Taçlılar ve dostları |||
—
____= Midhat Cemal KUNTA Y
, açlılar, ta r ih sa y fa la rın d a n ziyade, d o stla rın d a okunur. İsk en d erin dostu Aristo idi; ikinci A bdülham idin dostu Tüfekçi- başı T a h ir ağadır.
İsk en d er A ristonun dostlu ğ u n a lâ yık oim ıya çalıştı; A bdülham it, T a h ir ağayı kendi dostlu ğ u n a lâyik et- miye u ğ raştı. Ve İsk en d er A ristonun d o stlu ğ u n a lâyik olm ak için, fe th e t tiğ i yerlerde, A ristonun ilim araş- l firm a la rın a y arıy acak çeşit çeşit o tları, cins cins h ay v an ları, v e lh â sıl D oğunun b ü tü n m ah su llerin i to p lam ıy a binlerce ad am ı m em u r e tti. B u n u n la d a kan m ad ı, Aristoya k ü tü p h a n e yapsın ve İlmî a r a ş tır m a la rın ı k o lay laştırsın diye büyük p a ra verdi (1914 d ü n y a h a rb in d e n evvelki kıym etile 4 milyon fra n k ).
A bdülham it, T a h ir ağayı kendi d o stlu ğ u n a yakışsın diye m üşir y ap tı, ve on u n elile rü tb e le r ve re fa h la r d ağ ıttı.
Aristo, dostluğu «iki bedende bir ruh» diye ta r if edendi. M üşir T a h ir p aşa bu ta rifi okuyam ayandı. Aris to «üm it u y an ık iken görülen r ü yadır.» diyen re a listti. T a h ir paşa, u y an ık k en uy k u d a k a d a r yaşıyor du, vc h a y a tın ın en m ân alı h â d ise leri gördüğü rü y a la rd ır.
'İs k e n d e r ölürse, c ih a n h ü k ü m d a r lığını k aybederdi; öyleyken h e k i m in in ilâcın d a zeh ir v a r dedikleri h a ld e fetih le rle dolu öm üre, h e k i m in e beslediği em niyeti feda etm i yordu. A bdülham idin h ü k ü m d a rlı
ğı, B eşiktaş p ad işah lığ ın d an ib a re t ti; öyleyken, H in ttek i zehirli o tta n ko rk acak k a d a r h a y a tın ı seviyor du ve, H am idiye E tfai h a s ta h a n e s i- n in başhekim i İb ra h im paşayı, Bey lerbeyindeki evinden Yıldız sa ra y ı n a gece yarısı ç a ta n a y la g e tirterek H in ttek i zehirli otu soruyordu.
İsk en d er d ünya fa tih i idi, öyley k en, bu şerefle doym uyor, A risto n u n eserlerini yazın y aym asına kı zıyor, o n d an öğrendiklerini b aşk a la rın ın bilm esini kıskanıyordu. Ve, y a ta rk e n y astığ ın ın a ltın d a iki sey sak lıy o rd u ; H an çerin i ve Hom erin İlyadastnı...
Ve dünya fa tih i zafer k a h ra m a n lığ ın a fik ir adam lığ ım d a k atıy o r d u : D evrinde p a ra n ın ted av ü lü b ü yüyor, tic a re t ve denizcilik çoğalı yor, ilim yürüvor, meclıııl d ¡varlar keşiflerle m eçhul o lm ak tan k u rtu luyor, Elen ve Asya d ü n y a la rın ın b irb irlerin e büyük y an k ıları oluyor
d u .
A bdülham it, h ü k ü m d arlığ ın ın so n u n d a küçük b ir galebe kazan d ı kl bu, s a lta n a tın ın b asındaki m ağlû b iy etten bile hazindi. Bu iki m u h a reb en in ara sın d a k i uzun sulh dev rin in kolay laştıracağ ı fik ir v a k a la rın a bile im k ân b ıra k m a d ı: ve m ileti okuyup yazacak diye ödü koptu.
H ü k ü m d arların yüzlerini gösteren tek b ir a y n a v a rd ır: D ostları...
îsk e n d e rin yüzü A riştoda görü n ü r, A bdülham idinki T a h ir ağada.
