ZEYNEL ÂBİDÎN

Hz. Hüseyin’in oğlu olan İmam Zeynel Âbidîn, ayrıca İmâm Seccad lakap- larıyla da tanınır. Muhtemelen 10 Ocak 659 tarihinde Medine’de doğmuştur. Annesi Şehriban İran şâhı Yezdgird’in kızıdır. Hz. Hüseyin’in oğlu Zeynel Âbidîn ağır hasta olduğu için Kerbela’da savaşa katılamadı. Diğer üç kardeşi Kerbela vak’asında şehit olmuştu (İsfehani, 2007: 52-59).

Ancak bu onun savaşa katılmasının önünde engel değildi. İmâmetin devamı için Ehl-î beyit soyundan birinin hayatta kalması gerekiyordu ve bunun için Hz. Hüseyin’in isteği ile savaşa sokulmadı. Hz. Hüseyin’in şehâdetinden sonra Yezid orduları çadırlara saldırdı ve hem çadırları talan etmeye, hem de yakmaya başladılar. Bu arada Hz. Hüseyin’in neslini kurutmak için askerler onu da bulmak ve öldürmek istiyorlardı. Annesi Şehriban ev diğer Ehl-î beyt kadınları, Hz. Hüseyin’in “İmâmetin devamı vasiyetini” bildikleri için onu hep birlikte eteklerinin altına saklayarak ilk saldırılardan kurtardılar. Daha sonra askerler talan derdine düştükleri için İmâm kurtuldu. Muharrem yası sonrası Alevîlerin kurban kesmelerinin nedeni, Hz. Zeynel

Âbidîn’in hayatta kalmasıdır. Bunun için “Allah’a şükür niyetine” kurban kesilir, duâ edilir. Diğer yaygın inanca göre de, Muharrem sonrası kurban kesilmesinin sebebi Kerbelâ şehîtlerinin cesetlerinin gömülmesi ve yerlerinin tespit edilmesidir. Çünkü yezid orduları çadırları talan ettikten ve âteşe verdikten sonra, Yezid’in komutanlarından ödül almak için bazı şehîtlerin başlarını keserek beraber götürdüler. Cesetler atların ayakları altında çiğnendikten sonra ortada öylece bırakıldı. Allah’ın hikmeti ile ertesi günü İmâm Zeynel Âbidîn gelip tüm cesetleri teşhis ettikten sonra, yardıma gelen Benî Esed aşîreti mensupları ile birlikte şehîtlerin cesetleri defnedildi. Ancak bir türlü tekrar yakalandı ve diğer Kerbelâ şehîtleri ve harem esirleriyle birlik- te Şam’a gönderildi.

Esâret zamanı bittikten sonra Yezid kamuoyunu kendi lehine çevirmek için onu ihtirâmla Medine’ye gönderdi. Ancak yıllar sonra Emevî halîfesi olan Abdul-melik’in emriyle tekrar yakalanıp zincirle Şam’a getirildi. Daha sonra yine Medi-ne’ye gönderildi ( Cezvi, 1287: 324; Hüdat, 1300: 242).

İmâm Zeynel Âbidîn uzun süre zindân hayatı (hapis) yaşadı veya gözetim altında bulundu. Medine’ye döndükten sonra evinin köşesine çekilip ibâdetle ve ilmi eserlerin yazılması ile meşgul oldu. Eserlerinden olan “Sahîfe-i Seccadiye” adlı yapıt önemli öğretileri ile elli yedi duâ içermektedir. Eser ayrıca “Âl-i Muhammed’in Zebûru” adını almıştır. İmâm Zeynel Âbidîn otuzüç yıl imâmet ettikten sonra Emevî halîfesi Hişâm’ın emriyle ve Velîd bin Abdül Melik’in vasıtasıyla 17 Ekim 713 tarihinde Medine’de zehirlenerek şehît edildi. Kabri Medine Bâkî mezârlığındadır (Şehraşub, 1985: 176; İmâme, 1985: 80; Mâlikî, 784-855: 190).

Dr. Tuğrul Balaban tarafından hazırlanan “Amasya Efsane, Menkabe ve Memoratları” adlı çalışmasında Zeynel Âbidîn Hazretleri ile ilgili tespit edilen efsanelerden birinde büyük zâtın gösterdiği kerâmet sonucunda velîye inancı zayıf olan insanın başına gelen felâketlere örnekler vardır:

24.1. Hasımlarına Felâket Mûsâlla Etme Motifi Zeynel Âbidîn Evliyâsı (III)

(Amasya-Eliktekke)

1. Eliktekke köyünde evliyaya inancı zayıf bir adam “Ya evliyâ ne edecek.” deyip türbedeki çamı keser. Tahta yapar. O tahtalarla da ev yapar. Ağacın dallarını da kışın yakmak için merdivenin altına koyar.

2. Gecenin birinde ağacın dalları kendi kendine tutuşur.

3. Adam kendini camdan atıp kurtulur ama iki çocuğu yanarak ölür (Balaban, 2014: 130).

Zeynel Âbidîn Evliyâsı (IV)

(Amasya-Eliktekke)

1. Zeynel Âbidîn evliyâsının oradan ağaç kesilmez.

2. Eliktekke köyünde muhtar câmiiye yardım olsun diye Zeynel Âbidîn türbesinden iki kamyon ağaç keser.

3. Tüm köylü bu hâdiseden sonra perîşân olur.

4. Köyde kaza üstüne kaza olur ve bir günde üç kişi ölür (Balaban, 2014: 130).

24.2. Rüyâda Görünme Motifi Zeynel Âbidîn Evliyâsı (II)

(Amasya-Eliktekke)

1. Çoban keçilerini yaylıma götürürken tekkenin kenarından bira dal keser. İnsanlar orası tekkenin, kesme diye uyarmalarına rağmen adam “Evliyâ bana ne yapacak?” der.

2. Adam akşam yatar rüyâsında sakallı bir ihtiyar gelir. “O kestiğin ağaçları geri götür yoksa seni süründürürüm.” der. Adam uyanınca kimseyi göremez. Birisi şaka yapıyor zannederek yeniden yatar ve aynı şeyi görür.

3. Adam yanına birisini alarak dalları türbeye geri götürür (Balaban, 2014: 130).

24.3. Ortadan Kaybolma Motifi Zeynel Âbidîn Evliyâsı

(Amasya-Eliktekke)

1. Adam Zeynel Âbidîn Hazretinin aşağıdan eşi Sultan Ana’nın yukarıdan gelerek köy içerisinde buluştuklarını görür.

2. Adamı fark edince birden kaybolurlar (Balaban, 2014: 130).

24.4. Tayyi Mekân ve Tayyi Zaman Motifi Zeynel Âbidîn Evliyâsı

(Amasya-Eliktekke)

1. Eliktekke’nin en eski yerleşimcisi Zeynel Âbidîn Hazretlerinin yatırı köyün girişindedir.

2. Allah dostu olan Zeynel Âbidîn elikleri (geyik) çifte koşar, onların sütünü sağarmış.

3. Köpeklerine valinin ismini koyan Zeynel Âbidîn’i Amasya’ya çağırır. Kendisini almaya gelen jandarmalara siz gidin ben gelirim der. Jandarmalar Amasya’ya döndüğünde Zeynel Âbidîn’in kendilerinden önce geldiğini görürler (Amasya-Eliktekke arası 36 km.dir.)

4. Köpeklerine neden kendi adını verdiğini soran valiye benim köpeklerim helâl ile harâmı ayırır siz seçmeden yersiniz, der.

5. Çok sinirlenen paşaya iki et parçası getirin bana, birisi helâl diğeri harâm kazanılmış olsun size ispat edeyim, der.

6. Etler hazır olunca dışarıya çıkan Zeynel Âbidîn o sırada Eliktekke’de olan köpeklerini çağırır. Köpekler yanlarında belirir.

7. Etleri koklayan köpekler helâl olandan yerler harâma dokunmazlar. Zeynel Âbidîn köpeklerine tamam siz işinize gidin deyince köpekler kaybolurlar.

8. Vali yaptığı hatayı anlar. Zeynel Âbidîn Hazretleri’nin kerâmetini görür ve af diler (Balaban, 2014: 89).

III. BÖLÜM EFSANE VE HALK HİKÂYELERİNE