Gölet raporu hazırlanması: Ballısaray Göleti

T.C.

PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

GÖLET RAPORU HAZIRLANMASI:

BALLISARAY GÖLETİ

GİZEM ÜNLÜER SERTKAYA

DENİZLİ,

hidrolik anabilim dal

T.C.

PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

GÖLET RAPORU HAZIRLANMASI:

BALLISARAY GÖLETİ

GİZEM ÜNLÜER SERTKAYA

DENİZLİ,

hidrolik anabilim dal

KABUL VE ONAY SAYFASI

GİZEM ÜNLÜER SERTKAYA tarafından hazırlanan “GÖLET

RAPORU HAZIRLANMASI: BALLISARAY GÖLETİ” adlı tez çalışması

aşağıda verilen jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Pamukkale Üniversitesi

Fen

Bilimleri

Enstitüsü

olarak kabul edilmiştir.

Jüri Üyeleri

İmza

Danışman

Doç.Dr.Ülker Güner BACANLI

...

Üye

...

Üye

...

Üye

...

Üye

...

Üye

...

Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun

………. tarih ve ………. sayılı kararıyla onaylanmıştır.

...

Prof. Dr. Uğur YÜCEL

Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü

naat Mühendislii Anabilim Dal Hidrolik Anabilim Dal Dönem Projesi

Bu tezin tasarımı, hazırlanması, yürütülmesi, araştırmalarının yapılması ve

bulgularının analizlerinde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet

edildiğini; bu çalışmanın doğrudan birincil ürünü olmayan bulguların,

verilerin ve materyallerin bilimsel etiğe uygun olarak kaynak gösterildiğini

ve alıntı yapılan çalışmalara atfedildiğine beyan ederim.

ÖZET

GÖLET RAPORU HAZIRLANMASI: BALLISARAY GÖLETİ

GİZEM ÜNLÜER SERTKAYA

PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

HİDROLİK ANABİLİM DALI

(TEZ DANIŞMANI: DOÇ. DR. ÜLKER GÜNER BACANLI)

DENİZLİ,

Ülkemizde barajların yanı sıra çok sayıda gölet de inşa edilmektedir.

Genellikle yüksekliği 30 m’ den küçük olan barajlara “gölet” denilmektedir.

Göletler daha çok sulama maksadıyla yapılmaktadır.

Gölet Projelerinin ekonomik olması için başlıca şart gövde inşaatında

gölet yeri ve yakınında bulunan inşaat malzemesinin kullanılmasıdır. Ülkemizde

yapılan göletlerin büyük çoğunluğu “homojen toprak dolgu”, “kil çekirdekli

kaya dolgu” veya “kil çekirdekli kum-çakıl dolgu” tipindedir. Gölet yerinde ve

yakınında uygun malzeme bulunduğu bütün durumlarda bu tiplerdeki gölet

gövdesi tercih edilmelidir. Bu tip gölet gövdeleri kati proje safhasında da, inşaat

safhasında da önemli zorluklar çıkmadan, kolayca ve başarıyla

gerçekleştirilebilirler.

Proje kapsamında; işletme çalışması yapılacak, en uygun gövde tipi

seçilecek, gövde zonlarının tasarımı yapılacak, gövde kret kotu ve gövde şevleri

belirlenecek, dolusavak hidrolik hesapları yapılarak nihai boyutlar tespit

edilecek, derivasyon-dipsavak hidrolik hesapları yapılarak boyutlandırma

yapılacak, gövde şev analizi yapılarak şev güvenlik katsayıları tespit edilecek,

gövdeye ait sızma, oturma ve dinamik analizler yapılacak, yol güzergahları

seçimi, keşif-metraj çalışmaları ve optimizasyon hesapları yapılacaktır.

dönem projesi

ANAHTAR KELİMELER: Gölet gövde tasarımı, İşletme çalışması, Dolusavak

tasarımı, Derivasyon-dipsavak tasarımı, Keşif-metraj çalışmaları, Optimizasyon

hesapları, Dolusavak-dipsavak hidrolik hesapları.

ABSTRACT

PREPARATION OF DAM PROJECT REPORT-BALLISARAY DAM

GİZEM ÜNLÜER SERTKAYA

PAMUKKALE UNIVERSITY INSTITUTE OF SCIENCE

(SUPERVISOR: DOÇ. DR. ÜLKER GÜNER BACANLI)

DENİZLİ,

ii

Civil Engineering

Of dams in our country as well as numerous ponds are being constructed.

Usually height of 30 m from the dam to the small "pond" is called. Ponds are

made with more irrigation purposes. Pond construction in the main body to be

economical condition of the project is to use the pond located near the location

and construction materials. The majority of the pond in our country

"homogeneous landfill", "clay core rockfill" or "clay core sand-gravel fill" type.

Pond over and close in all cases where no suitable material should be chosen in

such ponds body. This type of body in the pond in the final design phase,

construction phase without leaving significant challenges, easily and successfully

be carried out.

In project scope; business work will be selected most appropriate body

type will be designed with the body zones body crest determined elevation and the

body slopes, spillway hydraulic calculations made final size will be determined,

diversion-bottom outlet hydraulic calculations performed sizing to be done, by

making the body taper analysis to be determined slope safety factor , leakage of

body, living and dynamic analysis to be performed, the choice of itineraries, bill

of quantities studies and optimization calculations will be made.

KEYWORDS: Dam body design, Reservoir operation, Spillway design,

Derivation-bottom outlet design, Reconnaissance-meter works, Optimization

calculations, Spillway-bottom outlet hydraulic calculations.

İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖZET...i

ABSTRACT...ii

İÇİNDEKİLER...iii

ŞEKİL LİSTESİ...x

TABLO LİSTESİ...xii

SEMBOL LİSTESİ...xixiv

KISALTMALAR...xxiv

ÖNSÖZ...xxvi

1. GİRİŞ...1

1.1

Projenin Amacı...2

1.2

Projenin Kapsamı...2

2. PROJENİN VE PROJE ALANININ TANITIMI...3

2.1

Projenin Yeri...3

2.2

Doğal Coğrafya...3

2.2.1 Yeri ve Yayılışı...3

2.2.2

Genel Jeoloji ve Tektonik...4

2.2.2.1 Stratigratif Jeoloji...4

2.2.2.2 Jeolojik Tarihçe ve Yapısal Jeoloji...4

2.2.2.2.1 Tabakalanma...4

2.2.2.2.2 Eklemlenme...4

2.2.2.2.3 Faylanma...Hata! Yer işareti tanımlanmamış.5

2.2.3

Deprem Durumu...5

2.2.4

İklim Karakteristikleri...8

2.3

Proje Özellikleri...8

2.3.1 Ballısaray Göleti Karakteristik Tablosu...8

2.4

Ulaşım Yolları...11

2.4.1 Malzeme Sahası Ulaşım Yolları...11

2.4.1.1 A Geçirimsiz Malzeme Alanı...11

2.4.1.2 Kaya Malzeme Alanı...11

2.4.2 Gölet İşletme Bakım ve Ulaşım Yolu...11

2.4.3 Kret Ulaşım Yolu...12

2.4.4 Dipsavak Vana Odası Ulaşım Yolu...12

2.5 Enerji Nakil Hattı...12

3. HİDROLOJİ-İKLİM VE SU KAYNAKLARI...13

3.1

İklim ve Su Kaynaklarının Değerlendirilmesi...13

3.1.1 İklim...13

3.1.1.1 Meteoroloji İstasyonları...13

3.1.1.2 Yağışlar...14

3.1.1.3 Sıcaklıklar...15

3.1.1.4 Buharlaşmalar...15

3.1.2 Rüzgar ve Bağıl Nem...17

3.2

Su Temini...17

3.2.1 Akım Gözlem İstasyonları ve Karakteristikleri...19

3.2.1.1 D03A142 Uzundere-Artıranlar AGİ...19

3.2.1.2 D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ...19

3.2.1.3 D03A018 Kızık Suyu-Ağari AGİ...20

3.2.1.4 D03A095 Kabaklar Dere-Hasanlar AGİ...20

3.2.1.5 D03A104 Değirmendere-Doğanlar AGİ...20

3.2.1.6 D03A118 Karaerik Dere-Domur AGİ...21

3.2.2 Korelasyonlar...21

3.2.3 Ballısaray Göleti Su Potansiyeli...24

3.2.3.1 Ampirik Yöntemlerle Ballısaray Göleti Yıllık Toplam

Akımı ...24

3.2.3.2 Akım Gözlem İstasyonlarından Hesaplanan Su Potansiyeli..24

iv

3.3

Su İhtiyaçları...26

3.3.1 Sulama Suyu İhtiyacı...26

3.3.2 Enerji Üretimi için Su İhtiyacı...27

3.3.3 İçme, Kullanma ve Endüstri Suyu İhtiyacı...27

3.3.4 Dere Yatağı (Ekolojik Su) İhtiyacı...27

3.4

Sediment Verimi ve Ölü Hacim Tayini...28

3.5

İşletme Çalışmaları...29

3.6

Proje Taşkınları...31

3.6.1 Yağış Analizi...31

3.6.2 Havza Yağış-Akış Eğri Numarası Tayini...32

3.6.3 Havza Fiziksel Özelliklerinin Tespiti...33

3.6.4 Proje Taşkınları...33

3.6.4.1 DSİ Sentetik Yöntemi ile Taşkın Debilerinin Hesabı...34

3.6.4.2 Mockus Yöntemi (Süperpozesiz)...38

3.6.4.3 Noktasal Taşkın Frekans Analizi...39

3.6.4.4 Bölgesel Taşkın Frekans Analizi...40

3.6.4.5 Hesaplanan Proje Debilerinin Karşılaştırılması...41

3.6.4.6 Olası En Büyük Taşkın Hidrografı...41

3.6.4.7 Olası En Büyük Yağış...42

3.6.4.8 Olası En Büyük Taşkın...42

4. PLANLAMA RAPORUNUN SONUCU GELİŞTİRİLEN

SEÇENEKLER...43

4.1

Gövde Tipi Seçim Raporu...43

4.1.1 Alternatif 1 (Kil Çekirdekli Kaya Dolgu)...44

4.1.1.1 Gövde...44

4.1.1.1.1 Gövde Zonlarının Tasarımı...44

4.1.1.1.2 Gövde Kret Kotunun Belirlenmesi...46

4.1.1.1.3 Gövde Şevlerinin Belirlenmesi...47

4.1.1.2 Dolusavak...47

4.1.1.3 Derivasyon Kondüvisi-Dipsavak...47

4.1.1.4 Dipsavak ve Su Alma Yapısı...47

4.1.1.5 Keşif Metraj Çalışmaları...48

4.1.1.6 Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Gövde Alternatifi Gövde Keşfi

Özeti (Alternatif 1)...49

4.1.2 Alternatif 2 (Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu)...49

4.1.2.1 Gövde...49

4.1.2.1.1 Gövde Zonlarının Tasarımı...50

4.1.2.2 Dolusavak...62

4.1.2.3 Derivasyon Kondüvisi-Dipsavak...62

4.1.2.4 Keşif Metraj Çalışmaları...62

4.1.2.5 Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Gövde Tipi Keşfi Özeti

(Alternatif 2)...63

4.2

Gölet Ulaşım Yolu...64

4.2.1 Mevcut ve Yeni Yapılacak Yollar...64

4.2.1.1 Alternatif Yol Güzergahları Belirlenme Kriterleri...64

4.2.1.2 Gölet Kret Ulaşım Yolu...64

4.2.1.3 Dipsavak Vana Odası Ulaşım Yolu...65

4.2.1.4 Kaya Malzeme Ulaşım Yolu...65

4.2.2 Ulaşım ve Hizmet Yollarında Kullanılacak Enkesit Tipleri...66

4.2.3 Nakliye Analizleri...66

5. HİDROLİK HESAPLAR...68

5.1

Taşkın Hidrografları...68

5.2

Hacim-Satıh Grafiği...70

5.3

Dolusavak Hidrolik Hesapları...71

5.3.1 Alternatif-1 için Hidrolik Hesaplar...72

5.3.1.1 Yaklaşım Kanalı Hesabı...73

5.3.1.2 Dolusavak Deşarj Hesabı...74

5.3.1.3 Dolusavak Taşkın Ötelemesi Hesabı...76

5.3.1.4 Dolusavak Ogee Eşiği Tasarımı...77

5.3.1.5 Deşarj Kanalı Başlangıç Kotu Hesabı...78

5.3.1.6 Dolusavak Boşaltım Kanalı...81

5.3.1.7 Boşaltım Kanalı Duvar Yüksekliğinin Belirlenmesi...82

5.3.1.8 Enerji Kırıcı Havuz...83

5.4

Hava Payı Hesabı...84

5.4.1 Maksimum Dalga Yüksekliği...84

5.4.2 Rüzgar Kabarmasının Etkisi...85

5.4.3 Tırmanma Yüksekliği...85

5.5

Ballısaray Göleti Derivasyon Hesapları...86

5.5.1 Derivasyon Kayıp Hesapları...87

5.5.2 Basınçsız Deşarj Tablosu...87

5.5.3 Derivasyon Kondüvisi Basınçlı Akım Deşarj Tablosu...87

5.6

Ballısaray Göleti Dipsavak Hesapları...88

5.6.1 Dereye Deşarj Hidrolik Hesapları...88

5.6.1.1 Kayıp Hesapları...88

5.6.1.1.1 Izgara Kaybı...89

5.6.1.1.2 Giriş Kaybı...90

5.6.1.1.3 Şaftta Sürtünme Kaybı...90

5.6.1.1.4 Şafttan Cebri Boruya Geçiş Kaybı...90

5.6.1.1.5 Giriş Yapısı Kurp Kaybı...91

5.6.1.1.6 Tıkaç Anosuna Kadar Sürtünme Kaybı...91

5.6.1.1.7 Tıkaç Anosu Kaybı (Dipsavaktan Cebri Boruya Geçiş)..91

5.6.1.1.8 Dipsavak Cebri Borusunda Sürtünme Kaybı...91

5.6.1.1.9 Kelebek Vana Kaybı...92

5.6.1.1.10 Branşman Boruda Düşü Kaybı...92

5.6.1.1.11 Branşman Boruda Sürütünme Kaybı...92

5.6.1.1.12 Karesel Vana Kaybı...93

5.6.1.1.13 Çıkış Kaybı...93

5.6.1.1.14 Toplam Kayıplar...93

5.6.2 Dipsavak Dereye Deşarj Eğrisi...94

6. DOLUSAVAK GENİŞLİĞİ - GÖVDE KRET KOTU

OPTİMİZASYONU...96

6.1

Hava Payı Hesapları...96

6.2

Maliyet Hesapları...101

6.2.1 Gövde Maliyetleri...102

6.2.2 Dolusavak Maliyetleri...109

6.3

Sonuç...112

7. STATİK-STABİLİTE HESAPLARI...Hata! Yer işareti tanımlanmamış.

7.1

Malzeme Özellikleri...113

7.1.1 Su...113

7.1.2 Beton...113

7.1.3 Betonarme Donatısı...113

7.1.4 Beton için Öngerilme Çeliği...114

7.1.5 Yapı Çeliği...114

7.1.6 Ankrajlar, Bulonlar, Vida Dişi Açılmış Parçalar...115

7.1.7 Cebri Boru Çeliği...115

7.1.8 Kaya Bulonları...115

7.1.9 Yüksek Kapasiteli Kaya Ankrajları...115

7.1.10 Kargir...115

7.2

Hidrolik Projelendirme Kriterleri...116

7.2.1 Hidrolik Kayıplar...116

7.2.2 Dolusavak...117

7.3

Geoteknik Projelendirme Kriterleri...117

7.3.1 Genel...117

7.3.2 Gövde Tasarımı...117

7.3.3 Temel İyileştirmesi...118

7.3.3.1 Stabilite Analizleri...119

7.3.3.1.1 Gövde Statik Stabilite Hesapları...119

7.3.3.1.2 Gövde Oturma ve Deplasman Hesabı...120

7.3.3.1.3 Gövde Sızma Analizi Kriterleri...121

7.3.3.2 Sıvılaşma...123

7.4

Yapısal Tasarım Kriterleri...123

7.4.1 Yaklaşım...123

7.4.2 Yük Kombinasyonları...123

7.4.3 Yük Faktörleri / Emniyet Gerilmeleri...124

7.4.3.1 Yükler...124

7.4.3.1.1 Ölü Yükler...124

7.4.3.2 Hidrolik Basınçlar...124

7.4.3.3 Alttan Kaldırma Basıncı...125

7.4.3.4 Toprak Basınçları...126

7.4.3.5 Sismik Yükler...126

7.4.4 Yapısal Projelendirme Detayları...127

7.4.4.1 Betonarme...127

7.4.4.2 Sıcaklık ve Rötre Donatısı...128

7.4.4.3 Minimum Proje Donatısı...128

7.4.4.4 Açınım Boyları ve Ekler...128

7.4.4.5 Donatı Yerleştirmeleri...129

7.4.4.6 Derzler...129

7.4.4.7 Çatlak Kontrolü...129

7.4.4.8 Ön Gerilmeli / Ard-Gerilmeli Beton...130

7.4.4.9 Yapı Çeliği...131

7.4.4.9.1 Genel...131

7.4.4.9.2 Bağlantılar...132

7.4.4.9.3 Sehim Kriterleri...132

7.4.4.9.4 Yorgunluk Kriterleri...133

7.4.4.9.5 Kaynak Şartları...133

7.4.5 Stabilite Analizi...134

7.4.5.1 Taban Gerilmesi...134

7.4.5.2 Kaymaya Karşı Emniyet Faktörü...134

7.4.5.3 Yüzmeye Karşı Emniyet Faktörü...135

7.4.5.4 Yük Durumları...135

7.4.5.5 Duraylılık Kabul Kriterleri...136

7.4.5.6 Dolusavak Duraylılığı...137

7.5

Proje Formülasyonu...137

7.5.1 Hidrolik Hesaplar...137

7.5.1.1 Dolusavak...137

7.5.1.2 Derivasyon Tüneli...137

7.6

Hesaplar...138

7.6.1 Statik ve Stabilite Hesapları...138

7.6.1.1 Gövde Stabilite Hesapları...138

7.6.1.1.1 Analiz Yöntemi ve Zemin Parametreleri...138

7.6.1.1.2 Yükleme Durumları ve Güvenlik Sayıları...139

7.6.1.2 Sonuçlar...148

7.6.2 Gövde Oturma ve Deplasman Hesabı...148

7.6.2.1 Gövde Sızma Analizi Kriterleri...159

7.6.2.1.1 Analiz Yöntemi ve Malzeme Parametreleri...159

7.7

Tehlike ve Ayar Vana Odası Statik Hesabı...165

7.7.1 Vana Odası Üst Döşeme Hesabı...165

7.7.2 Betonarme Hesabı...167

7.7.2.1 X-X Doğrultusunda Donatı Hesabı...167

7.7.2.2 Y-Y Doğrultusunda Donatı Hesabı...168

7.7.2.3 Vana Odası Taban Döşeme Hesabı...169

7.7.2.4 Zemine Gelen Toplam Yükün Hesabı...169

7.7.2.5 Betonarme Hesabı...170

7.7.2.5.1 X-X Doğrultusunda Donatı Hesabı...170

7.7.2.5.2 Y-Y Doğrultusunda Donatı Hesabı...171

8.

SONUÇ VE ÖNERİLER...173

8.1

Maliyet Mukayese Tablosu...173

8.2

Avantaj-Dezavantaj Karşılaştırma Tablosu...174

9.

KAYNAKLAR...177

10.

EKLER...180

Tablo B.1: Harmancık (DMİ) Aylık Toplam Yağışlar (mm)...181

Tablo B.2: Tavşanlı (DMİ) Aylık Toplam Yağışlar (mm)...182

Tablo B.3: Tavşanlı (MGİ) Aylık Ortalama Sıcaklıklar (

_{C) ...184}

Tablo B.4: Tavşanlı (MGİ) Aylık Minimum Sıcaklıklar (

_C)...185

Tablo B.5: Tavşanlı (MGİ) Aylık Maksimum Sıcaklıklar (

_C)...186

Tablo B.6: Tavşanlı (MGİ) Aylık Toplam Buharlaşmalar (mm)...187

Tablo B.7: Tavşanlı (MGi) En Kuvvetli Rüzgar Hızı (m/s) ve Yönü...188

Tablo B.8: Tavşanlı (DMİ) Aylık Ortalama Nisbi Nem Değerleri (mm)...190

Tablo B.9: Ballısaray Göleti ve Komşu Havzalarında İşletilen AGİ'lerin

Değerlendirme Durumu...191

Tablo B.10: D03A142 Uzundere-Artıranlar AGİ Gözlenmiş Aylık Toplam

Akımları (hm³) ...192

Tablo B.11: D03A143 Taşkışla Dere-Arttıranlar AGİ Gözlenmiş Aylık

Toplam Akımları (hm³)...192

Tablo B.12: D03A143 Taşkışla Dere-Arttıranlar AGİ Aylık Toplam Doğal

Akımları (hm³)...192

Tablo B.13: D03A018 Kızık Suyu-Ağari AGİ Aylık Toplam Akımları

(hm³)...193

Tablo B.14: D03A018 Kızık Suyu-Ağari AGİ Aylık Ortalama Akımları

(m³/s)...194

Tablo B.15: D03A095 Kabaklar Dere-Hasanlar AGİ Aylık Toplam

Akımları (hm³)...195

Tablo B.16: D03A104 Değirmendere- Doğanlar AGİ Aylık Toplam

Akımları (hm³)...195

Tablo B.17: D03A118 Karaerik Dere-Domur AGİ Aylık Toplam Akımları

(hm³)...196

Tablo B.18: D03A142 Uzundere-Artıranlar AGİ Tamamlanmış Aylık

Toplam Akımları (hm³)...196

Tablo B.19: D03A142 Uzundere-Artıranlar AGİ Aylık Ortalama Akımları

(m³/s)...197

Tablo B.20: D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ Tamamlanmış Aylık

Toplam Doğal Akımları (hm³)...197

Tablo B.21: D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ Aylık Ortalama

Akımlar (m³/s)...198

Tablo B.22: Ballısaray Göleti Havzası Aylık Toplam Akımları (hm³)...198

Tablo B.23: Regülatör-1 Aylık Toplam Akımlar (hm³)...199

Tablo B.24: Regülatör-2 Aylık Toplam Akımlar (hm³)...199

Tablo B.25: Regülatör-3 Aylık Toplam Akımlar (hm³)...200

Tablo B.26: Regülatörlerle Ballısaray Göletine Çevrilecek Aylık Toplam

Akımlar (hm³)...200

Tablo B.27: Gölet Giriş Akımları (hm³)(Göletin Kendi Havzası Net

Akımları+Regülatörlerle Çevrilen Akımlar)...201

Tablo B.28: Gölet Giriş Akımları (hm³)(Göletin Kendi Havzası Net

Akımları+Regülatör 2 ve 3 ile Çevrilen Akımlar)...201

Tablo B.29: Cansuyu Özet Tabloları...202

Tablo B.30: Harmancık MGİ Anlık Pik Debilerinin Ekstrem Dağılımı...202

Tablo B.31: Tavşanlı MGİ Anlık Pik Debilerinin Ekstrem Dağılımı20Hata! Yer

işareti tanımlanmamış.

Tablo B.32: MGİ’ lerin Noktasal Yağış Yinelenme Değerleri ve Proje

Kesitlerinin KYS Yağışları (mm)...203

Tablo B.33: AGİ ve Proje Kesitlerinin Baz Akımı...204

Tablo B.34: Ballısaray Göleti Proje Yerlerine ait Dsi Sentetik Metot Hesap

Sonuçları...205

Tablo B.35: Ballısaray Göleti Mockus Metodu Taşkın Pik Debi Hesabı...206

Tablo B.36: Ballısaray Göleti Regülatör-1 Mockus Metodu Taşkın Pik

Debi Hesabı...206

Tablo B.37: Ballısaray Göleti Regülatör-2 Mockus Metodu Taşkın Pik

Debi Hesabı...207

Tablo B.38: Ballısaray Göleti Regülatör-3 Mockus Metodu Taşkın Pik

Debi Hesabı...207

Tablo B.39: AGİ'lerin Noktasal Taşkın Yinelenme Değerleri ve BTFA

Yöntemi Sonuçları...208

Tablo B.41: Ballısaray Göleti Yinelenmeli Taşkın Hidrograf Koordinatları

(m

_/s)...209

Tablo B.42: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Gövde Keşif Özeti...210

Tablo B.43: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Gövde Tipi İçin Dolusavak Keşif

Özeti...212

Tablo B.44: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Gövde Tipi İçin Derivasyon

Tüneli Keşif Özeti...213

Tablo B.45: Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Gövde Keşif Özeti...214

Tablo B.46: Derivasyon Tüneli Serbest Yüzeyli Akım Tablosu...216

Tablo B.47: Derivasyon Tüneli Basınçlı Akım Tablosu...217

11.

ÖZGEÇMİŞ...218

ŞEKİL LİSTESİ

Sayfa

Şekil 2.1: Türkiye Diri Fay Haritası (MTA)...5

Şekil 2.2: Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası...6

Şekil 2.3: Bursa İli ve Civarının Deprem Haritası...6

Şekil 2.4: Bursa İli ve Civarında Büyüklüklerine Göre Meydana Gelen

Depremler...7

Şekil 2.5: Türkiye ve Yakın Dolayının Sadeleştirilmiş Neotektonik

Bölgelerini Gösterir Harita...7

Şekil 3.1: Tavşanlı MGİ Sıcaklık Buharlaşma Korelasyonu...16

Şekil 3.2: D03A142 Artıranlar ve D03A018 Ağari AGİ Korelasyonu (hm

_)2Hata!

Yer işareti tanımlanmamış.3

Şekil 3.3: D03A143 Arttıranlar ve D03A018 Ağari AGİ Korelasyonu (hm

_)...

...23

Şekil 4.1: Betonarme Plağın Hidrostatik Yükler Altında Merkeze Yakın

Bölgede Oluşabilecek Deformasyonlar...56

Şekil 4.2: Kret, Vana ve Kumanda Odaları ile Ballısaray Köyü Ulaşım Yolu

Enkesiti (7,00m)...66

Şekil 5.1: MMF Taşkın Hidrografı...68

Şekil 5.2: Ballısaray Göleti Taşkın Hidrografları...69

Şekil 5.3: Hacim Satıh Grafiği...70

Şekil 5.4: Dolusavak Boşaltım Eğrisi...75

Şekil 5.5: Tip III Enerji Kırıcı Havuz Şematik Çizimi...83

Şekil 5.6: Derivasyon Kondüvisi Boşaltım Eğrisi...88

Şekil 5.7: Dipsavak Dereye Deşarj Eğrisi...95

Şekil 6.1: Dolusavak-Kret Optimizasyon Grafiği...101

Şekil 7.1: Sızma Modeli...122

Şekil 7.2: Ani Boşalma Memba...140

Şekil 7.3: Ani Boşalma Deprem Memba...141

Şekil 7.4: İnşaat Sonu Deprem Mansap...142

Şekil 7.5: İnşaat Sonu Mansap...143

Şekil 7.6: İnşaat Sonu Deprem Memba...144

Şekil 7.7: İnşaat Sonu Memba...145

Şekil 7.8: İşletme Mansap...1Hata! Yer işareti tanımlanmamış.6

Şekil 7.9: İşletme Deprem Mansap...147

Şekil 7.10: Aşama 1...150

Şekil 7.11: Aşama 2...151

Şekil 7.12: Aşama 3...152

Şekil 7.13: Aşama 4...153

Şekil 7.14: Aşama 5...154

Şekil 7.15: Aşama 6...155

Şekil 7.16: Sonuç Maks. Gövde Kesitinde 600.50 KPA Gerilme

Oluşmaktadır...156

Şekil 7.17: Sonuç Maks. Gövde Kesitinde 2.02 e-2 m Oturma

Oluşmaktadır...157

Şekil 7.18: Sonuç Maks. Gövde Kesitinde 373.69 KPA Temel Gerilme

Oluşmaktadır...158

Şekil 7.19: Sızma Modeli...160

Şekil 7.20: Enjeksiyon Yokken Oluşan Boşluk Basıncı...161

Şekil 7.21: Enjeksiyon Yokken Oluşan Toplam Basıncı...162

Şekil 7.23: Enjeksiyon Varken Oluşan Toplam Basıncı...164

Şekil 7.24: Dipsavak Ayar Vana Odası Şematik Boykesiti...166

Şekil 7.25: Vana Odası Görünüşü...167

TABLO LİSTESİ

Sayfa

Tablo 2.1: Deprem Bölgeleri için Alınabilecek Maksimum Yatay Yer

İvmesi...5

Tablo 2.2: Ballısaray Göleti Karakteristik Tablosu...8

Tablo 3.1: Proje Alanı ve Komşu Havzalarda İşletilen MGİ Karakteristikleri....

...13

Tablo 3.2: Ballısaray Göleti Net Buharlaşma Hesabı (mm)...16

Tablo 3.3: Nusret ve Aral Dere Periyodik Akım Ölçüleri (m³/s)...21

Tablo 3.4: Aylık Toplam Akım Korelasyonları Sonuçları...22

Tablo 3.5: Ballısaray Göleti ve Regülatör Yerleri Can Suyu Miktarları

(m³/s)...25

Tablo 3.6: Geçici Bitki Deseni...26

Tablo 3.7: İşletme Basıncına Bağlı Olarak Proje Alanında Sulama

Yöntemine Göre Alan Oranları ile Çiftlik Randıman Oranları...27

Tablo 3.8: Tavşanlı MGİ Düzeltilmiş Plüviyograf Oranları...32

Tablo 3.9: Ballısaray Göleti ve Regülatörlere Ait Maksimum Yağış

Tekerrür Değerleri (mm)...32

Tablo 3.10: Ballısaray Göleti Fiziksel Parametreler...33

Tablo 3.11: Ballısaray Göleti Regülatör-1 Fiziksel Parametreler...33

Tablo 3.12 Ballısaray Göleti Regülatör-2 Fiziksel Parametreler...33

Tablo 3.13: Ballısaray Göleti Regülatör-3 Fiziksel Parametreler...33

Tablo 3.14: Ballısaray Göleti DSİ Sentetik Yöntemi İle Taşkın Hesabı...34

Tablo 3.15: Ballısaray Göleti Regülatör-1 Dsi Sentetik Yöntemi İle Taşkın

Hesabı...35

Tablo 3.16: Ballısaray Göleti Regülatör-2 Dsi Sentetik Yöntemi İle Taşkın

Hesabı...36

Tablo 3.17: Ballısaray Göleti Regülatör-3 Dsi Sentetik Yöntemi İle Taşkın

Hesabı...37

Tablo 3.18: Ballısaray Göleti Proje Yerlerine Ait Seçilen Dsi Sentetik

Metot Hesap Sonuçları...38

Tablo 3.19: Ballısaray Göleti Proje Yerlerine ait Seçilen Mockus Metodu

Hesap Sonuçları...39

Tablo 3.20: AGİ'lerin Taşkın Yinelenme Değerleri...40

Tablo 3.21: Noktasal Taşkın Frekans Analizine Göre Proje Yerleri Taşkın

Yinelenme Değerleri...40

Tablo 3.22: BTFA Yöntemiyle Hesaplanan Taşkın Pikleri...41

Tablo 3.23: Proje Kesitleri için Kullanılması Önerilen Taşkın Yinelenme

Pik Debileri (m

_/s)...41

Tablo 4.1: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Gövde Kübajı...46

Tablo 4.2: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Gövde Alternatifi Gövde Keşfi

Özeti...49

Tablo 4.3: Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Gövde Kübajı...63

Tablo 4.4: Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Gövde Tipi Keşif Özeti...63

Tablo 4.5: Malzeme Nakliye Mesafeleri ve Birim Fiyatları...67

Tablo 5.1: Hacim Satıh Tablosu...71

Tablo 5.2: Genel Karakteristik Tablosu...72

Tablo 5.4: Dolusavak Deşarj Hesabı...74

Tablo 5.5: Q

Debisi Taşkın Öteleme Hesabı Özet Tablosu...76

Tablo 5.6: Dolusavak Ogee Eşiği Tasarımı...77

Tablo 5.7: Deşarj Kanalı Başlangıç Kotu Hesabı...78

Tablo 5.8: Dolusavak Deşarj Kanalı Su Yüzü Hesap Tablosu...81

Tablo 5.9: Boşaltım Kanalı Duvar Yüksekliğinin Belirlenmesi...82

Tablo 6.1: Maksimum Su Seviyesi, Hava Payı ve Kret Kotu Özetleri...96

Tablo 6.2: Farklı Dolusavak Genişliklerine Göre Maliyetler...101

Tablo 6.3: Seçilen Dolusavak Genişliğine Göre Elde Edilen Değerler...112

Tablo 7.1: Betonarme Demiri Kararkteristikleri...113

Tablo 7.2: Çelik Malzeme Kararkteristikleri...114

Tablo 7.3: Stabilite Analizlerinde Kullanılan Malzeme Karakteristikleri...120

Tablo 7.4: Yükleme Durumları ve Güvenlik Sayıları...120

Tablo 7.5: Oturma Hesaplarında Kullanılacak Zemin Parametreleri...121

Tablo 7.6: Sızma Analizlerinde Kullanılacak Malzeme Karakteristikleri...122

Tablo 7.7: Dolusavak Kılavuz Duvarlarında Su Yükleri...124

Tablo 7.8: Maksimum Çatlak Genişlikleri...130

Tablo 7.9: Duraylılık Kabul Kriterleri...136

Tablo 7.10: Duraylılık analizlerinde Kullanılan Zemin Parametreleri...139

Tablo 7.11: Yükleme Durumları ve Güvenlik Sayıları...139

Tablo 7.12: Analiz Sonuçları Özet Tablosu...148

Tablo 7.13: Oturma Hesaplarında Kullanılacak Zemin Parametreleri...149

Tablo 7.14: Sızma Analizlerinde Kullanılacak Malzeme Karakteristikleri. . .159

Tablo 8.1: Keşif İcmali...174

Tablo 8.2: Avantaj-Dezavantaj Karşılaştırma Tablosu...174

SEMBOL LİSTESİ

A

: Yağış Alanı.

Fr

: Froude Sayısı.

L

: En Uzun Akarsu Kol Boyu.

Lc

: En Uzun Akarsu Kolu Üzerindeki İz Düşümü İle Proje Kesiti

Arasındaki Mesafe.

n

: Manning Pürüzlülük Katsayısı.

Q

: Debi (Birimi: m

_/sn).

R

: Hidrolik Yarıçap.

Sf

: Sürtünme Katsayısı.

V

: Hız.

KISALTMALAR

ADK: Alan Dağılım Katsayısı.

AGİ: Akım Gözlem İstasyonu.

BTFA: Bölgesel Taşkın Frekans Analizi.

DMİ: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü.

DPLV: Plüviyograf Oranları.

DSİ: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.

EDR: Ekosistem Değerlendirme Raporu.

EİE: Elektrik İşleri Etüt İdaresi.

ETP: Potansiyel Buharlaşma Isısı.

KYS: Kritik Yağış Süresi.

MF: Maksimize Faktörü.

MGİ: Meteoroloji Gözlem İstasyonu.

MMF: Muhtemel Maksimum Feyezan.

MTA: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.

NSS: Normal Su Seviyesi.

NTFA: Noktasal Taşkın Frekans Analizi.

OEBT: Olası En Büyük Taşkın.

OEBY: Olası En Büyük Yağış.

USACE: ABD Kara Kuvvetleri İstihkam Sınıfı

YADK: Yağış Alan Dağılım Katsayısı.

ÖNSÖZ

Dönem Projemin hazırlanması esnasında, planlanmasında ve çalışmanın

yürütülmesinde her türlü yardım ve desteğini esirgemeyen değerli hocam ve tez

danışmanım Doç. Dr. Ülker Güner BACANLI’ ya en içten teşekkürlerimi

sunarım.

Yüksek Lisans eğitimim boyunca verdiği her türlü destek ve moral için

değerli hocam Doç. Dr. Gürhan GÜRARSLAN’a, tüm değerli hocalarıma ve

arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim.

Tez içerisinde kullanılacak verilerin sağlanmasında yardımcı olan DSİ

1.Bölge Müdürlüğü çalışanlarına ve SEPA Mühendislik çalışanlarına çok teşekkür

ederim.

Tüm hayatım boyunca bana her türlü maddi ve manevi desteğini

esirgemeyen, her zaman arkamda durarak bana moral veren ve hayattaki en

değerli varlığım olan babam Mehmet ÜNLÜER’e, eşime ve tüm aileme sonsuz

teşekkürlerimi sunarım.

1. GİRİŞ

Ülkemizde barajların yanı sıra çok sayıda gölet de inşa edilmektedir. Genellikle yüksekliği 30 m’ den küçük olan barajlara “gölet” denilmektedir. Göletler daha çok sulama maksadıyla yapılmaktadır.

Gölet Projelerinin ekonomik olması için başlıca şart gövde inşaatında gölet yeri ve yakınında bulunan inşaat malzemesinin kullanılmasıdır. Ülkemizde yapılan göletlerin büyük çoğunluğu “homojen toprak dolgu”, “kil çekirdekli kaya dolgu” veya “kil çekirdekli kum-çakıl dolgu” tipindedir. Gölet yerinde ve yakınında uygun malzeme bulunduğu bütün durumlarda bu tiplerdeki gölet gövdesi tercih edilmelidir. Bu tip gölet gövdeleri kati proje safhasında da, inşaat safhasında da önemli zorluklar çıkmadan, kolayca ve başarıyla gerçekleştirilebilirler.

“Kil Çekirdekli Kaya Dolgu” tipindeki göletlerde kabuk zonlarının dolgusu kaya ile yapılır. Kil çekirdekle kabuklar arasında kum ve çakıl filtrelere ilaveten, memba ve mansapta kaya ufağından teşkil edilen 3,0 m kalınlığında birer transisyon tabakası bulunur. Memba şevi 1.derece deprem bölgelerinde 2,5:1,0 (Yatay/Düşey), 2.derece deprem bölgelerinde 2,25:1,0 (Yatay/Düşey), 3.,4. ve 5.derece deprem bölgelerinde 2,0:1,0 (Yatay/Düşey) alınır. Kum ve çakıl filtrelerin kalınlıkları, 1.derece deprem bölgelerinde 2,0 m, diğer deprem bölgelerinde 1,5 m alınır.

Ballısaray Göleti Projesi kapsamında başlıca şu yapılar yer almaktadır:  Kil çekirdekli kaya dolgu gövde.

 Sol sahilde karşıdan alışlı serbest yüzeyli dolusavak.  Sağ sahilde dipsavak (Sulama Sistemi)

 Sağ sahilde dipsavak (Dereye Deşarj)  Sağ sahilde derivasyon tüneli.

Gölet Gövdesi Kil Çekirdek Kaya Dolgu tipinde olacaktır. Talveg kotu 797,00 m, kret kotu 837,45 m'dir. Kret genişliği 10.00 metredir. Gövde Dolgusu memba Eğimi 2.25 yatay/1 düşey, mansap eğimi 2.00 yatay/1 düşey olarak projelendirilecektir.

Dolusavak, sol sahilde yer alacak ve karşıdan alışlı olacaktır. Dolusavak bitişinde ise zemin cinsi ve topografyasına uygun olarak enerji kırıcı havuz teşkil edilecektir.

Derivasyon-Dipsavak Yapıları inşaat sezonu boyunca sıkıntı yaşamamak için sağ sahilde, 3.00 m çapında, dairesel kesitinde derivasyon tüneli yapılması düşünülmüştür.

1.1

Projenin Amacı

Projenin amacı; Planlama Raporu hazırlanması esnasında yapılan hidrolojik,

topografik, jeolojik ve hidrolik çalışmalarının yeterliliğini ve doğruluğunu tespit etmek, proje sahasına en uygulanması muhtemel gövde tiplerinin teknik ve ekonomik açıdan

yapılabilirliklerinin mukayesesi ve uygun olarak seçilecek olan gövde tipinin hidrolik ve statik boyutlarını ortaya koymaktır.

1.2

Projenin Kapsamı

Ballısaray Göleti gövde tipi planlama raporunda Kil Çekirdekli Kaya Dolgu

olarak önerilmiştir. Gölet projelerinin hazırlanması aşamasında Ballısaray Göleti için

teknik ve ekonomik yönden imalatı mümkün gövde tipleri belirlenmiş ve Gölet Ara

Raporu içinde “Gövde Tipi Seçimi” başlığı altında değerlendirilmiştir.

2. PROJENİN VE PROJE ALANININ TANITIMI

2.1

Projenin Yeri

Proje, Bursa ilinin Harmancık İlçesinin, Ballısaray köyünün 10 km

güneydoğusunda yer alan Uzun Dere üzerinde yer almaktadır. Gölet ve regülatör

yağış alanları, 1/25.000 ölçekli İ22-C1, İ22-C4 ve İ22-D3 paftalarından 25,5 km

( Gölet), 1,83 km

_{(Regülatör 1), 5,3 km}

_{(Regülatör 2) ve 14 km}

_{(Regülatör 3)}

ölçülmüştür. Proje sahası 39

_{38’ 40” - 39}

_{45’ 20” Kuzey enlemleri arasındadır.}

2.2

Doğal Coğrafya

2.2.1 Yeri ve Yayılışı

Proje sahası, Uludağ’ın güneyinde, yüksek yaylalar arasında, Susurluk

Havzası içerisinde, Marmara Bölgesi sınırlarındadır. Bursa ili, Harmancık ilçesinin

doğusu ve güneydoğusundaki alanları kapsamaktadır. Proje sahasının güneyinde

Bekdemirler, doğusunda Harmancık, güneydoğusunda Kepekdere yerleşim

birimleri yer almaktadır. Etüt alanının doğusunda Domaniç ve Tavşanlı, batısında

Dursunbey ilçesi, kuzeyinde Keles ve Orhaneli, güneyinde Simav ilçeleri ile

çevrili, Kütahya-Bursa-Balıkesir illerinin kesiştiği noktada yer almaktadır.

Bursa’ya uzaklığı 90 km’dir.

Bursa İli, Anadolu yarımadasının kuzeybatısında, Marmara denizinin

güneyinde; batıda 28° 05' (Karacabey Çavuş köyü batısı) ve doğuda 29° 57' (İznik

Elmalı köyü doğusu) doğu boylamları ile, güneyde 39° 35' (Büyükorhan Piribeyler

istasyonu) ve kuzeyde 40° 37' (Samanlı dağları üzerinde Ayvaşa dağı) kuzey

enlemleri arasındadır. Doğusunda Bilecik, kuzeydoğusunda Sakarya, kuzeyinde

Kocaeli ve Yalova illeri, kuzey ve kuzeybatısında Marmara denizi, batı ve

güneybatısında Balıkesir ve güneyinde Kütahya illeri ile çevrelenmiştir. Arazinin

% 35’ini dağlar,% 48’ini platolar, % 17’sini ovalar teşkil etmektedir.

2.2.2 Genel Jeoloji ve Tektonik

2.2.2.1 Stratigratif Jeoloji

İnceleme alanında yaşlıdan gence doğru, Mesozoyik yaşlı şist, kalkşist,

mermer ve metamorfikler, Üst Kretase yaşlı peridotit ve ofiyolitik kayaçlar, Palesoen

yaşlı granodiyoritler, Üst Miyosen yaşlı karasal çökel kayaçlar, Kuvaterner yaşlı

ayırtlanmamış birimler bulunmaktadır. Gölet aksının Kretase yaşlı ofiyolitik birimlere

ait peridoditlerin üzerine oturmaktadır. Kretase yaşlı ofiyolitik birimlerin üzerinde

ortalama kalınlığı 0,5 - 1,00 m olan yamaç birikimleri gözlenmiştir. Dere yatağında

alüvyonun minimum genişliğinin 4-5 m arası olduğu görülmektedir.

2.2.2.2 Jeolojik Tarihçe ve Yapısal Jeoloji

2.2.2.2.1 Tabakalanma

Çalışma alanında Geç Miyosen yaşlı Tunçbilek Formasyonu’na (Tmt) ait kil, marn, silttaşı kireçtaşı arası tabakalanma göstermektedirler. Sulama alanına giren bu formasyon geniş bir yayılım sunmamaktadır.

2.2.2.2.2

İnceleme alanında içinde ve çevresinde yer alan peridotitlerde üç hakim yönde gelişmiş düzenli ve belirgin eklem sistemleri mevcuttur. Bu süreksizlikler genellikle kapalı ve çoğu kez de dalgalı yüzeyli olup ikincil dolgu malzemesi olarak kil ve kalsit yoğunlukludur.

İnceleme alanında fay tespit edilememiştir

Şekil 2.1: Türkiye Diri Fay Haritası (MTA).

2.2.3 Deprem Durumu

Bursa Harmancık Ballısaray Gölet yeri ve göl alanı, T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı'nca 1996 yılında yayınlanmış ve 5 bölgeye ayrılmış Türkiye'nin Deprem Bölgeleri Haritası'na göre 2. Derecede Deprem Bölgesi içerisinde kalmaktadır.

Deprem Araştırma

Dairesi tarafından deprem bölgeleri için alınabilecek maksimum yatay yer ivmesi 2.

Derece deprem bölgesi için A

=0,40 alınması önerilmektedir.

yapılacak hesaplamalarda Bursa Harmancık Ballısaray Göleti için hazırlanan Sismik Tehlike Analiz Raporundaki değerler esas alınmalıdır.

Tablo 2.1: Deprem Bölgeleri için Alınabilecek Maksimum Yatay Yer İvmesi.

DEPREM BÖLGESİ DERECESİ

1. Derece Deprem Bölgesi Amax ≥0,40 g

2. Derece Deprem Bölgesi 0,30 g ≤ Amax < 0,40 g

3. Derece Deprem Bölgesi 0,20 g ≤ Amax < 0,30 g

4. Derece Deprem Bölgesi 0,10 g ≤ Amax < 0,20 g

Şekil 2.2: Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası.

Şekil 2.4: Bursa İli ve Civarında Büyüklüklerine Göre Meydana Gelen Depremler.

Şekil 2.5: Türkiye ve Yakın Dolayının Sadeleştirilmiş Neotektonik Bölgelerini Gösterir Harita (Koçyiğit ve Özacar 2003).

2.2.4 İklim Karakteristikleri

Proje alanı Marmara bölgesindedir. Ballısaray Göleti, Bursa ili Harmancık ilçesi Ballısaray Köyünün yaklaşık 5 km güneydoğusunda İkisukavuştu Derenin yan kolu olan Uzun Dere üzerine 799 m talveg kotuna yapılacaktır.

Marmara Bölgesinde 3 farklı iklimin etkisi vardır. Bölgenin Karadeniz kıyılarında ılıman iklim, Marmara ve Ege Denizi kıyılarında Akdeniz iklimi, iç kısımlarında ise karasal iklim görülür. Bölge, en çok yağışını kış, en az yağışını yaz mevsiminde alır. Proje alanında Akdeniz iklimi ile karasal iklim arası bir geçiş iklim özellikleri görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları yağışlı ve nispeten ılıman geçer.

2.3

Proje Özellikleri

2.3.1 Ballısaray Göleti Karakteristik Tablosu

Tablo 2.2: Ballısaray Göleti Karakteristik Tablosu.

Yeri Bursa İli, Harmancık İlçesi

Amacı Tarımsal Sulama

Hidroloji:

Akarsu Adı Uzun Dere

Talveg Kotu 797,00 m

Gölet Havzası Yağış Alanı 25,50 km2

Yıllık Ortalama Yağış 552,22 mm (%90 Harmancık(DMİ), %10 Tavşanlı(DMİ))

Yıllık Ortalama Akım 4,91 hm³/yıl (Derivasyonlar dahil)

Sediment Hacmi 0,35 hm³

Minimum Su Seviyesi 813,10 m

Normal Su Seviyesi 834,75 m

Maksimum Su Seviyesi 836,25 m

Minimum Su Seviyesinde Hacim 0,35 hm3

Normal Su Seviyesinde Hacim 5,77 hm3

Maksimum Su Seviyesinde Hacim 6,49 hm3

Aktif Hacim 5,42 hm3

Normal Su Seviyesi Göl Alanı 0,47 km2

Maksimum Su Seviyesi Göl Alanı 0,51 km2

Gölet Gövdesi:

Gölet Tipi Alternatif 1: Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Alternatif 2: Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu

Talvegden Yükseklik Alternatif 1: 40,45 m Alternatif 2: 40,45 m

Kret Kotu Alternatif 1: 837,45 m

Alternatif 2: 837,45 m (Parapet Kotu)

Kret Genişliği Alternatif 1: 10, 00 m

Alternatif 2: 10, 00 m

Kret Uzunluğu Alternatif 1: 281,95 m

Alternatif 2: 281,95 m Gövde Dolgu Hacmi Alternatif 1: 489,600.00 m3

Alternatif 2: 364,260.00m3

Gövde Memba Şevi Alternatif 1: 2,25(Yatay)/1,00(Düşey) Alternatif 2: 1,40(Yatay)/1,00(Düşey) Gövde Mansap Şevi Alternatif 1: 2,00(Yatay)/1,00(Düşey) Alternatif 2: 1,50(Yatay)/1,00(Düşey) Memba Batardosu:

Batardo Tipi Kil Çekirdekli Kaya Dolgu

Kret Kotu 804,50 m

Talveg Kotu 798,00 m

Kret Uzunluğu 64,17 m

Kret Genişliği 6,00 m

Dolusavak

Yeri Sol Sahilde

Tipi Karşıdan Alışlı, Kontrolsüz

Qkat 132,95 m3/sn

Dizayn Debisi (Ötelenmiş) 77,57 m3_/sn

Genişliği 20,00 m

Eşik Kotu 834,75 m

Yaklaşım Kanal Kotu 833,25 m

Deşarj Kanal Uzunluğu 162,54 m

Enerji Kırıcı Tipi Enerji Kırıcı Havuz Enerji Kırıcı Taban Kotu 791,30 m

Derivasyon Tüneli:

Yeri Sağ Sahil

Tipi Dairesel (3.0m) Debisi 22,47 m3_{/sn (Q} 50) Uzunluğu 325,82 m Giriş Kotu 803,00 m Çıkış Kotu 799,74 m Dipsavak:

Amacı Sulama Suyu Temini

Yeri Sağ Sahil

Cebri Boru Çapı 1,00 m

Ayar Vanası Tipi Sürgülü Karesel Vana

Enerji Kırıcı Tesis Çarpma Tipi Havuz

Su Alma Ağzı Adedi 4 adet

Sulama Sahası:

Sulama Şebekesi Tipi Basınçlı Borulu

Sulamaya Verilen Su 3,32 hm³

Regülasyon Oranı 80,77 %

Brüt Sulama Alanı 1192 ha

Net Sulama Alanı 1072 ha

Çevirme Yapıları:  Regülatör 2:

Yağış Alanı 5,3 km²

Dolusavak Kret Kotu 856,00 m

Dolusavak Genişliği 8,00 m

İletim Hattı Uzunluğu 1595 m

İletim Hattı Çapı 450 mm

Derivasyon Kapasitesi 200 l/s Q100 19,12 m³/s Q500 26,30 m³/s Dolusavak Genişliği 8,00 m  Regülatör 3: Yağış Alanı 14,00 km²

Dolusavak Kret Kotu 845,00 m

Dolusavak Genişliği 12,00 m

İletim Hattı Uzunluğu 1450 m

İletim Hattı Çapı 900 mm

Derivasyon Kapasitesi 600 l/s

Q100 28,51 m³/s

Q500 40,00 m³/s

Dolusavak Genişliği 12,00 m

Göletin yapılacağı akarsu Uzun Deredir. İnşaat sezonu boyunca sıkıntı yaşamamak için sağ sahilde alternatif gövde seçeneklerine göre derivasyon tesisleri tasarlanmıştır.

Dipsavak kondüvisi olarak kullanabilmek için minimum su seviyesinde ızgaralı tipinde yamaca yaslı bir sualma yapısı teşkil edilecektir. Söz konusu sistem işletme sırasında dipsavak ve sualma ağzı görevi yapacaktır.

Ballısaray Gölet alanında geçirimlilik problemi tespit edilmediğinden

rezervuar alanı kaplamasına gerek görülmemiştir.

2.4

Ulaşım Yolları:

2.4.1 Malzeme Sahası Ulaşım Yolları

18+434.00 km mesafededir. Malzeme sahasına mevcut yol ile yapılacaktır.

2.4.1.2 Kaya Malzeme Alanı:

7+255.00 km mesafededir. Malzeme sahasına mevcut yol ile yapılacaktır. Gölet kaya malzeme ihtiyacı için 1 adet malzeme alanda çalışılmıştır. Kaya-1 gereç alanı aks yerinin 7+255.00 km mesafede bulunmaktadır. Gereç alanına ulaşım için mevcut yol kullanılacaktır.

2.4.2 Gölet İşletme Bakım ve Ulaşım Yolu

Gölet Aks yerine Ulaşımı membadan yapılacaktır. Gölet aksına Ulaşım için 1800 m uzunluğunda yeni yol yapılacaktır.

2.4.3 Kret Ulaşım Yolu

İşletme esnasında krete ulaşımı temin etmek maksadı ile sağ sahilden yeni yapılacak yol ile yapılacaktır.

2.4.4 Dipsavak Vana Odası Ulaşım Yolu

İşletme sırasında vana odasına ulaşmak amacı ile sağ sahilden ulaşım yolu projelendirilecektir.

2.5

Enerji Nakil Hattı:

Ballısaray Göleti rezervuarında kalan Ballısaray Köyü yolu ve rezervuar sahasında kalan Enerji Nakil Hattı bulunmamaktadır.

3. HİDROLOJİ-İKLİM VE SU KAYNAKLARI

3.1

İklim Ve Su Kaynaklarının Değerlendirilmesi

3.1.1 İklim

Proje alanı Marmara Bölgesindedir. Ballısaray Göleti, Bursa ili Harmancık ilçesi Ballısaray köyünün yaklaşık 5 km güneydoğusunda İkisukavuştu Derenin yan kolu olan Uzun Dere üzerine 799 m talveg kotuna yapılacaktır.

Marmara Bölgesinde 3 farklı iklimin etkisi vardır. Bölgenin Karadeniz kıyılarında ılıman iklim, Marmara ve Ege Denizi kıyılarında Akdeniz iklimi, iç kısımlarında ise karasal iklim görülür. Bölge, en çok yağışını kış, en az yağışını yaz mevsiminde alır. Proje alanında Akdeniz iklimi ile karasal iklim arası bir geçiş iklim özellikleri görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları yağışlı ve nispeten ılıman geçer.

3.1.1.1 Meteoroloji İstasyonları

Proje sahasının iklim özelliklerini belirleyen parametreler DMİ ve DSİ tarafından işletilen meteoroloji istasyonlarında ölçülmektedir. Hidroloji çalışmalarında DMİ’ce işletilen Harmancık, Tavşanlı, Keles ve Emet meteoroloji gözlem istasyonlarının (MGİ) verilerinden yararlanılmıştır. Proje alanında işletilmekte olan MGİ’ lerin fiziksel özellikleri Tablo 3.1’ de verilmiştir.

Tablo 3.2: Proje Alanı ve Komşu Havzalarda İşletilen MGİ Karakteristikleri.

MGİ Adı İşleten Kuruluş Kot (m) Gözlem Süresi (yıl)

Enlem ve Boylam İstasyon Türü Yıllık Toplam Yağış (mm) Harmancık DMİ 668 1964-1992 39° 41' K - 29° 09' D Yağış 561,0 Tavşanlı DMİ 833 1956-2013 39° 33' K - 29° 30' D KK 473,2 Keles DMİ 1063 1963-2012 39° 55' D- 29° 04' K KK 718,6 Emet DMİ 700 1931-1995 39° 21' K - 29° 15' D KK 495,9

3.1.1.2 Yağışlar

Proje sahasında ve çevresinde yağışlar genellikle yağmur şeklindedir. Havzanın yüksek kesimleri kış aylarında kar yağışı almaktadır. Uludağ’da karın yerde kalma süresi 6 ayı bulur. Proje sahasında daha çok konvektif tipte yağışlar görülmektedir. Projeye su temin eden havzaların yüksek kesimlerinde orografik etki nedeniyle oluşan yağışlar da

görülmektedir. Bahar ve kış aylarında Balkanlar ve Akdeniz üzerinden gelen alçak basınç sistemlerine bağlı cepheler, proje sahası üzerinde yüksek yağış bırakırlar.

Proje sahası MGİ’ leri olan Harmancık, Tavşanlı, Keles ve Emet meteoroloji istasyonları arasında Thiessen poligonu çizilmiştir. Thissen Poligonu yöntemine göre

Ballısaray Göleti havzasını %90 Harmancık ve %10 Tavşanlı MGİ, 3 adet regülatör yerini %100 Harmancık MGİ’ nin temsil ettiği görülmüştür. Harmancık MGİ kotu 668 m, Tavşanlı MGİ kotu 833 m, Ballısaray göleti yağış alanı ortalama kotu 997 m’ dir.

Harmancık MGİ 2014 yılında Otomatik Meteoroloji İstasyonu olarak işletmeye yeniden açılmıştır. Ancak rasata 2014-Mart ayında başlandığından ve eksik yıl olduğundan değerlendirmelere dahil edilmemiştir Harmancık MGİ’ nin verilerine göre yıllık toplam yağışın %40’ı kış (Aralık-Ocak-Şubat), %28’i ilkbahar (Mart-Nisan-Mayıs), %11’i yaz (Haziran-Temmuz-Ağustos) ve %21’i sonbahar (Eylül-Ekim-Kasım) mevsiminde düşmektedir.

Proje alanında işletilen Harmancık ve Tavşanlı meteoroloji istasyonlarının aylık toplam yağışları sırasıyla Ekler-Tablo B.1 ile Tablo B.2’de verilmiştir. Proje alanına sulama mevsiminde düşen yağış yetersizdir. Bu durum sulama projelerinin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Proje alanı yakınlarında Tavşanlı MGİ’ de yağış ölçümleri plüviometre ve plüviograf ile yapılmaktadır. Proje taşkınları hesaplarında Tavşanlı MGİ’ nin plüviograf oranları

kullanılmıştır.

3.1.1.3 Sıcaklıklar

Proje sahasında egemen olan geçiş bölgesi iklim tipi, Akdeniz ikliminin değişik bir şeklidir. Genel olarak yaz ayları sıcak, kış ve bahar ayları ise yakın olan denizin etkisi ile fazla

soğuk geçmemektedir. Ancak, bazı yıllarda Balkanlar üzerinden gelen soğuk cephe sistemleri, bölgede kış aylarının sert geçmesine neden olmaktadır.

Ballısaray Göleti sulama alanı yakınlarında Harmancık ve Tavşanlı MGİ’de sıcaklık gözlemi yapılmıştır. Harmancık MGİ’nin sıcaklık gözlemleri çok kısa sürelidir. Kullanılması uygun bulunmamıştır. Tavşanlı MGİ’ye ait aylık ortalama sıcaklıklar Ekler-Tablo B.3’ te verilmiştir. Tavşanlı MGİ’ nin yıllık ortalama sıcaklık değeri 11,2 o_{C hesaplanmıştır.}

Proje alanında en yüksek sıcaklıklar Temmuz ve Ağustos aylarında, en düşük sıcaklıklar ise Aralık, Ocak ve Şubat aylarında gözlenmektedir. Bölgede ortalama kış

sıcaklıkları 0 o_{C’ nin altına düşmemektedir. Tavşanlı meteoroloji istasyonun aylık maksimum}

ve minimum sıcaklıkları Ekler-Tablo B.4 ile B.5’te verilmiştir. Tavşanlı MGİ’de minimum sıcaklık -22,7 o_{C ile Ocak 2009 ve maksimum sıcaklık 42,2} o_{C ile Temmuz 2000 tarihinde}

ölçülmüştür.

3.1.1.4 Buharlaşmalar

Proje alanında sıcaklık ve buharlaşma gözlemini aynı yapan MGİ yoktur. Proje alanı yakın çevresinde sıcaklık ve buharlaşma gözlemi aynı anda Tavşanlı MGİ’ de, buharlaşma gözlemi ise DSİ’nin Gökçedağ MGİ’ de yapılmaktadır. Tavşanlı MGİ’nin 1984-2011 periyodu toplam buharlaşmaları Ekler-Tablo B.6’da verilmiştir.

Göletin serbest su yüzeyinden buharlaşma miktarı hesaplarında Tavşanlı MGİ’ nin buharlaşma değerleri ile Tavşanlı MGİ’ nin ortalama sıcaklık değerleri kullanılmıştır. MGİ’ nin aylık ortalama sıcaklık ve aylık toplam buharlaşmaları arasında korelasyon çalışması

yapılmıştır. Korelasyonların grafiksel analizi yapılmış ve en iyi korelasyon katsayısını veren tip belirlenmiştir. Elde edilen lineer korelasyon denklemi ve grafikleri Şekil 3.1’de verilmiştir.

8 10 12 14 16 18 20 22 24 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 f(x) = 9.68 x − 34.16 R² = 0.95

Tavşanlı MGİ Sıcaklık (oC)

T a v ş a n lı M G İ B u h a rl aş m a (m m )

Şekil 3.1: Tavşanlı MGİ Sıcaklık Buharlaşma Korelasyonu.

Tavşanlı MGİ’ nin aylık ortalama sıcaklıkları, Ballıca göletinin normal su seviyesi (NSS) kotuna, yükseklik ve enlem düzeltmesi yapılarak taşınmıştır. Sıcaklıkların 100 m kot farkı için 0,5 o_{C ve enlem farkı/60*1} o_{C azalacağı/artacağı kabul edilmiştir. Buharlaşma hesapları}

detayı Tablo 3.2’de verilmiştir.

Tablo 3.2: Ballısaray Göleti Net Buharlaşma Hesabı (mm).

AYLAR Tavşanlı MGİ Ortalama Sıcaklık (o_C) Tavşanlı MGİ Aylık Toplam Buharlaşmaları (mm)

Ballısaray Göleti NSS kotu: 838 m Tavşanlı MGİ'den Ballısaray Göleti NSS Kotuna Taşınan Sıcaklık (o_C) Buharlaşma (mm) Serbest Su Yüzünden Buharlaşm a (mm) Harmancık MGİ Yağış (mm) Net Buharlaşm a (mm) Ocak 1,0 - 0,9 - - 73,3 -Şubat 2,2 - 2,1 - - 65,0 -Mart 5,4 - 5,3 - - 51,2 -Nisan 10,3 79,9 10,1 63,9 44,7 52,4 -Mayıs 15,0 113,3 14,8 109,4 76,6 52,7 23,9 Haziran 18,9 146,6 18,7 147,2 103,1 32,0 71,1 Temmuz 21,6 181,6 21,4 173,2 121,2 20,5 100,8

Ağustos 21,2 174,0 21,0 169,4 118,6 11,7 106,9 Eylül 17,1 118,1 16,9 129,8 90,9 13,1 77,8 Ekim 12,1 70,0 12,0 81,5 57,1 38,5 18,6 Kasım 6,9 26,6 6,8 31,6 22,1 64,2 -Aralık 2,8 - 2,7 - - 86,6 -Toplam 11,2 910,0 11,1 906,1 634,3 561,0 398,9

Not: Tavşanlı MGİ'nin sıcaklıkları Harmancık Göleti NSS kotuna, ST=(MGİ kotu-NSS

kotu)/200+(MGİ enlemi - gölet yeri enlemi)/60 formülü ile taşınmıştır.

Gölet yeri sıcaklıklarına karşı gelen buharlaşmalar korelasyon denkleminden hesaplanmış ve 0,70 leğen katsayısı ile çarpılarak potansiyel buharlaşma değerleri elde edilmiştir. Potansiyel buharlaşma değerlerinden, proje sahasını temsil eden Harmancık MGİ’nin aylık toplam yağış miktarları çıkarılarak, göletin göl yüzeyinden oluşacak net buharlaşma miktarları bulunmuştur. Ballısaray Göleti buharlaşma kayıpları 399,2 mm/yıl bulunmuştur.

3.1.2 Rüzgar ve Bağıl Nem

Proje alanı rüzgarını ve nisbi nem değerlerini Harmancık MGİ verileri temsil etmektedir. Ancak yağış gözlemlerinin dışında kalan meteorolojik parametrelerin gözlem süresi çok kısadır (1988-1991 yılları). Bu nedenle proje alanı yakınlarında işletilen Tavşanlı meteoroloji istasyonunda uzun süreli rüzgar şiddeti ve nisbi nem ölçülmüştür. İstasyonun gözlem süresinde en hızlı rüzgar 31,2 m/s ve yönü güney (S) olarak ölçülmüştür. MGİ’ ye ait rüzgar ölçümleri Ekler-Tablo B.7’de verilmiştir.

Tavşanlı MGİ’ de 1975-2013 periyodunda nisbi nem gözlemi yapılmıştır. Sulama alanı civarında nisbi nem % 58 - % 76 arasında değişmekte ve yıllık ortalama bağıl nem % 67 olmaktadır. Tavşanlı meteoroloji istasyonunun nisbi nem değerleri Ekler-Tablo B.8’de verilmiştir.

Ballısaray Göletinin su kaynağı İkisukavuştu Dere ve Nusretler Derenin yan kollarıdır. İkisukavuştu Dere Uzun Dere ve Taşkışla Derenin birleşmesiyle oluşur. Ballısaray Göleti, Uzun Dere üzerinde 799 m talveg kotunda yapılacaktır. Sulama alanının su gereksinimi, gölet havzasının su potansiyelinden fazladır. Bu nedenle Uzun Dere havzasına komşu olan 3 adet havzanın suyu regülatörler yardımıyla Ballısaray Göletine çevrilecektir.

Çevirme yapıları,

 Regülatör 1: Nusretler Derenin yan kolu olan Tahtalık Dere üzerinde 875 m talveg kotunda,

 Regülatör 2: Nusretler Derenin membasına 865 m talveg kotunda,

 Regülatör 3: İkisukavuştu Derenin yan kolu olan Taşkışla Dere üzerinde 847 m talveg kotunda yapılacaktır.

Ballısaray Göletinin üzerine yapılacağı Uzun Dere Koca Tepenin (1171 m) kuzey yamaçlarından Boyalık Dere adıyla doğar. Boyalık Dere irili ufaklı birçok yan dere ile beslenerek kuzey batı yönünde akışını sürdürür ve Uzun Dere adını alarak 799 m talveg kotunda Ballısaray Gölet yerine gelir. Gölet yerinden hemen sonra Taşkışla Dere ile birleşerek İkisukavuştu Dereyi oluşturur.

Taşkışla Dere Regülatör 3 yerinin hemen membasında birleşen Alfallı ve Armutçuk Derenin birleşmesiyle oluşur. Alfat Tepenin kuzey yamaçlarından doğan Alfatyayla Dere ile Dikmeli Tepenin (1139 m) batı yamaçlarından doğan Dikmeli Dere birleşerek Alfallı Dere adını alır. Alfallı Dere sağdan gelen Armutcuk Dereyi aldıktan sonra Taşkışla Dere olur ve 847 m talveg kotunda Regülatör 3 yerine gelir. Taşkışla Dere Regülatör 3 yerinden sonra Uzun Dere ile birleşerek İkisukavuştu Dereyi oluşturur.

Regülatör 1’in su kaynağını oluşturan Tahtalık Dere, Yellik Tepenin (1131 m) batı yamaçlarından Kızılcıkpınar Dere adıyla doğar. Dere regülatör yerinden sonra Nusretler Dereye katılır.

Regülatör 2 Nusretler Derenin membasına yapılacaktır. Nusretler Dere membada Cangıllı Dere adıyla anılır. Kırantarla Tepenin batı yamaçlarından Aydınköy Dere adıyla Doğan Dere ile Toluyayla Tepenin (1133 m) batı yamaçlarından doğan Çatal Dere birleşerek

Nusretler köyü içinden geçen Çalma Dereyle birleştikten sonra Çangıllı Dere adını alır ve 865 m talveg kotunda Regülatör 2 yerine gelir. Dere, Regülatör 2 yerinden sonra Nusretler Dere

adını alarak İkisukavuştu Dere ile birleşir ve Emet Çayının memba kollarından birisini oluşturur.

Ballısaray gölet yerinde Uzun Derenin yağış alanı 25,5 km2 _dir.

Regülatör 1 yerinde Tahtalık Derenin yağış alanı 1,83 km2 _dir:

Regülatör 2 yerinde Nusretler Derenin yağış alanı 5,3 km2 _dir.

Regülatör 3 yerinde Taşkışla Derenin yağış alanı 14,0 km2 _dir.

3.2.1 Akım Gözlem İstasyonları ve Karakteristikleri

Ballısaray Göletinin yapılacağı Uzun Dere üzerinde D03A142 Uzun Dere-Artıranlar ve regülatörlerle suları çevrilecek olan 3 adet yan dereden birisi olan Taşkışla Dere üzerinde D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar akım gözlem istasyonu işletilmiştir. Suları Ballısaray Göletine çevrilecek olan diğer dereler üzerinde AGİ işletilmemiş, Nusretler Dere ile Aral Dere üzerinde 16.05.2013 tarihi ile 02.04.2014 tarihleri arasında 11 adet periyodik akım ölçüsü yapılmıştır. Su temini çalışmalarında gözlemleri kullanılan akım gözlem istasyonlarının fiziksel özellikleri Ekler-Tablo B.9’da verilmiştir.

3.2.1.1 D03A142 Uzun Dere-Artıranlar AGİ

AGİ, 01.10.2004 tarihinde açılmıştır. Gözlem yapmaya devam etmektedir. AGİ’ nin yaklaşık kotu 812 m, yağış alanı 23,0 km2 _{dir. AGİ’ nin 2005-2013 yılları arasında}

değerlendirilmiş 9 yıllık gözlemi bulunmaktadır. AGİ’ nin membasında su tüketimine sebep olan geliştirilmiş proje bulunmamaktadır. Bu nedenle AGİ gözlemleri doğal durumdadır. D03A142 Uzun Dere-Artıranlar AGİ’nin gözlenmiş aylık toplam akımları Ekler-Tablo B.10’da verilmiştir.

3.2.1.2 D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ

AGİ, 01.10.2004 tarihinde işletmeye açılmıştır. Gözlem faaliyetine devam

etmektedir. AGİ’ nin yağış alanı 15,3 km2_{, yaklaşık kotu 792 m’ dir. AGİ’ nin 2005-2013 yılları}

değerlendirilmiş ve 9 yıllık gözlemi bulunmaktadır. AGİ’nin membasından 2007 yılından sonra 20 l/s/gün içme suyu alınmaktadır. 2007-2013 periyodunda gözlemleri müdahalelidir.

D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ’ nin gözlemleri Ekler-Tablo B.11’de, doğallaştırılmış aylık toplam akımları Ekler-Tablo B.12’de verilmiştir.

D03A143 Taşkışla Dere-Arttıranlar AGİ'de Gözlenmiş Aylık Toplam Akımlardır.

2007 ve sonrasında menbasından 0,020 m³/s içmesuyu alımları olan müdahaleli

akımlardır. 2007-2013 yılları 20 l/s içme suyu ilave edilerek doğallaştırılmıştır.

Her iki istasyonunda gözlem değerleri DSİ’ den temin edilerek incelenmiştir. Yapılan değerlendirmede 9 yıllık gözlem süresinin proje hidrolojisi çalışmaları için yetersiz olduğuna karar verilmiştir. Hidrolojik özellikleri benzer olan, uzun süreli ve güvenilir doğal akım gözlemleri bulunan istasyonlar araştırılmıştır. Korelasyon çalışmalarında verileri kullanılan AGİ’ lerin fiziksel özellikleri aşağıda açıklanmıştır.

3.2.1.3 D03A018 Kızık Suyu-Ağari AGİ

AGİ, 10.10.1963 tarihinde işletmeye açılmıştır. Gözlem faaliyetine devam etmektedir. AGİ’ nin yağış alanı 60,9 km2_{, yaklaşık kotu 1039 m’ dir. AGİ’ nin 1967-1969,}

1973-2007, 2009 ve 2011-2013 yılları değerlendirilmiş ve 41 yıllık gözlemi bulunmaktadır. D03A018 Ağari AGİ’ nin 1974-2013 periyodu aylık toplam akımları Ekler-Tablo B.13’te, aylık ortalama akımları Ekler-Tablo B.14’te verilmiştir. Ekler-Tablo B.13’te verilen 1974-2013 periyodundaki ortak yıllara ait aylık toplam akımları korelasyon çalışmasında kullanılmıştır.

3.2.1.4 D03A095 Kabaklar Dere-Hasanlar AGİ

AGİ, 01.10.1990 tarihinde işletmeye açılmıştır. Gözlem faaliyetine devam

etmektedir. AGİ’ nin yağış alanı 43,8 km2_{, yaklaşık kotu 875 m’ dir. AGİ’ nin değerlendirilmiş}

22 yıllık gözlemi bulunmaktadır. D03A095 Kabaklar Dere-Hasanlar AGİ’ nin aylık toplam akım gözlemleri Ekler-Tablo B.15’te verilmiştir.

3.2.1.5 D03A104 Değirmendere – Doğanlar AGİ

AGİ, 16.08.1994 tarihinde işletmeye açılmıştır. Gözlem faaliyetine devam etmektedir. AGİ’ nin yağış alanı 275,0 km2_{, yaklaşık kotu 535 m’ dir. AGİ’ nin 1997-2008,}

2010-2013 yılları değerlendirilmiş ve 16 yıllık gözlemi bulunmaktadır. D03A104 Doğanlar AGİ’ nin aylık toplam akımları Ekler-Tablo B.16’da verilmiştir.

AGİ, 01.10.1997 tarihinde işletmeye açılmıştır. Gözlem faaliyetine devam

etmektedir. AGİ’ nin yağış alanı 48,0 km2_{, yaklaşık kotu 875 m’ dir. AGİ’ nin 1999-2001,}

2003-2008 ve 2011-2013 yılları değerlendirilmiş ve 12 yıllık gözlemi bulunmaktadır. Domur AGİ’ nin aylık toplam akımları Ekler-Tablo B.17’de verilmiştir.

Nusretler Dere ile Aral Dere üzerinde 16.05.2013 tarihi ile 02.04.2014 tarihleri arasında 11 adet periyodik akım ölçüsü yapılmıştır. Periyodik ölçüler Tablo 3.3’te gösterilmiştir.

Tablo 3.3: Nusret ve Aral Dere Periyodik Akım Ölçüleri (m³/s). Sıra

No Tarih

Nusret Dere Aral Dere Q (m³/s) Q (m³/s) 1 16.05.2013 0,032 0,018 2 24.06.2013 0,016 0,003 3 11.07.2013 0,020 0,004 4 14.08.2013 0,020 -5 9.10.2013 0,007 0,002 6 12.11.2013 0,005 0,005 7 10.12.2013 0,004 0,004 8 2.01.2014 0,005 0,005 9 18.02.2014 0,005 0,003 10 25.03.2014 0,007 0,005 11 2.04.2014 0,007 0,005

3.2.2 Korelasyonlar

Ballısaray Göleti su potansiyeli havzasından gelecek sular ve 3 adet regülatör ile çevrilen sulardan oluşmaktadır. Regülatörler yardımıyla gölete çevrilecek sular günlük akımlarla hesaplanacağından 3 adet regülatör yerinin günlük ortalama akımlarının bilinmesi gereklidir. D03A142 Uzun Dere-Artıranlar ve D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ’ lerin kısa olan gözlem süreleri havzada uzun süreli ve güvenilir gözlemleri olan AGİ gözlemleriyle korelasyon çalışması yapılarak uzatılmıştır. Korelasyonlar doğal akımlarla yapılmış ve grafiksel analizi yapılarak en uygun bağıntı ve denklemi veren tip belirlenmiştir.

D03A142 Uzun Dere-Artıranlar ve D03A143 Taşkışla Dere-Artıranlar AGİ’ lerin aylık toplam akımlarıyla D03A018 Kızık Suyu-Ağari, D03A095 Kabaklar Dere-Hasanlar, D03A104 Değirmendere – Doğanlar ve D03A118 Karaerik Dere – Domur AGİ aylık toplam akımları arasında korelasyon yapılmıştır. Korelasyon sonuçları Tablo 3.4’te verilmiştir.

Bağımlı Değişken (y)

Bağımsız

Değişken (x) Ortak Yıllar Korelasyon Denklemi R

D03A142 D03A095 2005-2013 y=0,3805+0,0957 0,88 D03A104 2005-2008, 2010-2013 y=0,8809*x+0,0865 0,58 D03A118 2005-2008, 2011-2013 y=0,0604*x+0,1673 0,52 D03A018 2005-2007, 2009, 2011-2013 y=0,2269*x+0,1087 0,86 D03A143 D03A095 2005-2013 y=0,1839*x+0,1656 0,88 D03A104 2005-2008, 2010-2013 y=0,384*x+0,1074 0,56 D03A118 2005-2008, 2011-2013 y=0,031*x+0,1377 0,58 D03A018 2005-2007, 2009, 2011-2013 y=0,1327*x+0,1411 0,89

Not: Eksik gözlemler taralı olarak gösterilen D03A018 AGİ Korelasyonuyla tamamlanmıştır.

Yapılan çalışmalar sonucunda en uygun korelasyon bağıntısı D03A018 Kızık Suyu-Ağari AGİ gözlemleriyle yapılan korelasyonda elde edilmiştir.

D03A142 Uzun Dere-Artıranlar ve D03A018 Kızık Suyu-Ağari AGİ korelasyonunda korelasyon denklemi, y=0,2269*x+0,1087 ve korelasyon katsayısı R2 =0,7359 veya R=0,86 dır. Korelasyonun saçılma grafiği Şekil 3.2’de verilmiştir.