Y
AKIN-Doğunun üç memleketinde, Türkiye. Mısır ve İs rail'de, eoayolojinin en farla ge lişmiş olduğunu söyleyebiliriz. Her üç memlekette öğretimin baş langıcı bakımından, Türkiye bas ta gelmektedir (1912). Araştırma bakımından — pek yeni olmasına rağmen — İsrail’de büyük canlı lık «örülüyor.• Mısır hakkında izahat veren Abdüiazız Ezzatm, Saaty'nin, Maarif Nezareti Kültür Münase betleri Müdürü Ansary’nin. Siyasi İlimler Enstitüsü Müdürü Itoıary nin verdikleri malûmat ve oku dukları raporlara göre bu mem lekette sosyal ilimlerin öğretim ve araştırması hakkında etraflı bilgi edinebiliyoruz. Ansary ra - porunda bütün Mısır üniversite lerinin sosyoloji öğretiminden bahsediyor. Kahire. HelyopolU ve İskenderiye’de üc üniversite var dır. Süyut’ta yeni bir üniversite kurulmak üzeredir, Bunlardan her birinin edebiyat fakültelerin de sosyoloji felsefe Şubesine bağ lı bir kürsüdür. Burada sosyolo jiye giriş, modern sosyolojinin gelişmesi, etnografya, içtipıai is tatistik dersleri okutulmaktadır. Bu üniversitelerde lisans ve dok tora imtihanları vardır. İskende riye üniversitesinde bir İçtimaî ilimler enstitüsü vardır ki. daha fciyade İktisadî sosyoloji
üzerin-n
9 S
ä
Yazan :
Hilmi Ziya ülken
de derinleşiyor. 1948 de Amtrl- kadan Radcliff Brown bu enstitü nün kurulması için çağrılmıştı. Enstitü, bilhassa Mıar cemiyeti - nin aile hayatı, din, gelenekler, bitil inançlar, diller, iktisadi fak törler gibi meselelerini tetkik et mektedir. Enstitünün başlıca öğre tim maddeleri şunlardır:
1) Sosyoloji. 2) İktisadi sosyo loji. 3) İstatistik. 41 Mısırm içti mai ve İktisadî tarihi.
Ayrıca su konular da. seçme dersi halindedir:
1) Etnoloji. 2) Sosyal - psikolo
ji, 3) Sosyal bakımdan kanunun tetkiki, 4) Arap medeniyeti, S> Mukayeseli siyasi müesseseler.
Ayrıce bir de, İçtimaî İs Mek tebinde. sosyoloji öğretimi vardır ki. daha çok pratik gayelere gö re verilmektedir. Bu üç üniversi teden başka Kabirede bir de 1949 da kurulmuş olan Amerikan Üni versitesi vardır. Burada terbiye fakültesinde üç sene sosyoloji o- kunuyor. Birinci sene umum? sos yoloji. ikinci sene içtimai istatis tik, araştırma metodları, sosyal psikoloji, İçtimaî fonksiyonlar ve bünyeler, üçüncü sene köy sosyo
lojist, şehir ve endüstri sosyolo jisi, Mısırın esaslı içtimai mese leleri okutuluyor. Ders program larma bakınca, Amerikan Ünl - versitesindeki sosyoloji öğreti - minin yerli üniversitelerden daha geniş ve ileri olduğu görülür.
İsrailde sosyoloji çok yenidir. Hâlen Kudüste De Bonné, Eisens tsdt sosyoloji dersi vermektedir ler. Birincisinin «Yakın-Boğu ce m iyetleri adlı İngilizce bir eseri vardır. Daha genç olan Ei- senstadt, İsrail sosyal meseleleri ne dair yeni araştırmalar yap - maktadır. Kudüs Üniversitesinin genç hocalarından Uriel Heyd «Türk milliyetçiliği ve Gökalp», «Türk diJ reformu» gibi eserleriy le bizim içtimai hayatımızı tet - kik etmektedir. İsrail sosyologla rını en çok ilgilendiren, göçmen lerin yeni muhite intibakı. içti mai sınıflar ve tabakalar, endüs - trileşme meseleleridir.
Memleketimize gelince: Türki ye sosyoloji öğretim ve araştırma sini »öyle kısaltabiliriz: Bugün İstanbul Üniversitesinde Edebiyat ve İktisat Fakültelerinde birer sosyoloji kürsüsü, Gazetecilik Ens tifüsünde bir sosyoloji dersi var dır. Birincisinde umumî sosyoloji, müesseseler ve değerler sosyoloji si, tecrübî sosyoloji, sosyoloji ta rihi okutulmaktadır. İkincisinde metodoloji, iktisadi sosyoloji ve sosyal politik dersleri vardır. İk tisat Fakültesinde sosyoloji res - men bir enstitü hâline getirilmiş tir. Edebiyat Fakültesinin sosyolo ji öğretimi 1912 de başlamasına ve eskiden müstakil bir «Perül - mesai» — (Enstitü) olmasına rağ men üniversite reformunda öğretim sarsılpıış ve ancak 1939 dan sonra ayrı bir sertifika ve bir kürsü hâ line getirilmiştir.
Bu sene, önce kürsünün ve fa kültenin yaptığı enstitü teklifi he nuz Senatodan çıkmamıştır. Hâ - len sosyoloji bir şube ve, bir di - sıplin hâlinde çalışmaktadır. «Sos yoloji dergisi» adiyle çıkarılan yıllık, 1942 denberi 10 çilt nes retmiştir. Ankara Üniversitesinin Dil - Tarih Fakültesindeki sos yoloji kürsüsü 1946 da siya si düşüncelerle lâğvedilmiş ve iki öğretim görevlisi, bu dersi o- kutmaga devam etmişlerdir. Hu-kuk Fakültesinde huHu-kuk sosyolo-ve felsefesi kürsüsü vardır. . Mülkiye Fakültesinde vaktiyle j sosyoloji ders halinde idi. Bugün ! yoktur. Bunların dışında İstanbul \
Hukuk Fakültesinde Kriminoloji ] Enstitüsü, iktisat Fakültesi j İstatistik Enstitüsü, Anka- j
Ilâhiyat Fakültesi din sosyoloji kürsüsü vardır. Merkezi İstanbulda olan Türk Sos yoloji Cemiyeti <Sosvoloji Dün - yası» adiyle çıkardığı dergi yeri ne simdi bir yayınlar serisi nes rine başlamıştır. Türkiyede 1955 tenberi bir İçtimaî Araştırma Merkezi vardır ki. Yakm-Dogu memleketleriyle İlmî yardımlaş - ma yapmağa muvaffak olduğu takdirde, ileride «Ya kın-Doğu A- raştırma Merkezi* halini alabilir.
L
Taha Toros Arşivi