Ege uluslararası hava sahasında yaşanan hava trafik hizmet

Bütün devletler, uluslararası hava sahalarında uyruğunda bulundukları devletin yetkilerine tâbi olan sivil ya da devlet uçakları ile uçuş serbestisine sahiptir. Bununla beraber, Şikago Sözleşmesi, açık denizlerde Sözleşme esaslarına göre vaaz edilmiş kuralların uygulanmasını öngörmektedir (md. 12). ICAO Konseyi bu hükme dayanarak, Sözleşme’nin uluslararası hava sahasında uçuş kurallarını kapsayan 2 numaralı Ekini kabul etmiştir. Bu 2 numaralı Ek, uluslararası hava sahasında, özellikle, çarpışmalara engel olacak kuralları, uçuş plânı kurallarını, görerek uçuş (VFR) ve aletli uçuş (IFR) kurallarını, tehlike anında alınacak önlemleri hükme bağlamaktadır. Diğer taraftan Sözleşme’nin hava trafik hizmetlerini düzenleyen 11 numaralı Ekinde, uluslararası hava sahalarını da kapsayan hava trafik hizmetlerinin verileceği sahalar öngörülmüştür (para. 2.1.2). Bu nedenle, uluslararası hava sahalarında yapılan sivil uçuşların, burada tesis edilmiş hava trafik hizmet sahalarında hizmet veren devletlerin teknik denetimi altına girmesi söz konusu olmaktadır.

Ege hava trafik hizmetleri sorunları, bir taraftan Ege’de sağlanacak ATS’nin özü, diğer taraftan da, bu ATS’lerin sağlanacağı hava sahaları sınırlarıyla ilgili olarak ortaya çıkmaktadır.

Şikago Sözleşmesi Ek 2’ye bağlı olarak 11 sayılı Ek çerçevesinde uçuş güvenliğini sağlamak amacıyla verilmesi öngörülen ATS’ler, uçuş bilgi hizmetleri (flight information services), hava trafik kontrol hizmetleri (air traffic control

şekilde yararlandırılmasını, meydan harçları ve benzeri ücretlerin de aynı uygulanmasını düzenler. 17. Maddeye göre, hava araçları ait oldukları ülkenin uçak siciline kaydedilir, o devletin tabiiyetine haiz olur ve o devletin kanun ve nizamlarına tabidir. 25. Maddeye göre, devletler kendi hava sahaları içinde tehlikede olan veya kaza geçiren bir hava nakil aracına her türlü yardımı yapmak, kaybolan bir hava aracının bulunması için gereken her tedbiri almak zorundadırlar. Madde 29-36, hava araçlarında bulunması gereken belgeleri, 37-42 hava araçları ve personelin sahip olması gereken nitelikleri tanımlar. (KÖK, Emre, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı ICAO,

services) ve uyarı hizmetlerinden (alerting services) oluşur.159 Bunlara, 15 sayılı Ek ile havacılık bilgi hizmetleri (aeronautical information services) ve 12 sayılı Ek

ile arama-kurtarma (AK) hizmetleri eklenmiştir. Belirli hava sahaları veya belirli meydanlarda hava trafik hizmetlerinin sağlanması kararlaştırıldığında, bu hava sahaları veya meydanlar, sağlanacak hava trafik hizmetlerine göre tanımlanır. Bu hava sahaları, uçuş bilgi bölgeleri (flight information region-FIR)160, kontrol sahaları (control erea-CTE) ve Kontrol Bölgeleridir (control zone-CTR). Bu

çalışmada, Ege hava trafik hizmetleri ve hizmet sahaları sorunları, bu hizmetlerin verildiği hava sahalarına bağlı olarak ve bunlar arasındaki ilişkiler çerçevesinde tasnif edilmiştir.

ICAO Kurallarına göre, açık denizler veya egemenlikleri belirlenmemiş topraklar üzerinde ATS verilecek hava sahaları, bölgesel seyrü sefer andlaşmaları ile belirlenir (Ek 11 para. 2.1.2). Bölgesel anlaşmalar ise, ICAO tarafından bölgesel toplantılarda alınan tavsiye kararlarının Konsey tarafından onaylanması ile gerçekleştirilir (Ek 11 para. 2.1.2 note 1). Açık denizler üzerinde FIR, hava yolları ve terminal kontrol sahaları (Terminal Control Area-TMA) tesis edilebilmesi için bunun önce, bölgesel toplantılarda alınan tavsiye kararlarına, sonra da, ICAO Konseyi tarafından onaylanarak bölgesel anlaşmalara konu olması gerekir.

Uluslararası hava sahalarını içine alan yeni ATS hava sahaları tesis edilmesi veya mevcutlarda değişiklik yapılabilmesi için, ilgili ülkelerin, önce gerekçeleriyle bağlı oldukları ICAO Bölge Ofisine müracaat etmeleri gerekir. Ofis, öneriyi ICAO genel sekreteri adına bölgedeki ülkelere göndererek görüş sorar. İtiraz eden ülke yoksa öneri, ICAO Konseyine gider ve Konsey adına Konsey Başkanı tarafından onaylanarak yürürlüğe girer. İtiraz varsa, Konsey teklifi ve itirazları inceler ve daha sonra bağlayıcı olan kararını verir.

Ayrıca, Konsey, Türkiye’nin Limni TMA ve W-14 hava yolu konularında karşı karşıya kaldığı sorunlar nedeniyle yaptığı girişim üzerine, “ülkelerin açık denizler üzerinde hizmet verdikleri hava sahalarını tek taraflı olarak ilân etmelerinin veya bunları değiştirmelerinin, 11 sayılı Ek para. 2.1.2’de belirtilen açık denizler üzerinde

159 _{http://www.ilmailulaitos.fi/AIS_generalinfo 22 Ocak 2006}

ATS temin edilecek hava sahalarının bölgesel hava seyrü sefer andlaşmaları ile belirleneceğine dair hükme ve bunun ruhuna aykırı olacağına dair Hava Seyrü Sefer Komisyonu’nun kararını teyit ettiğini” bildiren bir Karar almıştır. Konsey bu Kararında, açık denizlerde tek taraflı olarak ilân edilen iç (domestic) hava yollarının durumuna da açıklık getirilmiştir. Açık denizler üzerinden geçen hava yollarına ‘iç hava yolu’ denmesinin ve bunlara ‘iç hava yolu tanıtma işareti’ verilmesinin uygun olmayacağını; zira, bunlar bir defa kurulduktan sonra diğer ülkelerin uçaklarının kullanımına da açık olacaklarına dair Hava Seyrü Sefer Komisyonunun görüşünü onaylamıştır 161.

Şikago Sözleşmesi’nin 11 Sayılı Ek’ine dahil edilen hava trafik hizmet sahaları kategorilerinin seçimi hususunda devletlere açık denizler üzerindeki hava sahaları bakımından da tam yetki verilmesi öngörülmüştür (Ek 11 para. 2.6.2). Türkiye, FIR yetkisinin kullanıldığı hava sahalarında tek taraflı olarak TMA ve hava koridoru gibi kontrollu hava sahaları ilân edilmesini önlemek için girişimde bulunmuştur. Bunun üzerine, Konsey, aldığı bir Kararla162 Genel Sekreterden, ICAO üyesi tüm ülkelere bir bildiri mektubu göndererek, Ek 11 para. 2.6.2 hükmünün uluslararası hava sahalarında para. 2.1.2 hükmüne uygun olarak bölgesel anlaşmalarla uygulanacağını belirtmesini söz konusu bildiri mektubunda 6 Ağustos 1982 tarih ve AN1/12 82/119 sayılı Konsey Kararına da atıfta bulunulmasını istemiştir.

Bu durum karşısında, Türk-Yunan Ege hava sorunlarının değerlendirilmesi açısından açık denizler üzerindeki ATS hava sahalarının tesisinin, bunlarla ilgili değişikliklerin ve kategori tayinlerinin ancak bölgesel anlaşmalarla mümkün olabileceğini; buna bağlı olarak açık denizler üzerinde kural koymaya ICAO’nun yetkili olduğunu dikkate almak yararlı olacaktır.

161 _{AN 1/12 – 82/119 ICAO Konsey Kararı.} 162 _{AN 13/13.5-91/39 ICAO Konsey Kararı.}