Alternatif 2 (Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu)

Birinci gövde alternatifi ile aynı aks üzerinde çalışılan 2. alternatifte, gövde kret kotu 837,45 m olarak tasarlanmıştır. Bu alternatifte gövde şev eğimleri membada 1.5(Y)/1.0(D), mansapta 1.4(Y)/1.0(D) olarak belirlenmiştir.

Gövdeyi oluşturan kaya dolgu malzemesi uygun dane dağılımına göre gövdeye yerleştirilecektir. Geçirimsizlik membada yapılacak beton kaplama tabakası ile yapılacaktır. Gövde memba eteğinde yapılacak olan enjeksiyon perdesinin geçirimsiz beton tabakası ile bağlantısı memba eteğinde yapılacak plint betonu ile sağlanacaktır.

Rezervuarda normal su seviyesi 834,75 m’dir. Gölet kret uzunluğu 281,95 m olup kret genişliği 8,00 m düşünülmüştür.

Memba batardosu 804,50 m kotunda 6,00 m kret genişliğinde kil çekirdek kaya dolgu tipinde ve Gölet gövdesinden ayrı olarak düşünülmüştür.

4.1.2.1.1 Gövde Zonlarının Tasarımı

Ballısaray Göleti Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Gövde tipi zonlarının tasarımı yapılırken; Ön Yüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Göletlardan bu güne değin yapılanlardan elde edilen deneyimler ve bu alandaki otorite olarak kabul edilen kurumsal yapılanmaların yayınları göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca ön yüzü beton kaplı diğer Göletların

performansları doğrultusunda zonlarda kullanılan malzeme özellikleri ile ilgili yapılan en yeni tasarım kriterleri araştırılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda, Gölet yerinin jeolojik ve topoğrafik özellikleri ve zonlarda kullanılacak malzemelerin özellikleri de değerlendirilerek Gölet zonları oluşturulmuştur.

Planlama aşamasında 2 sıra halinde 5,00 m derinlikte kapak enjeksiyonu ve perde enjeksiyonunun yapılması önerilmektedir. Yapılacak ek etütlerde elde edilen veriler sonrasında enjeksiyon perdesi boyutları yeniden değerlendirilecektir.

Memba 1D/1.5Y (1 düşey, 1.5 yatay) ve mansap şev eğimleri 1D/1.4Y (1 düşey, 1.4 yatay) olarak belirlenmiştir. Ön yüz beton kaplaması 40 cm olacak şekilde bir kesite sahiptir. Ön yüzü kaplamanın altında 4.00 m. kalınlığında 2B tipi ( Dmax= 15 cm) elenmiş kaya veya alüvyon geçiş zonu ve 4.00 m kalınlığında 3A tipi sıkışmış kaya (Seçilmiş kaya Dmax=30 cm) tabakaları bulunmaktadır. 3A Tabakasından sonra ise malzeme çapları artan ve mansaba doğru sırasıyla 3B (Ocak kayası Dmax= 60 cm) ve 3C (Ocak kayası Dmax= 80 cm) tabakaları tasarlanmıştır. 3C tabakası tabandan yukarı doğru 1 D / 0,25 Y eğimi 825,70 kotuna kadar

çıkmakta bu kottan sonra ise 3B tabakası bulunmaktadır. Mansap yüzünün krete yakın belirli bir kısmı ise 3D (Seçilmiş kaya Dmax= 100 cm) tabakası ile kaplanmaktadır. Dolgu üst kotu 832,75 m kotu olup bu kot üzerine 2.00 m çıkan bir parapet duvarı teşkil edilmiştir. Gövde zonlarının işlevleri ve özellikleri şu şekildedir:

 (1A) İnce Daneli Kohezyonsuz Silt ve İnce Kum Dolgu

Gövde en kesitlerinde 805,00 m kotunun altında beton kaplama üzerine (memba yüzünde) (1A) ile gösterilen geçirimsiz dolgu ile batardo enkesitlerinde merkezi geçirimsiz çekirdek olarak kullanılacak olan dolgu malzemesi, A geçirimsiz gereç alanından temin edilecektir. Malzeme, maksimum dane çapı 15 cm, optimum rutubette sıkışmış tabaka kalınlığı 20 cm olacak Şekilde serilecek ve Gölet tipi keçi ayağı silindirle 4 pasda sıkıştırılacaktır. Dolguda kullanılan kil malzemenin (PI) plastisite indisinin 15’in altında olmamasına özen gösterilecektir.

 (1B) Tuvenan Dolgu

Gövde enkesitlerinde (1B) ile gösterilen geçirimli tuvenan dolgu ile batardo enkesitlerinde (Fç) ile gösterilen tuvenan filtre malzemesi, K malzeme ocağından temin edilecektir. Batardo da kullanılan (Fç) zonunda kullanılacak maksimum dane çapı 40 cm olacak, tabaka kalınlığı 60 cm olacak ve 4 pasda sıkıştırılacaktır. (1B) Tuvenan filtre

malzemesi içinde 7.5 cm‟nin üstünde malzeme bulunmayacak, 200 nolu elek altı malzeme miktarı ise %5‟i geçemeyecektir.

 (2A) Çevresel derz filtre zonu

Gövde enkesitlerinde (2A) zonu olarak belirlenen bu bölge kırma taştan elde edilecektir. Ana görevi çevresel derzdeki su tutucularda olası bir yırtılma olması durumunda silt boyutundaki malzemenin zon boyunca geçmesini engelleyerek ikinci bir önleyici tabaka görevi yapmaktır. Bu tabaka filtre görevini yapacak şekilde şartnamesindeki gradasyon değerlerine uygun olarak yapılacaktır. 2A zonu uçucu kül, silt ve kum boyut danelerle iyi derecelendirilmiş bir gradasyona sahip olacaktır. Kullanılacak olan malzemenin ince kısmının kohezyonsuz olması önem arz etmekte olup zonun uygulama aşamasındaki işlemlerde (özellikle taşınıp yerleştirilirken ayrışmaması) itinalı davranılması gerekmektedir.

Maksimum dane çapı 2,0 cm olan filtre malzeme 20 cm’lik tabakalar halinde serilecektir. Tabakalar 10 tonluk vibrasyonlu silindir ile en az 6 pas sıkıştırılacaktır. Zon 2A‟nın gradasyonu, çevresel derzde hipalon bant ile derz üzerinde sabitlenen kohezyonsuz ince granüllü malzemeye ve 1A zonundaki ince kum boyutu danelere filtre oluşturacak şekilde oluşturulacaktır

 (2B) Önyüz kaplama altındaki filtre / yastık dolgu zonu

Gövde enkesitlerinde (2B) ile gösterilen elenmiş kayadan Kaya malzeme gereç alanından eleme suretiyle veya kırmataş olarak granülometrisine uygun evsafta temin edilecektir. Görevi ön yüz beton kaplamasına destek oluşturmaktır. Bi-03 nolu paftadan da görüleceği gibi talvegden parapet duvarın topuğuna kadar 1D /1.4Y Şev eğiminde ve 4,00 m kalınlığında serilecektir. (2B) zonunda kullanılacak maksimum dane çapı 15 cm olacak ve 40 cm tabaka kalınlığın da serilerek 150 L/m3 _{su eklenecek ve 10 tonluk vibrasyonlu silindirle en}

az 6 pasda sıkıştırılacaktır.

(2B) zon dolgusunun yatay tabakalar halinde sıkıştırılmasını müteakip beton kaplamanın oturacağı memba Şev yüzeyinin de vibrasyonlu silindir ile sıkıştırılmayan bölümdeki zon dolgusunun sıkıştırılması, uygun ekipmanla ve özenle temin edilecektir. (2B) bölgesi önyüz betonu ile temas halinde olduğu için en yüksek sıkışma değerine sahip bölgedir. Bu bölge geçiş bölgesi olduğu için istenilen dane dağılımı önem arz etmektedir ve (3A) bölgesine göre daha ince bir gradasyona sahip olmalı, incelik modülü %15‟i

geçmemelidir. Bu bölgenin uygun permeabilitede olması, su geçişi sırasında borulanmaya izin vermemesi ve ön yüz plağındaki gerilmeleri üniform bir biçimde aktarması

gerekmektedir. Bu bölgede kum malzeme oranı %30 civarında olmalıdır. (2B) bölgesi dolguları gövde inşaatı boyunca ve en son aşama olan ön yüz betonu yapılıncaya kadar açıkta kalacağı için atmosferik koşullardan en fazla etkilenen zon olacaktır. Özellikle yağışlar ve yağış sonrası oluşacak koşuların etkisi ile aşağıya akmaları oluşabilecektir. Gövde inşaatı süresine bağlı olarak bu hasarların engellenmesi amacıyla uygulama aşamasında ön yüze koruyucu olarak yerinde dökme beton bördür kaplama yapılacaktır. Uygulama aşamasında yerinde dökme beton bordür kaplamaya alternatif yöntemler olması durumunda idarenin onayı alınacaktır.

 (3A) Ocaktan kaya dolgu zonu

Görevi ön yüz altındaki filtre/yastık tabakasına destek oluşturmak olan bu tabaka On-BR-06 paftadan da görüleceği gibi talvegden parapet duvarın topuğuna kadar 1D /1,4Y şev eğiminde filtre tabakasına paralel olarak 4,00 m kalınlığında serilecektir. Kaya malzeme gereç alanından elenmiş veya kırmataş olarak granülometrisine uygun değerlerde temin edilecektir. (3A) zonunda kullanılacak maksimum dane çapı 30 cm ve tabaka kalınlığı 40 cm olacaktır. Malzemenin %10‟u 100 nolu elekten ve %45‟i veya daha az kısmı 4 nolu elekten geçen bir gradasyona sahip olacaktır. 40 cm tabaka kalınlığında serilerek 250 l/m3 _su

eklenmek suretiyle 10 tonluk vibrasyonlu silindirle en az 6 pas sıkıştırma yapılacaktır. Bu bölgenin permeabilite kabiliyeti önem arzettiği için malzemenin taşınırken ve yerleştirilirken istenilen gradasyonda olması sağlanmalıdır.

 (3B) Ocaktan kaya dolgu zonu

Gövdenin büyük bir çoğunluğunu oluşturan 3B ve 3C tipi zon bölgesinin görevi memba yüzeyini üniform bir biçimde desteklemek ve deformasyonları en aza indirgemektir. Kaya dolguda kullanılacak en büyük kaya boyutu, istenen gradasyon ve dolgu sıkıştırma parametreleri, dolgunun sıkışma modülüne ve Göletın yüksekliğine bağlıdır. Gövde en kesitlerinde (3B) ile gösterilen kaya dolgu malzemesi, Kaya gereç alanından temin edilecektir. Kullanılacak maksimum dane çapı 60 cm. olacaktır. Gradasyonu hazırlanırken dane çapı 2,5 cm.den küçük malzeme miktarı %30‟u geçmeyecek ve 5 mm’lik elekten geçen malzeme miktarı %2‟yi geçemeyecek şekilde tasarlanmalıdır. 90 cm tabaka kalınlığında serilerek 10 tonluk vibrasyonlu silindirle en az 6 pas da sıkıştırılacaktır. Dolgu yerleştirilirken 250 l/m3 _{su ile sulanacaktır.}

Sıkıştırılmış kaya dolguya ait deformasyonlar gerilme koşullarına bağlıdırlar. Kaya parçacıklarının temas yüzeyindeki kırılmalar tamamlandıktan sonra sistem kararlı hale gelmektedir. Gövde dolgusu yükseldikçe zamana bağlı olarak kırılmalar azalacak ve boşluk oranları düştüğü için kayalar arasındaki temas kuvvetleri azalacaktır. Bu nedenle 3B ve 3C zon bölgesi kayaçları dayanım ve aşınma açısından zayıf olmayan kayaçlardan seçilmelidirler.

Kaya gereç alanından sağlanacak olan bu zon tıpkı yukarıda açıklanan (3B) zonu gibi gövdenin büyük bölümünü oluşturan ve yükün önemli bir bölümünü karşılamaktadırlar. Dayanım ve aşınma açısından sağlam olmasına özen gösterilmesi gereken bu zon

kayaçlarınında kullanılacak maksimum dane çapı 80 cm olacaktır. Oluşturulacak gradasyonda dane çapı 5 mm elekten geçen malzeme miktarı %2 yi geçmeyecek ve 100 cm‟lik tabakalar halinde serilerek, 10 tonluk vibrasyonlu silindirle en az 6 pasda sıkıştırılacaktır. Dolgu yerleştirilirken 250 l/m3 _{su ile sulanacaktır. Her iki zonun yerleştirilmesi, dış şev yüzeylerinde}

düzgün yüzey elde edilecek ve membadan mansaba, inceden iriye doğru yerleştirilmesi suretiyle yapılacaktır. Dolguda kullanılacak malzeme içerisinde maksimum dane ebadı, tabaka kalınlığının 2/3’ünden büyük olmayacaktır.

 (3D) Ocaktan kaya dolgu zonu

Mansap yüzeyini koruyucu dolgu olarak kullanılacak olan bu zonlarda kullanılacak kayalar Kaya gereç alanından düzgün forma sahip olanlardan seçilerek düzenli bir şekilde yerleştirilecektir. Gövde enkesitlerinde (3D) gösterilen bu zondaki dolgu malzemesi uygun granülometri ve evsafta temin edilecektir. Gövde dolgusunda kullanılan 3D malzemesinin maksimum dane çapı 100 cm olacaktır. Bu zondaki malzemeler makine ile yerleştirilecektir.

 Önyüz Kaplama Betonu

Ön yüz kaplamalarında önemli olan husus, kaplamanın rezervuar basıncı altında ciddi bir sızmaya neden olmadan direnç gösterebilmesi ve aynı zamanda da zati yük ve su basıncından kaynaklanan oturmalarına dolgunun intibak edebilmesidir. Bu geçirimsiz kaplama örtüleri, uygun bir genişlikte ve kalınlıkta şev üzerinde enine istikamette uzanacak şekilde oluşturulmaktadır. Beton kaplama dökülmeden dolgu şev yüzeyi tekrar elden geçirilerek düzeltilir ve kumlu bitüm ile ince bir tabaka ile kaplanır. Ön yüz beton kaplamasının asıl görevinin su basıncı altında kırılmadan geçirimsizliği tam manası ile sağlayabilmek olduğu bilinmelidir Bu elemandan taşıyıcı bir unsur gibi görev yapması beklenmemelidir. Bu da ilk anda, beton kalınlığı ne olmalıdır ve hangi amaçla ve ne miktarda teçhiz edilmelidir sorusunu ortaya çıkarmaktadır.

Beton kaplama gövde dolgusunun deformasyonuna uyum gösterecek esneklikte olmalıdır ve hiçbir bölgesinde gerilme birikimi olmamalıdır. Bu güne kadar yapılan gerek nümerik çalışmalar gerekse uygulamalarda betonarme önyüz plaklarda gözlenen hasarların en çoğunun Gölet yüksekliğinin üst 1/3’lük bölümünde oluştuğu belirlenmiştir.

Bu alanda daha önce yapılan çalışmaları içeren bir kaynak taraması yapıldığında; değişik araştırmacıların daha önce yapılmış uygulamaları ve elde ettikleri deneyimlerin sunulduğu birçok çalışma olmakla birlikte bu alanda otorite kabul edilen uluslararası yapıların önerdiği yayınlanmış bir tasarım kriteri bulunmamaktadır. Bu nedenle değişik araştırmacıların yaptıkları çalışmalar doğrultusunda ön yüz betonu tasarımı ve inşası sırasında aşağıdaki konuları dikkat edilmesi gerekmektedir.

Ön yüz beton kaplama filtre dolgu zonu üzerine yaslanan değişken kalınlıktaki bir beton plak olarak inşa edilmektedirler. Kalınlık tabanda en yüksek değerinde olup krete doğru yükseldikçe lineer olarak azalmaktadır. Gölet inşası tamamlanarak su tutulduğu durumda (işletme halinde) ön yüz betonu sürekli basınca maruz kalmaktadır. Sadece yamaçlara yakın küçük bir bölgede çekme gerilmelerinin oluşmaktadır.

Önyüz beton kaplamasının inşasına primer oturmalar bittikten sonra başlanmalıdır, (Altun S., vd, 1.Ulusal Göletlar ve HES Semp. 2004). Beton plakların dökümü kayar kalıplarla ve genişliği 12 – 18 m arasında değişmektedirler. Ballısaray Göletında yamaçalrın çok dik olması nedeniyle ano genişlikleri yamaçlarda 7,50 m, orta kesimlerde 15,00 m olacak şekilde seçilmiştir.

Betonarme önyüz plağı Şekil 4.1’de de görüldüğü gibi hidrostatik yükler altında beton plaklar, yatay düzlem boyunca oluşan kaya deformasyonlarını karşılamakta zorlanabilirler. Bunun nedeni, plak düzlemi boyunca oluşan deformasyonların ve sıcaklık değişmelerinin kaya dolgu içerisindeki kesme deformasyonlarını meydana getirmesidir.

Göletin dolması durumunda oluşan su yükünün etkisiyle ön yüz plağı yüzeyinde önemli gerilmeler oluşmaktadır. Bu yük altında oluşabilecek deformasyon eğilimi nedeniyle oluşabilecek çatlakların dolgu malzemesinin dayanımı ve yerleştirilmesi ile doğrudan orantılı olduğu unutulmamalıdır. Parçalar halinde inşa edilen beton plakta derzlerin bulunduğu yerlerde kritik çekme deformasyonları beklenmektedir.

Hidrostatik yük altında beton plak Gölet merkezine doğru hareket eğilimi gösterdikleri için bu bölgedeki derzlerde basınçlar oluşurken yamaçlardaki derzlerde ise çekme kuvvetleri meydana gelecektir. Bu kuvvetlerin etkisiyle oluşabilecek hasarları (boyuna çatlakları) engellemek gerekmektedir. Bunu yapmanın yolu aşırı basınca çalışan

merkeze yakın bölgelerde merkezi büzülme derzleri yapmak olabilir. Yine aynı şekilde çekme basınçlarının yoğunlaştığı yamaca yakın bölgelerde ise dış büzülme derzleri oluşturmanın olumlu sonuçlar vereceği düşünülmektedir.

Önyüz beton kaplamalarla ilgili ana ve yardımcı elemanlar olan betonarme plak kalınlığı, plaktaki donatı miktarı, plak genişliği, merkezi büzülme ve dış büzülme derzleri, inşaat derzi (yatay), plinth boyutları, su tutucu elemanların tasarımları oldukça önemlidir. Söz konusu elemanların tasarımında göz önünde bulundurulan yaklaşımlar ve Ballısaray Göleti için alınan değerleri aşağıdaki gibidir.

Şekil 4.1: Betonarme Plağın Hidrostatik Yükler Altında Merkeze Yakın Bölgede Oluşabilecek Deformasyonlar (Bouzaine H., vd. Analysisi of the behaviour of the Toulnoustouc CFRD Dam,

October, 2006).

Önyüz Betonarme Kaplama Beton Kalınlığı ve Donatı Oranı

Ön yüz beton kaplama yukarıda açıklanan konular dikkate alınarak tasarlanmalı ve uygulamaya koyulmalıdır. Bu kapsamda en önemli olduğu düşünülen konunun, gövde dolgusunun dayanımı yüksek ve çatlak oranı düşük seçilmiş kayalarla inşa edilmiş ve iyi yerleştirilmiş olması gerekliliğidir. Ön yüzü beton kaplı kaya dolgu Göletlardaki dolgu malzemesi, yerleştirilirken iyi sıkıştırıldığı takdirde rezervuar yükü altında güçlü bir destek oluşturacağından, bu dolgu üstüne oturacak beton kaplamanın çok kalın seçilmesine gerek duyulmamaktadır. Betonarme kaplama kalınlığının belirlenmesinde kesin bir kriter

olmamakla birlikte kalınlığı ve gerekli donatı oranları belirlenirken Dünyada ve Türkiye‟de yapılan ön yüzü beton kaplama Göletlerdeki uygulamalar dikkate alınmıŞtır.

Beton önyüz kaplamalarda en yaygın uygulama çift yönlü donatı uygulamasıdır. Burada donatının görevi; yalnızca betonun su kaybetmesinden ve termal etkilerden dolayı oluşacak çatlamaları en aza indirmek değil, bununla birlikte kaya dolgu malzemenin yerleştirilme sonrası davranışına bağlı olarak oluşabilecek eğilme momentlerinden

kaynaklanan hasarlara karşılamaktır. Yapılan uygulama sonrasında üste konan donatı daha ziyade rötre çatlaklarının oluşmasını engeller nitelikte bir davranış sergileyecektir. Kalınlığı belirlenen önyüz betonunda uygulanacak olan çift yönlü donatı oranları da Ballısaray Göletı için yatay ve düşeyde %0,35; çevresel derzin yakın bölgesinde (başlangıç anolarında) ise bir miktar artırılarak her iki doğrultuda %0,40 olarak belirlenmiştir.

Beton plakların imalatı kayar kalıplarla ve tabakalar halinde yapılmaktadır. Bu nedenle plak genişliklerinin belirlenmesinde üretimi yapacak kayar kalıpların ölçüleri belirlemekle birlikte en yaygın uygulama değerleri 12,00-18,00 m arasında değişmektedir. Çok geniş plaklarda (17,00-18,00 m’den geniş ölçüler olması durumunda) plak üzerinde geniş yüzey etkisinden dolayı rötre çatlaklarına sebep olma riski yüksek olduğundan tercih edilmemektedir. Bu bilgiler dikkate alınarak Ballısaray Göletı önyüz kaplama plak genişliği Yamaçlarda 7,50 m Orta kesimlerde ise 15,00 m olarak belirlenmiştir.

Derzler

Ballısaray Göletı önyüz kaplama betonunda düşey, yatay ve çevresel derz olmak üzere 3 tip derz öngörülmüştür. Betonarme plağın yeri ve maruz kaldığı kuvvetlerin davranışına göre belirlenen derz yeleri tipinin aşağıdaki gibidir;

Düşey derzler

Düşey derz aralıkları (eğim yönündeki) yamaçlarda 7,50 m orta kesimlerde ise 15,00 m olarak standardize edilmiştir. Bu aralık kayar kalıp ağırlığı, vinç boyutları, beton

getirilmesinin metodu gibi parametreler dikkate alınarak belirlenmiştir. Ön yüzey beton kaplaması hidrostatik yükleri altında çekme ve basınç kuvvetlerine maruz kalmaktadırlar. Yukarıda da anlatıldığı gibi beton kaplamanın merkezine yakın bölgede basınç yığılmaları; yamaçlara yakın bölgelerde ise çekme kuvveti oluşmaktadır. Bu kuvvetlerdeki etkileşim göz önüne alınarak beton kaplama üzerinde merkezi büzülme ve dış büzülme derzi olmak üzere iki tip düşey derz uygulaması yapılmıştır. Basınç kuvvetinin etkili olduğu merkeze yakın

kısımlarda merkezi büzülme derzleri, çekme kuvvetinin etkili olduğu yamaç kısımlarında ise dış büzülme derzleri tasarlanarak kaplamada oluşabilecek çatlama risklerinin giderilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.

Ön yüz beton kaplamasını oluşturacak panellerin genişliği yamaçlarda 7,50 m orta kesimlerde ise 15,00 m olarak seçildiği için aynı aralıkla düşey derz yapılacaktır. Gölet gölünün su ile doldurulması sonrasında oluşan hidrostatik yükler altında önyüz beton kaplamasının merkezinde oluşabilecek olan basınç kuvvetleri betonarme plağı bitişiğindeki plağa doğru hareket ettirme eğiliminde olacaktır. Bu zorlama sonrasında betonarme plaklar birbirlerine doğru harekete geçerek söz konusu bölgedeki düşey derzlerde sıkışmaya neden olması beklenecektir. Derz kesitinde su tutucu tek bariyer kullanılmış ve derzin tabanına W - Şekilli bakır su tutucu yerleştirilmiştir.

Dış büzülme derzleri yamaçlara yakın derzler olup çekme kuvvetleri altında çalışacağından, anolar arasındaki açılmalara müsade edecek aynı zamanda da sızdırmazlığı koruyacak şekilde tasarlanmıştır. Merkezi büzülme derzinin aksine açılma eğilimi gösterdiği için kesiti, aynı deformasyona uğrayan çevresel derz gibi alt ve üst kısımda olmak üzere iki su geçirmez tabaka ile tasarlanmıştır.

Üst kısımda takviyeli geniş lastik bant (hypalon bant) ve IGAS tipi mastik dolgu, altta ise W-Şeklinde bakır su tutucu tercih edilmiştir.

Yatay Derzler

Ön yüzey beton kaplaması imalatlarında, ilk olarak üçgen şeklindeki betonarme plaklar oluşturulup bunlar bir nevi plak temeli gibi kullanılmaktadırlar. Bu sistem seri üretim yapmak ve beton üretim ekipmanlarının daha verimli çalışmasını sağlamaktadırlar. Önyüz betonu inşaatlarında genel olarak yatay inşaat derzi bırakılmadan kayar kalıplar kullanılarak sürekli bir üretim yapılmaktadır. Bu nedenle Ballısaray Göletı önyüz kaplamasında da aynı yöntem planlandığı için yatay inşaat derzi öngörülmemiŞşir. Bununla birlikte uygulamada kimi zaman çevresel etkiler (atmosferik koşullar) nedeniyle kimi zamanda finansal veya üretim kaynaklarından (makine arızaları personel sorunlar vb.) dolayı beton üretimine ara verilmesi söz konusu olabilecektir. Bu ve buna benzer gerekçelerden dolayı seri üretimin kesilmesi durumunda yatay inşaat derzi oluşturulması uygun olacaktır. Yatay inşaat derzleri bakır su tutucu kullanılarak tamamı plak altındaki filtre dolguya kadar Gölet şev eğimine dik; ya da bakır su tutucu kullanmadan derz içinden devam eden düşey donatıya kadar uzanan

ve yüzeye dik bir eğimle gittikten sonra alttaki dolguya gelindiğinde yatay düzlemde yerleştirilmek şeklinde uygulanacaktır.

Çevresel Derz

Çevresel derzler betonarme plak ile topuk kaplaması görevini yapan plinth eleman arasındaki etkileşimin ve bu bölgede oluşabilecek sızmaların olumsuz etkilerini gidermek amacıyla teşkil edilmektedirler. Çevresel derz imalatına topuk plağı betonu inşa edilip ön yüzey beton kaplamasının alt kısımları bitirildikten sonra başlanacaktır.

Yüzey kaplaması imalatı gerçekleştikçe, ağırlığı etkisi altındaki gövde dolgusunun oturması sonucu deformasyona uğrayarak topuk plağına doğru hareket etme eğilimi içerisinde olacaktır. Bu doğrultudaki yer değiştirmelerin etkisiyle çevresel derz bölgesindeki su tutucular ya da betonda hasara yol açabilir. Bu olumsuz etkileşimden kaynaklanabilecek hasarları engellemek gerekmektedir. Önyüz beton kaplamasının topuk plağına oturduğu yüzeyde olası gerilmeler karşısındaki hasarları engellemek amacıyla bu bölgeye sıkışabilir ahşap dolgu malzemesi yerleştirilecektir.

Böylece yüzey kaplamasının oturacağı yastık bir zon oluşturulur ve bulonlar aracılığıyla topuk plağı betonuna sabitlenir.

Çevresel derz bölgesinde iki tip su tutucu eleman kullanılmıştır. Üst kısımda takviyeli geniş lastik bant (hypalon bant) ve IGAS tipi mastik dolgu, altta ise W-şeklinde bakır su tutucu şeklindedir.

Üst kısımda kullanılan su tutucularda ilgili şekillerden de görüleceği gibi plak topuğu ile önyüz kaplama betonunun birleşim yerinin üst kısmına IGAS tipi mastik dolgu malzemesi konulmuştur. Dolgu malzemesini dış etkilerden zarar görmemesi için etrafı takviyeli geniş lastik bant (hypalon Bant) ile kaplanmıştır. Lastik bant ise bir taraftan önyüz kaplama betonuna diğer taraftan ise topuk plağına 50 cm ara ile bulonlanarak sabitlenmiştir. Ayrıca çevresel derz üzerinde yer alan ve 74,00 m kotuna kadar yapılacak olan 1A ve onun