İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
İLKÖĞRETİM 5.SINIFÖĞRENCİLERİNİN SOSYALBİLGİLERDERSİNDE BİLGİSAYARDESTEKLİÖĞRETİMYÖNTEMİİLETURİZMKONULARININ
ÖĞRETİMİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan SİBEL OĞUZ
İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI
SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
İLKÖĞRETİM 5.SINIFÖĞRENCİLERİNİN SOSYALBİLGİLERDERSİNDE BİLGİSAYARDESTEKLİÖĞRETİMYÖNTEMİİLETURİZMKONULARININ
ÖĞRETİMİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Sibel OĞUZ
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Turhan ÇETİN
iii
JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne;
Sibel OĞUZ tarafından hazırlanan “Ġlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Bilgisayar Destekli Öğretim Yöntemi Ġle Turizm Konularının Öğretimi” adlı çalışma jürimiz tarafından Ġlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı‟nda YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı Ġmza
Üye (Tez Danışmanı): ... ... Üye : ... ... Üye : ... ... Üye : ... ... Üye : ... ...
iv ÖNSÖZ
Günümüzde artan ve gelişen turistik etkinlikler, zengin doğal ve kültürel mirasımız, coğrafi konumuzun sunduğu olanaklar ülkemizin yüksek turizm potansiyeline sahip olduğunu her zaman bilmek ve bu turizm değerlerimizi gereken özeni göstererek duyarlı bir vatandaş yetiştirmek için, turizm eğitimine ihtiyaç olduğunu belirtmek zorundayız. Farklı çevrelerden farklı kültürlerin doğmasıyla birlikte turizm değerlerimizin çeşitli türlerini ülkemizde görmekteyiz.
Turizmin temel konusu olan insanın yaşadığı doğal ve kültürel çevre sosyal bilgiler dersi konusu kapsamı içerisinde de yer almaktadır. Çeşitli yöntemler ile turizm konuları etkili olmaktadır. Özellikle alan araştırmaları, gözlem-görüşme anket gibi uygulamalar sonucunda elde edilen bulgulara göre harita, resim, grafiklerle neden sonuç ilişkisi içinde birden fazla duyuya hitap eden bilgisayar destekli öğretim yönteminin uygunluğu ortaya koyulmuştur. Bu yöntemin uygulanmasında yaşanan zorluklar ve bu zorlukların sebepleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Buna yönelik yapılan uygulama ile elde edilen bulgularla da değerlendirme yapılmıştır.
Araştırma beş ana bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümde, araştırmanın problemi, amacı, önemi açıklanarak araştırmanın varsayımları, kapsam ve sınırlılıkları ile birlikte araştırma ile ilgili tanımlar ele alınmıştır
Ġkinci bölümde; kavramsal çerçeve (literatür tarama) kısmında sosyal bilgiler ve öğretimi, yöntem ve yöntem çeşitleri açıklanmış bölgemizi tanıyalım ünitesinde turizm konularının üzerinde durularak araştırmada kullanılan bilgisayar destekli öğretim yönteminin zorlukları ve yararlarına yer verilmiştir.
Üçüncü bölümde; araştırmanın yöntemi, evreni ve örneklemi, uygulamanın işlemleri ve veri analizlerine yer verilmiştir.
v
Dördüncü bölümde; yapılan uygulama ile elde edilen bulgular ve bulgulara ait yorumlar tablolarla açıklanmıştır.
Beşinci bölümde ise; araştırmanın sonuçları ve bunlara bağlı olarak dile getirilen öneriler bulunmaktadır.
Son kısımda da kaynakça, ekler ve özgeçmiş yer almıştır.
Konu seçiminden uygulama aşamalarına, tezin ilk proje aşamasından son şekline gelmesine kadar, her türlü desteği ve rehberliği için saygıdeğer Yrd. Doç. Dr.Turhan ÇETĠN‟e, sonsuz teşekkürlerimi ve minnettarlığımı sunarım. Yine araştırmada yardımlarını gördüğüm Gazi Üniversitesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi hocalarıma, samimiyetleri ve güler yüzlerini benden esirgemedikleri için teşekkür ederim.
Tez çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı öğretim üyelerinden Doç. Dr. Bilgin Ünal ĠBRET ve Yrd. Doç. Dr. Duran AYDINÖZÜ‟ ne teşekkürlerimi sunarım.
Uygulama yaptığım Kocatepe Ġlköğretim Okulunun değerli idarecilerine, sınıflarını paylaşan ve araştırmamı yapmamda yardımcı olan değerli sınıf öğretmenlerim Nebahat KARAGÜL ile Saliha OĞUZ‟ a, araştırmamım başından sonuna kadar destekleriyle hep yanımda olan, şimdiye kadar olan birikimlerimin asıl mimarları olan annem Saliha ve babam Ġsmail OĞUZ başta olmak üzere tüm aileme, tezin her aşamasında yardımlarıyla ve fikirleriyle beni yalnız bırakmayan, bütün arkadaşlarıma benim yanımda oldukları, sevgi ve desteklerini esirgemedikleri için şükran borçluyum
Araştırmamın faydalı olması dileğimle…
Sibel OĞUZ Ankara- 2008
vi ÖZET
ĠLKÖĞRETĠM 5.SINIFÖĞRENCĠLERĠNĠN SOSYALBĠLGĠLER DERSĠNDEBĠLGĠSAYARDESTEKLĠÖĞRETĠMYÖNTEMĠĠLETURĠZM
KONULARININÖĞRETĠMĠ
OĞUZ, Sibel
Yüksek lisans, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Turhan ÇETĠN
Aralık-2008
Bu çalışmada; bilgisayar destekli öğretim yöntemi ile geleneksel öğretim yöntemi olan anlatım yöntemi karşılaştırılarak ilköğretim 5. Sınıf öğrencilerinin örnek konu olarak seçilen “Bölgemizi Tanıyalım” ünitesinde yer alan turizm konularını anlamalarını ve sosyal bilgiler dersindeki başarılarına etkisi incelenmiştir.
Araştırmanın deneysel çalışması, 2007-2008 eğitim – öğretim yılı birinci yarıyılında gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın örneklemini, Ankara- Keçiören‟ deki Kocatepe Ġlköğretim Okulu‟ nun 5/ B ve 5/ C sınıflarından oluşturulan toplam 58 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada turizm konuları kontrol grubunda geleneksel öğretim yöntemiyle, deney grubunda ise bilgisayar destekli öğretim yöntemi kullanılarak işlenmiştir. Bu araştırmada, ön test-son test kontrol gruplu deneysel desen uygulanmıştır. Araştırmanın verisi, “Bölgemizi Tanıyalım” başarı testi, ön test ve son test olarak uygulanmış ve toplanmıştır.
Veri analizi yapılırken SPSS 13,0 paket programı kullanılmış. Veri analizinde ilişkili örneklemler t- testi ve ilişkisiz örneklemler t- testi kullanılmıştır. Ġstatistikli olarak değerlendirilen sonuçlar şunlardır:
Bilgisayar destekli öğretim yöntemi kullanılarak öğrenim gören deney grubu öğrencileri, Bölgemizi Tanıyalım ünitesindeki turizm konusu öğrenmede geleneksel
vii
öğrenim yöntemiyle öğrenim gören kontrol grubu öğrencilerinden daha başarılı olmuşlardır.
Elde edilen bulgular doğrultusunda; sosyal bilgiler dersinde bilgisayar destekli öğretim yönteminin kullanımının başarıyı artırması bakımından geleneksel öğretim yöntemine göre daha etkili bir yöntem olduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilgiler Öğretimi, Bilgisayar Destekli Öğretim Yöntemi, Türkiye‟ nin Turizm Değerleri, Turizm Değerleri Öğretimi.
viii ABSTRACT
COMPUTER ASSISTED EDUCATION METHODS IN SOCIAL SCIENCE CLASSSES METHODS, ADHEARING TO TOURISM SUBJECTS WITH 5th
GRADE STUDENTS
(GRADUATED STUDENT THESIS)
OĞUZ Sibel
Social Studies Teachers Education Program Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Turhan ÇETĠN
December, 2008
This endevour intailed computer assisted and conventional education, 5th grade students were given a unit on „Recognize Our Region‟ which outlined the achievments in the meaning of Tuourism subjects and social science was examined.
An examinational experiment was conducted during the eduational year of 2007 and 2008, this examination was concluded at Ankara, Keçiören, Kocatepe primary school amungst classes 5/B and 5/C with a total of 58 students. A control group monipulated Tourism subjects in conventional education, whilst the exprimental group manipulated computer assisted educational methods.
This examination was canducted as an initail test and final test with an experimental patern. The result of this exammination in „Recognizing Our Region‟ was an assembly of a success test, initial and final test.
ix
The analysis of the result was cunducted with the assistance of SPSS 13.0 packet programe related samples T. test and unrelated T. tests were used during the analys of the results. The statistical evaluations are as follows.
According to the findings, it can be said that computer assisted education is more effective than conventional education on achievement of educational method.
Key words: Social sciences education, Computer assiated teaching method, tourism value of Turkey, education of tourism
x
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa No
JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ONAY SAYFASI ………....iii
ÖNSÖZ………...iv ÖZET………..………....vi ABSTRACT……….viii ĠÇĠNDEKĠLER………...x KISALTMALAR LĠSTESĠ………...xıv TABLOLAR LĠSTESĠ ………....xv FOTOĞRAFLAR LĠSTESĠ………....xvi I.BÖLÜM GĠRĠġ 1.1) Problem Durumu ………...1
1.2.) Araştırmanın Problem Cümlesi………....4
1.2.1) Araştırmanın Alt Problemleri………....5
1.3) Araştırmanın Amacı………..5
1.4) Araştırmanın Önemi………...7
1.5) Araştırmanın Sayıltıları- Varsayımları………...………...8
1.6) Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları………...………....8
1.7) Tanımlar………...………..9
1.8) Ġlgili Araştırmalar………...………...11
II. BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE 2.1) Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Temel Kavramlar………....…16
2.1.1) Sosyal Bilimlerin Tanımı………...………....18
2.1.2) Sosyal Bilgilerin Tanımı………...……….19
2.1.3) Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi……….………....20
2.1.4) Sosyal Bilgiler Programı………...21
2.1.5) Sosyal Bilgiler Öğretimi………....23
xi
Sayfa No
2.1.5.2) Sosyal Bilim Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi ………...24
2.1.5.3) Yansıtıcı Ġnceleme Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi………..24
2.1.6) Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amacı………..25
2.2) Yöntem Nedir?...26
2.2.1) Yöntem seçimini etkileyen faktörler………...………..27
2.2.1.1) Öğrenci Sayısı………...27
2.2.1.2) Zaman………...……...28
2.2.1.3) Fiziki Ortam ………...…...28
2.2.1.4) Ders araç ve gereçleri………...……...28
2.2.1.5) Konunun Özelliği………...……….28
2.2.1.6) Maliyet………… ………...28
2.2.1.7) Öğretmenin Yönteme Yatkınlığı ………...………...29
2.2.1.8) Öğrenci Seviyesi………...………...29
2.2.2) Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılan Yöntemler ………...29
2.2.2.1) Anlatım Yöntemi ………...…………...29
2.2.2.2) Soru Cevap Yöntemi……….……… .31
2.2.2.3) Tartışma Yöntemi ….………..33
2.2.2.4) Problem Çözme Yöntemi……….………...34
2.2.2.5) Gösterip Yaptırma Yöntemi………....36
2.2.2.6) Örnek Olay Yöntemi………...37
2.2.2.7) Gezi-Gözlem Yöntemi……….38
2.2.2.8) Bilgisayar Destekli Öğretim Yöntemi………...………..40
2.3) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojisi………..41
2.4) Bilgisayarın Eğitim Alanında Kullanımı……….………....41
2.5) Bilgisayarın Öğretim Alanında Kullanımı ……….…....43
2.6) Bilgisayar Destekli Öğretim ………...45
2.6.1) Bilgisayar Destekli Öğretimin Amaçları ………..47
2.6.2) Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları………47
2.6.3) Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları ………...48
xii
Sayfa No
2.6.5) Bilgisayar Destekli Öğretimin Başarıya Ulaşmasını
Etkileyen Faktörler………. 49
2.7) Bölgemizi Tanıyalım 2.7.1)Turizm ve turizm ile ilgili kavramlar ……...……….50
2.7.2) Turizmin Önemi………...………...53
2.7.3) Turizmin Başlıca Özellikleri……...………..53
2.7.4) Turizmin Türleri ………...……….54 2.7.4.1) Sağlık Turizmi………..……...………....55 2.7.4.2) Sosyal Turizmi………..………...55 2.7.4.3) Kış Turizmi ………...…………..56 2.7.4.4) Dini Turizmi………..………...56 2.7.4.5) Yat Turizmi………..………57 2.7.4.6) Av Turizmi………..………58 2.7.4.7) Eğlence Turizmi……….……….58
2.7.5) Ġç Anadolu Bölgesinin turizm değerleri……….………...59
2.7.6) Karadeniz Bölgesinin turizm değerleri ………..………...62
2.7.7) Doğu Anadolu bölgesinin turizm değerleri……….………..65
2.7.8) Akdeniz Bölgesinin turizm değerleri………..………...67
2.7.9) Ege Bölgesinin turizm değerleri…………..………..69
2.7.10) Güneydoğu Anadolu bölgesinin turizm değerleri…………..……….71
2.7.11) Marmara Bölgesinin turizm değerleri………...………..72
III. BÖLÜM YÖNTEM 3.1) Araştırmanın Modeli ………...………75
3.2) Araştırmanın Evreni ve Örneklemi………..………...……….75
3.3) Deneysel Desen………..……….76
3.4) Ġşlem Basamakları………...………... 76
xiii
Sayfa No
3.6) Öğretme Yönteminin Uygulanması………...………..79
3.7) Uygulama Aşamaları………...…79
3.8) Verilerin analizi ve kullanılan istatistiksel işlemler………..………..80
IV. BÖLÜM BULGULAR VE YORUM 4.1) Kontrol grubu ön test ile son test sonuçlarına ait bulgular ve yorumlar………..………..81
4.2) Deney grubu ön test ile son test sonuçlarına ait bulgular ve yorumlar………...82
4.3) Deney grubu ön test ile kontrol grubu ön test sonuçlarına ait bulgular ve yorumlar……….83
4.4) Deney grubu son test ile kontrol grubu son test sonuçlarına ait bulgular ve yorumlar………...83 V.BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERĠLER 5.1) Sonuçlar ………...……….…..85 5.2) Öneriler …………...………....87 KAYNAKÇA……….………....89 EKLER ………...100 EK 1: Başarı Testi ………101
EK 2: Deney grubunun ön test ve son test sonuçları ………...109
EK 3: Kontrol grubunun ön test ve son test sonuçları………. 110
EK 4: Kullanılan sunumun ekran tasarım örnekleri …………...……….111
EK 5: Ġzin belgeleri ………...………...125
xiv
KISALTMALAR LĠSTESĠ
BDE : Bilgisayar Destekli Eğitim BDÖ : Bilgisayar Destekli Öğretim MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
xv
TABLOLAR LĠSTESĠ
Sayfa No
1.Tablo: Sosyal Bilgiler Ġçinde Yer Alan Disiplinler………..………..20 2.Tablo: Çalışmanın Deneysel Deseni………...…76 3.Tablo: Kontrol Grubunun Ön Test- Son Test Sonuçlarının Ġstatistiksel
Analizi………..82 4.Tablo: Deney Grubunun Ön Test- Son Test Sonuçlarının Ġstatistiksel
Analizi………...…82 5.Tablo: Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Ön Test Puanlarına Ġlişkin
T Testi………..…83 6.Tablo: Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Son Test Puanlarına Ġlişkin
xvi
FOTOĞRAFLAR LĠSTESĠ
Sayfa No
Fotoğraf 1. Sağlık Turizmi Yapılan Turistik Gezi Alanları………...55 Fotoğraf 2. Sosyal Turizmin Yapıldığı Doğal Bir Ortamdan Görünüş……….56 Fotoğraf 3. Kış Turizmin Yapıldığı Doğal Güzelliklerden Görünüşler………….…56 Fotoğraf 4. Dini Turizmin Yapıldığı Turistik Gezi Alanları……….57 Fotoğraf 5. Yat Turizmin Yapıldığı Yerlerden Örnekler………...58 Fotoğraf 6. Toros Dağlarında En Fazla Avlanan Hayvan Türlerinden Birisi Olan Yaban Keçisi………...………...……….58 Fotoğraf 7. Rafting Bakımından Önemli Bir Turizm Aktivitesine Sahip Olan Çoruh Nehrinden Bir Görünüş.. ……….59
I BÖLÜM
GİRİŞ
Bu bölümde araştırmanın amacı, araştırmanın örneklemi, araştırmanın önemi, araştırmanın sayıltıları, araştırmanın sınırlılıkları, araştırmanın problemi, araştırmanın alt problemleri ve tanımlar üzerinde durulacaktır.
1.1) Problem Durumu:
Eğitim, bireyin davranışlarında, kendi yaşantıları yoluyla istendik yönde değişiklikler meydana getirme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu süreçte bireyde oluşan ve kalıcı izler bırakan davranış değişikliği de öğrenmedir. Yani öğrenmenin olabilmesi için nispeten kalıcı olması şarttır. Bu kalıcılığı sağlayabilmek için de öğrenmenin planlı olması gerekir
Öğrenmenin planlı bir şekilde gerçekleşebilmesi için bir eğitim programına ihtiyaç vardır. Eğitim programı, öğrenciye okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları bütünüdür (Demirel, 1999: 5).
Bir eğitim programı hedefler (kazanımlar), içerik, eğitim durumları ve değerlendirme olmak üzere 4 temel öğeden oluşur.
Eğitim programının ilk unsuru olan kazanımlarla; yetiştireceğimiz insanda bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikteki istendik özellikler belirlenir (Ertürk, 1974: 4). “Niçin Öğretiyoruz?” sorusuna cevap çevrildiğinde bir hedef oluşturulduğu anlaşılır. Bu hedefe bağlı olarak; nelerin, hangi konuların öğretileceği hususunda, “Ne Öğretelim?” sorusuna cevap verildiğinde programın ikinci öğesi olan içerik belirlenmiş olmaktadır. Bu içerik konularını öğrencilere aktarabilmenin yolu ise öğretim yöntem ve tekniklerinden, yani programın üçüncü öğesi olan eğitim durumlarından yararlanılarak sağlanır. Bu
eğitim durumlarının, içeriği öğrenciye aktarıp aktaramadığı, programın son öğesi olan değerlendirme basamağında görülebilmektedir.
Strateji, yöntem ve tekniğin, kazanım ve davranışın düzeyine göre seçilmesinde önemli olduğu kadar, bunların ilkelerine göre ders öğretimi ortamında uygulanması önem taşır. Onun için iyi veya kötü yöntem yoktur, iyi veya kötü uygulama vardır (Tan, Kayabaşı, Erdoğan , 2003: 42).
Öğretim yöntemi, öğretimde amaçlara ulaşabilmek için, uygulanacak tekniklerin, işlenecek konunun, araç-gereç ve kaynaklarının bir bütünlük oluşturacak şekilde örgütlenerek hizmete sunulmasında izlenecek bir öğretme yoludur. Kullanılacak öğretim yöntemi ve tekniğiyle hedeflere ulaşma açısından çok önemlidir. Çünkü eğitim programının başarısında içerik kadar, kullanılacak olan öğretim yöntem ve tekniklerinin de önemi vardır. Bazıları içeriği çok önemli bulup, öğreteceği bir konuyu iyi bilen bir öğretmen, yöntemle ilgili bilgi ve beceriyle ihtiyaç duymayacağını iddia etse bile, buna katılmak mümkün değildir (Bilen, 2002: 73).
Öğretimde “Nasıl öğretelim?” sorusu, öğretimin şeklini ve yöntemini ifade eder. Yöntem, kazanıma ulaşmak için izlenen yol anlamını ifade eder. Öğretimde yöntem, bizi kazanımlara ulaştırmayı kolaylaştıran ve kazanımları öğrencilere aktarmada etkisi en fazla olan öğedir. Seçilen yöntemler, kazanım ve içeriğe uygunsa öğretimin kalitesi artmaktadır.
Günümüzde öğrenci merkezli yaklaşımın giderek yaygınlaşması, öğrencinin öğretimde aktif katılımı sağlanmış, öğretmenlerin ise rehber olarak öğretime katılması amaçlanmıştır. Bu anlayışla merkezde öğrencinin olması, öğrencinin isteklerini, öğrencinin düzeyini karşılamasına yarar sağlar. Öğrencinin merkezde yer alması öğretimi daha canlı tutar, daha aktif katılımı sağlar.
Öğretmenin merkezde yer aldığı geleneksel anlatım, öğrencilerin öğrenmesinde etkili olmazken, öğrenci merkezli yaklaşımdan hareketle, öğretimi verimli kılmada kullanılan en önemli yöntemlerden biri de bilgisayar destekli
öğretim yöntemidir. Bu öğretim yönteminde öğrencilerin sadece sözel ifadelere bağlı olarak öğrenmeyi gerçekleştirmeden görsel, işitsel ifadelere de yer vermesi öğrenmeyi daha kalıcı, daha etkili hale getirmektedir. Kısaca tanımlamak gerekirse bilgisayar destekli öğretim yöntemi; öğrencilerin planlı, programlı öğrenme materyalleri ile konuları somutlaştırarak, gerektiğinde öğrencilerin hızlarına göre tekrar fırsatı sağlayan ve bilgisayar kullanarak etkileşimde bulunduğu bir öğretim yöntemidir.
Öğrenci, hangi yöntemle öğrenmeyi gerçekleştirse de bir düşünme sürecinden geçmek zorundadır. Ancak öğrenme düzeyi, kullanılan yönteme göre değişecektir. BDÖ, öğrenme sürecinde öğrencinin aktif ilgisini özellikle teşvik eder.
Bilgisayarlar, öğretime grafiklerle, seslerle, resimlerle, canlandırmalarla, geri bildirimlerle çeşitlilik, canlılık ve kaliteyi getirir. Bu şekilde, öğrenme çok boyutlu hale gelerek öğrencilere değişik faydalar da sunmuş olacaktır. Bu faydaları şöyle özetleyebiliriz.
Etkileşimli ve bireysel öğrenme vardır
Öğrencinin bilimsel düşünme yeteneğini geliştirir Konular kısa sürede daha sistemli işlenir
Görsel-işitsel sembollerle kalıcı izli öğrenmeleri artırır Her öğrenciye istediği kadar tekrar olanağı verir.
Bilgisayar destekli öğretim yönteminin az kullanılmasında, öğretmenlerin genel yöntem bilgisi eksikliklerinin olmasının yanında, söz konusu yöntemin uygulanmasında bir takım zorlukların da önemli bir payı vardır. Çünkü bilgisayar destekli öğretim yöntemi;
BDÖ uygulaması, sistemi için gerekli bilgisayar donanımları ve yazılım programlarının pahalı olmasından dolayı maliyet ister
Bir yazılım ne kadar iyi olursa olsun eğitim programıyla uyumlu değilse öğretim açısından yarar sağlamaz
BDÖ ortamında öğrencilerin arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle iletişimlerini azaltır
Bütün bu zorluklar önemli olmakla birlikte bu konuda asıl sorun, öğretmenin bu yöntemi etkili bir biçimde uygulayacak bilgiye ve deneyime sahip olmaması meselesidir. Bu sorun çözülmeden de diğer zorlukları aşmak mümkün olmamaktadır.
Sosyal bilgiler dersinin müfredatında eskiye göre daha güncel konuların yer almasıyla birlikte öğrenciler için ilgi çekici bir ders halini almıştır. Güncel ve görsel unsurların fazlaca yer aldığı sosyal bilgiler dersi; sözel ifadelerle, anlatım yöntemiyle sınırlı kalması sonucu tam olarak öğrenilmemekte ve görselleştirilmediği için de kalıcı olmamaktadır.
Bilgisayar destekli öğretim yöntemi, son zamanlarda MEB yönetmeliklerinde yer alan bir yöntem olmasına rağmen maalesef bilgi eksikliğinden dolayı yeterince uygulanmıyor. Uygulama yapılan okullarda da bilinçli bir şekilde yerine getirilemiyor. Bu yöntemin ne kadar faydalı olduğu bilinmesine rağmen, öğretmenler yeterince kullanmıyorlar.
Bu ifade edilen gerekçeler sebebiyle, böyle bir araştırma yapmaya karar verilmiştir. Bu araştırmayla sosyal bilgiler öğretiminde bilgisayar destekli öğretim yöntemi ile geleneksel yöntem arasındaki farklar ve bilgisayar destekli öğretim yönteminin yararları ortaya konulacaktır.
1.2)Araştırmanın Problem Cümlesi
İlköğretim birinci kademe 5. sınıf sosyal bilgiler dersi, “Bölgemizi Tanıyalım” ünitesinde yer alan turizm kavramlarının ve değerlerinin, bilgisayar destekli öğretim yöntemi ile sunulmasının öğrenci başarısını artırmadaki rolü nedir?
1.2.1)Araştırmanın Alt Problemleri
1. Kontrol grubunun ( Geleneksel yöntem) ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
2. Deney grubunun ( Bilgisayar destekli öğretim yöntemi) ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
3. Bilgisayar destekli öğretim yönteminin yapıldığı deney grubu ile geleneksel yöntemin uygulandığı kontrol grubunun ön test sonuçları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
4. Bilgisayar destekli öğretim yönteminin yapıldığı deney grubu ile geleneksel yöntemin uygulandığı kontrol grubunun son test sonuçları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
1.2)Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, ilköğretim sosyal bilgiler eğitimi ve öğretiminde bilgisayar destekli öğretim yönteminin, öğrenci başarısı üzerine etkisini ve geleneksel yöntemle karşılaştırmasını belirlemek ve ortaya çıkan sorunlara çözüm önerileri koymaktır.
İlerleyen teknolojik gelişmeler sayesinde bireyin öğrenmesinin ezberden kaçınılarak, görsel-işitsel materyallerle desteklenerek, bireyin sadece kendi çevresini değil tüm dünya hakkında bilgi edinmesini sağlamaktır. Teknolojik gelişmelerin yanı sıra turizmin gelişmesinde yarar sağlayan diğer bir konu da seyahat edenler tarafından çevresindekileri teşvik etmesi, bunun sonucu olarak insanlar hem dinlenme ihtiyacını giderir, hem de farklı kültürlerle karşılaşır ve yeni yerler görme arzusu doğar.
Bu araştırmada, ilköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersine yer alan turizm konularının öğretiminde karşılaşılan kavramsal algıların belirlenmesi ve bu yanılgıların ortaya çıkarılmasında etkili olan başlıca faktörlerin saptanması, bu
noktada yapılandırmacı yaklaşıma göre oluşturulmuş öğretim programının öngördüğü uygulamaların etkililiğinin sorgulanması amaçlanmıştır.
Araştırmada “insanlar, yerler ve çevreler” öğrenme alanı kapsamında bulunmuş olan insanın çevresi ile etkileşimi, bu etkileşim sonucunda ezber bilgilerden çok, kendi düşüncelerinden yola çıkarak, kendi beceri ve değerleri kullanarak insanın çevresiyle olan etkileşiminin neden ve sonuçlarının ortaya konulması, insanın çevresindeki değerlerini görebilmesi, yaşamındaki önemini kavrayabilmesi amaçlanmaktadır. İlköğretim 4 ve 5. sınıflardaki öğrenciler insanlar, yerler ve çevreler öğrenme alanıyla, yaşadıkları yeri tanıyacaklar, bu yer ile ilgili nasıl, neden, nerede ve gelecekte ne olabilir sorularına yanıt arayacaklardır. Yaşadıkları yeri çeşitli ifadelerle tanımlayabilecekler, yaşadıkları yerde beşeri ve doğal çevre kavramlarının anlamlarını arayacaklardır. İnsanın yaşadıkları yerde üstlendiği rolü sorgulayıp, aynı zamanda çevreye duyarlı olmayı, çevrenin önemini ve çevreyi korumanın sadece kendileri için değil, toplum ve gelecekteki kuşaklar için de önemli olduğunu kavrayacaklardır.
Yaşadıkları yeri tanıyıp, tanımladıktan sonra, aslında yaşadıkları yere benzeyen ortak bazı özelliklere sahip olan daha geniş ama etkileşim içinde olunan bölgeyi tanıyacaklardır. Burada özellikle benzerlik ve farklılık kavramının önemini fark edeceklerdir.
Öğrencilere bu öğrenme alanında verilmek istenen coğrafi kavramlardan yola çıkarak, turizm konularının öğrenilmesi ve uygulanan yöntem teknikler sonucunda ortaya çıkacak sorunların belirlendiği bir değerlendirme yapılacaktır. Bu konunun teorik olarak ele alınması ve uygulama durumlarının araştırılması sosyal bilgiler öğretimine katkılar sağlayacaktır.
Bilgisayar destekli öğretim yönteminin sosyal bilgiler derslerinde uygulanma durumu hakkında yapılacak bir alan araştırması, hizmet içi eğitim planlamalarında, planlayıcılara, öğreticilere ve yöneticilere yol gösterecektir.
1.4)Araştırmanın Önemi
Sosyal bilgiler, bireyin toplumsal var oluşunu gerçekleştirebilmesine yardımcı olmak amacıyla; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimleri ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtan, öğrenme alanlarının bir ünite ya da tema altında birleştirilmesini içeren; insanın sosyal ve fiziki çevresiyle etkileşiminin geçmiş, bugün ve gelecek bağlamında incelendiği; toplu öğretim anlayışından hareketle oluşturulmuş bir ilköğretim dersidir (MEB, 2005: 46).
Hayatımızda yer alan her şeyin sosyal bilgilerle ilgisi olduğunu anlıyoruz. Sosyal bilgiler dolaylı ya da doğrudan yaşamımızın her alanına bir şekilde girmektedir. Bu bakımdan ülkemizde sosyal bilgiler öğretimine önem verilmeli ve genç nesillerimizin yeterince bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu araştırmayı yaparken öğrencilerin, sosyal bilgiler dersinde daha aktif ve daha objektif nasıl derse katılması gerektiğini, öğrencilere dersi sevdirerek onların bilgilerinin kalıcılığını hangi öğretim etkinliğiyle sağlanması gerektiği, merak duygusunun gelişmesinin bilgisayar destekli öğretim yönteminin sosyal bilgiler öğretimdeki yeri ve önemi değerlendirilmeye, belirtilmeye çalışılmıştır.
Öğrencilerde var olan merak duygusu bununla birlikte gözlem becerisinin gelişmesine yardımcı olur. Dikkatlerini belli bir olay veya olguya yoğunlaştırarak, olay ve olguların farkına varır ve çevrelerindeki olayları algılayarak daha etkin öğrenirler. Olayların içinde olarak ve yaşayarak öğrenirler. Aynı zamanda, gözlem becerisi gelişmiş bir öğrenci; araştırma, katılım, karar verme, rol oynama, drama ve problem çözme gibi becerilerini de kolayca geliştirebilir.
Sosyal bilgiler programı, bireyin kendinden yola çıkarak yaşadığı topluma ve dünyaya kabul edilebilir bir anlam yükleyebilmesinin yollarını belirlemeye çalışmaktadır. İnsan ya da kendine, hayata ve dünyaya verdiği anlamı “dil” aracılığıyla yapılandırır, ifade eder ve başkalarıyla yine dil ile paylaşır.
Bu araştırmada öğrencilerin turizm kavramının ne olduğunu, öğrencilerin turizm konularına yaklaşımlarının nasıl olduğu, çevrelerindeki turistik yerlerin farkında olup olmadıklarını, turizmi etkileyen faktörlerin neler olduklarını, öğrencilerin kendi yaşantılarında turizm konularının yer alıp almadığının farkına varmasının önemi kavratılacaktır.
1.5) Araştırmanın Sayıltıları/ Varsayımları
Bu araştırmada aşağıdaki sayıltılardan hareket edilmiştir.
1. Araştırma için seçilen örneklem, evreni temsil edecek niteliktedir.
2. Araştırma ilköğretim 5 sınıf sosyal bilgiler dersi “bölgemizi tanıyalım” ünitesindeki turizm konularının öğretiminde bilgisayar destekli öğretim yöntemi ile işlenmesinin öğrenci başarısındaki bir önem taşıyacağı varsayımına dayanmaktadır.
3. Uygulama sırasında kullanılan ölçme araçları konusunda başvurulan uzman kanıları yeterlidir.
4. Deney grubu ve kontrol grubu öğrencileri arasında başarı puanlarını etkileyebilecek bir etkileşim bulunmamaktadır.
5. Başarı testini yanıtlayan öğrencilerin ciddiyetle ve objektif bir şekilde cevap verdikleri kabul edilmiştir.
1.6)Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları
Bu araştırma da;
1. Araştırmanın evreni, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilköğretim okullarının birinci kademesinde öğrenim gören 5. sınıf öğrencileri ile sınırlı tutulmuştur. 2. Araştırmanın örneklemi 2007- 2008 eğitim – öğretim yılının birinci
döneminde Ankara - Keçiören Kocatepe İlköğretim Okulu’nun iki ayrı sınıfında( 5- B / 5- C ) öğrenim gören 60 öğrenciyle sınırlandırılmıştır.
3. Sosyal Bilgiler 5. sınıf programı “ İnsanlar, Yerler ve Çevreler” öğrenme alanında yer alan “Bölgemizi Tanıyalım” ünitesi ile sınırlandırılmıştır.
4. Veri toplama araçları, “Bölgemizi Tanıyalım” konu başarı testi ile sınırlı tutulmuştur.
5. İlköğretim okulları sosyal bilgiler dersi konuları ile ilgili olarak, piyasada mevcut ders yazılımları ve araştırmacının kendisi tarafından hazırlanan Powerpoint sunusu ile sınırlıdır
1.7) Tanımlar
Bilgisayar Destekli Öğretim Yöntemi: Bilgisayarın, sistem içine programlanan dersler yoluyla öğrencilere bir konu ya da kavramı öğretmek ya da önceden kazandırılan davranışları pekiştirmek amacıyla kullanılmasıdır (Yalın, 2006: 65).
Değer: Bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlardır (Özgüven, 1999).
Deneysel Yöntem: Belirli bir değişkenle ilgili olan sonucu etkileyebilecek koşulların, deneyci tarafından kontrol edildiği bilimsel bir yöntemdir. ( Güney, 1998: 70).
Eğitim Programı: Öğrenciye okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları bütünüdür (Demirel, 1996: 5).
Eğitim Teknolojisi: İletişim devriminin yarattığı, öğretmen, kitap ve yazı tahtası yanında öğretimsel amaçlar için kullanılabilecek iletişim araçları. Daha etkili bir öğretim sağlamak için, öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı insan ve maddi kaynakları birlikte kullanılarak, öğrenme ve öğretme süreci bütününü belirli özel hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir (Yalın, 2006: 4).
Eğitim: Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1979: 12).
Geleneksel Yöntem: Öğretmenin anlatma ve açıklamalarının ağırlık taşıdığı, yapılan anlatım ve açıklamalara ilişkin olarak öğretmenin öğrencilere sorular yönelttiği ve cevapların istendiği bir yöntemdir (Hızal, 1992: 56).
Gözlem: Belirli bir konu veya gerçeği anlamak için onun kendiliğinden ortaya çıkan çeşitli belirtilerini izleme, veri toplama işidir. (Güney, 1998: 120).
İlköğretim: Örgün eğitimin, okuma yazmayı, aritmetiği öğreten, iyi bir yurttaş olmak için gerekli bilgileri veren, bilgi ve beceri kazandıran, temel eğitim veren ilk basamağıdır (Püsküllüoğlu, 1999: 801).
Kavram Öğrenme: Uyaranları belli kategorilere ayırarak, zihinde bilgiler oluşturmadır. Yeterli bir öğrenmede bu bilgilerin davranışlarıyla bütünleşmesi öngörülür (Ülgen, 2001: 109).
Kavram: İnsan zihninde anlamlı hale gelen farklı obje ve olguların değişebilen ortak özelliklerini temsil eden bir bilgi yapısıdır (Ülgen, 2001: 100).
Öğrenci Merkezli Eğitim: Öğrencilerin ilgilerini, isteklerini, becerilerini ve ihtiyaçlarını dikkate alacak biçimde, öğretim yaşantılarının düzenlenmesidir (Vural, 2004: 49).
Öğretim Stratejisi: Öğretimin, hedeflere ulaşmak amacı ile örgütlenmesinde izlenen yoldur (Fidan ve Erden, 1993: 183).
Öğretim: Bireyde davranış değişikliğinin okulda planlı ve programlı bir şekilde yapılması sürecedir (Demirel, 2000: 8).
Ön Test: Öğretmenin öğreteceği ünite ve konularda öğrenciler öğrenime başlamadan verdiği test.
Son Test: Öğretmenin sınıfta ele alıp bitirdiği konuyu kapsayan konu bitiminde öğrencilere verdiği testtir.
Sosyal Bilgiler: Sosyal Bilgiler, bütün çeşitlikleriyle yeryüzüne bağlı olayları tanıtan, bunların çıkış sebeplerini açıklayan, vatandaşlık hak ve ödevlerinin, sorumluluklarının neler olduğunu belirten kısaca insan ve onun sosyal ve fiziki çevresiyle geçmişte, günümüzde ve gelecekteki etkileşimini ortaya koyan bilgilerdir (Dönmez, 2003: 32).
1.8)İlgili Araştırmalar
Bu bölümde İlköğretim Sosyal Bilgiler dersinde turizm konularının öğretimine ve ilköğretim 5.sınıflara ilişkin yapılmış olan doktora, yüksek lisans ve kitap başta olmak üzere benzeri yayınlara yer verilecektir. Bu bölümün amacı, çalışmaya kaynak olan, çalışmanın yararlı olan yönlerini ortaya koyan, çalışmanın geçerliliği ve güvenirliliği konusunda yardımcı olacak çeşitli çalışmalara yer vermektedir. Bu çalışmalar araştırmanın önemini artırırken, çalışmanın yürütülmesine de kılavuzluk etmektedir.
Açıkgöz (2006) , “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Gezi-Gözlem ve İnceleme Yönteminin Etkinliğin İncelenmesi” adlı yüksek lisans çalışmasında, sosyal bilgiler derslerinde hangi yöntemlerin kullanıldığına ve yapmış olduğu çalışmasında bu yöntemin etkisinin önemli sonuçlara ulaşılmasını ve sosyal bilgiler programı üzerinde durarak sosyal bilgiler öğretimi konusunda öneriler sunulmuştur. Bu araştırmada veriler, İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler dersinde işlenen “Anadolu Selçuklu Devleti’nde Kültür ve Uygarlık” konusunu kapsayan başarı testiyle toplanmıştır.
Aksu (2002) “Bilgisayar Destekli Öğretim Etkinliklerinin İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi Erişilerine Etkisi.” adlı çalışmasında, bilgisayar destekli öğretim yöntemiyle desteklenerek sosyal bilgiler dersini alan deney grubundaki öğrencilerin, geleneksel yöntemle ders gören kontrol grubundaki öğrencilerden daha başarılı olduklarını tespit etmiştir. Bununla birlikte öğrencilerin bilgisayar destekli öğretim ile derse severek katıldıkları, derste yapılan etkinliklere kısa sürede alıştıkları ve bunları kolaylıkla yapabildiklerinin gözlemlerini çalışmasında yer vermiştir.
Aldağ (1992) tez çalışmasında, turizmin ekonomik kalkınma hareketinde yerini alabilmesi için 3 önemli unsurun eğitimine ihtiyaç bulunduğunun ve bu unsurların ilkinin turizm konusunda halkın eğitilmesi gerektiğini savunmaktadır. Ayrıca bu konuda topyekün turizm eğitim seferberliğine ihtiyaç olduğundan bahsederek bunun gerçekleşmesinin ilk, orta, lise ve dengi okullarda programlara yer verilmesi gerektiğini savunmaktadır
Aral (2006) , “Anaokuluna Devam Eden 6 Yaş Grubundaki Çocukların Kavram Gelişiminde Bilgisayar Destekli Öğretimin Etkisinin İncelenmesi” projesinde, deney ve kontrol grubu oluşturularak uygulanan bilgisayar destekli öğretimin yararlarından bahsedilmiştir. Bilgisayar destekli eğitim programlarından, BDE’ de öğretmenin rolünden ve bilgisayar kullanırken dikkat edilmesi gereken noktaları bu çalışmasında belirtirken öğrenme ve gelişim alanları üzerinde de etkisinin neler olduğu araştırılmıştır.
Çelikkaya (2002) ,”İlköğretim I. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Coğrafya Konularının Öğretimi” adlı yüksek lisans çalışmasında sosyal bilgiler derslerinde coğrafya öğretiminin önemine yönelik araştırma yapılmıştır. Sosyal bilgiler derslerinde coğrafya konularının nasıl öğretilmesi gerektiği, coğrafya öğretiminde kullanılan ve kullanılabilecek yöntemlere, öğrencilerin coğrafya öğretimi sonucunda kazanacağı davranışlara ve ilköğretim 4. ve 5. sınıf coğrafya konularının genel
amaçları üzerinde durularak özel amaçları da ayrıntıları ile araştırma kapsamına alınmıştır.
Hücüptan ( 2006 ) , “Bilgisayar Destekli Öğretimin 6 sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğrenci Başarısına Etkisi” adlı tez çalışmasında bilgisayara teknolojisinin eğitime girmesi ile başlayan dönemde bilgisayarlardaki gelişmelere paralel olarak bilgisayarın eğitim ve öğretime katkısının hızla geliştiğini belirterek, sosyal bilgiler dersinin de bireyin kendisini ve çevresini tanımasında önemli bir ders olduğunu savunmuştur. Bu nedenle de çalışmasında sosyal bilgiler öğretiminde bilgisayar destekli öğretimin etkisinin önemini vurgulamıştır. Ayrıca sosyal bilgiler dersinin okutulmasında tarih, coğrafya, vatandaşlık ve insan hakları konuları üzerinde de durulmuştur. Deneysel özellikli bu çalışmada, öğretimi yapılan “Coğrafya ve Dünya’ mız – Türkiye Tarihi” üniteleri, Sosyal Bilgiler dersinin konuları arasından bir ünite Coğrafya dersinden, diğeri Tarih dersinden olmak üzere seçilmiştir. Bu ünitelerle ilgili test geliştirilmiş, basarı testi geliştirirken güvenirlilik testi için Iteman test analiz programı ve KR-20 güvenirlilik testi uygulanmıştır.
Köroğlu (2006) , “İlköğretim I. Kademe 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinin Öğretimi İle İlgili Sorunlar” adlı çalışmasında ilköğretim sosyal bilgiler programının değişmesi ile birlikte sosyal becerileri kazandırarak toplumsallaşmasını sağlamak ve onları iyi bir vatandaş olarak yetiştirmenin önemi vurgulanmıştır. Milli Eğitimin genel amaçları ve sosyal bilgiler dersinin amaçları üzerinde durularak beceri, değer ve kavram öğretiminin üzerinde durarak kullanılabilecek yöntemlere, öğrencilerin bu çalışmalar sonucunda kazanacağı davranışlara ve sorunlara değinilmiştir. Bunun yanı sıra sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan araç-gereçlerin önemi üzerinde durularak sosyal bilgiler öğretiminde ölçme ve değerlendirme konularına değinilmiştir. Yapılan ölçme ve değerlendirmeler sonucunda da öneriler sunulmuştur.
Kuş (2006) tez çalışmasında, ilköğretim 7.sınıf sosyal bilgiler dersi Karadeniz Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi konularını belirleyerek Bilgisayar Destekli Öğretim yönteminin, öğrenci başarısı üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Bilgisayar destekli öğretim ve geleneksel yöntemin ders konularının, öğrenci başarısı üzerinde
farklılıklar ortaya çıkartılmış. Ayrıca, sosyal bilgiler dersine karşı öğrencilere tutum ölçeği uygulanarak farklılıklarda ortaya çıkartılmıştır. Bilgisayar destekli öğretimin öğrenci başarısına etkisini tespit etmek amacıyla, araştırmacı tarafından geliştirilen basarı testi uygulanmıştır.
Paş ( 2004 ) , “İlköğretim Beşince Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Cumhuriyete Nasıl Kavuştuk Ünitesinin Öğretiminin Programlandırılmış Öğretime Göre Değerlendirilmesi” adlı yüksek lisans çalışmasında sosyal bilgiler öğretimi ve öğrenme-öğretme stratejileri üzerinde durulmuş olup öğrenme-öğretme yöntem ve teknikleri belirtmiştir. Bu araştırmanın amacı geleneksel yöntemin etkisinin 5 sınıf sosyal bilgiler dersinde başarı düzeyinin programlandırılmış öğretime göre daha başarısız olduğunu savunularak çözüm önerileri sunulmuştur. Verilerin analizinde ortalama, standart sapma, “t” testi ve “t” standart puanı kullanılmıştır.
Sagar (2007 ) , “İlköğretim II. Kademe Sosyal Bilgiler Derslerinde Coğrafya Konularının Öğretimi: Problemler-Öneriler” adlı yüksek lisans çalışmasında öğretmenlere anket uygulanarak sorunların belirlenmesin de ve bu sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur. Coğrafya öğretimine ilişkin materyaller ve kullanım alanları belirtilmiştir. Coğrafyanın içerisinde yer alan turizm konularının öğretiminde de bu materyallerin kullanılmasında bir yol göstermiştir. Sosyal bilgiler dersinde coğrafya dersinin yeri ve öneminden bahsedilen bu çalışmada öğretmenlere uygulanan anket sonuçlarına göre de önerilerde bulunulmuştur.
Sönmez (2006) , “İlköğretim Sosyal Bilgiler 7. Sınıf Karadeniz Bölgesi Konusunun Görsel Araç- Gereçlerle Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisinin Değerlendirilmesi” adlı yüksek lisans tez çalışmasında görsel araç- gereç kullanımı ile geleneksel öğretim yöntemi karşılaştırılarak, ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin “Karadeniz Bölgesi” konusunu anlamalarına ve sosyal bilgiler dersindeki başarılarına etkisi incelenmiştir. Araç- gereç türleri üzerinde durularak bunların sosyal bilgiler öğretimi üzerinde durulmuştur. Bu araştırmada veriler İlköğretim 7.sınıf Sosyal Bilgiler dersinde işlenen “Karadeniz Bölgesi” konusunu kapsayan başarı testiyle toplanmıştır.
Tay (2007) , “Sosyal Bilgiler Öğretimi Kapsamında İlköğretim Öğrencilerinde Nedensellik Kavramının Gelişimi” doktora çalışmasında sosyal bilgiler öğretiminde nedensellik, bilim ve bilgi kavramları ve gelişimi üzerindeki etkiler araştırılmıştır. Nicel ve nitel veri toplama araçları hazırlandıktan sonra örnekleme alınan okulların idarecileri ile görüşülerek veri toplama araçlarının uygulanmasına geçilmiştir.
II. BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Araştırmanın bu bölümünde, sosyal bilgiler dersinin ne olduğunu, öğretimin nasıl olduğu ve sosyal bilgilerin amaçlarıyla birlikte “Bölgemizi Tanıyalım” ünitesinde yer alan turizm konuları ayrıntılı olarak incelenmiştir.
2.1) Sosyal Bilgiler Öğretimi Ve ilgili Temel Kavramlar
Eğitim, insanın kendi kişiliğini gerçekleştirmesinde, kendini bulmasında ve bilmesinde, yaratıcılılığının geliştirilmesinde, kısaca insan olmasında yardımını esirgemeyen, bunlar için ortam hazırlayan bir çevre etkenidir (Başaran, 1996: 103).
Demirel (2000) „e göre eğitim, bireyde kendi yaşantısı ve kültürleme yoluyla istenilen davranış değişikliğini meydana getirme sürecidir.
Günümüzde planlı ve programlı eğitim ihtiyacı kendini daha çok hissettirmektedir. Çünkü çağımızda bilim ve teknolojinin hızla ilerlemesi sonucu toplumlar arası etkileşim artmakta, herhangi bir alandaki yenilik hızla yayılmaktadır. Dolayısıyla bireylerin toplumlara etkin uyum sağlamaları için öğrenmeleri gereken davranış sayısı çoğaldığından, öğrenmeleri gereken davranış sayısı arttığı gibi aynı zamanda bazı kavramlar, ilkeler, uygulamalar bile değişikliğe uğramaktadır. Hızla değişen dünya, planlı eğitim yolu ile istendik davranışların verimli olarak kazanılmasını zorunlu kılmaktadır (Ertürk, 1991: 6).
Öğretim; okullarda gerçekleştirilen öğretme ve öğrenme faaliyetlerinin bileşkesidir. Yani öğretim, öğretme ve öğrenmeyi birlikte kapsamaktadır. Öğretim denilince neyin anlaşılması gerektiği ve şartlarının neler olduğunun bilinmesi daha önemlidir. Öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışlarının gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüne öğretim denmiştir (Varış, 1988: 13).
Öğretim; öğretmenin herhangi bir öğrenmeyi kılavuzlama veya sağlama faaliyetidir. Öğretim; eğitimin bir parçasıdır ancak öğretilen şeyler kişinin davranışlarında olumlu yönde ve kalıcı izli değişiklikler meydana geldiği zaman eğitim haline dönüşmektedir (Akyüz, 1999: 2).
Öğretim, en yeni eğitim teknolojisine ve maksada uygun araç ve gereçlere dayandırılmalıdır. Öğretim, mümkün olduğunca esaslı olmalı, tek yönlü ve pasif olmamalı, öğrenciyi de aktif şekilde devreye sokmalı, öğretenle öğrenenin karşılıklı alışverişi şeklinde yürütülmelidir. İnsan beyninin algılama mekanizmasının sırrını yavaş yavaş keşfeden psikologlar, son 50 yılda eğitime yeni kolaylıklar getirmişlerdir. Böylelikle sorularla programlı öğrenim, çok araçlı ve bilgisayarlı öğrenim, çift öğrenimli sınıflar, keşif yolu ile eğitim gibi büyük hamleler, batı dünyasına ve Japonya‟ya hızlı adımlar attırtırken, bizde bunlar ya hiç fark edilmemiş ya da ihmal edilmiştir. Eğitimciler daha çok öğrenciye, daha az zamanda, daha fazla bilgi öğretme olanağı sağlamak zorunda kalmaktadır. Bu nedenle öğrenimin daha verimli olmasını sağlayacak yeni eğitsel teknik ve yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir (Sönmez, 2006: 5).
Ülkemizde ilkokulların çağdaş eğitim teknolojisine uygun olmayan öğretme-öğrenme etkinliklerinde bulunduğunu belirtmek yanlış olmayacaktır. İlkokullarda öğrenciler pasif alıcı durumundadır ve etkin olan öğretmenlerdir. Fakat olması gereken, öğrenciyi daha aktif kılmaktır. İlköğretim kademesi diğer öğretim kademeleri ile karşılaştırıldığında, eğitim teknolojisine dayalı uygulamaların daha uygun olması gerekir. Çünkü bu kademedeki öğrenciler gelişimleri bakımından daha somut yaşantı öğrenmeleri istemektedirler. Bu yaşantılar çok anlamlı, çok araç-gereçli öğretme - öğrenme uygulamalarına yer verilmesini zorunlu kılmaktadır (Hızal, 1992: 82).
2.1.1)Sosyal Bilimlerin Tanımı
Günümüzde ve geçmişte toplumsal yaşam içinde insanın insanla, çevresi ile ve kurumlarla ilişkilerini inceleyen birçok disiplin bulunmaktadır. Bu disiplinler sosyal bilimler adı altında toplanmaktadır (Nas, 2000: 80).
Sosyal bilimler, insan tarafından üretilen gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen derin bilgiler olarak tanımlanabilir. Dolayısıyla bu alan, insan tarafından meydana getirilen gerçekle uğraşmaktadır. Diğer bir tanıma göre sosyal bilimler, insanın kendisi ve çevresiyle olan ilişkilerini inceleyen disiplinler topluluğudur. Konusu, gruplar içinde oluşan insan etkinliği, amacı ise; beşeri anlayışın gelişmesidir (Dönmez, 2003: 31).
Uçak, gemi, radyo, televizyon, vb. gibi icatlarda insan tarafından oluşturulur; fakat bu icatlar fen bilimlerinin kapsamına girer. Yalnız bu icatların kişi, kurum ve toplum arasındaki ilişkileri, etkileşimleri sonucu ortaya çıkan toplumsal olgular sosyal bilimler arasına girebilir (Sönmez, 1994: 7).
Sosyal bilimler denildiği vakit, fen, matematik, mühendislik, tıp, güzel sanatlar ve felsefe disiplinlerinin dışında yer alan ve insan ve insanın oluşturduğu olguları konu alan disiplinler akla gelmelidir. İnsani veya beşeri bilimler veya davranış bilimleri olarak da sınıflandırılan bu disiplinleri, hukuk, tarih, coğrafya, psikoloji, sosyoloji, eğitim, antropoloji, ekonomi, siyasi bilimler, dil bilim, yönetim bilimleri, sağlık, nüfus vs. olarak sayabiliriz (Dönmez, 2003: 32).
Sosyal bilimler, genel olarak, insanların, diğer insanlarla ve toplumla olan ilişkilerini inceleyen bir disiplinler topluluğudur. Sosyal bilimlerin öğretimi denildiğinde ise, eğitimin çağdaş uygarlığı zorunlu kıldığı, sosyal olgunluğu ve uyumu sağlayan ve geliştiren bir dalı anlaşılmaktadır. Bir başka deyişle, sosyal bilimler insanın insanla ve çevresiyle olan ilişkilerini inceleyen disiplinler topluluğudur (Can, Yaşar ve Sözer,1998: 34).
Her sosyal bilim, gerçeğin bir kısmını ele alıp inceler. Tarih, ulusların geçmişteki yaşamını, kurduğu devletleri, devletler arasındaki ilişkileri, yükselişi, duraklaması ve yıkılışını, oluşturduğu uygarlıkları vb. gibi olguları araştırıp inceler. Ekonomi, üretim, dağıtım ve tüketim ilişkileri ele alıp sınırlı kaynaklarla insanın sınırsız isteklerini karşılamak için kuramlar oluşturup bunları uygular, değerlendirip, geliştirir. Psikoloji, davranışların nedenlerini inceleyip açıklamaya çalışır. Bu bağlamda sosyal bilimlere, insan bilimleri ya da davranış bilimleri de denebilir (Sönmez, 1994: 7).
2.1.2 )Sosyal Bilgilerin Tanımı
Sosyal bilgiler, ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirmek amacıyla, sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgilere dayalı olarak, öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanı olarak tanımlanabilir (Erden, 1997: 8).
Sosyal bilgiler, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımlanabilir. Toplumsal gerçek denildiğinde, toplumsal yaşamı düzenleyen her türlü etkinlik akla gelebilir. İnsanın yaşamında kullandığı ve zorunlu olan, onun daha kolay, rahat, mutlu yaşamasını kendini gizil güçleri doğrultusunda geliştirilip gerçekleşmesini sağlayan tüm toplumsal olgular ve ilişkiler bu kavramın kapsamı içine girebilir (Sönmez, 1994: 8).
Sosyal bilgiler, bütün çeşitlikleriyle yeryüzüne bağlı olayları tanıtan, bunların oluş sebeplerini açıklayan, vatandaşlık hak ve ödevlerinin sorumluluklarının neler olduğunu belirten, kısaca insan ve onun sosyal ve fiziki çevresiyle geçmişte, günümüzde ve gelecekteki etkileşimini ortaya koyan bilgilerdir (Dönmez, 2003: 32).
2.1.3) Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi
Sosyal bilgiler derslerinde ele alınan bir konunun çeşitli alanlarla ilişkileri olacaktır. Herhangi bir problem bir bütün olarak ne kadar çok yönlü ele alınırsa o kadar kolay anlaşılır. Bunun için sosyal bilgiler dersinde, birbirleriyle ilgisi olan çeşitli tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi vb. konuları birleştirilerek ünite haline getirilir ve bu ünite çeşitli yönlerden bir bütün olarak ele alınıp işlenir.(Tablo 1) (Karagözoğlu, 1966: 9).
Tablo 1. Sosyal Bilgiler içinde yer alan disiplinler
Kaynak: Karagözoğlu, 1966: 9
Sosyal bilgiler dersi, coğrafya dersinde olduğu gibi, çocuğun çevresini tanımasına, yurt sevgisini kuvvetlendirmesine, duyu organlarını keskinleştirmesine, olayların nedenlerini anlama ve araştırma yeteneğinin gelişmesine de yardım eder (Binbaşıoğulu, 1988: 42).
Sosyal bilgiler dersinde, çocuk içinde yaşadığı yakın ve uzak toplumsal çevresini, geçmişi, bugünü ve geleceği ile yakından tanıma olanağı bulur. Çocuğun toplumsal kişiliğinin oluşturulmasında ve geliştirilmesinde bu dersin önemli bir işlevi vardır (Can,Yaşar ve Sözer, 1998: 11).
Sosyal Bilgiler Ünitesi(1)
“İnsanın Sosyal ve fiziki çevresiyle ilişkilerini inceleyen bir çalışma
alanı” Coğrafya Tarih Sosyal Psikoloji Felsefe Sosyoloji Antropoloji Yurttaşlık Bilgisi Ekonomi
Sosyal bilgiler dersinde olgular bir bütün içinde verilmelidir; çünkü insan her türlü olguyu parça parça değil, bir bütün içinde görür ve daha kolay öğrenip anlar. Bu nedenden dolayı ilköğretimde çocuk toplumsallaştırılırken, her bilim dalıyla ilke ve genellemeler ayrı bir ders olarak değil, onların ortak noktaları bulunup birleştirilerek sunulmalıdır (Sönmez, 1994: 9).
Sosyal bilgiler, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen derin bilgiler olarak tanımlandığı için, toplumsal gerçek denildiğinde, toplumsal hayatı düzenleyen her türlü etkinlik akla gelebilir. İnsanın hayatında kullandığı ve zorunlu olan, onun daha kolay, rahat, mutlu yaşamasını, kendini gizli yetenekleri doğrultusunda geliştirip, gerçekleşmesini sağlayan tüm toplumsal olgular ve ilişkiler, bu kavramın içine girebilir. Bir bakıma tüm sosyal bilimler, felsefe ve diğer etkinliklerin kesiştiği bir alan olarak düşünülebilmektedir (Dönmez, 2003: 32).
2.1.4)Sosyal Bilgiler Programı
İlköğretim okullarının 4, 5, 6, 7, 8 sınıflarda uygulanmaya konulan sosyal bilgiler dersi programı,1998 yılının Nisan ayında yayımlanan 2487 sayılı Tebliğler Dergisi ile yürürlüğe konulmuştur. Talim ve Terbiye Kurulu, sosyal bilgiler dersi öğretim programını, Mili Tarih ve Milli Coğrafya dersi programına göre farklı bir şekilde sunmuştur. Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ana başlıklara ayrılarak ve detaylandırılarak, öğretmene planlama, amaç yazma, hedef belirleme ve ders işleme tekniği açısından kolaylık sağlayacak tarzda genişletilmiştir. İlgili Tebliğler dergisinde program sunumu şu ana başlıklarda toplanmıştır:
a) Türk Milli Eğitimin amaçları(1739 sayılı kanuna göre) b) Programın uygulanması ile ilgili amaçlar
c) Genel amaçlar d) Özel amaçlar
f) Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilecek araç ve gereçler
Bugün okullarımızda okutulan sosyal bilgilerde, tarih-coğrafya-vatandaşlık konuları ağırlıklı bir şekilde yer almaktadır; ama bu yer alış, bireyin sosyal ve fiziki çevresinin ve bu çevreyle olan ilişkisinin incelenmesinde, doğal olarak bu üç ders konularından bazılarının ele alınması biçimindedir. Yoksa var olan konuların birleştirilmesi şeklinde değildir (Güngördü, 1998: 130).
Sosyal bilgiler programını oluşturan temel öğeler; beceriler, kavramlar değerler ve genel amaçlardır.
1998 sosyal bilgiler programın genel amaçlarında öğrencilerin bu derste çevresindeki eski, yeni sanat ve kültür eserlerini, müze ve anıtlar gibi milli değerlerimizi tanır; onları korumak gerektiğini öğrenirler (Madde 14).Ayrıca turizmin anlamını, özellikle yurdumuz için önemini kavramaktadırlar.
Sosyal bilgiler programı içeriğinden ve genel amaçlarından dolayı toplumun devamlılığını sağlamak konusunda şart olan değer aktarımının en fazla yapılabileceği bir alandır (Dönmez, 2003: 92).
Programın değer öğesi ise, bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlardır (Özgüven, 1999).
Kavramlar belli bir konu da birçok bilgiyi düzenleyen ve birleştiren unsurlardır. Eğitim, çoğu zaman kavramların öğretilmesiyle ilgilidir. Coğrafya, sosyoloji, ekonomi, siyaset bilimi, tarih, vs. disiplinlere ait temel kavramlar bilgisi olmadan, kim olduğumuzu ve yaşadığımız dünyanın ne olduğunu anlamamız büyük oranda sınırlandırılmış olacaktır.
Sosyal bilgiler öğretiminde, kavramların öğrenilmesini, öğretimin odak noktası olarak belirlemenin birçok faydası vardır. Öğrencilerin akademik başarıları üzerinde olumlu etki sağlar. Öğrenme ve hatırlamayı basitleştirir. İletişimi kolaylaştırır. Öğretimi kişiselleştirir. Gerçek ve yanlış algılamayı ayırt etmeye yardımcı olur. Karmaşık anlamaya yardımcı olur. Problem çözme ve akıl yürütme becerisini geliştirir ( Doğanay, 2002: 234- 237).
2.1.5) Sosyal Bilgiler Öğretimi
Bir müfredat programı, bir ders ve bir çalışma alanı olarak sosyal bilgiler, onu kullananın amacına göre değişik şekillerde tanımlanmasına neden olmuştur. Doğanay (2005: 19-22)‟ a göre, bu tanımların ortak noktaları su şekilde maddeleştirilmektedir;
1. Etkili vatandaşlık,
2. Toplumsallaşma ve karsı toplumsallaşma, 3. İnsan deneyimlerinin bütünlüğü,
4. Bilimsel düşünme yöntemi, 5. Geçmiş, bugün, gelecek (zaman).
2.1.5.1)VatandaĢlık Aktarımı Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi
Vatandaşlık aktarımı en eski yaklaşımdır ve içerik otoriteler tarafından oluşturulur. Yani genç kuşağın ne tür bilgi, değer ve tutumlarla donatılacağı yetişkinlerin daha iyi bildiği sayıltısından hareketle tespit edilir.
Programın içeriği: 1. Geçmişi öğrenme,
2. Geçmiş ve gelecekle gurur duyma, 3. Sorumluluk alma,
4. Uygun davranışlar sergileme, 5. Otoriteye bağlılıktır.
Yaklaşımın amacı; kültürün temel değer ve inanışlarını genç kuşağa aktarmaktır (toplumsallaşma/sosyalizasyon). Yöntem, öğretmen merkezli bir öğrenme-öğretme sürecine dayalıdır (Barth ve Demirtaş, 1997a: 1.8-1.9; Doğanay, 2005a: 23; Erden, Tarihsiz: 7; Öztürk, 2006: 25; Tanrıöğen, 2005: 15; Doğanay ve Sarı, 2004: 154). Bu yöntemin sosyal bilgilerin ilk ortaya çıkış amacını gerçekleştirmek üzere oluşturulduğu söylenebilir. Nitekim ABD‟de 1916 yılında sosyal bilgiler dersine ihtiyaç duyulmasının nedeninin o günlerdeki toplumsal dönüşümün bunalımlarından insanları kurtarmak ve bu yolla Amerikan vatandaşlığı kavramını benimsetmek olarak görülebilir. Bu oluşum sosyal bilimcilerin bazıları tarafından kabul edilmese de uygulamada tarih ve coğrafya bilimleri vatandaşlık bilgisi konularıyla birlikte verilmeye çalışılmıştır. Buna karsın bazı sosyal bilimcilerde sosyal bilgilerin sosyal bilimler için bir alt yapı oluşturabileceği görüsünde olmuşlardır. Bu düşüncede olanlar, sosyal bilimler olarak sosyal bilgilerin ortaya çıkmasını sağlamışlardır denilebilir.
2.1.5.2) Sosyal Bilim Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi
Sosyal bilim olarak sosyal bilgiler öğretimi, sosyal bilimlere ait bilgi, beceri ve değerlerin kazandırılmasının etkili vatandaşlık için en iyi yol olduğu görüşüne dayanmaktadır. Bu görüşe göre öğrenciler insan davranışlarını ve vatandaşlığı, sosyal bilimlerin temel ilke ve kavramlarını inceleyerek öğrenirler. İçerik, sosyal bilimlerin hem ayrı ayrı hem de sosyal bilim disiplinlerinin bir bütün halinde verilmesinden oluşur. Bu yaklaşımda yöntem de sosyal bilimlerin yöntemidir. Bunlar; araştırma inceleme ve buluş yoluyla öğrenmedir. Kısaca çocuk sosyal bilimci gibi düşünecek, sosyal bilimin yöntemini kullanacak ve bu yolla etkili vatandaş olabilecektir (Barthve Demirtas, 1997a: 1.9; Doğanay, 2005a: 23; Erden, Tarihsiz: 7; Öztürk, 2006: 25;Tanrıöğen, 2005: 15; Doğanay ve Sarı, 2004: 154).
2.1.5.3) Yansıtıcı Ġnceleme Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi
Yansıtıcı inceleme olarak sosyal bilgiler öğrencilerin bireysel ve toplumsal problemleri tanımlama, analiz etme ve karar verme süreçlerini geliştirmeyi amaçlar.
Bunu gerçekleştirebilmek için de içerik olarak öğrencileri kişisel olarak etkileyen durumlara ilişkin konu ve sorunları ele alır. Bir başka deyişle öğrencilere, kendilerini etkileyen sorunlar ve durumlar hakkında karar vermeyi öğrenmelerine yardımcı olmak yaklaşımın amacını ve araştırma, inceleme ile problem çözme yaklaşımın odak noktasını oluşturur (Doğanay, 2005a: 24; Erden, Tarihsiz: 7; Öztürk, 2006: 26; Barth ve Demirtas, 1997a: 1.10: Tanrıöğen, 2005: 16; Doğanay ve Sarı, 2004: 155). Bu yaklaşımda beceriler ön plana çıkmaktadır. Yansıtıcı incelemede beceriler;
1. Okuma-yazma,
2. Farklı kaynaklardan bilgiyi kullanma, 3. Problemleri belirleme ve çözme, 4. Bilgiyi yorumlama,
5. Değerlerle ilgili durumları belirleyebilme ve çözüme ulaştırabilmedir.
Araştırma İnceleme Yoluyla Öğrenmeyi Destekleyen Etkinlikler; 1. Yaratıcı drama, 2. Rol oynama, 3. Küçük grup çalışası, 4. Ahlaki ikilemler, 5. Sınıf toplantıları, 6. Benzeşimler,
7. Kubaşık öğrenmedir (Doğanay, 2005a: 24).
2.1.6) Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amacı
Sosyal Bilgiler öğretiminin amacı, köklü geleneğimiz ve eğitim sistemimizin dayandığı yasal temellerle, ilkeler doğrultusunda belirlenmiştir. Milli Eğitim Temel Kanunu, ilköğretim basamağındaki sosyal bilgiler dersinin amaçlarıyla, açıklamaları ve ortaöğretim kurumlarındaki tarih, coğrafya ve felsefe grubu derslerinin programları incelendiğinde, değişen toplumda insanın gelişimi ve yurttaşlık eğitimi gibi temel konuların açılarak ele alındığı ve vurgulandığı görülür. Bu temel hususları şöyle sıralayabiliriz: (Dönmez, 2003: 40)
Kişilik gelişimi
İnsanların birbirleriyle ilişkileri Ekonomik verimlilik
Yurttaşlık görevleri
Değişim ve hayatla başa çıkma
Dünyayı, yurdu ve çevreyi tanımak için bilgi birikiminden yararlanma.
2.2) Yöntem nedir?
Yöntem, sözlük anlamı ile, bir amaca ulaşmak için tutulan düzenli yol demektir. Bir işte başarılı olmak ve amaca ulaşmak için çalışmaların belirli metotlara uygun biçimde yürütülmesi gerekmektedir. Metotsuz yapılan bir çalışma amacından uzaklaşır, rastlantılardan kurtulamaz. Öğretim yöntemi daha çok şu anlamda kullanılmaktadır, öğrencilerin özellikleri, ders araç ve gereçleri ile tüm öğrenme durumları göz önünde tutularak belirlenen ve izlenen mantıksal yoldur (Tan, Kayabaşı, Erdoğan, 2003: 53).
Bir başka tanıma göre öğretim yöntemi, belirli görüş, ilke ve kurallara göre geliştirilmiş olan öğretim yapma yoludur (Büyükkaragöz ve Çivi, 1998: 78).
Çilenti(1991), öğretim yöntemini birden fazla tekniğin bir konunun işlenişinde birleştirilerek hizmete sunulması şeklinde tanımlamaktadır.
Bir yöntemin iyi olabilmesi için;
a) Öğrenme, öğretim ve düşünme ilkelerine uygun olmalıdır b) Öğretmen ve öğrenciyi fazla yormamalıdır
c) Öğretmenin kişisel yaşantılarıyla zenginleştirilmelidir
d) Öğrenciyi yaratıcı düşünceye yöneltmeli, aktif kılmalı, kişiliğini geliştirmeli
e) Öğretmenin, öğrencilerin ve konunun özelliklerine uygun olmalıdır (Tan, Kayabaşı, Erdoğan, 2003: 53).
Belirli davranışların öğrencilere kazandırılmasında birçok yöntem ayrı ayrı kullanılabileceği gibi ayrı yöntemler birlikte de kullanılabilir. Yöntemleri uygulayabilmek içinde ayrı tekniklerden yararlanılabilir.
2.2.1)Yöntem Seçimini Etkileyen Faktörler
Öğretim yöntemleri seçimini etkileyen faktörlerin başında öğrencilere kazandırılacak davranışlar gelmektedir. Bununla birlikte birçok etkileyen faktör vardır. Hepsi birbirini tamamlayan nitelikte olduğu için diğer faktörleri de göz önünde tutmak faydalı olacaktır. Yöntem seçimini etkileyen diğer faktörler ise şunlardır.
a) Sınıftaki öğrenci sayısı b) Zaman
c) Ders araç ve gereçleri d) Konunun özelliği e) Maliyet
f) Öğretmenin yönteme yatkınlığı g) Öğrenci sayısı
2.2.1.1)Öğrenci sayısı
Bir sınıf ortamındaki öğrenci sayısı, yöntemi etkileyen önemli bir faktördür. Kalabalık sınıflarda modern yöntemleri uygulamak oldukça zordur. Sınıftaki öğrenci sayısının fazla olması öğretmenin anlatım yöntemine başvurmasına sebep olmaktadır. Modern yöntemlerin uygulanabilmesi için sınıf mevcudunun 20-30 kişi olması şarttır. Ancak ülkemizde sınıftaki öğrenci sayısının fazla olması eğitim sistemimizin başlı başına bir sorunudur. Öğretmene düşen görev, sınıf mevcudunu göz önüne alarak en iyi şekilde dersi yürütebileceği yöntemi kullanmasıdır.
