Yunanistan

3.5.3.1. Sosyal Güvenlik Sisteminin Kapsamı

Yunanistan’da sosyal güvenlikten sorumlu temel kurum “IKA” kısa adıyla bilinen Sosyal Sigortalar Kurumudur. Ücretlilerin büyük bir çoğunluğu bu kuruma kayıtlıdır. IKA rejimi daha az kapsamlı bir özel rejime tabi olmayan bütün ücretlileri içerir. IKA’dan başka memurlar ve kimi ücretli gruplar (örneğin: banka personeli ve gazeteciler gibi), tarım sigortalıları (OGA) ve bağımsız çalışanlar (TAE, TEVE gibi)

için özel rejimler vardır. Her sigorta kurumunun uyguladığı mevzuat ayrıdır. Sosyal sigorta yardımları, yardımların tahsis koşulları ve yerine getirilmesi gereken işlemler kurumlara göre değişir. IKA rejimi Yunanistan’ın temel sigorta sistemini teşhise olanak verir ve genel olarak diğer rejimlere model oluşturur.

IKA sosyal sigorta rejimi şu sigorta kollarını içerir:

Hastalık, analık, yaşlılık (Gerçi Đstihdam Ofisi (OAED) işsizlik sigortası ve aile yardımları konusunda yetkilidir.) Bununla birlikte, IKA, OAED adına primleri tahsil eder.

Yunanistan’da çalışan bir sigortalı, Yunan vatandaşları ile aynı koşullar dahilinde yardımlardan yararlanır. Aynı şekilde, bir yabancının aile bireyleri de Yunan uyruklu bir kişinin aile bireyleri ile aynı yardımlara hak kazanır.

Yunan sosyal güvenlik sistemi aşağıdaki yardımları sağlar: • Hastalık ve analık yardımları,

• Đş kazaları ve meslek hastalıkları yardımları, • Malüllük, yaşlılık ve ölüm yardımları, • Đşsizlik yardımları,

• Aile yardımları.

Yunanistan’da çalışmaya başlayan kişinin sosyal güvenliğe, IKA veya başka bir özel rejime kaydını işveren yaptırır. Eğer ilgili kişi IKA’ya kayıtlı ise yerel şubeden DATE kısa adıyla bir sigorta ve prim kartı alır. Eğer kişi bağımsız çalışan ise TAE veya TEVE kısa adıyla anılan iki kuruluştan durumuna uygun olan birine kaydını bizzat kendisi yaptırır.

Alınmakta olan ücretin belirli bir oranı üzerinden IKA’ya prim ödenir. Primler işçi ve işveren payı olarak tahsil edilir. Đşveren primlerin tamamını IKA’ya bizzat öder ve sigortalının ücretinden sadece onun prim payını keser.

IKA’nın aldığı kararlara bildirim tarihinden itibaren 30 gün içinde IKA’ya bağlı yerin Đdari Komisyonu nezdinde itiraz olunabilir. Aylık sigortasına ilişkin itirazlar için 3 aylık bir süre tanınmıştır. Đdari Komisyonun kararına da itiraz için bildirim tarihini izleyen 60 gün içinde yerel iş mahkemesine başvurulması mümkündür (Ekdemir, 2005: 711).

3.5.3.2. Đşsizlik Sigortasının Çerçevesi

Yunanistan’daki işsizlik sigortasına ilişkin ilk kanun 1945 yılında çıkarılmıştır. Günümüzde geçerli olan mevzuat ise, 1994 yılında uygulamaya konmuştur. Ülkede zorunlu işsizlik sigortası programı uygulanmaktadır. Genel olarak sanayi ve ticaret sektörlerinde çalışanlar işsizlik sigortası kapsamına alınmışlardır. Deniz adamları ve matbaa işçileri için ise özel sigorta programları uygulanmaktadır. Kendi hesabına çalışanlar kapsam dışında bırakılmıştır (TĐSK, 2000b: 42).

Yunanistan’da işsizlik sigortasını Đstihdam Ofisi yönetir. Bu kurum şu yardımları sağlar:

- Đşsizlik ödeneği,

- Hastalık yardımları (Ekdemir, 2005: 717).

Bir sosyal güvenlik kurumuna hastalık sigortası için kayıtlı olan tüm çalışanlar işsizlik sigortası kapsamındadır (European Commission, 2006).

3.5.3.3. Ödeneği Haketme Koşulları

Đşsizlik ödeneklerinden yararlanmak için, kişinin işyerinden iradesi dışında çıkması, istihdam bürosuna kaydını yaptırması, çalışmaya hazır bulunması ve en az 16 yaşında olması gerekir. Đşten ayrılmadan önceki 14 ay zarfında en az 125 gün işsizlik sigortasının olması ve ilk kez işsizlik ödeneği talebinde bulunuyorsa işsiz kalmadan önceki 2 yıl içinde her yıl için en az 80 gün prim ödemiş olması gerekir (European Commission, 2006). Sigortalının AB üyesi ülkelerde geçen süreleri, kanıtlaması koşuluyla dikkate alınır.

3.5.3.4. Ödeneğin Miktarı ve Süresi

Đşsizlik ödenekleri bir baz ödenek ile ilgilinin geçindirmekle yükümlü olduğu aile bireyleri için ödenen bir zamdan oluşur. Baz miktar işten ayrılma tarihindeki ücretin %40’ına eşittir. Büro işlerinde çalışanlarda ise bu oran % 50’dir. Büro çalışanlarının aldığı ödenek hiçbir zaman müstahdemlerin aldığı ücretin 2/3’ünün altında olamaz. Ayrıca, her bir aile bireyi için ödenek %10 artırılarak ödenir.

Ödeneğin süresi ilgilinin son 14 ayda çalıştığı işgünü sayısına bağlı olarak değişir. En az 125 günlük bir süre 5 ay, 150 günlük bir süre 6 ay, 200 günlük bir süre 8 ay, 220 günlük bir süre 10 ay, 250 günlük bir süre 12 aylık bir ödenek hakkı doğurur (European Commission, 2001: 19; Ekdemir, 2005: 717).

Đşsizlik ödenekleri ayda 25 gün için ödenir. Ödenek süresi bittiğinde gerekli iş günü sayısını yeniden doldurmak şartıyla yeni bir ödeneğe hak kazanılır. Ödenek ilgilinin bir işe girmesi veya geçici olarak iş göremez duruma düşmesi halinde askıya alınır. Đşsizin ölümü, emekliye ayrılması, iş göremez durumda bulunması veya önerilen işi reddetmesi durumunda ise ödenek kesilir.

Ödenek alırken hastalanıldığında hastalık yardımlarına ilişkin tahsis koşullarının yerine getirilmesinde işsizlik ödeneği alınan süreler ilgilinin bağlı olduğu hastalık sigortası tarafından işgününe eşdeğer süreler olarak kabul edilir. Ödenek alınırken hastalanan sigortalıya iş göremezlik durumunda işsizlik ödeneği 5 gün süreyle ödenmeye devam eder. Ancak, bu süre için hastalık iş göremezlik ödeneği ödenmez. Hastalığın devam etmesi durumunda işsizlik ödeneği kesilir ve yerine hastalık günlük ödeneği ödenir (Ekdemir, 2005: 717-718).

3.5.3.5. Ödeneğin Alınması ve Yönetimi

Yunanistan’da işsizlik sigortasını Çalışma Bakanlığına bağlı olan Đstihdam Ofisi yönetir. Đstihdam Ofisi, üçlü yapıdaki yerel iş kurumları aracılığıyla ödenek ve istihdam hizmetlerini yerine getirir. Sosyal Sigorta Kurumu ise primleri toplar (TĐSK, 2000b: 43).

Ödeneklerden yararlanmak için ilgilinin istihdam bürosuna kaydolması ve iş sözleşmesinin feshini izleyen 60 gün içinde ödenek talebinde bulunması gerekir.

Anılan büronun kendisine iş bulamaması durumunda işsizlik ödeneği ödenir (European Commission, 2001: 75).

Đşsizlik sigortasına müracaat esnasında talebe aşağıdaki evraklar eklenir:

- IKA tarafından düzenlenen sigortalı ve prim kartı (DATE) ve diğer her nevi sigorta karnesi,

- Đlgilinin hiçbir işte çalışmadığına ilişkin bir bildirge (bir işe girildiğinde bilgi verileceği taahhüdünü içerir),

- Varsa geçindirmekle yükümlü olduğu aile bireylerine ilişkin sağlık karnesi. AB üyesi ülkelerde işsizlik ödeneği alırken çalışmak için Yunanistan’a gelen sigortalı, geliş tarihinden sonra 7 gün içinde, ödenek almaya devam etmek için yerel istihdam bürosuna şahsen kaydolmak zorundadır.

Yunanistan’da işsizlik ödeneği alırken iş aramak üzere AB üyesi ülkelere giden sigortalı, ayrılmadan en az 4 hafta önce istihdam bürosuna kaydını yaptırmış olması gerekir. Yunanistan işsizlik ödenekleri dışarısı için azami 3 ay devam eder ve sigortalının Yunanistan’a dönmeme halinde ödenek hakları kaybolur (Ekdemir, 2005: 717-718).

3.5.3.6. Đşsizlik Sigortasının Finansmanı

Yunanistan’da işsizlik sigortasının finansmanına devletin herhangi bir katkısı söz konusu değildir. Program işçi ve işveren tarafından finanse edilir. Đşçi gelirinin % 1’i oranında, işveren ise bordronun % 2’si oranında işsizlik primi ödemektedir (TĐSK, 2000b: 42).

3.6. Đskandinav Ülkelerinde Đşsizlik Sigortası