and P hysical W ork Capasity o f Y ou n g Boys. A m erican Journal o f C linical Nutrition, 32 : 1769, 1979.
3 — K oksal, O. : T ü rkiye'de Beslenm e, A ydın M atbaası. Ankara, 1977.
4 — Uzel, A., B aykan, S., G üneyli, U., Biliker, T. : Ankara Etim esgut
K öy sel B ölged e B eslenm e A raştırm ası. B eslenm e ve D iyet Dergisi, 2 : 97, 1973.
5 — B aysal, A. : K en tleşm e ve M evsim lere G öre B eslenm e D urum un
d a D eğişm eler. B eslenm e ve D iyet Dergisi. 4 : 20, 1975.
6 — A rslan, P. : Ç alışan Y etişk in K a d ın la rın B eslenm e Alışkanlıkları,
E n e rji T ü k etim ve H arcam aları. B eslenm e ve D iyet Dergisi. 12 : 67, 1983.
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE BESLENME 61
7 — Baykan, S. : Türkiye’de Yaşlıların Barındırıldığı Altı Kurum da
Beslenm e Durumu ve Bununla İlgili Bazı Faktörler. Beslenme ve
Diyet Dergisi. 1 : 167, 1972.
8 — Kasap, G. : Ankara Bölgesi Aktif G üreşçilerinin Beslenm e Alış
kanlıkları ve Sağlık Durumları Üzerine Bir Araştırm a. H acettepe
Üniversitesi, Sağlık Bilim leri Fakültesi. Bilim Uzm anlığı Tezi. Anka ra, 1979.
9 — Şehenk, Z „ Uyar, E. : Etimesgut Ergazi Bölgesinde G ebelerde
Anem i Prevelansı ve Anem iyi Hazırlayıcı Sebepler. H acettepe Üni versitesi. Toplum Hekimliği Enstitüsü Stajer Araştırması. Ankara,
1971.
10 — Taşçı, N. : Kentsel ve Kırsal Alandaki 0 - 5 Yaş Grubu Çocukla
rın Beslenm esini Etkileyen Ekolojik Etmenler. H acettepe Üniversi tesi. Sağlık Bilim leri Fakültesi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara. 1980.
11 __ P ekcan, G. : 1 0 -1 2 Yaş Grubu İlkokul Çocuklarının Beslenme ve
Sağlık Durumları Üzerine Bir Araştırma. Beslenme ve D iyet Dergisi. 12 : 43. 1983.
12 — K oksal, O., Uzel, A „ Pekdur,. U. : Gıda Kom pozisyon Cetvelleri.
H acettepe Üniversitesi. Ev Ekonomisi Yüksek Okulu, Beslenme ve
D iyet Bölümü. Ankara. 1969.
13 — Süm büloğlu, K. : Sağlık Bilim lerinde Araştırma Teknikleri ve İs
tatistik, Matiş Yayınları, Çağ Matbaası. Ankara, 1978.
14 — Baysal, A. : Beslenme. Hacettepe Üniversitesi Yayınları A/13.
Ankara, 1977.
ı5 — Douglas, P.D., an d Douglas, J.G. : Nutrition K now ledge and Food
Practices o f High School Atletes. Journal of the Am erican D ietetic A ssociation 84 : 1198, 1984.
I
16 — Y etley. E. A., and R oderuck, C. : Nutritional K now ledge and
Health G oals of Y oung Spouses. Journal of the A m erican D ietetic A ssociation. 77 : 31. 1980.
17 _ K oksal, O. Türk H alkının Beslenme Durumu, Sorunları ve Ne
denleri. Türkiye Tıp Akadem isi M ecmuası 3 : 2, 1972.
18 — Uzel, A., Y ücecan, S., Ekinciler, T. ve Özbayer, V. : Edirne İlinde
Beslenm e Araştırması. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1 (2) : 77, 1972.
19 — K oksal, O. : Beslenm e Sorunları ve B unların Çözüm Y ollarının
Araştırılm asında Türkiye İçin G eliştirilm iş Bir M etod oloji D enem e
si. Sağlık Sosyal Y ardım B akanlığı H ıfzıssıhha Okulu Yayını.
20 — Işık solu ğu , M. : Ankarada Yüksek Ö ğrenim G ençliğinde Demir Y etersizliği A n em isinin Y aygın lık D erecesi ve Bunu E tkileyen Bazı F aktörler. H acettepe Üniversitesi, Beslenm e ve G ıda Bilim leri, D ok tora Tezi, Ankara, 1975.
21 — Çavdar, A., A rcasoy, A., G özdaşoğlu, S., ve Cin, Ş. : Türk Çocuk
ve G ençlerin de Anem i Oranı, Dem ir Eksikliği, iz elem entler, Tübi- tak Y ayın ı. No : 58. Ankara. 1978.
22 — A çıkgöz, A. : B iyokim ya M etotları ile D iyarbakır B ölgesinde B es
lenm e A raştırm ası. A nkara Ü niversitesi T ıp Fakültesi, D oçentlik
T ezi, Ankara, 1972.
23 — İn alöz Ş. : D iyarbakırın Beş Sağlık O cağındaki T rah om Prevelansı.
A nkara T abib O dası B ülteni. 1 : 30r 1975.
24 — G üneyli, U. : Ankara - Çubuk İlçe M erkezi ve K öylerinde Ailelerin
Beslenm e D urum larını Saptam ada U ygulanan Değişik Araştırm a
Y ön tem lerin in D eğerlendirilm esi. H acettepe Üniversitesi, Beslenm e D iyetetik B ölüm ü, D oçen tlik Tezi. Ankara, 1977.
25 — Özarslan ,Ü. : Sanayi K esim inde Ç alışan 1 2 - 1 8 Y aş Arasındaki
Çırakların E n erji H arcam aları, Beslenm e ve Sağlık D urum ları Üze rinde Bir Araştırm a. H acettepe Üniversitesi, Beslenm e ve Diyetik Bölüm ü, B ilim U zm anlığı Tezi, Ankara, 1981.
26 — W h arton , R., Shapiro, B. : A L ongitu din al Study o f G ross B ody
C om position and B ody C on firm a tion and T h eir A ssociation W ith
F ood an d A ctivity in T een - age P opulation. T h e A m erican Journal of C linical N utrition, 18 : 325, 1966.
