18 Mayıs 1997
Ölümünün 40. yılında
NURULLAH ATAÇ
(1898 -1 7 MAYIS 1954)
İshak REYNA
40 yıl öncesi pek mi uzaktır günümüze yoksa çok mu yakın?
Ataç öleli bunca olmuş mu, diye düşü nüldüğünde, belki uzaklaşacaktır o 40 y ıl; yazılarına, kitaplarına döndüğümüzdeyse, yanıbaşımıza gelecek, hatta, ötemize geçe cektir. (Oysa, ölümünü izleyecek yıllarda, hatta, belki öldüğü yıl unutulacağını savla- mıştır Ataç.)
Kısa bir anma yazısında, yazınsal kimliği ni tüm boyutlarıyla çizebilmek pek olanaklı olmasa da, denemelerinden güncesine, eleştiri yazılarından çevirilerine Cumhuriyet edebiyatında yazılı dili yeniden kuran kişi
diyebiliriz, sanırım Ataç'a... 'Tam edebiyat adamı" olduğunu da, zaten kendisi söyler. Gerçekten de Gü/ıce'sini katetmek bile gös terir, onun nasıl edebiyatın, dilin, kültürün içinde soluk alıp verdiğini.
Tam edebiyat adamı olduğu için de, ya- zısında da, bütün öznelliğiyle kendisidir:
Ö dünsüzdür, sözgelim i; kendisiyle çeliş mekten de korkmaz, düşüncesinin sonuna dek gitmekten de. Aşırıdır, yenilikçidir, dev rimcidir, üstelik eskiden de halkıyla tat ala bilirken. Samimidir, kendisi, kendi önemi- önemsizliği söz konusu olduğunda da do laştırmadan söyleyiverir düşünüp hissettikle rin i... Dolayısıyla, ne yapm acık duruş'ları, düşünceleri, süsleri sever yazı'da, ne "ben" demekten ürker. Kişinin "ta kendisi"dir de nir ya üslup için, Ataç, buna en iyi örnekler den biridir. Açık-seçik, net ve enerjik bir söyleşi rahatlığında yazması ne "babacan" bir "ders" edasına büründürür yazdıklarını, ne de "rahvan"laştırıp derinleşmesini önler. Atak, kıvrak, dikine giden üslubu kimi za man hırçın, takınaklı olmuştur yazdığı hak
K İT A P
kında; oysa, kimi za man sıkkın, hüzün lü, yorgundur d a... "Ben" der, "aşırıyım ben" der, "Kedi" se ver bu üslup, öteki ben'i Keziban'la ko nuşur, söyleşir, dala şır; "Okuruma Mek tuplar" yazar, "Pros pero" ya da "C ali- ban"a da derinleme sine bakar...
Kısacası, denebi lirse, Sokratik diya loglardan Montaig-
ne'e uzanan o
önemli çizgide, de nemenin geleneğin deki o kendini esir gemeyen, kendin den ürkmeyen "b i rey"! örnekler Ataç.
(Denememizde, yazık ki çok sayıda kişi ye tiştirmeyen o görkemli çizg iyi...)
N itekim ; gelecek yıldan (doğumunun 100. yılı) başlayarak, ölümünden sonra topu topu ik i y ıl verilebilen ödül'ünü yeniden canlandırmak da, belki bu açıdan da edebi yatımıza yeni bir ivme verebilir...
# Ataç'ın kitapları Can Yayınlarınca top lanıyor... yalnız, ilk 4 kitaptan sonrası yazık ki henüz okura ulaşmış değil...
