GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
FLÜT ÇALIŞMASINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLMİŞ BİR “FLÜT ISINMA PROGRAMI”
DOKTORA TEZİ
HAZIRLAYAN Gülten CÜCEOĞLU
MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
FLÜT ÇALIŞMASINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLMİŞ BİR “FLÜT ISINMA PROGRAMI”
DOKTORA TEZİ
HAZIRLAYAN Gülten CÜCEOĞLU
TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. Türev BERKİ
Gülten CÜCEOĞLU’nun “Flüt Çalışmasından Kaynaklanan Bedensel Sorunlar Çerçevesinde Geliştirilmiş Bir “Flüt Isınma Programı” başlıklı tezi, 10 Nisan 2008 tarihinde jürimiz tarafından Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Eğitimi Bilim Dalı’nda DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir.
TEŞEKKÜR
Bu araştırmanın her aşamasında, bilgisi, deneyimi, titizliği, özverisi ve çözümleyici yaklaşımıyla beni bilgilendiren, yönlendiren ve destekleyen, değerli öğretmenim ve danışmanım Prof. Dr. Türev BERKİ’ye şükranlarımı sunarım.
Tez izleme sürecindeki yapıcı önerileri ile araştırmanın sonuçlanmasında çok değerli katkıları bulunan ve ihtiyaç duyduğum her an ilgi ve desteklerini esirgemeyen Prof. Gül ÇİMEN ve Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞEREN’e; bilgi ve görüşlerinden yararlandığım değerli flüt eğitimcileri ve öğretmenlerim Yrd. Doç. Müjdat GÜROL ve Songül SEIDEL’e teşekkürü bir borç bilirim.
Sağladığı olanaklardan ve yoğun katkılarından dolayı Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tülin DÜGER’e, yoğun çalışmalarına rağmen araştırmanın başlangıcından bu yana gösterdiği özveri, içten destek ve yardımları için uzman fizyoterapist Semin AKEL’e ve katkıları dolayısıyla uzman fizyoterapist Derya ÖZER’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Flüt Isınma Programı’na ilişkin kamera çekimlerinin gerçekleştirilmesi başta
olmak üzere, araştırmanın her anında büyük özveriyle yardımıma koşan değerli meslektaşım Ferit BULUT’a şükranlarımı sunarım.
Araştırma sürecinde desteklerini esirgemeyen Dr. Birsen ÖZTÜRK, Dr. Nurdan KIZILDELİ, Dr. Alper VARIŞ ve Dr. Ilgım KILIÇ’a, doktora öğrenimim boyunca beni destekleyen ve araştırmaya önemli katkıları olan nişanlım, müzik eğitimcisi Osman ÖNDER’e teşekkürlerimi sunarım.
Son olarak, maddi-manevi destekleriyle beni bugünlere getiren, üzerimde büyük emekleri olan ve yanlarında olmaktan her an huzur ve mutluluk duyduğum sevgili annem Fitnat CÜCEOĞLU, babam Dursun CÜCEOĞLU ve uzaklarda olsa
da her zaman yanımda hissettiğim sevgili ablam Gülşen MORRIS’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
ÖZET
FLÜT ÇALIŞMASINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLMİŞ BİR “FLÜT ISINMA PROGRAMI”
Cüceoğlu, Gülten
Doktora, Müzik Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Türev BERKİ
Nisan 2008
Bu araştırma, flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunları ortaya koymak ve özgün bir flüt ısınma programı geliştirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı’nda 2005-2006 Öğretim Yılı itibariyle Lisans I., II., III. ve IV. sınıflarda öğrenim gören 26 flüt öğrencisine kapsamlı bir anket uygulanmış ve öğrencilerin örnek flüt performansları video kamera ile kaydedilmiştir. Anket sonucunda, öğrencilerin hemen tamamının bedensel sorunlar yaşamakta olduğu; ağrı, kasılma ve yorgunluğun, sorunlar arasında ilk üç sırada yer aldığı; boyun, sırt, sağ el 5. parmak, dudak ve belin en çok sorun yaşanan bedensel yapılar olduğu; en fazla çalışma sırasında ve çalışma sonrasında sorun yaşandığı ve sorunların temelinde “bedensel ısınma yapmama” ve “bedensel gevşeme yapmama”nın yattığı yönünde bulgulara ulaşılmış; uzman fizyoterapistlerce kamera çekimleri izlenerek yapılan Dinamik Postür Analizi sonuçları ise yaşanan bedensel sorunlarla paralellik göstermiştir. Bu bulgulardan hareketle, günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere, Bedensel Isınma ve Flütle Isınma olmak üzere iki bölümden ve toplam 40 egzersizden oluşan, yaklaşık 17 dakikalık bir Flüt Isınma
Programı (EK-4: Video CD formatı) oluşturulmuştur. Flüt Isınma Programı’nın flüt
öğrencileri, eğitimcileri ve icracılarına önemli yararlar sağlaması beklenmektedir. Anahtar kelimeler: Flüt, bedensel sorunlar, Dinamik Postür Analizi, Flüt Isınma Programı, egzersiz
ABSTRACT
A FLUTE WARM-UP PROGRAMME DEVELOPED THROUGH THE FRAMEWORK OF BODILY PROBLEMS STEMMING FROM FLUTE
PRACTICES Cüceoğlu, Gülten Ph.D, Music Education Branch Advisor: Prof. Dr. Türev BERKİ
April 2008
This study was designed so as to identify the bodily problems stemming from flute practices and to develop an original flute warm-up programme. For this purpose, 26 undergraduate students of the first, second, third, and fourth years of Gazi University, Department of Fine Arts’ Education, Music Education Branch were given a survey in 2005-2006 academic year; and their performances were video recorded. In consequence, it was found that almost all of the students were suffering from physical problems, and that aches, tenseness and tiredness were the top three problems. Furthermore, neck, back, the 5th finger of the right hand, in lips and in
waist were among the most frequently suffered health problems. It was further discovered that those problems had emerged during and after the performance most and that not doing bodily warm up or bodily cool down/relaxation, and allocating long time to flute warm up were the source of those problems. The results of the dynamic posture analyses that were performed by physiotherapists by examining the video records were parallel to the suffered problems. Based on the findings, a 17-minute Flute warm-up programme, also presented in Video CD format, composing 40 exercise moves and containing two parts (bodily warm up and warm up with flute) was designed to be implemented before daily flute practice. The flute warm-up programme is expected to be beneficial to flute learners, teachers and performers. Key words: Flute, bodily problems, dynamic posture analysis, flute warm-up programme, exercise.
İÇİNDEKİLER Sayfa Nr. TEŞEKKÜR ... ii ÖZET... iv ABSTRACT... v İÇİNDEKİLER ... vi
TABLOLAR LİSTESİ... viii
ŞEKİLLER LİSTESİ... x
KISALTMALAR LİSTESİ... xi
BÖLÜM 1... 1
GİRİŞ ... 1
1.1. Problem Cümlesi ve Alt Problemler ... 4
1.2. Amaç ... 6
1.3. Önem ... 6
1.4. Sayıltılar ... 7
1.5. Sınırlılıklar... 7
1.6. Tanımlar ... 7
1.7. İlgili Yayın ve Araştırmalar ... 9
1.7.1. Makaleler ... 9 1.7.2. Lisansüstü Tezler ... 9 BÖLÜM 2... 12 YÖNTEM... 12 2.1. Araştırma Modeli ... 12 2.2. Evren ve Örneklem... 13 2.3. Verilerin Toplanması... 14 2.3.1. Anket ... 14 2.3.2. Kamera Çekimleri ... 15 2.4. Verilerin Analizi ... 16
2.4.1. Anket Verilerinin Analizi... 16
2.4.2. Dinamik Postür Analizi... 17
BÖLÜM 3... 18
BULGULAR VE YORUMLAR ... 18
3.1. Flüt Çalışmasından Kaynaklanan Bedensel Sorunlar ... 18
3.1.1. Bedensel Sorunların Niteliği... 19
3.1.2. Bedensel Sorunların Yaşandığı Süreçler... 22
3.2. Yaşanan Bedensel Sorunların Çeşitli Değişkenlere Göre Dağılımı... 23
3.2.1. Cinsiyet ... 23
3.2.2. Yaş ... 23
3.2.3. Sınıf Düzeyi ... 24
3.2.4. Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgı... 25
3.2.5. Flüt Öğrenimi Süresi... 26 3.2.6. Flüt Repertuvarı ... 27 3.2.7. Günlük Flüt Çalışma Alışkanlığı ... 28 3.2.8. Flüt Dışı Aktiviteler ... 30 3.2.9. Dinlenme Arası ... 31 3.2.10. Flütle Isınma ... 32 3.2.11. Bedensel Isınma ... 33 3.2.12. Bedensel Gevşeme ... 35
3.3. Dinamik Postür Analizi... 36
BÖLÜM 4... 40
FLÜT ISINMA PROGRAMI YÖNERGESİ ... 40
4.1. Bedensel Isınma ... 40 4.2. Flütle Isınma ... 56 BÖLÜM 5... 63 SONUÇLAR VE ÖNERİLER ... 63 5.1. Sonuçlar ... 63 5.2. Öneriler ... 67 KAYNAKÇA ... 70 EKLER... 74
TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa Nr. Tablo 1. Araştırmada Gerçekleştirilen İşlem Basamakları... 12 Tablo 2. Örneklemi Oluşturan Öğrencilere İlişkin Kişisel Özellikler... 13 Tablo 3. Öğrencilerin Mezun Olduğu Lise Türleri ve Lisedeki Anaçalgıları ... 14 Tablo 4. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Flüt Çalışmalarından Kaynaklanan
Bedensel Sorun Yaşama Durumu ... 18 Tablo 5. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Bedensel Sorunlarına Yönelik Tıbbi
Destek Alma Durumu ... 18 Tablo 6. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunlar... 19 Tablo 7. Öğrencilerin Sorun Yaşadığı Bedensel Yapılar ... 20 Tablo 8. Öğrencilerin Hangi Bedensel Yapılarda Hangi Sorunları Yaşadığına
İlişkin Bulguların Dağılımı ... 21 Tablo 9. Öğrencilerin Bedensel Sorun Yaşadığı Süreçler... 22 Tablo 10. B Sürecinde Yaşanan Bedensel Sorunların C ve D Süreçlerine Yansıma
Durumu ... 22 Tablo 11. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Cinsiyetlerinden
Kaynaklanma Durumu ... 23 Tablo 12. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yaşlarından Kaynaklanma
Durumu ... 23 Tablo 13. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Sınıf Düzeylerinden
Kaynaklanma Durumu ... 24 Tablo 14. Öğrencilerin Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgıları ... 25 Tablo 15. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Lise Öğrenimi Sürecindeki
Anaçalgılarından Kaynaklanma Durumu... 25 Tablo 16. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flüt Öğrenimi Sürelerinden
Kaynaklanma Durumu ... 26 Tablo 17. Öğrencilerin Çalışmakta Olduğu Etütler ve Eserler... 27 Tablo 18. Öğrencilerin Düzenli Flüt Çalışma Durumu ... 28 Tablo 19. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Düzenli Flüt Çalışma
Tablo 20. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışma Süreleri ... 29 Tablo 21. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Günlük Flüt Çalışma
Sürelerinden Kaynaklanma Durumu... 30 Tablo 22. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Aktivite Yapma Durumu... 30 Tablo 23. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Yaptığı Aktivitelerin Niteliği ... 30 Tablo 24. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yoğun Olarak Yaptıkları
Aktivitelerin Niteliğinden Kaynaklanma Durumu... 31 Tablo 25. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sürecinde Dinlenme Arası Verme
Durumu ... 31 Tablo 26. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Dinlenme Arası Verip
Vermemeden Kaynaklanma Durumu... 32 Tablo 27. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Flütle Isınma Yapma
Durumu ... 32 Tablo 28. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınma Yapıp
Yapmamadan Kaynaklanma Durumu ... 32 Tablo 29. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınmaya Ayrılan
Süreden Kaynaklanma Durumu ... 33 Tablo 30. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Bedensel Isınma Yapma
Durumu ... 33 Tablo 31. Öğrencilerin Bedensel Isınma Egzersizleri Yapmama Nedenleri... 34 Tablo 32. Öğrencilerin, Bedensel Isınma Egzersizleri Yapma Konusunda
Öğretmenleri Tarafından Bilgilendirilme Durumu ... 34 Tablo 33. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sonrasında Bedensel Gevşeme
Egzersizleri Yapma Durumu... 35 Tablo 34. Dinamik Postür Analizi’ne İlişkin Bulgular ... 36 Tablo 35. Bedensel Isınma Egzersizlerinin Niteliği ve İlişkin Olduğu
Bedensel Yapılar ... 65 Tablo 36. Flütle Isınma Egzersizlerinin Niteliği ve İlişkin Olduğu Bedensel
ŞEKİLLER LİSTESİ
Sayfa Nr. Şekil 1. Kamera Çekimlerinde İzlenen İşlem Basamakları ... 16
KISALTMALAR LİSTESİ
Abd.: Abdüksiyon Add.: Addüksiyon
AGSL: Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi DIF: Distalinterfalangiel
Ext.: Ekstansiyon
f: Forte
f: Frekans Flex.: Fleksiyon
GÜGEF: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi GSEB: Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü
Hiperext.: Hiperekstansiyon Lat.: Lateral
mf: Mezzoforte
MKF: Metakarpofalangiel
p: Piano
SPSS: The Statistical Packet For The Social Science ’: Dakika
İnsan-beden-çalgı buluşmasının, etkileşiminin ve bütünleşmesinin yaşandığı
çalgı performansı; yoğun çalışma, konsantrasyon ve kondisyon gerektiren zihinsel,
bedensel bir eylemdir. Bu nedenle, beden, “çalgının bütünleyici bir parçası” olarak kabul edilmeli ve çalgı çalmanın, kelimenin tam anlamıyla “fiziksel bir aktivite” olduğu unutulmamalıdır (Norris, 1993: 2, 99).
Çalgı performansı için gereken her türlü fiziksel aktivite, kullanılan bedensel yapılara aşırı derecede yüklenmeyi gerektirir ve bu durum çeşitli incinmelere yol açar. Zira, tüm yaş gruplarında, gerek amatörler, gerek öğrenciler ve gerekse profesyonel icracılar arasında kas-iskelet sorunları yaygındır ve icracıların neredeyse yarısı çalgı çalmaya bağlı olarak kas-tendon, eklem ve sinirleri etkileyen sorunlarla karşılaşmaktadırlar (Lockwood, 1989: 221; Zaza ve Farewell, 1997: 292; Robinson ve Zander, 2002: 16; Brandfonbrener, 2003: 231; Hoppmann ve Patrone, 1991: 71; Leblebicioğlu, 2005: 25).
Bedenin bir bölümüne aşırı yüklenme sözkonusu olduğunda kasların işlevlerinde dengesizlik oluşur (Frederickson, 2002: 40). Çalgı performansının yarattığı fiziksel stres; kaslar, tendon ve diğer yumuşak dokulara aktarılır ve pek çok yumuşak doku incinmesi kaslar yorulduğunda ortaya çıkar (Robinson ve Zander, 2002: 26). Akgöl (2005: 40), çalgı çalma eyleminin neden olabileceği sorunları şöyle açıklamaktadır:
“Çalgı eğitiminde genelde sabit, çok tekrarlı ve uzun süreli duruş problemleri omurgada, özellikle boyun, üst sırt, bel, omuz, kollar, bilek, el bölgelerinde fazla yüklenmelere neden olmaktadır. Bu durumlar, eklemlerde ve omurganın değişik seviyelerini destekleyen kas gruplarında ağrıya, eklemlerde hareket kısıtlılığı ve işlev kaybına neden olmakta, dolayısıyla müzisyenin performansını olumsuz yönde etkilemektedir.”
Yapılan araştırmalar, ağrı, yorgunluk, uyuşma, sızlama, hareketin kısıtlanması (ya da harekette sertlik-tutukluk), bölgesel şişlik, kasılma, kramp, gerginlik ve güçsüzlüğü, “çalgı performansından kaynaklanan başlıca bedensel sorunlar” olarak ortaya koymaktadır (Orhun, 2005: 22; Zaza, Charles ve Muszynski, 1998; Robinson ve Zander, 2002: 31; Norris, 1993: 6; Bilgütay, 2004: 11).
Yukarıda sözü edilen bedensel sorunlar, doğal olarak, flüt performansı için de sözkonusudur.
Flütü tutuş ve flütle duruş, yoğun olarak üst yarısının kullanıldığı bedenin, doğal duruşunun dışında bir pozisyona girmesini gerektirir. Bu pozisyon gereği, özellikle boyun, en çok incinme riski taşıyan bedensel yapıdır. Flütün uzunluğu, sol omuzdaki gerilimi azaltmak için başı sağa eğmeyi gerektirir (Norris, 1993: 77). Zira, ancak bu pozisyonla sol elin perdeler üzerine yerleştirilmesi mümkündür. Başı sağa eğme zorunluluğu, boynun sağ yanındaki kasları gerer ve günde birkaç saat çalışmayla yıllarca bu pozisyonu korumak, boyunda ağrı, kas gücünde ve esnekliğinde dengesizlik ve sinir sıkışması; kolda ağrı ve uyuşukluk; elde sızlama gibi semptomlara neden olur (Norris, 1993: 77).
Sol el 2. parmağın si perdesine basabilmesi, MKF ekleminin bu perdenin yanına dayanması ile mümkün olmaktadır. Pozisyon gereği, parmağın bu şekilde
aşırı geriye bükülü durması ve oluşan baskının MKF ekleminde yoğunlaşması sinir
sıkışması, uyuşukluk, sızlama ya da ağrı gibi sorunlara neden olabilir (Dawson, 1997: 110; Norris, 1993: 86; Bilgütay, 2004: 14). Brandfonbrener (1991: 57), flütçülerde karakteristik el problemleri olduğunu; sol el parmaklarında, bileklerde, kollarda, omuzlarda ve boyunda sorunlar yaşandığını belirtmektedir.
Çeşitli araştırmalar, bedensel ısınma yapmamanın, çalgı performansına bağlı sorunların yaşanmasında rol oynayan en önemli faktör olduğunu ortaya koymaktadır (Norris, 1993: 2, 99; Frederickson, 2002: 38, 39; Robinson ve Zander, 2002: 24, 25; Lockwood, 1989: 221; Bilgütay, 2004: 15; Hoppmann ve Patrone, 1991: 73).
Bedensel ısınma, çalgı çalarken kullanılan bedensel yapılardaki kan akışını artırmak amacıyla kasları birkaç dakika rahat, sakin ve yumuşak bir şekilde kullanmaktır (Paul ve Harrison, 1997: 110; Robinson ve Zander, 2002: 26). Soğuk kaslar gerilemez; güçsüz ya da kötü durumda olan kaslar çoğunlukla bedensel rahatsızlığın bir kaynağıdır (Norris, 1993: 99).
Müzisyenlere ısınma alışkanlıkları sorulduğunda, sıklıkla “ısınmadıklarını” söylerler; ya da dizileri veya birkaç yavaş parçayı çalmayı “yeterli ısınma” olarak kabul ederler (Norris, 1993: 2). Oysa, günlük çalgı performansı öncesinde kaslar, tendonlar ve diğer destekleyici yapılar ısıtılırsa, incinme olasılığı en aza iner ve bu yapılar daha etkili bir işleve sahip olur (Hoppmann ve Patrone, 1991: 73).
Müzisyenlerin sağlıklı bir yaşam sürmelerinde hayati rol oynayan bedensel egzersiz rutinleri (Norris: 1993: 99), çalgıya göre en fazla kullanılacak kas gruplarının kuvvetlendirilmesine, gerekli kas, tendon ve bağlarda yeterli esnekliğin sağlanmasına, stres ve kaygıyı azaltmaya, bedenin zinde kalmasına, esnek ve güçlü olmasına, yorgunluğa ve çalmanın neden olduğu yaygın incinmelere karşı direnmesine yardımcı olacaktır (Akgöl, 2005: 40; Frederickson, 2002: 39, 40; Paul ve Harrison, 1997: 110; Özer, 2006: 23).
Şu halde, çalgı performansının daha az efor ve daha fazla verimle sürdürülebilmesi amacından hareketle, “çalgısız” ve “çalgılı” olmak üzere iki aşamalı olarak düzenlenecek bir ısınma, kaçınılmaz olarak, müzisyenlerin yaşamındaki rutinler arasında yer almalıdır (Akgöl, 2005: 40; Frederickson, 2002: 40; Warrington, 2003: 287; West, 2003; Paul ve Harrison, 1997; 139-141).
Kanımızca, yukarıda özetlenen bu tablo, bir flüt öğrencisinin, flüt öğrenimi sürecinde yaşadığı bedensel sorunların ortaya konmasını, bu sorunların ardında yatan faktörlerin irdelenmesini ve flüt eğitiminde kullanılmak üzere özgün bir flüt ısınma programının geliştirilmesini gerektirmekte ve bu gereklilik, bu doğrultuda bir bilimsel araştırmanın gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktadır.
1.1. Problem Cümlesi ve Alt Problemler
Flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunlar nelerdir ve hangi değişkenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır? Bu sorunların en aza indirgenmesi ya da önlenmesi amacından hareketle, bünyesinde gerek bedensel ve gerekse flütle ısınmayı barındıran özgün bir “flüt ısınma programı” nasıl oluşturulabilir?
Problemin çözümü için aşağıdaki alt problemlere yanıt aranmıştır:
1. Öğrenciler, son bir yıl içinde, flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar yaşamakta mıdırlar?
2. Öğrenciler, son bir yıl içinde, bedensel sorunlarına yönelik olarak tıbbi destek alma gereksinimi duymuşlar mıdır?
3. Öğrencilerin yaşadığı bedensel sorunlar nelerdir? 4. Öğrencilerin sorun yaşadığı bedensel yapılar nelerdir?
5. Öğrenciler, hangi bedensel yapılarda hangi sorunları yaşamaktadır? 6. Bedensel sorunlar hangi süreçlerde yaşanmaktadır?
7. Bedensel sorunlar, cinsiyete bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 8. Bedensel sorunlar, yaşa bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
10. Bedensel sorunlar, lise öğrenimi sürecindeki anaçalgılara bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
11. Bedensel sorunlar, flüt öğrenimi süresine bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 12. Bedensel sorunlar, çalışılan repertuvara bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 13. Bedensel sorunlar, her gün düzenli olarak flüt çalışıp çalışmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
14. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışma süresine bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
15. Bedensel sorunlar, flüt çalışması dışında yapılan aktivitelere bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
16. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması sürecinde dinlenme arası verip vermemeye bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
17. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması öncesinde flütle ısınma yapıp yapmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
18. Bedensel sorunlar, flütle ısınmaya ayrılan süreye bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
19. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması öncesinde bedensel ısınma yapıp yapmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
20. Öğrenciler, hangi nedenlerden dolayı bedensel ısınma egzersizleri yapmamaktadır?
21. Öğrenciler, bedensel ısınma egzersizleri yapma konusunda öğretmenleri tarafından bilgilendirilmekte midir?
22. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması sonrasında bedensel gevşeme yapıp yapmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?
23. Flüt performansı sırasında, etkin bedensel yapılarda hangi hareketler gözlenmektedir?
24. Günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere geliştirilecek bir ısınma programı hangi egzersizlerden oluşabilir?
1.2. Amaç
Araştırmanın gerçekleştirilmesindeki temel amaç, flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunları ve bu sorunların ortaya çıkmasında rol oynayan değişkenleri saptamak ve günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere özgün bir Flüt Isınma Programı geliştirmektir. Araştırmanın, bu yönüyle ülkemiz flüt eğitimcileri, öğrencileri ve icracıları için bir başvuru kılavuzu niteliği taşıması hedeflenmektedir.
1.3. Önem
Araştırma, disiplinlerarası niteliği ve ortaya koyduğu özgün Flüt Isınma
Programı’yla, bu konuda ülkemizdeki ilk doktora tez çalışması oluşu, ileride
gerçekleştirilebilecek benzer araştırmalara ışık tutabilecek bir konumda yer alması ve özellikle flüt eğitimi ile ilgili tüm kurum, kuruluş ve kişilere kaynak olabilme niteliği taşıması nedeniyle önem arzetmektedir.
1.4. Sayıltılar
Araştırmanın planlanması ve gerçekleştirilmesinde aşağıdaki sayıltılardan hareket edilmiştir:
1. Araştırmanın örneklemi, ülkemiz üniversitelerinin Müzik Eğitimi Anabilim dallarında lisans öğrenimi görmekte olan tüm flüt öğrencilerini temsil edebilir niteliktedir.
2. İzlenen yöntem, araştırmanın amacına, konusuna ve kapsadığı ana problem ve alt problemlerin çözümüne uygundur.
1.5. Sınırlılıklar
Araştırma,
1. GÜGEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı’nda 2005-2006 Öğretim Yılı itibariyle öğrenim gören Lisans I., II., III. ve IV. sınıf flüt öğrencileri ile sınırlıdır.
2. Sözkonusu öğrencilerin son bir yıl içinde yaşadığı, flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
Araştırmada kullanılan aşağıdaki 14 kavram/terimin araştırmayla sınırlı tanımları şunlardır:
Abdüksiyon: Orta hattan (vücuttan) uzaklaşma. Özellikle kol ya da bacağın vücut ekseninden uzaklaşması (Weineck, 1998: 219; Baltacı, 2006: 405)
Addüksiyon: Orta hatta (vücuda) yaklaşma. Özellikle kol ya da bacağın vücut eksenine yaklaşması (Weineck, 1998: 219; Baltacı, 2006: 405)
Distalinterfalangiel: Parmaklarda merkezden en uzaktaki eklem
Eklem: Hareket sisteminde, kemikleri birbirleriyle eklem yüzeylerinden birleştiren ve iskelete hareket sağlayan anatomik yapılar (Somyürek, 1998: 20)
Ekstansiyon: Düz hattan yukarı doğru kaldırma. Açma, germe (Weineck, 1998: 221)
Fleksiyon: Bükülme, eğilme (Baltacı, 2006: 406)
Flüt Isınma Programı: Günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere
geliştirilmiş; Bedensel Isınma ve Flütle Isınma olmak üzere iki bölümden ve toplam 40 egzersizden oluşan, yaklaşık 17 dakikalık sürede uygulanması öngörülen özgün program
Hiperekstansiyon: Düz hattan yukarı doğru aşırı miktarda kaldırma
Kas: Eklemlerin, iç organların ve damarların hareketini sağlayan, hareket sisteminin aktif dokusu (Somyürek, 1998: 22)
Kifoz: Kambur duruş
Lateral: Yan, yana doğru, dış taraf (Putz ve Pabst, 1997: 391; Baltacı, 2006: 408)
Lordoz: Bel çukurunda artış
Metakarpofalangiel: El parmak kemikleri ile tarak kemikleri arasındaki eklem
1.7. İlgili Yayın ve Araştırmalar
Literatür taraması sonucunda, araştırmanın alanına girdiği düşünülen, dördü yabancı dilde ve ikisi Türkçe’de olmak üzere toplam altı bilimsel çalışmaya erişilmiş bulunulmaktadır.
1.7.1. Makaleler
S. Koppejan, C. J. Snijders, T. Kooiman ve B. van Bemmel’in 2006 tarihli
Hand and arm problems in flautists and a design for prevention başlıklı makalesinde,
kol ve el sorunlarının flütçülerde yaygın olduğu ve hatta çalmayı sonlandırabileceğinden sözedilmektedir. Biyomekanik bir analize dayanan çalışmada, sağ el başparmağı için flüte kolayca takılabilen bir destek tasarımlanmıştır. Yapılan testlere göre, tasarlanan bu destek, flütün dik ekseni boyunca dönmesini engellemekte; önkol, bilek ve parmaklarda oluşan gerilimi azaltmaktadır.
Wiliam J. Dawson’un, 1997 tarihli Common Problems of Wind
Instrumentalists başlıklı makalesinde, “çalgı desteği”, “postür”, “el pozisyonu ve
kullanımı”, ”tekrarlayan aktiviteler”, “ağızlık” ve “kas gerginliği” olmak üzere, üflemeli çalgılara yönelik altı temel konu ele alınmıştır. Dawson, flütte, sol avuç içinde oluşan çalgı baskısının, sol el 2. parmağın MKF ekleminde yoğunlaştığını ve bu durumun “sinir sıkışması” benzeri sorunlara; boynun sağ yana eğilmesi ve gövde rotasyonunun ise postürle ilgili sorunlara yol açabileceğini vurgulamaktadır.
1.7.2. Lisansüstü Tezler
Eleanor Lea Pearson May’in, 2000’de The Ohio State University’de doktora tezi olarak kabul edilen What Every Flute Teacher Needs To Know About The Body:
A Handbook Applying The Principles Of Body Mapping To Flute Pedagogy başlıklı
bu yapıların farkında olmanın önemi üzerinde durulmuş; konuyla ilgili olarak öğretmenlere ve öğrencilere çeşitli uygulamalar ve ipuçları sunulmuştur.
Brian Ashley West’in, 2003’te University of Oklahoma Graduate College’de doktora tezi olarak kabul edilen Medical Opinions Regarding Warm-Up Procedures
For Four-Mallet Marimba Performance başlıklı çalışmasında, 4 maletli marimba
performansında ısınma prosedürüyle ilgili tıp uzmanlarının görüşlerinden yararlanmak amaçlanmıştır. Bu çerçevede, dört tıp uzmanı ile görüşülmüş, her birine marimba performansının video kayıtları izletilmiş ve ısınma prosedürüyle ilgili sorular sorulmuştur. Uzmanların tümü, marimba performansında kullanılan tekrarlı hareketlerin çeşitli incinmelere neden olabileceğini ve çalışma öncesi kasları esneterek ısıtmanın incinmeden kaçınmada esas olduğu gerçeğini vurgulayarak; bu sürecin “çalgısız” ve “çalgıyla” olmak üzere iki aşamalı olarak düzenlenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Çalışmadan elde edilen diğer iki sonuç, yeterli dinlenme aralarının ve çalışma sonrası gevşemenin önemi ve incinmeden korunmak için ısınma süreci hakkında tıbbi destek alınması gerekliliğidir.
Özge Gençel’in, 2005’te Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisans tezi olarak kabul edilen Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlarda Flüt
Eğitimi Sürecinde Karşılaşılan Bedensel Rahatsızlıklar ve Öğrenci Başarısına Etkileri başlıklı çalışmasında, bedensel sorunların önlenmesi ve en aza indirilmesi
için çalışma öncesi bedeni ısıtmanın önemi vurgulanmıştır.
Nihan Yağışan’ın, 2002’de Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü’nde doktora tezi olarak kabul edilen Keman Çalmada Etkin Bedensel Yapıların Hareket
Analizi ve Fiziksel-Motorik Özelliklerin Geliştirilmesinin Öğrencilerin Çalma Performansına Yansıması başlıklı çalışmasında, keman çalmada etkin olan bedensel
yapıların anatomik yapı ve işleyiş analizi ve belirli fiziksel-motorik özelliklerin geliştirilmesine yönelik düzenli bir egzersiz programının, çalma performansına katkısının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, keman çalmada kullanılan bedensel yapılar saptanmış; duruş-tutuş ve çalma sırasındaki işleyişlerine yönelik yapısal ve fonksiyonel hareket analizleri yapılmıştır. Öğrencilerin fiziksel-motorik
özelliklerinin geliştirilmesine yönelik olarak düzenli yapılan egzersizlerin çalma performansına katkıları, ön test-işlem-son test desenine dayalı bir yöntem izlenerek tespit edilmiştir. Uygulanan egzersiz programı sonucunda keman çalma performansında anlamlı bir farkın gözlendiği sonucuna ulaşılmıştır.
YÖNTEM
2.1. Araştırma Modeli
Çalgı Eğitimi ve Sağlık Bilimlerinin ortak alanına girmesi nedeniyle
disiplinlerarası bir çalışma niteliği taşıyan bu araştırmada esas itibariyle
“survey-betimleme” yöntemi kullanılmıştır. Bununla birlikte, Flüt Isınma Programı’na ilişkin egzersizlerin oluşturulması ise kendine özgü bir “sentez” niteliği taşımaktadır. Gerek bulguların elde edilmesi ve gerekse Flüt Isınma Programı’nın oluşturulması süreçlerinin her aşamasında fizyoterapi, çalgı eğitimi ve eğitim bilimleri alanlarından uzman görüşlerine başvurulmuştur.
Tablo 1. Araştırmada Gerçekleştirilen İşlem Basamakları
Tarih İşlem
Eylül 2005 - Ocak 2006
Ocak 2007 - Mart 2008 Literatürün taranması Kasım 2005 - Ocak 2006 Anketin geliştirilmesi Şubat 2006 Anketin uygulanması
Mart - Nisan 2006 Kamera çekimlerinin gerçekleştirilmesi Nisan - Haziran 2006 Anketin değerlendirilmesi
Eylül - Aralık 2006 Kamera çekimlerinin değerlendirilmesi (Dinamik Postür Analizi)
Ocak - Nisan 2007 Bedensel Isınma egzersizlerinin oluşturulması 25 Nisan 2007 Seminer: Anket sonuçlarının değerlendirilmesi
ve Bedensel Isınma egzersizlerinin tanıtılması * Eylül - Kasım 2007 Flütle Isınma egzersizlerinin oluşturulması Aralık 2007 - Mart 2008
Flüt Isınma Programı’na ilişkin kamera
çekimlerinin gerçekleştirilmesi; Video CD’nin hazırlanması
Kasım 2007 - Mart 2008 Araştırmanın raporlaştırılması
* Seminer, araştırmacı ve Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü’nden bir fizyoterapi uzmanı tarafından, GÜGEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı’nda gerçekleştirilmiştir (EK-3).
2.2. Evren ve Örneklem
Araştırmada evren; ülkemiz üniversiteleri bünyesindeki Müzik Eğitimi Anabilim dallarında öğrenim görmekte olan flüt öğrencileri olup, örneklem ise GÜGEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı’nda 2005-2006 Öğretim Yılı itibariyle Lisans I., II., III. ve IV. sınıflarda okuyan 26 flüt öğrencisidir.
Tablo 2. Örneklemi Oluşturan Öğrencilere İlişkin Kişisel Özellikler
Kişisel Özellikler f %
x
Kız 24 92,3 Erkek 2 7,7 Cinsiyet TOPLAM 26 100 - 18 8 30,8 19 6 23,1 20 7 26,9 21 5 19,2 Yaş TOPLAM 26 100 19,4 Lisans I 10 38,5 Lisans II 6 23,1 Lisans III 6 23,1 Lisans IV 4 15,4 Sınıf Düzeyi TOPLAM 26 100 - 1 yıl 3 11,5 2 yıl 1 3,8 3 yıl 2 7,7 4 yıl 7 26,9 5 yıl 4 15,4 6 yıl 5 19,2 7 yıl 4 15,4 Flüt Öğrenimi Süresi TOPLAM 26 100 4,5Tablo 3. Öğrencilerin Mezun Olduğu Lise Türleri ve Lisedeki Anaçalgıları
Lise Türü Lisedeki Anaçalgı f %
Ankara AGSL Flüt 2 7,7
Bolu AGSL Flüt 1 3,8
Bursa AGSL Flüt 1 3,8
Denizli AGSL Flüt 3 11,5
Diyarbakır AGSL Flüt 1 3,8
Edirne AGSL Keman 1 3,8
Eskişehir AGSL Flüt 2 7,7
İzmir AGSL Flüt 1 3,8
Kayseri AGSL Piyano 2 7,7
Kırşehir AGSL Flüt 1 3,8
Kütahya AGSL Keman 1 3,8
Lefkoşa AGSL Flüt 1 3,8 Kanun 1 3,8 Mersin AGSL Bağlama 1 3,8 Flüt 2 7,7 Niğde AGSL Keman 1 3,8 Ordu AGSL Flüt 1 3,8 Uşak AGSL Flüt 2 7,7
Silahlı Kuvvetler Mızıka Astsubay
Hazırlama ve Sınıf Okulu Komutanlığı Flüt 1 3,8
TOPLAM 26 100
Tablo 3’te sergilenen bulgular, örneklemi oluşturan öğrencilerin • hemen tamamının AGSL mezunu
ve
• büyük bir çoğunluğunun (19/26) lisedeki anaçalgısının flüt olduğunu ortaya koymaktadır.
2.3. Verilerin Toplanması
2.3.1. Anket
Esas itibariyle, araştırmanın örneklemini oluşturan öğrencilerin günlük flüt çalışma alışkanlıkları ve yaşadıkları bedensel sorunlarına ilişkin verileri elde etmek
amacıyla tasarlanan anket, fizyoterapi alanından bir öğretim üyesi ve bir öğretim üye yardımcısı, çalgı eğitimi alanından iki öğretim üyesi ve eğitim bilimleri alanından da bir öğretim üyesi olmak üzere toplam beş uzmanın görüşlerine başvurularak geliştirilmiştir. Anket formu üç bölümden oluşmaktadır:
• Birinci Bölüm, öğrencilerin kişisel bilgilerinin saptanmasına yönelik 7’si açık uçlu ve 1’i seçmeli olmak üzere toplam 8 soru,
• İkinci Bölüm, öğrencilerin günlük flüt çalışma alışkanlıklarının belirlenmesine yönelik 8’i seçmeli ve 1’i açık uçlu olmak üzere toplam 9 soru,
• Üçüncü Bölüm ise, öğrencilerin son bir yıl içinde flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunlarının saptanmasına yönelik 3 seçmeli soru ve bir tablo
içermektedir (EK-1). 2.3.2. Kamera Çekimleri
Kamera çekimleri, Dinamik Postür Analizi’ne veri sağlamak, bir başka deyişle, flüt performansı sırasında kullanılan bedensel yapılarda oluşan hareketlerin tıbben tanımlanması amacıyla, fizyoterapi alanından bir öğretim üyesi ve bir öğretim üye yardımcısının görüşleri doğrultusunda gerçekleştirilmiştir.
Bu amaçla, öğrencilerin çalışmakta oldukları etütlerden biri seçilmiş; her bir öğrenci, sözkonusu etüdü 5’er dakikalık dinlenme araları vererek ardarda dört kez seslendirmiştir. Bu performansın tamamı, etüdün her tekrarı farklı bir açıdan görüntülenmek suretiyle (sırasıyla önden, soldan, arkadan ve sağdan) kaydedilmiştir. Etkin bedensel yapılarda oluşan hareketlerin kolaylıkla izlenebilmesi amacıyla, tüm performansların kısa kollu giysilerle gerçekleştirilmesine özen gösterilmiştir.
Şekil 1. Kamera çekimlerinde izlenen işlem basamakları 2.4. Verilerin Analizi
2.4.1. Anket Verilerinin Analizi
Anket formu ile elde edilen veriler, - kimi durumlarda SPSS paket programından yararlanılmak suretiyle - frekans, yüzde ve aritmetik ortalamaları hesaplanarak tablolaştırılmış ve yorumlanmıştır.
1. Seslendirme: Önden çekim 2. Seslendirme: Soldan çekim 3. Seslendirme: Arkadan çekim 4. Seslendirme: Sağdan çekim Dinlenme (5’) Flütle ısınma (15’) Dinlenme (5’) Dinlenme (5’)
2.4.2. Dinamik Postür Analizi
Video kamera ile kaydedilen görüntüler, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü’nden iki öğretim üye yardımcısı tarafından izlenmiş ve flüt performansı sırasında kullanılan bedensel yapılarda saptanan hareketler tıbben tanımlanarak, düzenlenen Dinamik Postür Analizi Formu’na (EK-2) işlenmiştir.
2.5. Bulguların ve Flüt Isınma Programı’nın Sergilenmesi
Araştırmada, öğrencilerin yaşadığı bedensel sorunların ve Dinamik Postür Analizi’ne ilişkin tüm bulguların tablolar yoluyla sergilenmesi tercih edilmiş; tabloların altında sözel açıklamalara yer verilmiştir.
Flüt Isınma Programı ise, her bir egzersizin uygulanış biçiminin, gerek
metinsel ve gerekse görsel açıdan kolaylıkla izlenebilmesine olanak sağlayacak sadelikte bir yönerge ile sergilenmiş ve ayrıca video kamera ile kaydedilerek Video CD ortamına aktarılmıştır (EK-4).
BULGULAR VE YORUMLAR
3.1. Flüt Çalışmasından Kaynaklanan Bedensel Sorunlar
Tablo 4. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Flüt Çalışmalarından Kaynaklanan Bedensel Sorun Yaşama Durumu
Tablo 5. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Bedensel Sorunlarına Yönelik Tıbbi Destek Alma Durumu
Öğrenci f Hekime başvuran 0
Düzenli olarak ilaç kullanan 0
Tablo 4 ve 5’te sergilenen bulgular, araştırmanın örneklemini oluşturan öğrencilerin hemen tamamının, herhangi bir tıbbi destek gerektirmemekle birlikte -son bir yıl içinde flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar yaşamakta olduklarını göstermesi bakımından büyük önem taşımaktadır.
Böylesi bir çarpıcı tablo, kaçınılmaz olarak, yaşanan sorunların “neler olduğu”, “hangi bedensel yapılarda görüldüğü”, “ne zaman yaşandığı” ve “hangi değişkenlere bağlı olarak ortaya çıkmış olabileceği”nin saptanmasını gerektirmektedir.
Öğrenci f %
Bedensel sorunu olan 25 96,2 Bedensel sorunu olmayan 1 3,8
3.1.1. Bedensel Sorunların Niteliği
Tablo 6. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunlar Sorunlar f % Ağrı 21 80,8 Kramp 1 3,8 Sızı 7 26,9 Şişlik 3 11,5 Uyuşma 6 23,1 Kasılma 17 65,4 Hareketin kısıtlanması 2 7,7 Zorlanma 7 26,9 Tutulma 4 15,4 Gerginlik 5 19,2 Yorgunluk 14 53,8
Tablo 6’da sergilenen bulgular, ağrı (% 80,8), kasılma (% 65,4) ve yorgunluğun (% 53,8), yaşanan bedensel sorunlar arasında ilk üç sırada yer aldığını göstermektedir. Bilgütay’ın (2004), “müzisyenlerde görülen temel semptomların ağrı ve yorgunluk olduğu” yönündeki saptamasının, yukarıdaki bulguyla paralellik göstermesi ilgi çekicidir.
Tablo 7. Öğrencilerin Sorun Yaşadığı Bedensel Yapılar Bedensel Yapılar f % Baş 5 19,2 Boyun 14 53,8 Sırt 13 50,0 Bel 9 34,6 Çene 6 23,1 Dudak 10 38,5 Sağ omuz 8 30,8 Sol omuz 4 15,4 Sağ dirsek 2 7,7 Sol dirsek 1 3,8 Sağ önkol 6 23,1 Sol önkol 4 15,4 Sağ bilek 5 19,2 Sol bilek 8 30,8 Sağ el 1. parmak 1 3,8 Sağ el 2. parmak 1 3,8 Sağ el 3. parmak 1 3,8 Sağ el 4. parmak 2 7,7 Sağ el 5. parmak 11 42,3 Sol el 1. parmak 1 3,8 Sol el 2. parmak 7 26,9 Sol el 3. parmak 1 3,8 Sol el 4. parmak 1 3,8 Sol el 5. parmak 4 15,4 Sağ ayak 1 3,8 Sol ayak 2 7,7
Tablo 7’de görüldüğü gibi, boyun, “en çok sorun yaşanan bedensel yapı” olarak karşımıza çıkmakta (% 53,8), bunu sırasıyla sırt (% 50,0), sağ el 5. parmak (% 42,3), dudak (% 38,5) ve bel (% 34,6) izlemektedir.
Tablo 8. Öğrencilerin Hangi Bedensel Yapılarda Hangi Sorunları Yaşadığına İlişkin Bulguların Dağılımı
A ğr ı Kram p S ız ı Ş iş lik Uy u şma Kas ılma Harek et in kı sı tlanmas ı Zo rla n ma Tutulma Gerg inlik Yor gu nluk Sorunlar Bedensel Yapılar f f f f f f f f f f f Baş 2 1 1 1 3 Boyun 8 4 1 6 Sırt 10 1 2 1 6 Bel 5 1 1 1 2 Çene 2 1 1 2 2 1 Dudak 2 1 1 1 2 2 1 1 2 1 Sağ omuz 1 1 2 1 4 Sol omuz 1 1 2 1 2 Sağ dirsek 1 1 Sol dirsek 1 Sağ önkol 3 3 1 2 Sol önkol 1 1 1 Sağ bilek 1 1 1 1 1 Sol bilek 3 1 1 1 2 Sağ el 1. parmak 1 Sağ el 2. parmak 1 Sağ el 3. parmak 1 Sağ el 4. parmak 1 1 Sağ el 5. parmak 5 7 1 Sol el 1. parmak 1 Sol el 2. parmak 2 2 2 1 Sol el 3. parmak 1 Sol el 4. parmak 1 Sol el 5. parmak 2 1 1 Sağ ayak 1 Sol ayak 1 1
3.1.2. Bedensel Sorunların Yaşandığı Süreçler
Tablo 9. Öğrencilerin Bedensel Sorun Yaşadığı Süreçler Sorun Yaşanan Süreçler f %
A (Çalışma öncesi) 2 7,7
B (Çalışma) 20 76,9
C (Çalışma sonrası) 17 65,4
D (Çalışmadan bağımsız) 5 19,2
Kanımızca, Tablo 9’da sergilenen bulgular aşağıdaki iki önemli noktayı gözönüne sermektedir:
• Flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunların, her beş öğrenciden birinin günlük yaşamını etkiliyor oluşu
• Yaşanan bedensel sorunların belirgin biçimde B ve C süreçlerinde yoğunlaşması Esasen, birbirini izleyen B ve C süreçleri bir “bütün” olarak da kabul edilebilir. Zira, çalışma sırasında oluşan bazı bedensel sorunların “uzun” süreli etkilerinin çalışma sonuna, hatta günlük yaşama yansıması mümkündür.
Tablo 10. B Sürecinde Yaşanan Bedensel Sorunların C ve D Süreçlerine Yansıma Durumu
Öğrenci f %
Sadece B’de sorun yaşayan 5 25,0
B ve C’de sorun yaşayan 10 50,0 B ve D’de sorun yaşayan 1 5,0 B, C ve D’de sorun yaşayan 4 20,0
TOPLAM 20 100
Tablo 10’daki bulgular, çalışma sürecinde yaşanan sorunların, gerek çalışma sonrasına ve gerekse günlük hayata yansıdığını ortaya koymakta olup, yukarıdaki kanıyı doğrular niteliktedir.
3.2. Yaşanan Bedensel Sorunların Çeşitli Değişkenlere Göre Dağılımı
3.2.1. Cinsiyet
Tablo 11. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Cinsiyetlerinden Kaynaklanma Durumu
Öğrenci f Bedensel sorunu olan kız öğrenciler 24
Bedensel sorunu olmayan kız öğrenciler 0
TOPLAM 24
Bedensel sorunu olan erkek öğrenciler 1 Bedensel sorunu olmayan erkek öğrenciler 1
TOPLAM 2
Tablo 11’de sergilenen bulgular, her iki cinsin de bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, cinsiyet faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı” kanısını doğurmaktadır.
3.2.2. Yaş
Tablo 12. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yaşlarından Kaynaklanma Durumu
Yaş Öğrenci f
Bedensel sorunu olan 8 Bedensel sorunu olmayan 0 18
TOPLAM 8
Bedensel sorunu olan 6 Bedensel sorunu olmayan 0 19
TOPLAM 6
Bedensel sorunu olan 7 Bedensel sorunu olmayan 0 20
TOPLAM 7
Bedensel sorunu olan 4 Bedensel sorunu olmayan 1 21
Tablo 12’de sergilenen bulgular, tüm yaş grubundaki öğrencilerin bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, yaş faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı” kanısını doğurmaktadır.
3.2.3. Sınıf Düzeyi
Tablo 13. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Sınıf Düzeylerinden Kaynaklanma Durumu
Sınıf Düzeyi Öğrenci f
Bedensel sorunu olan 10 Bedensel sorunu olmayan 0 Lisans I
TOPLAM 10
Bedensel sorunu olan 6 Bedensel sorunu olmayan 0 Lisans II
TOPLAM 6
Bedensel sorunu olan 5 Bedensel sorunu olmayan 1 Lisans III
TOPLAM 6
Bedensel sorunu olan 4 Bedensel sorunu olmayan 0 Lisans IV
TOPLAM 4
Tablo 13’de sergilenen bulgular, farklı sınıf düzeyindeki öğrencilerin hemen tamamının bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, sınıf
3.2.4. Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgı
Tablo 14. Öğrencilerin Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgıları Anaçalgı f % Flüt 19 73,1 Keman 3 11,5 Piyano 2 7,7 Bağlama 1 3,8 Kanun 1 3,8 TOPLAM 26 100
Tablo 15. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgılarından Kaynaklanma Durumu
Anaçalgı Öğrenci f
Bedensel sorunu olan 18 Bedensel sorunu olmayan 1 Flüt
TOPLAM 19
Bedensel sorunu olan 7 Bedensel sorunu olmayan 0 Flüt dışındaki çalgılar
TOPLAM 7
Tablo 15’te sergilenen bulgular, lise öğrenimi sürecindeki anaçalgıları ne olursa olsun, tüm öğrencilerin bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, çalgı farklılıklarına bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı” kanısını doğurmaktadır.
3.2.5. Flüt Öğrenimi Süresi
Tablo 16. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flüt Öğrenimi Sürelerinden Kaynaklanma Durumu
Flüt Öğrenimi Süresi Öğrenci f
Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 0 1 yıl
TOPLAM 3
Bedensel sorunu olan 1 Bedensel sorunu olmayan 0 2 yıl
TOPLAM 1
Bedensel sorunu olan 2 Bedensel sorunu olmayan 0 3 yıl
TOPLAM 2
Bedensel sorunu olan 7 Bedensel sorunu olmayan 0 4 yıl
TOPLAM 7
Bedensel sorunu olan 4 Bedensel sorunu olmayan 0 5 yıl
TOPLAM 4
Bedensel sorunu olan 5 Bedensel sorunu olmayan 0 6 yıl
TOPLAM 5
Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 1 7 yıl
TOPLAM 4
Tablo 16’da sergilenen bulgular, flüt öğrenim sürelerine bakılmaksızın, tüm öğrencilerin flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, flüt öğrenim süresine bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı” kanısını doğurmaktadır.
3.2.6. Flüt Repertuvarı
Tablo 17. Öğrencilerin Çalışmakta Olduğu Etütler ve Eserler Öğrenci
Sıra Nr. Etüt Eser
1
♪ Giuseppe Gariboldi, Vingt Etudes
Chantantes pour Flute, Op.88
♪ Ernesto Köhler, Op.33/I
♪ Benedetto Marcello, Sonat, Nr.1, Op.2/1 ♪ Joseph Haydn, Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, Nr.5, Op.3, Serenad
2
♪ Trewor Wye, A Beginner’s Book for
the Flute
♪ Giuseppe Gariboldi, Die Ersten
Übungen Für Flöte
-
3
♪ Trewor Wye, A Beginner’s Book for
the Flute
♪ Giuseppe Gariboldi, Die Ersten
Übungen Für Flöte
-
4 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/I ♪ Benedetto Marcello, Sonat, Nr.1, Op.2/1 5 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II ♪ Georg Friedrich Handel, Sonat, Nr.7 ♪ Franz Benda, Konçerto, mi minör 6
♪ Trewor Wye, A Beginner’s Book for
the Flute
♪ Giuseppe Gariboldi, Die Ersten
Übungen Für Flöte
-
7 ♪ N. Platonov, Thirty Studies ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II ♪ Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.5, ♪ Georg Phillip Telemann, Süit, la minör
8 ♪ N. Platonov, Thirty Studies ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II
♪ Georg Friedrich Handel, Sonat, Nr.5 ♪ Carl Stamitz, Konçerto, Op.29, Sol Majör ♪ Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.16 KV 545, Andante
9 ♪ N. Platonov, Thirty Studies ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II
♪ Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.5, KV 14
♪ Johann Joachim Quantz, Konçerto, Re Majör
10 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II ♪ Johann Sebastian Bach, Süit, si minör ♪ Georg Friedrich Handel, Sonat, Nr.2 11 ♪ N. Platonov, Thirty Studies ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II ♪ Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.4, ♪ Georg Phillip Telemann, Süit, la minör 12
♪ Ernesto Köhler, Op.75/I, Virtuoso
Studies for Flute
♪ Johannes Donjon, Suit Etudes de
Salon
♪ Wolfgang Amadeus Mozart, Konçerto, KV 314
♪ Carl Reinecke, Sonat, Op.167, “Undine” 13 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/III ♪ Joachim Andersen, 24 Etudes
Instructives, Op.30
♪ Johann Sebastian Bach, Konçerto, BWV 1059, mi minör
14 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/I ♪ Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.2 15 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/III
♪ François Borne, Fantaisie Brillante on
themes from Bizet’s Carmen
♪ Johann Sebastian Bach, Konçerto, BWV 1056, la minör
16
♪ Johannes Donjon, Suit Etudes de
Salon
♪ Joachim Andersen, 24 Etudes
Instructives, Op.30
♪ François Borne, Fantaisie Brillante on
themes from Bizet’s Carmen
♪ Albert Franz Doppler, Fantaisie Pastorale
Hongroise, Op.26
17 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/III ♪ Joachim Andersen, 24 Etudes
Instructives, Op.30
♪ Johann Sebastian Bach, Partita, do minör
18 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/III
♪ Albert Franz Doppler, Fantaisie Pastorale
Hongroise, Op.26
♪ Wolfgang Amadeus Mozart, Konçerto, KV 313, Sol Majör
19 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/III ♪ Johann Sebastian Bach, Sonat, Nr.5, BWM 1034 20 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/I ♪ Jean Baptiste Loeillet, Sonat, Nr.1, Op.1 21 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/I ♪ N. Platonov, Thirty Studies ♪ Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.2, KV 11
22 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/I -
23 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II ♪ N. Platonov, Thirty Studies
♪ Georg Phillip Telemann, Süit, la minör ♪ Johann Sebastian Bach, Konçerto, BWV 1059, mi minör
24 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/I Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.4 ♪ Franz Benda, Konçerto, mi minör 25 ♪ Giuseppe Gariboldi, Die Ersten Übungen Für Flöte ♪ Camile Saint Seans, The Swan 26 ♪ Ernesto Köhler, Op.33/II
♪ Georg Phillip Telemann, Süit, la minör ♪ Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.4, KV 13
Tablo 17’de görüldüğü gibi, öğrenciler, değişik zorluk derecelerinde 10 etüt albümü ve 30 eser üzerinde çalışmaktadır. Farklı teknik düzey özelliği gösteren 26 kişilik örneklem grubu içinde, 25 öğrencinin bedensel sorun yaşaması (bkz. Tablo 4), çalışılan repertuvarın bu konuda belirleyici bir öğe olmadığını göstermektedir.
3.2.7. Günlük Flüt Çalışma Alışkanlığı
Tablo 18. Öğrencilerin Düzenli Flüt Çalışma Durumu
Öğrenci f %
Her gün düzenli çalışan 19 73,1 Her gün düzenli çalışmayan 7 26,9
Tablo 19. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Düzenli Flüt Çalışma Alışkanlıklarından Kaynaklanma Durumu
Öğrenci f Düzenli çalışan ve bedensel sorunu olan 18
Düzenli çalışan ve bedensel sorunu olmayan 1
TOPLAM 19
Düzenli çalışmayan ve bedensel sorunu olan 7 Düzenli çalışmayan ve bedensel sorunu olmayan 0
TOPLAM 7
Tablo 19’da sergilenen bulgular, her gün düzenli flüt çalışan öğrencilerden biri hariç tümünün ve her gün düzenli flüt çalışmayan öğrencilerin ise tamamının bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, günlük flüt
çalışma alışkanlığına bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı” kanısını
doğurmaktadır.
Tablo 20. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışma Süreleri Günlük flüt çalışma süresi f %
x
30 dakika ve daha az 0 0 1 saat 9 34,6 2 saat 8 30,8 3 saat 6 23,1 4 saat 3 11,55 saat ve daha fazla 0 0
TOPLAM 26 100
2,1
Tablo 20’de, öğrencilerin günlük flüt çalışma sürelerinin ortalama 2 saat olduğu görülmektedir.
Tablo 21. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Günlük Flüt Çalışma Sürelerinden Kaynaklanma Durumu
Günlük Flüt Çalışma
Süresi Öğrenci f
Bedensel sorunu olan 9 Bedensel sorunu olmayan 0 1 saat
TOPLAM 9
Bedensel sorunu olan 8 Bedensel sorunu olmayan 0 2 saat
TOPLAM 8
Bedensel sorunu olan 5 Bedensel sorunu olmayan 1 3 saat
TOPLAM 6
Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 0 4 saat
TOPLAM 3
Tablo 21’de sergilenen bulgular, öğrencilerin günlük flüt çalışma sürelerinin, yaşadıkları bedensel sorunlar ile doğrudan ilgili olmadığını gözönüne sermektedir. 3.2.8. Flüt Dışı Aktiviteler
Tablo 22. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Aktivite Yapma Durumu
Öğrenci f %
Aktivite yapan 10 38,5 Aktivite yapmayan 16 61,5
TOPLAM 26 100
Tablo 23. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Yaptığı Aktivitelerin Niteliği Aktivite f
Bilgisayar kullanma 3 Televizyon izleme 1
Spor yapma 3
Masa başında ders çalışma 1
Piyano çalışma 2
Tablo 24. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yoğun Olarak Yaptıkları Aktivitelerin Niteliğinden Kaynaklanma Durumu
Aktivite Öğrenci f
Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 0 Bilgisayar kullanma
TOPLAM 3
Bedensel sorunu olan 1 Bedensel sorunu olmayan 0 Televizyon izleme
TOPLAM 1
Bedensel sorunu olan 2 Bedensel sorunu olmayan 1 Spor yapma
TOPLAM 3
Bedensel sorunu olan 1 Bedensel sorunu olmayan 0 Masa başında ders
çalışma
TOPLAM 1
Bedensel sorunu olan 2 Bedensel sorunu olmayan 0 Piyano çalışma
TOPLAM 2
Tablo 24’te sergilenen bulgular, spor yapan bir öğrenci hariç, diğer tüm öğrencilerin bedensel sorunlar yaşadığını göstermekte olup, gün içinde yapılan flüt
dışı aktivitelerin, yaşanan sorunlar üzerinde belirleyici bir öğe olmadığını ortaya
koymaktadır.
3.2.9. Dinlenme Arası
Tablo 25. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sürecinde Dinlenme Arası Verme Durumu
Öğrenci f %
Dinlenme arası veren 21 80,8 Dinlenme arası vermeyen 5 19,2
Tablo 26. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Dinlenme Arası Verip Vermemeden Kaynaklanma Durumu
Öğrenci f Dinlenme arası veren ve bedensel sorunu olan 20
Dinlenme arası veren ve bedensel sorunu olmayan 1
TOPLAM 21
Dinlenme arası vermeyen ve bedensel sorunu olan 5 Dinlenme arası vermeyen ve bedensel sorunu olmayan 0
TOPLAM 5
Tablo 26’da sergilenen bulgular, dinlenme arası veren öğrencilerin biri hariç tümünün ve dinlenme arası vermeyen öğrencilerin tamamının bedensel sorunlar yaşadığını göstermekte olup, dinlenme arası verme ya da vermemenin bedensel sorunlar üzerinde belirleyici bir öğe olmadığını gözönüne sermektedir.
3.2.10. Flütle Isınma
Tablo 27. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Flütle Isınma Yapma Durumu
Öğrenci f Flütle ısınan 26 Flütle ısınmayan 0
TOPLAM 26
Tablo 28. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınma Yapıp Yapmamadan Kaynaklanma Durumu
Öğrenci f %
Flütle ısınan ve bedensel sorunu olan 25 96,2 Flütle ısınan ve bedensel sorunu olmayan 1 3,8
Tablo 28’de sergilenen bulgular, flütle ısınan öğrencilerin hemen tamamının bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, “bedensel sorunların, flütle ısınma faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı” kanısını doğurmaktadır.
Tablo 29. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınmaya Ayrılan Süreden Kaynaklanma Durumu
Flütle ısınma süresi f %
x
10 dakika 3 11,5 15 dakika 3 11,5 20 dakika 2 7,7 30 dakika 4 15,4 45 dakika 5 19,2 60 dakika 4 15,4 90 dakika 4 15,4 120 dakika 1 3,8 TOPLAM 26 100 45,4
Tablo 29’da görüldüğü gibi, öğrenciler flütle ısınmaya ortalama 45 dakika gibi uzun bir süre ayırmaktadırlar. Kanımızca, çalışma öncesi yapılan böylesi uzun bir ısınma, - ardından gelecek çalışma süresi de gözönüne alındığında - yorgunluğun neden olacağı çeşitli bedensel sorunları beraberinde getirebilir.
3.2.11. Bedensel Isınma
Tablo 30. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Bedensel Isınma Yapma Durumu
Öğrenci f Bedensel ısınma yapan 0
Bedensel ısınma yapmayan 26
TOPLAM 26
Tablo 30’da sergilenen bulgular, hiçbir öğrencinin, günlük flüt çalışması öncesinde bedensel ısınma egzersizleri yapmadığını göstermesi bakımından büyük
önem taşımaktadır. Bu durum, öğrencilerin yaşadığı bedensel sorunların nedenlerinden biri olarak düşünülmektedir.
Böylesi bir çarpıcı tablo, kaçınılmaz olarak, öğrencilerin “hangi nedenden ötürü bedensel ısınma yapmadıkları” ve bu konuda “öğretmenleri tarafından bilgilendirilip bilgilendirilmedikleri”nin saptanmasını gerektirmektedir.
Tablo 31. Öğrencilerin Bedensel Isınma Egzersizleri Yapmama Nedenleri
Ankete verilen yanıtlar f %
“Hiç öyle alıştırılmadım/alışkanlık edinemedim/alışkanlığım yok.” 13 50,0 “Vakit olmuyor .” 5 19,2 “Nasıl yapılacağını bilmiyorum.” 6 23,1
“Hemen çalmak için sabırsızlanıyorum.” 1 3,8
“Doğrudan flüt çalışıyorum.” 1 3,8
TOPLAM 26 100
Tablo 32. Öğrencilerin, Bedensel Isınma Egzersizleri Yapma Konusunda Öğretmenleri Tarafından Bilgilendirilme Durumu
Ankete verilen yanıtlar f %
“Hayır.” 19 73,1
“Daha çok flütle ısınma konularını konuştuk.” 5 19,2 “Çok yorulduğumda, durup, kollarımı ve parmaklarımı
dinlendirmemi söyler.” 2 7,7
TOPLAM 26 100
Tablo 31 ve 32’de sergilenen bulgular, öğrencilerin büyük bir bölümünün (en az % 73,1), - gerek lise ve gerekse lisans öğrenimleri boyunca - bu konuda öğretmenleri tarafından bilgilendirilmediğini göstermesi bakımından oldukça çarpıcıdır.
Oysa, Çimen’e göre (2003: 180), çalgı öğretmenleri, çalmayı güçleştiren, hatta sona erdiren rahatsızlıklar hakkında öğrencilerini bilgilendirmeli ve eğitim sürecinde gerekli önlemleri almalıdırlar. Şu halde, her öğrenciyi bedensel egzersiz
konusunda cesaretlendirmek, müzik eğitimcisinin çalışma alanının bir parçası olmalıdır (Frederickson, 2002: 43).
3.2.12. Bedensel Gevşeme
Tablo 33. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sonrasında Bedensel Gevşeme Egzersizleri Yapma Durumu
Öğrenci f Bedensel gevşeme yapan 0
Bedensel gevşeme yapmayan 26
TOPLAM 26
Tablo 33’de sergilenen bulgular, hiçbir öğrencinin, günlük flüt çalışması sonrasında bedensel gevşeme egzersizleri yapmadığını göstermesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu bulgu, - bedensel ısınmayla birlikte - yaşanan sorunların nedenlerinden biri olarak düşünülmektedir. Nitekim, Paul ve Harrison’a göre (1997: 143), çalışma öncesinde uygulanan egzersizlerin bir bölümünün seçilerek çalışma sonrasında tekrar uygulanmasında büyük yarar vardır.
3.3. Dinamik Postür Analizi
Tablo 34’te, örneklem grubunda yer alan öğrencilerin, örnek etüt performansı sırasında bedensel yapılarında gözlenen hareketlerin tanımlandığı Dinamik Postür Analizi’ne ilişkin bulgular sergilenmektedir:
Tablo 34. Dinamik Postür Analizi’ne İlişkin Bulgular Bedensel Yapı Gözlenen Hareket(ler)
Baş Sağa lat. Flex. Boyun Öne tilt
Sırt Kifoz / sola rotasyon Bel Lordoz
Çene Geriye tilt
Dudak Gerginlik
Sağ omuz Abd. Sol omuz Add. Sağ dirsek Flex. Sol dirsek Flex. Sağ önkol - Sol önkol - Sağ bilek Ext. Sol bilek Hiperext. Sağ el 1. parmak Add. Sağ el 2. parmak MKF ext. Sağ el 3. parmak Hiperext. Sağ el 4. parmak Hiperext. Sağ el 5. parmak Ext. Sol el 1. parmak DIF flex. Sol el 2. parmak MKF hiperext. Sol el 3. parmak Flex.
Sol el 4. parmak Ext. Sol el 5. parmak Ext. Sağ ayak - Sol ayak -
Tablo 34’te sergilenen bulgular, aşağıdaki dokuz önemli noktayı gözönüne sermektedir:
• Genel olarak en çok boyun, omuz, sırt ve el pozisyonlarında sapmalar sözkonusudur.
• Başın sağa bükülü olduğu, boynun ise gövdeye göre daha fazla önde durduğu gözlenmiştir. Flütün uzunluğu, sol omuzdaki gerilimi azaltmak için başı sağa eğmeyi gerektirir (Norris, 1993: 77). Zira, ancak bu pozisyonla sol elin perdeler üzerine yerleştirilmesi mümkündür. Başı sağa eğme zorunluluğu, boynun sağ yanındaki kasları gerer ve günde birkaç saat çalışmayla yıllarca bu pozisyonu korumak, boyunda ağrı, kas gücünde ve esnekliğinde dengesizlik ve sinir sıkışması; kolda ağrı ve uyuşukluk; elde sızlama gibi semptomlara neden olur (Norris, 1993: 77).
• Sırtta öne eğik duruş pozisyonu ve sola rotasyon gözlenmiştir. Gerçekte, öne eğik durmak “bir duruş bozukluğu” olarak nitelendirilebilir. Galway’e göre (1990: 65), ayaktayken dik durulmalı, gövde “saatin ikiye on kalayı göstermesi” biçiminde bir açı yaratmalı, omuzlar kalçalarla aynı hizada olmamalı, flütün deliğine göre biraz sola doğru dönmeli ve sağ bacak, çalgının ağırlığını taşımak için gövdeyi desteklemelidir. Gövdede oluşan sola rotasyon, sırtta yorgunluk ve ağrı gibi sorunlara yol açabilir.
• Bel çukuru kavisinde artış gözlenmiştir. Bu durum, kanımızca, ya boyun ve gövdede gözlenen duruş pozisyonuna paralel olarak vücutta denge sağlamak, ya da alışkanlıkla gelişen kas kuvveti dengesizliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir. Beldeki bu kavis artışı, omurga çevresi kasları ve bağları zorlayarak ağrı ve yorgunluk bulgularını tetikleyebilir.
• Çenede geriye kayma, dudaklarda ise gerginlik gözlenmiştir. Üflemeli çalgı performansı, diğer çalgılardan farklı olarak, genel vücut kas-iskelet zorlanmasının yanısıra solunum için gerekli olan yapıları da zorlar. Üstelik flütü zorunlu olarak asimetrik bir şekilde tutmak, diğer üflemeli çalgılara kıyasla düzgün bir solunumu
da güçleştirir ve bu nedenle çene ve dudak bölgesinde aşırı zorlanma meydana gelebilir. Flütü sabitleyebilmek için çeneye uygulanan baskı, aşırı zorlanma sonrası boyun-çene ağrılarını tetikleyebilir. Dudaklarda saptanan gerginliğin, farklı oktavları elde etmek için değişen üfleme açısına uyum sağlama zorunluluğundan kaynaklanması mümkündür. Bu da dudaklarda uyuşma ve gerginlik gibi sorunlara yol açabilir.
• Sağ omuzda vücuttan uzaklaşma, sol omuzda ise vücuda yaklaşma görülmüştür. Flütü tutarken, baş sağa dönse de düz konumda durmalı, dolayısıyla dudaklar ve flüt yere paralel olmalıdır (Toff, 1996: 124). Bu pozisyonla, sağ omuz doğal olarak vücuttan uzaklaşırken sol omuz ise vücuda yaklaşmaktadır. Flütün yere paralel tutulması, sağ kol ve parmakların bilekle aynı hizada olabilmesi için sağ kolu bedenden yukarı kaldırmayı gerektirir; böylelikle sürekli kasılmayla yorulan sağ omuzda zorlanmaya, gerginliğe neden olur ve boynun sağ yanındaki kasları gerer (Norris, 1993: 77).
• Dirseklerin bükülü olduğu görülmüştür. Flüt çalarken, kolların zorunlu olarak yukarı kaldırılması nedeniyle ortaya çıkan bu durum uyuşma ve yorgunluk gibi sorunlara neden olabilir.
• Sağ ve sol bilekte yukarıya doğru kalkma olduğu saptanmıştır. Bileklerde gözlenen yaklaşık 10°lik yukarı kalkma, parmakların perdelere düzgün yerleştirilmesi ve flütü kavraması için gerekli bir pozisyondur. Bu açının artması parmaklarda daha fazla bükülme, kaslarda yorulma, zorlanma ve bilek bölgesinde sinir sıkışmasına yol açabilir. Flütü tutuş pozisyonuna göre sağ ve sol bilekte gözlenen yukarı kalkma derecesi değişiklik gösterebilir.
• Parmakların genel olarak perdeler üzerinde bükülü ve yukarı doğru kalkık durduğu gözlenmiştir. Sağ el 1. parmak “flütte çalmayan tek parmak” olduğu için çalgının ağırlığının çoğunu taşır. Sağ el 5. parmağın - çoğunlukla - sürekli mi bemol perdesi üzerinde basılı olma zorunluluğu, gözlenen aşırı düz durma ile birlikte parmakta kasılmalara yol açabilir. Sol el 2. parmakta, bu parmağın vücuda en yakın olan MKF
ekleminin geriye bükülerek si perdesinin yanına yerleştirilmesi gerekliliği nedeniyle,
aşırı geriye bükülülük saptanmıştır. Sinir sıkışmasına neden olabilecek bu durum sızı
ve kasılma gibi sorunlara yol açabilir. Bazı öğrencilerde sol el 4. parmağın, yine aynı elin 5. parmağıyla birlikte hareket ettiği; başka bir deyişle, “5. parmağın, 4. parmağın hareketiyle havaya kalktığı” gözlenmiştir. Ayrıca, sol el 5. parmağın, çalmadığı zamanlarda dahi havada asılı gibi durduğu ve ani hareketler yaptığı saptanmıştır.
Yukarıda sergilenen bulgulara ek olarak, hareket analizi sonucunda elde edilen bir başka önemli husus, öğrencilerde görülen genel kondisyon eksikliğidir. Etüdün üçüncü ya da dördüncü tekrarında gözlemlenen “sık hata yapma”, “kolların düşmesi” ve “boyun ve sırtta eğim artışı”, yukarıdaki kanıya ulaşılmasına gerekçe teşkil etmektedir.
Dinamik Postür Analizi sonucunda elde edilen bulgular, yaşanan bedensel sorunlar ile büyük ölçüde ilişkili olup, bu sorunların temelinde, “flüt çalarken kullanılan bedensel yapıların normal duruşun dışında farklı pozisyonlara girme zorunluluğu” yatmaktadır. Zira, flütü tutuş ve flütle duruş, bedenin özellikle üst yarısını zorlayan, doğal duruşun dışında bir pozisyona girilmesini gerektirir. Şu halde, “flüt performansında kullanılan bedensel yapıları sözkonusu farklı pozisyonlara hazırlama” amacından hareketle, elde edilen bulgular doğrultusunda oluşturulacak kapsamlı bir Flüt Isınma Programı, kanımızca, yaşanan sorunların en aza indirgenmesinde ya da baştan önlenmesinde en önemli etken olacaktır.
