Yunanistan’ın karasularının dışına taşan 10 mil hava

Yunanistan’ın karasuları dışına taşan ulusal hava sahası iddiası, Ege’deki hava sahası uyuşmazlıkları arasında kuşkusuz en önemlisidir.

4.1.1.1. Yunanistan’ın 10 millik hava sahası iddiasına esas teşkil eden ulusal düzenlemeleri:

Yunanistan’ın 10 mil hava sahası iddiası, 1921 tarihli Yasa110 ile onaylayarak taraf olduğu Hava Seyrüseferinin Düzenlenmesine İlişkin 1919 Paris Sözleşmesi111 ve 5017 sayılı Sivil Havacılık Yasasına112 dayanarak çıkardığı “6/18 Eylül 1931 tarihli

110 _{Law 2569/1921, Eƒımeris tis Kiverniseos,(Yunan Resmî Gazetesi) No 68 EτK,A’/26.4.1921.} 111 _{Paris Sözleşmesi’ne göre devletin hava ülkesi, kara ülkesi ve karasuları üzerinde yer alan hava}

sahasıdır. Türkiye Lozan Barış Andlaşması md. 100 ile coğrafya açısından durumunun gerekli kıldığı değişiklirler yapılmasını elde ederse anılan Sözleşme’ye taraf olmayı kabul ettiğini bildirmiş; ancak 1919 Paris Sözleşmesi’ne hiçbir zaman katılmamıştır. Bkz. AKİPEK, Ömer İlhan, Hava Sahasının Devletler Hukuku Bakımından Durumu, Ankara 1959, s. 65-67.

112 _{Eƒımeris tis Kiverniseos,(Yunan Resmî Gazetesi) part I, No. 158, of 13 June 1931; Act}

no.5017of 3/13 June 1931 to Regulate Civil Aviation, U.N. Legislative Series, ST/LEG.SER.B/6, 1956, p. 18.

Sivil Havacılık ve Kontrolu Amacıyla Karasularının Genişliğinin Belirlenmesine Dair Kararname”den kaynaklanmaktadır. 5017 sayılı Sivil Havacılık Yasasına göre;

“Madde 2 Devlet, ülkesi üzerindeki hava sahasında tam ve münhasır egemenliği haizdir. Bu Yasa veya bunun içinde yer alan nizamlarda adı geçen ‘Yunanistan ülkesi’ kavramı, karasularını ve bunun üzerindeki hava sahasını kapsayacaktır.

Madde 9 Hükûmet, Havacılık Bakanının teklifi üzerine hava seyrüseferinin tanzimini ve polisliğini bir Kraliyet Kararnamesi ile sağlamaya yetkilidir”

“6/18 Eylül 1931 tarihli Sivil Havacılık ve Kontrolu Amacıyla Karasularının Genişliğinin Belirlenmesine Dair Kararname”ye göre;

“13 Haziran 1931 tarih ve 158 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Sivil

Havacılık Hakkındaki 5017 sayılı Yasanın 2 ve 9’uncu maddeleri ile, 26 Nisan 1921 tarih ve 68 sayılı Resimi Gazete’de yayınlanan ‘Uluslararası Havacılık Sözleşmesi’nin Tasdik Olunması’ hakkındaki 19 Nisan 1921 tarih ve 2569 sayılı Yasa md. 1 gereğince ve Havacılık Bakanımızın teklifi üzerine aşağıdaki hususu kararlaştırmış bulunuyoruz.

5017 sayılı Yasa md. 2’de bahsi geçen karasuları bölgesinin genişliğini, Devlet kıyılarından itibaren 10 Deniz Mili (NM) tespit ediyoruz;

Havacılık Bakanı, işbu Yasayı Resmi Gazetede yayınlamak ve yürütmekle mükelleftir.”113

Yunanistan, bu Kararnameyle, o dönemde karasularının genişliği 3 mil olmasına rağmen, 5017 sayılı Sivil Havacılık Yasasına atıf yaparak hava seyrüseferinin tanzimi ve hava polisliği (5017 S.Y. md. 9) amaçlarıyla karasularının ve üzerindeki hava sahasının (5017 S.Y. md. 2) 10 mil olduğunu ilân etmiştir.

17 Eylül 1936 tarih ve 230 sayılı Yasaya göre;

113 _{Decree of 6/18 September 1931 to Define The Extent of the Territorial Waters for the Purposes of}

Aviation and the Control Thereof Eƒımeris tis Kiverniseos, 18/9/1931, No. 325, p. 2589; U.N. Legislative Series, ST/LEG.SER.B/6, 1956, p. 18. τ

Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine bir tek maddeden ibaret olan aşağıdaki Yasayı kabul etmiş bulunuyoruz:

Bazı özel hallerde karasuları genişliğini 6 NM’den az veya fazla tesbit eden yürürlükteki hükümler saklı kalmak üzere, karasularının genişliği kıyıdan itibaren 6 mil tesbit edilmiştir114.

Yasada “bazı özel hallerde karasuları genişliğini 6 NM’den az veya çok tespit eden yürürlükteki hükümlerin” geçerliliğinin devam ettiği de açık olarak belirtilmiştir. Burada geçerliliğini koruduğu belirtilen “yürürlükteki hükümler”den kasıt, “hava seyrüseferinin tanzimi ve hava polisliği (5017 S.Y. md. 9) amacıyla karasularının 10 mil olduğu”nu öngören 1931 Kararnamesi hükmüdür.115

Kararname Yunan Resmi Gazetesinde 1931 yılında yayınlanmış olmasına rağmen Yunanistan 10 millik hava sahası iddiasını ICAO’ya 1974 yılında bildirmiştir. Yunan Hava Bilgilendirme Yayınında (aeronautical information publication-AIP) para. 1.2.1’de, karasuları dahil bütün Yunan ülkesinde ve bitişik uluslararası sular üzerindeki hava sahasında hava trafik hizmetlerinin sağlandığı belirtilirken cümle içinde yer alan karasuları kelimesinin sağ üst köşesine bir yıldız işareti konmuş ve sayfanın altında yıldız işaretinin yanında “sivil havacılık ve hava polisliği ile ilgili olarak karasuları kıyıdan itibaren 10 mile kadar uzanmaktadır” cümlesine yer verilmiştir.116 Yalnız, Kararnamenin atıf yaptığı 5017 sayılı Yasada geçen “hava seyrüseferi ve hava polisliği” deyimleri yerine Yunan AIP'sinde “sivil havacılık ve hava polisliği” deyimleri kullanılmıştır.

Yunanistan karasuları, 1936 tarihli Yasaya göre 6 mil olmasına rağmen saklı tutulan 1931 Kararnamesine göre “sivil havacılık ve hava polisliği” (AIP esas alınarak) amaçlarıyla 10 mildir. Yunanistan, Kararnameye göre 10 mil karasuları genişliği “sivil havacılık ve hava polisliği” makasadıyla tespit edildiği için, Yunan sahillerinden itibaren açık denize doğru olan son 4 mil içerisinde Uluslararası Hukuka göre kıyı devletinin karasularında ve üzerindeki hava sahasında sahip

114 _{U.N. Legislative Series, ST/LEG.SER.B/6, 1956, p. 18.}

115 _{Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih II, Hava Harp Okulu Yayınları, 1992, İstanbul.}

olduğu yetkilerden denize ilişkin olanları bir yana bırakmakta, geriye gerçekte karasuları dışına 4 mil taşan egemen hava sahası kalmaktadır.

1988 Yılında Yunan Parlamentosu Hava Hukuku Yasasını kabul etmiştir117.

4.1.1.2. Sorunun ortaya çıkması:

Yunanistan’ın ilk defa 1974’de uluslararası alana yansıyan 10 millik hava sahası iddiası Türkiye tarafından tanınmamıştır. Nitekim, 14 Mayıs 1975 tarihinde Türkiye tarafından Ege açık denizinde plânlanan Deniz Harekâtı Taktik Hava Desteği (Tactical Air Support of Maritime Operation-TASMO) tatbikatının yapılacağı sahalar Yunan kıyılarından 6-8 mil uzaklıkta seçilmiştir. Türkiye tatbikatla ilgili havacılara uyarı (notice to airmen-NOTAM) yayınlanması için isteğini zamanında Yunanistan’a iletmiştir. Yunanistan yayınladığı NOTAM’a, 1931 Kararnamesi ve AIP’sinde yer alan nota atıfta bulunarak “uçakların Yunan kıyılarına 10 milden daha fazla yaklaşmamalarını” içeren bir madde eklemiştir118. Bunun üzerine Türkiye, ICAO’ya 15 Nisan 1975’de çektiği bir mesajla 14 Mayıs 1975’de Ege’de gerçekleştireceği TASMO tatbikatında uçakların Yunan kıyılarına 6 mile kadar yaklaşabileceklerini bildirmiştir. Böylece Türkiye, 10 millik Yunan hava sahası iddiasına ICAO nezdinde zımnen itiraz etmiştir. Yunanistan’ın bu iddiası ile ilgili olarak ICAO Konsey Başkanı nezdinde de girişimde bulunulmuştur.119 Ayrıca, Yunanistan’a 5 Mayıs 1975 tarihli mesajla AIP’sinin 1.2.1 nci paragrafında yer alan karasuları tanımının Şikago Sözleşmesi’ne120 ve diğer sözleşmelerin ilgili hükümlerine açıkça aykırı olduğu bildirilmiş; Yunan AIP’sinin söz konusu paragrafından ikinci cümlenin çıkartılması ve

117 _{Law 1815/1988, EτK,A’/35/1947.}

118 _{TASMO tatbikat NOTAM’ı LGAT, 14 Mayıs 1975, DHMİ Hv. Enf. Md.}

119 _{Bu dönemde Ankara’yı ziyaret eden ICAO Konsey Başkanı Binaghi Yunanistan’ın sivil havacılık}

açısından 10 mil karasuyu iddiasıyla ilgili olarak uyarılmıştır.

120 _{Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi (Chicago Sözleşmesi) 7 Aralık 1944 tarihinde kabul edilmiş}

ve yeterli sayıda ülke tarafından onaylanarak 4 Nisan 1947’de yürürlüğe girmiştir. Metin için bkz., RG 12 Haziran 1945, S. 6029.

548 sayılı NOTAM’ın (f) maddesinin 10 mil yerine öngörüldüğü gibi 6 mil olarak düzeltilmesi istenmiştir. Türkiye bu tutumuna koşut olarak tatbikatta fiilen Yunan Adalarına 6 mil mesafeye kadar yaklaşmış ve Yunanistan’ın 10 mil egemen hava sahası iddiasını tanımadığını göstermiştir.

4.1.2. Tarafların tezleri ve Yunan iddiaları karşısında üçüncü