Fransa

3.4.2.1. Sosyal Güvenlik Sisteminin Çerçevesi

Ticaret ve sanayi alanında çalışan ücretlilere uygulanan Fransa sosyal güvenlik sistemi aşağıdaki rejimleri içermektedir;

• Hastalık-analık sigortası,

• Đş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası, • Malüllük sigortası,

• Yaşlılık sigortası, • Ölüm sigortası, • Đşsizlik sigortası, • Aile yardımları.

Tarım ve maden işlerinde çalışanlar için başka sosyal güvenlik programları vardır. Bu programlarla ilgili olarak, yardımlar, koşullar ve işlemler bazı hallerde genel rejime kıyasla farklılık göstermektedir.

Fransa’da ücretli olarak bir mesleki faaliyet icra etmeye başlayan kişiler için sosyal güvenliğe tabi olma işlemlerini işverenler gerekli formaliteleri tamamlayarak yerine getirir. Sosyal güvenlik kurumu çalışanlara birer Sicil Kartı verir. Bu kart ilgilinin sicil numarasını gösterir ve her yardım talebinde ilgili mercie gösterilmesi zorunludur. Sigortalılığa kayıt, sigortalının hastalık sigortası sandığı tarafından sigortalılar listesine resmen kayıt edilmesi ile başlar ve tek bir defa yapılır.

Çalışan, ücreti ile orantılı olarak sosyal güvenlik primi ödemek durumundadır. Primler genellikle işveren tarafından ücretlinin kazancı üzerinden kesilir ve primleri tahsil eden kuruluşa yatırılır (European Commission, 2000a: 91; Ekdemir, 2005: 623).

3.4.2.2. Đşsizlik Sigortasının Kapsamı

Fransa’da işsizlik sigortası ile ilgili ilk yasal düzenleme 1905 tarihinde yapılmıştır. Yürürlükte olan mevzuat ise 1967 tarihlidir. Yaşlılık ödeneği ve sigortası için gelir güvenliği programı 1972 yılında çıkarılmıştır. Tarım sektöründe çalışanlar için sosyal güvenlik mevzuatı 1974 ve ikili sistem için 1984 tarihinde çıkarılmıştır. Zorunlu işsizlik sigortası ve işsizlik yardımı programları uygulanmaktadır (Tuna, 1995: 119). Đşsizlik sigortası kapsamına şartları taşıyan ve ücretli olarak çalışan herkes girmektedir. (European Commission, 2006). Mevsimlik işçiler ve ev hizmetçileri kapsam dışında tutulmuştur. Gemi adamı, inşaat, rıhtım işçileri ve havacılar için özel sistemler bulunmaktadır. Đşin geçici olarak durdurulması, çalışma sürelerinde zorunlu olarak azaltmaya gidilmesi, iş kontratının sona ermesi veya işveren tarafından işten çıkarma hallerinde işsiz kalanlara işsizlik sigortası tarafından yardım yapılır.

Đşsizlik yardımı gelir vergisine tabi değildir. Ayrıca, yeterli çalışma süresi olmayan veya işsizlik sigortasından yararlanma hakkının sona ermesi nedeniyle işsizlik sigortası kapsamı dışında kalan ve yeterli geliri olmayıp iş arayan işsizlere, finansmanı büyük ölçüde devlet tarafından karşılanan dayanışma sistemi kapsamında yardım yapılır. Bu

yardımların en önemlileri, Uyum Yardımı ve Dayanışma Yardımıdır. 6 aylık bir dönem için ödenen bu yardımlar gerekli hallerde yenilenebilir (Ekdemir, 2005: 633). Bu yardımdan iş arayan gençler, yeni dul kalan ve boşananlar, ayrı yaşayanlar, bir veya daha fazla çocuklu tek yaşayan kadınlar, işten yeni çıkartılan askeri personel, hükümlüler, çıraklar ve işsizlik sigortasından faydalanamayan uzun dönemli işsizler yararlanmaktadır (Andaç, 1999: 64; Jutier, 2000: 104).

3.4.2.3. Ödeneğe Hak Kazanma Koşulları

Ödeneğe hak kazanabilmek için aşağıdaki koşulların yerine getirilmesi gerekir. - Đşini kendi isteği ve iradesi dışında bırakmış olmak,

- Đş arayan kimse olarak iş kurumuna kayıtlı olmak ve sürekli olarak kontrol altında bulunmak,

- 60 yaşını aşmamak. 60 yaşında emekli maaşı almaması durumunda 65 yaşını geçmemiş olmak (European Commission, 2006),

- Son üç yıl zarfında ücretli çalışan olarak istihdam sürelerinin bulunduğunu kanıtlamak (bu süre ne kadar uzun olursa ödenek süresi o kadar uzun olur. AB üyesi başka bir ülkede geçen süreler ödenek sürelerinin hesabında göz önüne alınır),

- Đşsizlik yardımlarından yararlanabilmek için en az 4 aydan beri sigorta primi ödemiş olmak (Ekdemir, 2005: 633).

3.4.2.4. Ödeneğin Süresi ve Miktarı

Đşsizlik ödeneklerinin ödenme süresi iş arayan kimsenin sigortalılık süresine ve yaşına bağlıdır. Đşsizlik ödeneklerinin miktarı her yıl başında belirlenen günlük referans ücreti ile orantılı olarak belirlenir ve giderek azalır. Đşsizlik ödenekleri için her yıl başında alt ve üst sınırlar tespit edilir.

Genel olarak, 50 yaşından yukarı olan kimseler 50 yaşın altında bulunan kimselerden daha uzun süre yardım alırlar. Asgari 4 ay süre ile ödenek alabilmek için, son 8 ayda 4 ay sigortalı olmak veya 676 çalışma saati bulunması gerekir. En uzun ödenek süresi 60

ay olup, 55 yaşın üzerindeki 27 aydan fazla sigortalılık süresi bulunan ve son 3 yıl içinde 4563 saat çalışmış olan kişilere tahsis olunur. Đşsizlik sigortası ilgilinin işsizlik sigortasına tabi olduğu süreler ve yaşı da göz önünde bulundurularak, en az 4, en fazla 33 ay süre ile ödenir.

Ödenek süresi, normal (tam) oranlı ödeme süresi ile giderek azalan oranlı ödeme süresinden oluşmaktadır. Normal olarak birinci süre toplam ödenek süresinin 1/3 ile yarısı arasında bir süreyi, ikincisi kalan süreyi kapsamaktadır.

Normal günlük ödenek miktarı ilgilinin önceki brüt gelirinin belirli bir oranı üzerinden hesaplanır. Bu oran gelirin nispeten yüksek olmasına göre % 57,4 ve nispeten düşük olmasına göre % 75 arasında değişir. Birinci dönem sona erdiğinde normal ödenek oranında genel olarak her 4 ayda bir % 15 indirim uygulanır. Bununla birlikte, devletçe belirlenen bir asgari geçim düzeyinin altında bir miktara indirilemez (European Commission, 2000a: 98; Ekdemir, 2005: 633).

Doğal afet, piyasa durumu, gelir getirme güçlüğü gibi nedenlerle işyerinin sigortalının işini askıya alması veya kazancında azalmaya yol açacak bir uygulamaya tevessül etmesi hallerinde kısmi işsizlik söz konusu olur. Đnşaat işçileri ile kamu bayındırlık hizmetleri işçileri şantiyelerde meydana gelen benzeri olaylar nedeniyle geçici işsiz duruma düşerler ve özel ödenekten yararlanırlar. Bu tür ödenekler işverenler tarafından ödenir.

3.4.2.5. Đşsizlik Sigortasının Nasıl Alınacağı

Đşsiz kalan kişi ödenek için Đşsizlik Sigortası Kurumu’na başvurmalıdır. Fransa’da işsizlik sigortası, Sanayi Ticarette Đstihdam Đçin Mesleklerarası Ulusal Birlik (UNEDIC) ile Sanayi ve Ticarette Đstihdam Đçin Dernek (ASSEDIC) tarafından yönetilmektedir. Fransa Đşsizlik Sigortası Kurumu iş arayanları kaydetmek, işsizlere iş arama sırasında yardımda bulunmak, primleri toplamak ve ödenekleri ödemekle yükümlüdür. Bu kurumun bulunmadığı yerlerde yardım ödemeleri Belediyelerce yapılmaktadır.

3.4.2.6. Đşsizlik Sigortasının Finansmanı

Đşsizlik sigortasının finansmanı, işçi ve işverenden kesilen işsizlik sigortası primlerinin yanında, işçi çıkaran işverenlerden alınan kesintilerden sağlanır. Çalışanlar kazançlarının % 2.31’i oranında prim ödemektedirler. Yıllık kazancı belli bir miktarın arasında olan kişiler ise ilave olarak % 0,5 prim ödemektedirler. Đşverende bordronun % 4,27’sini prim olarak ödemektedir. Dayanışma programının bütün maliyetlerini devlet karşılamaktadır.