Atların Ön Bacak Fleksor Tendolarında Akut Peritendinitislerin Termografik, Ultrasonografik ve Radyografik Tanısı

Ö Z E T

Bu çal mada, çe itli rklara ait beygir ve ksraklarn a r egzersiz öncesi ve sonras peritendo’da meydana gelen akut yangnn termografik, ultrasonografik ve radyografik yöntemlerle kar la trmal erken tans ve devam eden iyile me sürecindeki de erlerin in-celenmesi amaçlanm tr. Bu amaçla, ön ekstremitelerin, fleksor tendolarndan musculus flexor digitorum superficialis (MFDS) ve musculus flexor digitorum profundus (MFDP) tendolarnn termografi cihazyla a r egzersiz öncesi, egzersizden 20 dk, 35 dk, 50 dk, 80 dk, 7. gün ve 14. gün sonraki görüntüleri alnd. Termografi ölçümlerinde, egzersiz öncesi ve egzersiz sonrasnda incelenen her bölgedeki scaklk ortalamalar arasnda anlaml fark-lar gözlenmi tir (p<0.05). Ultrasonografik muayene ve ölçümlerde egzersiz öncesi ve eg-zersiz sonras termografiyi takiben 90 dk, 7. gün ve 14. günlerde tendolarn mesafe, kaln-lk, çevre ve alan de erleri ölçülmü tür. Ultrasonografi de erleri arasnda istatistiksel ola-rak anlaml bir fark olmad  gözlenmi tir (p>0.05). Elde edilen verilerde termografi ciha-znn üstün özelliklere sahip oldu u, küçük scaklk de i imlerini tespit etmede bile çok duyarl oldu u belirlenmi tir. Di er ultrasonografi gibi tan yöntemlerine alternatif olmak yerine beraber kullanld nda tanya yardmc oldu u sonucuna varlm tr.

Thermographic, Ultrasonographic and Radiological Diagnosis of Acute Tendovaginitis in Front Legs of Horses

S U M M A R Y

The aim of this study was to investigate the comparisons of early diagnosis and healing process of acute inflammation in peritendon by thermographic, ultrasonographic and radiographic techniques in various breeds of stallion and mares. For this purpose, front limb of flexor tendons, musculus flexor digitorum superficialis (MFDS) ve musculus flexor digitorum profundus (MFDP) were recorded by an thermography device before and 20-, 35-, 50- 80 mins, 7th day and 14th days after egzersize. There were statistically significant differences in thermographic values between before egzersize and after size (p<0.05). In ultrasonographic examination and measurement before enduring egzer-size and 1.5 hour after thermographic examination, at 7th and 14th days distance, length, border and area of tehnods were obtained. No statistically significant difference was observed in ultrasonographic values. (p>0.05). Data obtained here showed that thermography has superior features, and very sensitive to detect minute temperature changes. Not alone but used in combination with other diagnostic techniques like ultrasonography, it will support the diagnosis.

Anahtar Kelimeler Afyonkarahisar Ayak Hastalk Prevalans S r Key Words Afyonkarahisar Disease Foot Prevalance Cattle

1_{Afyon Kocatepe Üniversitesi}

Veteriner Fakültesi Cerrahi Abnabilim Dal Afyonkarahisar TÜRK YE * Corresponding author Email: demirkan@aku.edu Tel: 0272 228 13 12 Fax: 0272 228 13 49

Ayn simli Yüksek Lisans Tezinden Özetlenmi tir (Afyon Kocatepe Üniversitesi Sa lk Bilimleri Enstitüsü-2007-034)

Atlarn Ön Bacak Fleksor Tendolarnda

Akut Peritendinitislerin Termografik,

Ultrasonografik ve Radyografik Tans

Ünal YAVUZ,

_{brahim DEM RKAN,}

_{Musa KORKMAZ}

RESEARCH ARTICLE ARA TIRMA MAKALES

G R

Atlar ortopedik hastalklar yönünden çok hassas hayvanlardr. Gerek sportif amaçl kullanlan gerekse yar amaçl kullanlan atlarda birçok irürjikal lezyonlar meydana gelmektedir. Bu irürjikal lezyonlardan biriside tendolarda meydana gelen yan-glardr.1 _{Peritendinitis, tendo klfnn sinoviyal}

membrannn yangs olarak tanmlanr ve hzl bir ekilde tendo klf içinde sinoviya birikimi ile karak-terizedir. Akut yang belirtilerinin varl  ( i lik, a r, s art  gibi) tanda yardmc olur. Baz septik peritendinitislerde önemli oranda sinoviyal sv biri-kimi, s, a r, i kinlik, iddetli topallk ve suppuratif sinoviyal sv ile karakterizedir. iddetli topallkla bir-likte tendo klfnda sv birikmesi, s, a r ve i li in olmasyla kolaylkla tan konur. Kesin tanda sinoviyal sv analizi yaplr.2 _{Yang belirtileri, a r}

ve-ya topallk olmadan tendo klflar içerisinde ola an-dan fazla miktarlarda sinoviyal sv birikebilir ve baz durumlarda taylar bu ekilde (idiopatik peritendinitis) do abilir.3,4 _{Peritendinitis ve tendinitisleri (tendo}

yangs) te his edebilmek için ultrasonografi kullan-lr. Bunun yannda kontrast artrografi ve tenoskopide yaplabilir.5 _{Termografi metodu ise daha}

çok tümörlerin erken tans, yumu ak doku hastalk-lar ve damar lezyonhastalk-larnn belirlenmesinin yansra topallklarn, horner sendromunun, stres krklarnn, osteoartritislerin, süperfisial fleksor tendinitisin ve naviküler hastal n tansnda radyografi, ultrasonografi ve sintigrafi ile birlikte tanya yardm amacyla kullanlmaktadr Bu hastalklarn tansnda termografinin; radyografi, ultrasonografi ve sintigrafi ile beraber kullanlmas durumunda daha yüksek

ba-ar oran elde edildi i belirtilmektedir.2 _Termografi,

deriden yaylan scakl n (s dalgalarnn) ölçülerek patolojik de i ikliklerin de erlendirildi i bir görüntü-leme yöntemidir7-10 _{ve termografi cihazlar vücuttaki}

0,1 derecelik s farkn dahi alglayabilir.11-13 _Bu

ne-denle termografi, sadece yangnn tansnda de il iyi-le menin devamn iziyi-lemek gibi muhtelif klinik sendromlarn de erlendirilmesinde de kullan-lr.8,11,14,15 _{Atlarda ekstremitelerin direkt radyografisi}

ço unlukla sadece sert dokular (kemik ve ksmen k-krdak) hakknda bilgiler verir. Yumu ak doku lezyonlar, bölgede a r i kinlik, yer de i tirme, gaz kitle birikimi, mineralizasyon ekillenmedikçe direkt radyografi ile tannamazlar.16,17 _{Yang, ruptur, do}

-masal anormaliteler, tendoda ksalma veya uzama, avulsiyon, mineralizasyon gibi durumlarn saptanma-s irurjikal giri imin ba arl olmasaptanma-s açsaptanma-sndan büyük önem ta maktadr.18 _{Bu nedenle bu çal mada atlarn}

ön bacak fleksor tendolarnda görülen ve önemli kli-nik sorunlara neden olan akut peritendinitislerin termografik, ultrasonografik ve radyografik tan yöntemleri ile kar la trmal olarak ara trlmas ve te

-histe beraber kullanlmalarnn önemini tespit etmek amaçlanm tr.

GEREÇ ve YÖNTEM

Çal mann gerecini Jandarma At Köpek E itim Merkez (JAKEM) Komutanl , Nev ehir’de konu -lanan toplam 16 at olu turmu tur. Bu atlardan 12 ta-nesi yarm kan ngiliz, 2 tata-nesi saf kan ngiliz, 1 tane-si saf kan Arap ve 1 tanetane-si Belçika rklarna aitti.

Termografik incelemeler için FLIR marka ThermaCAM E45 model (160X120 piksel, 0.10 de-rece yüksek termal hassasiyet, -20 dede-rece ile +250 derece scaklk ölçüm aral , otomatik scak nokta tespiti, JPEG formatl infrared resim kayd, 700 g

a-rlk, lazer  n ile i aretleme ve yazlm özelliklerine sahip (48) cihaz; ultrasonografik incelemeler için PIE Medikal (Falco Vet 100) marka, 6-8 MHz frekansa sahip linear problu, ta nabilir ultrason ünitesi; rad-yografik incelemeler için SMAM marka Mobildrive ar30 model 300 mA gücünde, 195 kg a rl nda sey-yar röntgen cihaz kullanld. Filmler MED PHOT marka 902S modeli otomatik dijital röntgen banyo cihaznda hazrland.

Bu çal mada, atlara durmakszn 4 saat süreyle yorucu ve a r egzersiz yaptrld. Bu egzersizler sra-snda atlara ani durma, ani dönme, engel atlama, en-gebeli ve bozuk arazide binici üzerinde olmak kay-dyla tendolar zorlayc, üzerine a r yük bindirici hareketler yaptrld.

Egzersizi takiben hayvanlar hemen incelemeye a-lnd. Çal ma boyunca hayvanlara hiçbir sedatif ve anestezik ilaç verilmedi. Gerek duyuldu u durumlar-da bir yardmc tarafndurumlar-dan tespiti sa land. Vücut a-rl nn 4 baca a normal olarak da lmas için atla-rn hareket etmemesine dikkat edildi. Çal ma süre-since atlara hiçbir ilaç uygulanmad. Sadece ön ekstremite, fleksor tendolardan MFDS ve MFDP ça-l mann konusunu te kil etti.

Termografik inceleme için, atlar hava sirkülasyo-nunun olmad , güne   nn ula mad , kapal ve lo bir odaya alnp, çevre ssna al mas için en az 20 dk bekletildi.10 _{Oda ssnn 300 altnda olmas}

sa land. ncelenen bölgede, yaylan sda herhangi bir anormal durum olmamas için ortamda tek tip hava akmna özen gösterildi. Termografi cihaz hay-vandan 60-80 cm mesafede olacak ekilde yerle tiril-di. 8,00 - 30,00 referans aral nda (Emilebilirlik:0,99 Yansyan Scaklk:20,00, Atmospherik Scaklk:20,00 Relatif Nem:% 30,0) görüntüler alnd. Görüntüler egzersizden önce, egzersizden hemen sonra (20 dk çevre ssna adaptasyonu takiben), 35., 50. ve 80. dk, 7.gün ve 14. günlerde alnd. Veriler bilgisayar orta-mnda kayt edilerek incelendi.

Ultrasonografik inceleme için, atlar tespit edilip postmetacarpal bölge os carpi accessorium’dan proksimal susam kemi ine kadar jilet ile tra edildi. Tra tan sonra bölge slak bir sünger ile silinip kllar uzakla trld. Bölgenin nemlenmesini takiben ultrason jeli (Lomex marka EKG ultrason jeli) sürül-dü. Jelin kvamna özen gösterildi. Ara yastk olarak lk veya so uk su dolu balon kullanld. Prob ara yas-tk yüzeyleri ile ara yasyas-tk deri yüzeylerine jel sürüldü ve yüzey aralarnda hava kabarc  kalmamasna dik-kat edildi. Tendolar yukardan a a ya do ru incelen-di. Ayn bölge 4-5 kez incelenerek en iyi görüntü al-nncaya kadar tarama yapld.

Radyografik inceleme için, atn aya  yerdeyken metakarpusun direkt radyografisi 30x40 ebadndaki filme çekildi. Cihaz 65 kV ve 15 mA dozuna ayarla-narak her iki ön baca n lateromedial yönlü görüntü-sü alnd. Otomatik banyo makinasnda filmler banyo edilerek incelendi.

statistiksel Analizler

Gruplarn ortalama de erleri arasndaki farkll n önemlili i için tesadüfi bloklar deneme düzenine gö-re varyans analizi (ANOVA), farklarn hangi grup ya da gruplardan kaynakland n saptamak için Duncan testi yaplm tr (19). Egzersizden önce ve egzersiz-den sonra atlarn ya , cinsiyet, rk ve a rlk de i ken-leri ile termografi ve ultrason veriken-leri arasnda her-hangi bir ba mllk olup olmad n tespit etmek için Ki-Kare Ba mszlk Testi kullanlm tr. statistiksel analizler SPSS 13.0 paket program vastasyla ger-çekle tirilmi tir.

BULGULAR

Klinik muayenelerde birinci ve ikinci bölge civarnda hafif bir hassasiyet oldu u tespit edildi. Bölgede dik-kate de er oranda bir i lik yoktu. Yang belirtileri kayda de er de ildi. Termografik sonuçlar ultrasonografik sonuçlarla kar la trld nda termografik ölçümler daha güvenli sonuçlar verdi. Yo un egzersizden önce ve sonra termografik verile-rin ortalamalar arasndaki fark istatistiksel olarak an-laml bulundu (p<0.05). Egzersiz öncesi ve sonras ultrason görüntüleri arasnda yaplan istatistik her-hangi bir anlaml sonuç vermedi (p>0.05). Yani nor-mal tendo görüntüsü ile akut dönem peritendinitis arasnda bir fark yoktu. Termografik, ultrasonografik ve radyografik ölçüm sonuçlar Çizelge 1-10 ve ekil 1-3’te verilmi tir.

TARTI MA ve SONUÇ

Bu çal ma da kullanlan beygir ve ksraklarda yorucu egzersizden sonra tendo ve çevresinde meydana ge-len akut yangnn termografik, ultrasonografik ve radyografik yöntemlerle kar la trmal erken tans incelendi.

Genel olarak termografi di er tan yöntemlerine alternatif olmak yerine beraber kullanld nda fayda-ldr.8 _{Çal mamzda da termografi herhangi bir klinik}

belirti olmamasna ra men akut peritendinitis olgula-rn ba arl bir ekilde göstermi tir.

Ara trclar termografide atn muayene edilecek vücut yüzeyinin temiz ve kuru olmas, atn kl uzun-lu unun uniform olmas gerekti ini ve muayeneden önceki iki saat içerinde tmar yaplmamas gerekti ini belirtmi leridir. Ayrca kllar vücuttan infrared  nn yaylmasn önleyip izole ettiklerinden klsz veya t-ra lanm bölgelerin daha scak görülece ini bildir-mi leridir.6,8,9,20-22 _{Çal mamz da ultrason görüntüleri}

elde edebilmek için incelenen bölge tra edildi inden 7. ve 14. günlerde scaklk art ndan dolay hatal so-nuçlar verdi i tespit edilmi tir. Bu art n tra lanan bölgenin havayla temasnda kaynaklanabilece i

dü-ünülmü tür.

Ara trclar termografik taramann yapld  or-tamn hava akm olmayan, az  k alan lo bir odada, 30º nin altnda ve 15-20 dk ortamn ssna al ma periyodundan sonra yaplmas gerekti ini vurgulam -lardr.7,9,13,14,23 _{Bizde çal mamzda bu bilgilere paralel}

olarak termografik incelemeleri hava akm olmayan, az  k alan lo bir odada ve hayvanlar en az 20 dk beklettikten sonra gerçekle tirdik.

Çal mamzda termografi cihazyla a r egzersiz öncesi, egzersizden 20, 35, 50, 80 dk, 7 gün ve 14 gün sonraki görüntüleri ve vücuttan yaylan infrared  nn de erleri ölçülerek farkl sürelerdeki s ortala-malar arasnda istatistiksel olarak anlamllk olup ol-mad  varyans analizi (ANOVA) ve Duncan Testi ile irdelenmi tir. statistiksel de erlendirmelerde termografi ölçümlerinde egzersiz öncesi ve egzersiz sonrasnda incelenen her bölgedeki scaklk ortalama-lar arasnda anlaml farklar gözlenmi tir (p<0.05).

Egzersizden sonra vücut ss normal snrlarna yakla k 60. dk da döndü. Simon ve arkada larnn yapt  bir çal mada ise hafif efordan sonra vücut -ss normal snrlarna yakla k 45 dk sonra döndü ü-nü kaydetmi lerdir.15

Ultrasonografik incelemelerde anlaml bir bulguya rastlanlmamas, tendo klfnda herhangi bir doku hasar meydana gelmedi inden kaynakland  dü ü-nülmektedir.

De erlendirmenin hassasiyeti açsndan

ultrasonografik muayeneler srasnda atn dört aya -na dengeli ve e it ekilde basmasnn önemli oldu u bildirilmektedir. Muayeneye izin vermeyen atlarda

sedatif bir ilaç uygulanabilece i belirtilmektedir.24-28

Çal mamzda kulland mz atlarda bu duruma özen gösterildi. Gerekti inde atlar travaya alnarak hare-ketsizli i sa land. Ksilazin gibi sedatif ilaçlarn uygu-lanmas kan akm ve süperfisial perfüzyon üzerine etkilerden dolay8_{, özellikle termografide hatalara}

se-bep olaca ndan hiç kullanlmad.

Ara trclar tendolarn ultrasonografik muayenesi için bölgenin tra nn elektirkli tra makinas ile ya-plmasnn uygun oldu unu belirtmi lerdir.24,25,27-29

Çal mamzda os carpi accessorium’dan, proksimal susam kemiklerine kadar olan metakarpal bölgenin arka yüzü jiletle tra edilmi tir. Tra i lemi srasnda atn hareket etmemesine, kanama olmamasna ve ha-va kabarc na neden olaca ndan bölgede hiç kl kalmamasna özen gösterilmi tir. Jilet ile yaplan

tra-n daha iyi görüntü verdi i gözlenmi tir.

Belt yapt  çal mada yüzlek dokular ve yakn bölgede olu an artefaklar gidermek için ara yastk kullanlmas gereklili ini belirtmi tir. Ara yastk kul-lanmnn yakn bölgelerde yo un olan inhomojenite, hastann derisi ve proba ba l olu an tekrarlamalar-dan kaynaklanan artefaklar giderdi ini ve probun odak noktasnn yüzlek dokulara gelecek ekilde ayar-layarak rezolusyonu artrd n vurgulam tr.30

Çal mazda bu verilere paralel olarak ara yastk olarak lk su lateks eldiven kullanlm ve yüzlek yaplarn daha net görüldü ü tespit edilmi tir. Literatürlerde ara yastk olarak probun tarama yüzüne uyumlu fabrikasyon üretim ara yastklar oldu u bahsedilmi -tir.30,31 _{Bu çal mada maliyetinin dü ük olmas ve lk}

su dolu lateks eldivenin daha net görüntü vermesin-den dolay, ara yastk olarak lateks eldiven kullanl-m tr. Fakat ara yastk olarak lateks eldiven kullankullanl-m uygulama zorlu u do urmu tur.

Literatürlerde longitudinal taramalar için linear probun, trensversal taramalar için mekanik sektör probun daha uygun oldu unu bildirilmektedir.24,28

Çal mamzda transversal ve longitudinal görüntüler elde etmek için linear prob kullanlm tr. Kullanlan 8 MHz linear prob reprodüksiyon amaçl oldu u halde metakarpal bölgenin palmar yüzüne yerle tiri-lerek palmarodorsal tarama eklinde yaplan transversal kesitlerde MFDS ve MFDP tendo ölçüle-rinin tespiti bakmndan çok net görünler elde edil-mi tir.

Atlarda ekstremitelerin direkt radyografisinin ço-unlukla sadece sert dokular (kemik ve ksmen kkr-dak) hakknda bilgiler verdi i, yumu ak doku lezyon-larnn bölgede a r i kinlik, yer de i tirme, gaz kitle birikimi ve mineralizasyon ekillenmedikçe direkt radyografi ile görüntülenemeyece i ara trclar tarafndan bildirilmi tir.5,16,17,32

Bu gibi olu umlarn görüntülenmesi için

ultrasonografi, tenoskopi gibi modern tan yöntemle-ri yannda indirekt radyografiden de geni ölçüde ya-rarlanlabilece i bildirilmektedir.5,33,16-18 _Pozitif,

nega-tif ve çift kontrast tekniklerle yangsal de i imler, ruptur, do masal anormaliteler, tendoda ksalma ve-ya uzama gibi durumlar saptanabilmektedir.5,16-17,34

Bu çal mada atlarn ön bacak fleksor tendolar eg-zersizden hemen sonra 7. ve 14. günlerde lateromedial yönlü görüntülenmeye çal ld.

Yumu-ak dokularn non-invaziv yöntemlerle kar la trd-mz için röntgen çekimlerinde kontrast madde kul-lanlmad ndan egzesizden hemen sonra 7. ve 14. günlerde radyografide flaksor tendolarn görüntüsü elde edilememi tir.

Sonuç olarak; toplam 16 beygir ve ksrakta yaplan bu çal ma da termografi yönteminin ultrasonografi ve radyografi yöntemlerine göre akut akut peritendinitis olgularnn tansn-da tansn-daha hassas, tansn-daha güvenilir, tansn-daha hzl ve tansn-daha kaliteli sonuçlar verdi i gözlenmi tir. Özellikle spor atlarnda yar öncesi tendolarda mevcut subklinik yanglarn erken te hisin-de termografi güvenle kullanlaca  ve atn performansnn ne-den dü ük oldu u sorusuna  k tutmas bakmndan klinisyen veteriner hekimler tarafndan bu yöntemin ba arl ile kullanlabilece i kanaatine varlm tr

Çizelge 1. Ön bacaklarda ortalama termografi ölçüm de erleri (0_C)

Table 1._

Sa ön bacak Sol ön bacak

Sra

no Atn Ad E.Ö. 20" 35" 50" 80" 7. GÜN 14. GÜN E.Ö. 20" 35" 50" 80" 7. GÜN 14. GÜN

1 Kosova 19.4 22.6 21.3 22.6 21.5 33.3 20.6 18.2 32.4 21.1 2 Hayal 26.1 27.7 29.8 30.7 29.8 32.2 29.9 27.2 32.6 28.2 3 Öztimur 24.6 29.5 28.7 27.9 27.9 33.9 30.3 26.4 33.9 31.9 4 Peri 25.4 30.2 31.4 31.1 28.7 23.7 30.3 24.9 22.9 30.8 5 Öksüz 19.2 23.0 23.5 22.8 23.1 32.1 31.7 18.5 23.6 23.6 22.9 22.6 33.7 32.3 6 O. Sultan 17.9 20.9 20.5 22.0 22.0 29.5 20.8 19.0 24.1 21.5 7 O. Güzeli 22.1 24.4 23.6 21.8 22.4 22.5 26.9 20.9 23.4 23.3 22.0 22.9 23.3 28.5 8 Haydi 20.9 23.1 23.3 24.0 16.4 28.5 27.3 20.9 24.4 23.8 25.4 16.8 30.0 24.0 9 Prenses 24.3 25.6 26.0 26.0 23.2 31.1 24.4 25.3 27.2 24.1 25.5 21.9 30.5 26.0 10 Kanl 23.4 26.0 24.2 25.0 24.3 27.6 23.4 23.1 26.7 22.7 25.3 24.4 30.5 31.0 11 Öncü 16.2 25.5 28.8 25.2 26.3 29.3 29.7 17.0 26.6 27.7 24.1 27.9 29.2 28.8 12 Buket 23.3 28.9 28.5 29.6 30.6 34.0 19.5 22.0 26.3 25.3 26.1 23.7 35.0 19.8 13 Plevne 17.6 21.3 20.8 20.1 19.3 26.5 30.6 17.9 22.1 21.9 20.3 19.3 26.8 32.9 14 Oylum 17.3 25.0 25.1 23.1 21.7 26.8 29.3 16.8 24.1 24.5 21.6 22.5 27.3 29.0 15 Hanedan 24.2 26.1 25.7 25.9 25.8 28.1 24.7 23.0 25.5 23.3 24.0 25.2 27.9 32.4 16 Özaltay 21.5 27.2 25.7 26.8 22.0 28.0 31.7 20.4 23.4 24.0 25.2 22.9 29.0 23.3

E.Ö.: Egzersiz Öncesi, O. Güzeli.: Oymak Güzeli, O. Sultan: Oruçsultan "= Dakika

Çizelge 2. Egzersiz öncesi sa ön bacak ortalama süperfisiyal tendo ultrsonografi ölçüm de erleri

Table 2. 



Çizelge 3. Egzersiz öncesi sa ön bacak ortalama profund tendo ultrasnografi ölçüm de erleri Table 3  E.Ö. E.Ö. SIRA NO

ATIN ADI Mesafe (cm)

Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) SIRA NO

ATIN ADI Mesafe (cm)

Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 1.7 0.51 4.8 1.1 1 Kosova 1.4 1.13 4.1 1.2 2 Hayal 1.7 0.44 4.6 0.9 2 Hayal 1.2 0.77 3.4 0.7 3 Öztimur 1.5 0.45 4.1 0.7 3 Öztimur 1.3 1.01 3.9 1.0 4 Peri 1.6 0.36 4.4 0.8 4 Peri 1.2 0.89 3.5 0.9 5 Öksüz 1.5 0.54 4.4 0.9 5 Öksüz 1.3 1.09 3.9 1.1 6 Oruçsultan 1.5 0.47 4.3 0.7 6 Oruçsultan 1.2 1.09 3.6 1.0 7 Oymakgüzeli 1.6 0.51 4.3 0.8 7 Oymakgüzeli 1.3 0.97 3.7 0.9 8 Haydi 1.7 0.45 4.5 1.0 8 Haydi 1.7 1.17 4.6 1.4 9 Prenses 1.4 0.35 3.8 0.6 9 Prenses 1.2 1.09 3.5 0.9 10 Kanli 1.6 0.44 4.6 0.9 10 Kanli 1.5 1.08 3.9 1.1 11 Öncü 1.6 0.34 3.7 0.7 11 Öncü 1.4 0.82 3.8 1.0 12 Buket 1.7 0.54 4.5 1.0 12 Buket 1.4 1.17 4.3 1.3 13 Plevne 1.5 0.44 4.3 0.8 13 Plevne 1.3 0.95 4.2 1.3 14 Oylum 1.8 0.50 4.7 1.0 14 Oylum 1.4 1.01 3.9 1.1 15 Hanedan 1.9 0.55 5.2 1.3 15 Hanedan 1.6 0.92 5.1 1.3 16 Özaltay 1.5 0.34 4.1 0.6 16 Özaltay 1.5 0.81 4.0 1.0

Çizelge 4. Egzersiz öncesi sol ön bacak ortalama süperfisiyal tendo ultraso-nografi ölçüm de erleri

Table 4.



Çizelge 5. Egzersiz öncesi sol ön bacak ortalama profound tendo ultrasonografi ölçüm de erleri Table 5.  E.Ö. E.Ö. SIRA NO ATIN ADI Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) SIRA

NO ATIN ADI Mesafe

(cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 1.8 0.57 4.8 1.1 1 Kosova 1.5 1.10 4.2 1.2 2 Hayal 1.7 0.41 4.5 0.9 2 Hayal 1.2 0.77 3.4 0.8 3 Öztimur 1.5 0.41 4.0 0.6 3 Öztimur 1.3 1.02 3.9 1.0 4 Peri 1.5 0.42 4.3 0.8 4 Peri 1.2 0.87 3.5 0.9 5 Öksüz 1.5 0.48 4.3 0.9 5 Öksüz 1.3 1.16 4.0 1.1 6 Oruçsultan 1.6 0.46 4.4 0.8 6 Oruçsultan 1.3 1.02 3.7 0.9 7 Oymakgüzeli 1.6 0.46 4.3 0.8 7 Oymakgüzeli 1.3 0.98 3.7 0.9 8 Haydi 1.6 0.46 4.4 0.9 8 Haydi 1.7 1.22 4.7 1.5 9 Prenses 1.3 0.38 3.7 0.6 9 Prenses 1.2 1.05 3.4 0.8 10 Kanli 1.6 0.43 4.7 0.9 10 Kanli 1.4 1.15 3.9 1.2 11 Öncü 1.6 0.36 3.6 0.6 11 Öncü 1.5 0.86 3.9 1.0 12 Buket 1.7 0.59 4.5 1.1 12 Buket 1.4 1.12 4.3 1.2 13 Plevne 1.4 0.43 4.4 0.9 13 Plevne 1.3 0.91 4.4 1.3 14 Oylum 1.7 0.53 4.7 1.1 14 Oylum 1.4 0.90 4.0 1.1 15 Hanedan 1.9 0.59 5.2 1.3 15 Hanedan 1.4 0.98 4.4 1.2 16 Özaltay 1.5 0.39 4.1 0.7 16 Özaltay 1.5 0.84 3.8 1.0

Çizelge 6. Sa ön bacak ortalama profund tendo ultrasonografi ölçüm de erleri

Table 6. 

90. DAK KA 7. GÜN 14. GÜN

SIRA

NO ATIN ADI Mesafe

(cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 1.83 1.03 4.87 1.1 1.3 1.09 4.3 1.2 1.4 1.11 4.1 2.7 2 Hayal 1.45 0.99 3.66 0.8 1.2 0.89 3.7 0.9 1.3 0.72 3.5 2.4 3 Öztimur 1.49 1.16 4.28 1.1 1.5 0.99 4.0 1.1 1.3 1.05 3.9 2.8 4 Peri 1.56 0.84 3.91 0.8 1.3 0.84 3.5 0.9 1.4 0.86 3.7 2.8 5 Öksüz 1.57 0.88 4.28 0.8 1.3 1.13 3.8 1.1 1.3 1.18 3.8 4.3 6 Oruçsultan 1.49 0.92 4.30 1.0 1.2 1.07 3.8 1.0 1.2 1.01 3.5 2.4 7 Oymakgüzeli 1.13 0.97 3.74 0.8 1.3 1.11 4.0 1.2 1.3 0.86 3.6 2.7 8 Haydi 2.69 0.89 6.31 1.7 1.6 1.03 4.7 1.4 1.7 1.19 4.4 3.3 9 Prenses 1.15 1.07 3.81 0.9 1.3 0.95 3.9 1.0 1.2 1.09 3.8 2.7 10 Kanli 1.85 0.95 4.94 1.3 1.4 1.03 4.2 1.2 1.4 1.11 4.0 2.9 11 Öncü 1.58 0.82 4.18 0.8 1.3 0.93 3.7 0.9 1.4 0.90 3.7 2.9 12 Buket 1.60 1.21 4.80 1.2 1.5 1.13 4.2 1.3 1.4 1.09 4.1 2.9 13 Plevne 1.82 0.90 4.81 1.1 1.4 0.99 4.3 1.2 1.3 0.99 3.8 2.7 14 Oylum 1.56 1.01 4.40 1.1 1.5 1.11 4.2 1.2 1.5 1.05 4.2 2.8 15 Hanedan 2.08 0.90 5.08 1.3 1.5 1.01 4.3 1.2 1.5 1.00 4.4 3.1 16 Özaltay 1.54 0.81 4.05 0.9 1.3 0.91 3.6 0.9 1.5 0.88 4.0 3.0

Çizelge 7. Sol ön bacak ortalama profund tendo ultrasonografi ölçüm de erleri

Table 7.

90. DAK KA 7. GÜN 14. GÜN

SIRA

NO ATIN ADI Mesafe

(cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 1.2 1.15 3.4 0.8 1.6 1.03 4.6 1.3 1.6 1.11 4.6 1.5 2 Hayal 1.2 1.13 3.7 1.0 1.3 1.03 3.7 1.0 1.2 0.80 3.2 0.8 3 Öztimur 1.4 0.90 3.7 1.0 1.5 1.09 4.2 1.2 1.3 1.01 3.8 1.0 4 Peri 1.2 0.93 3.4 0.8 1.2 1.01 3.6 0.9 1.2 0.88 3.4 0.8 5 Öksüz 1.2 1.06 3.5 0.9 1.3 1.15 4.1 1.2 1.4 1.12 4.1 1.2 6 Oruçsultan 1.4 0.97 4.0 1.0 1.3 1.05 3.8 1.1 1.4 1.05 4.1 1.0 7 Oymakgüzeli 1.3 1.05 3.8 0.9 1.3 1.19 4.1 1.1 1.3 1.01 3.7 1.0 8 Haydi 1.6 1.03 4.5 1.3 1.7 1.11 4.8 1.5 1.6 1.24 4.8 1.5 9 Prenses 1.2 0.97 3.6 0.9 1.3 0.89 3.8 1.0 1.1 1.03 3.2 0.8 10 Kanli 1.3 1.16 4.8 1.4 1.4 1.05 4.3 1.3 1.3 1.11 4.0 1.1 11 Öncü 1.3 1.15 4.1 1.1 1.4 1.09 4.1 1.2 1.5 0.84 4.0 1.0 12 Buket 1.5 1.28 4.6 1.4 1.5 1.01 4.2 1.3 1.4 1.13 4.3 1.3 13 Plevne 1.3 1.05 4.4 1.2 1.6 0.99 4.4 1.3 1.4 0.92 5.0 1.4 14 Oylum 1.5 0.88 4.0 1.0 1.3 1.01 4.0 1.1 1.3 0.92 3.9 1.1 15 Hanedan 1.7 0.90 5.1 1.5 1.5 0.99 4.4 1.2 1.5 0.97 4.4 1.2 16 Özaltay 1.4 0.80 3.8 1.0 1.5 0.97 3.9 1.0 1.4 0.82 3.7 0.9

Çizelge 8. Sa ön bacak ortalama süperfisiyal tendo ultrasonografi ölçüm de erleri Table 8. 90. DAK KA 7. GÜN 14. GÜN SIRA NO ATIN ADI Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 1.7 0.66 4.7 1.28 1.78 0.68 4.75 1.05 1.92 0.60 5.16 1.01 2 Hayal 1.8 0.51 4.7 0.86 2.08 0.52 5.68 1.06 2.27 0.43 6.08 1.16 3 Öztimur 1.6 0.43 4.1 0.76 1.96 0.43 5.46 0.94 1.79 0.43 4.64 0.84 4 Peri 1.6 0.25 4.5 0.70 2.09 0.47 5.48 0.95 2.15 0.35 6.06 0.93 5 Öksüz 1.6 0.41 4.8 0.83 1.85 0.47 5.17 0.92 1.81 0.51 5.07 0.95 6 Oruçsultan 1.6 0.47 4.2 0.84 1.72 0.48 4.56 0.77 1.60 0.44 5.03 0.68 7 Oymakgüzeli 1.5 0.53 4.1 0.81 1.78 0.47 5.01 0.90 1.94 0.44 5.19 0.88 8 Haydi 2.1 0.36 5.7 1.35 2.29 0.51 5.55 1.12 2.08 0.49 5.48 1.10 9 Prenses 1.3 0.38 3.8 0.62 1.57 0.39 4.56 0.63 1.66 0.37 4.70 0.68 10 Kanli 1.8 0.50 4.9 0.79 1.95 0.46 5.60 1.00 1.97 0.41 5.75 1.07 11 Öncü 1.5 0.39 4.1 0.78 1.60 0.38 4.30 0.65 1.82 0.31 4.30 0.61 12 Buket 1.6 0.45 4.8 1.03 2.11 0.41 5.31 0.99 2.13 0.56 5.09 1.00 13 Plevne 1.6 0.39 4.6 0.98 1.97 0.50 5.40 0.81 1.73 0.42 4.39 0.69 14 Oylum 1.8 0.51 5.0 0.97 2.03 0.52 5.58 1.08 2.17 0.52 5.62 1.14 15 Hanedan 2.1 0.63 5.6 1.30 2.25 0.54 5.68 1.21 2.32 0.57 5.91 1.24 16 Özaltay 1.5 0.34 3.8 0.64 1.88 0.41 4.81 0.74 1.81 0.33 4.99 0.79

Çizelge 9. Sol ön bacak ortalama superfisiyal tendo ultrasonografi ölçüm de erleri Table 9.

90. DAK KA 7. GÜN 14. GÜN

SIRA

NO ATIN ADI Mesafe

(cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Kalnlk (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 2.25 0.66 5.91 1.51 2.43 0.58 6.02 1.33 2.32 0.53 6.06 1.31 2 Hayal 1.82 0.72 4.88 1.07 1.93 0.58 5.19 1.06 2.02 0.45 5.56 1.00 3 Öztimur 1.74 0.43 4.54 0.63 2.12 0.37 5.32 0.88 1.80 0.43 4.71 0.72 4 Peri 1.92 0.45 5.12 0.88 1.62 0.35 4.99 0.75 1.80 0.45 4.89 0.81 5 Öksüz 1.89 0.47 5.56 0.97 1.93 0.50 5.03 0.88 1.95 0.52 5.32 0.82 6 Oruçsultan 1.96 1.51 4.71 0.68 1.76 0.48 4.71 0.84 2.21 0.49 5.51 0.99 7 Oymakgüzeli 2.01 0.50 4.95 0.97 1.79 0.52 4.79 0.86 1.96 0.52 5.00 0.97 8 Haydi 2.14 0.39 5.43 0.93 2.22 0.45 5.50 0.99 1.80 0.48 4.64 0.86 9 Prenses 1.80 0.31 4.92 0.64 1.80 0.41 4.65 0.66 1.50 0.39 3.83 0.54 10 Kanli 1.88 0.53 5.03 0.93 1.94 0.52 5.41 1.04 1.94 0.47 5.58 0.94 11 Öncü 1.41 0.45 4.30 0.65 1.61 0.37 4.10 0.73 2.14 0.39 6.14 1.01 12 Buket 2.19 0.54 5.58 1.09 2.20 0.51 5.42 1.05 2.01 0.56 4.96 1.09 13 Plevne 1.76 0.58 4.97 1.07 2.08 0.49 5.62 1.11 2.34 0.45 5.98 1.20 14 Oylum 2.52 0.47 6.14 1.16 1.98 0.49 5.12 0.90 1.94 0.51 5.21 0.94 15 Hanedan 2.56 0.56 6.47 1.33 2.42 0.66 5.98 1.35 2.38 0.60 5.94 1.35 16 Özaltay 1.79 0.38 4.60 0.73 1.94 0.37 5.19 0.75 1.80 0.37 4.79 0.74

Çizelge 10. Sa ön bacak birinci bölge süperfisiyal tendo ultrasonografi ölçüm de erleri

Table 10.

90. DAK KA 7. GÜN 14. GÜN

SIRA

NO ATIN ADI Mesafe

(cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) Mesafe (cm) Çevre (cm) Alan (cm²) 1 Kosova 1.36 4.11 1.17 1.36 4.21 1.23 1.28 3.89 1.09 2 Hayal 1.43 4.17 0.82 1.18 3.51 0.82 1.41 4.20 0.86 3 Öztimur 1.26 3.52 0.63 1.23 3.49 0.66 1.33 3.79 0.67 4 Peri 1.36 4.15 0.88 1.14 3.84 0.71 1.44 3.84 0.68 5 Öksüz 1.34 4.36 0.82 1.29 3.74 0.92 1.24 3.72 0.97 6 Oruçsultan 1.16 3.46 0.75 1.14 3.24 0.64 1.08 3.11 0.61 7 Oymakgüzeli 1.21 3.64 0.73 1.13 3.64 0.74 1.23 3.41 0.71 8 Haydi 1.47 4.08 1.07 1.26 3.82 0.84 1.41 3.87 0.94 9 Prenses 1.01 3.01 0.52 1.02 3.11 0.60 1.18 3.27 0.53 10 Kanli 1.30 3.93 0.91 1.28 3.53 0.74 1.28 3.89 0.74 11 Öncü 1.13 3.37 0.56 1.19 2.97 0.56 1.15 3.16 0.51 12 Buket 1.33 4.02 1.04 1.30 3.95 0.98 1.38 3.76 0.91 13 Plevne 1.05 3.36 0.69 1.28 3.46 0.70 1.19 3.52 0.80 14 Oylum 1.51 4.17 1.08 1.43 4.40 1.02 1.55 4.58 1.12 15 Hanedan 1.49 4.65 1.34 1.69 4.61 1.33 1.59 4.59 1.32 16 Özaltay 1.15 3.14 0.56 1.12 3.31 0.63 1.16 3.44 0.58

ekil 1. Termografik görüntüler Figure 1. Thermographic views

ek il 1a . Ö ks üz . E gz ers iz ö n ce si sa b ac a k te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1c . Ö ks üz . E gz ers iz s on ra s 2 0 d k çif t b ac a k te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1d . Ö ks üz . E gz ers iz s on ra s 3 5. d k çi ft ba ca k te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1b . Ö ks üz . E gz ers iz ö nc es i s o l b a ca k te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1e . Ö ks üz . E gz ers iz s on ra s 5 0. d k çi ft ba ca k te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1g . Ö ks üz . E gz ers iz s on ra s 7 . g ün s a b ac ak te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1f . Ö ks üz . E gz ers iz s on ra s 8 0. d k çi ft ba ca k te rm og ra fi gö rü n tü sü ek il 1h . Ö ks üz . E gz ers iz s on ra s 7 . g ün so l b ac a k te rm og ra fi gö rü n tü sü

ekil 2. Ultrasonografik görüntüler Figure 2. 

ekil 3a. Bir atn egzersizden önceki metakarpal bölge

L/M röntgen filmi _{7. gün L/M röntgen filmi} ekil 3b. ekil 41’de ki atn egzersiz sonras

ekil 2a. Normal tendo ultrason görüntüsü

ekil 2b. Egzersiz sonras 90. dk ultrason görüntüsü

ekil 2c. Egzersiz sonras 7. gün ultrason görüntüsü

ekil 2d. Egzersiz sonras 14. gün ultrason görüntüsü

ekil 3.  Figure 3

K A Y N A K L A R

1- Speirs VC (1997) Clinical Examination of Horses. W.B. Sounders Company, Philedelphia, USA.

2- Baird AN, Scruggs DW, Watkins JP, Taylor TS (1990) Effects of antimicrobial solution lavage on the palmar digital tendon sheath in horses.

Am J Vet Res, 51:1488-1494.

3- Van Pelt RW (1969) Tenosynovitis in the horse. J Am Vet Med Assoc, 154:1022.

4- Van Pelt RW, Riley WE Jr, Tillotson PJ (1969) Tenosynovitis of the deep deep digital fleksor tendon in horses. Can Vet J, 10:235. 5- Verschooten F, DE Moore A (1978) Tendinitis in the horse. It’s radiological diagnosis with air-tendograms. J Am Vet Radiol Sci, 19:23. 6- Stromberg B (1975) Thermography in veterinary medicine, Bibl Radiol, 43(6):231-236

7- Purohit RC, McCoy MD (1980) Thermography in the diagnosis of inflammatory process in the horse. Am J Vet Res, 41:1167.

8- Eddy AL, Van Hoogmoed LM, Snyder JR (2001) The role of thermography in the management of equine lameness. Vet J, 162:172-181. 9- Spire MF (2002) Diagnostic thermography, Western Veterinary Conference

10- Turner TA (2001) Diagnostic thermography. Vet Clin North Am Equine Pract, 17(1):95-113 11- Stromberg B (1974) The use of thermography in equine orthopaedics. J Vet Radiol, 15:94. 12- Alkan Z (1999) Veteriner Radyoloji, Mina Ajans, Ankara

13- Autio E, Neste R, Airaksinen S, Heiskanen M (2006) Measuring the heat loss in horses in different seasons by infrared thermography. J Appl Anim

Welf Sci, 3:211-21.

14- Holmes LC, Gaughan EM, Gorondy DA, Hogge S, Spire MF (2003) The effect of perineural anesthesia on infrared thermographic images of the forelimb digits of normal horses. Can Vet J, 44:392-396.

15- Simon EL, Gaughan EM, Epp T, Spire M (2006) Influence of exercise on the thermographically determined surface temperatures of the thoracic and pelvic limbs in horses. J Am Vet Med Assoc, 229:1940-1944.

16- Smallwood JE, Shively MJ, Rendano VT (1985) A standardized nomenclature for radiographic projections used in veterinary medicine. Vet Radiol, 26:2.

17- Hago BED, Vaughan LC (1986a) Use of contrast radiography in the investigaiton of tenosynovitis and bursitis in the horse. Equine Vet J, 18:375. 18- Crowson CL, Jann HW, Stein LE, Claypool LP, Moll HD, Blaik MA (2004). Quantitative Effect of Tenorrhaphy on ntirinsic Vasculature of

The Equine Superficial Digital Flexor Tendon, Am J Vet, 65:279-82.

19- Dawson B, Trapp RG (2001). Basic and Clinical Bioistatistics (3rd _{ed.) Lange Medical Books/McGnaw-Hill Medical Publishing Division, New York.}

20- Turner TA (1996) Thermography. Proceedings, Dubai Symposium.

21- Marr C (1992) Microwave thermography: A non-invasive technique for investigation on injury of the superficial fleksor tendon in the horse. Equine

Vet J, 24:269-273.

22- Lauk HD, Kimmick M (1997) Comparison of scintigraphy and thermography in the horse. Pferdeheilkinde, 13, 329-334.

23- Stromberg B (1973) Morphologic, thermographic and 133Xe clearance studies on normal and diseased superficial digital fleksor tendons in race horses. Equine Vet J, 5:156-161.

24- Genovese RL, Rantanen NW, Hauser ML, Simpson BS (1986) Diagnostic ultrasonography of equine limbs. Vet Clin North Am Equine Pract. 2(1):145-226.

25- Hauser ML (1986) Ultrasonic appearance and correlative anatomy of the soft tissues of the distal extremities in the horse. Vet Clin North Am Equine

Pract, 2:127.

26- Belt AJM (1995) Ultrasonography of equine fleksor tendons and ligaments. Universiteit Utrecht, Fakulteit der Diergeneeskunde, Thesis Universiteit Utrecht, 9-70.

27- Main JPM, Goddard PJ () Scanning the equine limb. Veterinary Ultrasonography. Cab International, UK, 1995, 207-232

28- Craychee TJ, Nyland TG, Mattson JS (1995) Ultrasonographic evaluation of equine musculoskeletal injury. Veterinary Ultrasound. Saunders Phile-delphia USA, 265-304.

29- Redding WR (1991) Ultrasonographic imaging of the structures of the digital fleksor tendon sheath. The Compendium North America Edition, 13(12):1824-1833.

30- Mason TA (1977) Chronic tenosynovitis of the extensor tendons and tendon sheaths of the carpal region in the horse. Equine Vet J, 9:186.

31- Çelimli N (2000) Safkan arap atlarnda fleksor tendolarn ultrasonografik muayenelerle morfometrik ölçülerinin saptanmas ve di er rklarla kar -la trlmas. Uluda Üniversitesi Sa lk Bilimleri Enstitüsü Veteriner Cerrahi Anabilim Dal, Doktora Tezi, Bursa

32- Lamb CR (1991) Contrast radiography of equine joints , tendon sheaths, and draining tracts. Vet Clin North Am Equine Pract, 7:24. 33- Stashak TS (2002) Lameness in horses. Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia, USA.