Yoksulluk Nafakasının Nihayete Ermesi

Türk Medeni Kanunu’nda, bu konuda farklı düzenlemeler öngörülmüştür. Bazı hallerde, kendi kendine , bazı hallerde ise, bunun mahkemeden talebi ile, hakim tarafından karara bağlanması gerekir.

TMK’nun 176/f. 3 maddesinde; bu husus düzenlenmiştir. Buna göre, vefat , tarafların nikahlanması , resmi bir birliktelik yokken varmış gibi yaşamak, yoksul olma durumunun sona ermesi, ya da haysiyetsiz hayat sürmesi nafakanı sona ermesine sebep olacaktır. Ölüm ve evlenme durumunda nafaka, mahkeme kararı vb. olmaksızın ortadan kalkar. Diğer durumlarda ise, buna yönelik bir hüküm olması gerekir.

3.11.1. Kendiliğinden Nihayete Ermesi 3.11.1.1. Alacaklının Ölümü ile

Yoksulluk Nafakası; nafaka alacaklısının ya da borçlunun ölümü ile sona

erecektir424. Yoksulluk nafakasının irat şeklinde ödenmesine karar verilmiş ise;

nafaka alacağı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olmasından dolayı, nafaka alacaklısının mirasçılarına geçmez. Nafaka alacaklısının ölümü anı itibariyle nafaka da son bulur.

423 Yarg. 3. HD 06/03/2014, 2014/1242 E. 2014/3552 K. , Yarg. 3. HD. 28/01/2014, 2014/143 E. 2014/1023 K., (UYAP).

109

Ancak, nafaka alacaklısının mirasçıları, ölüm tarihine kadar tahsil edilmeyen irat

varsa, yalnızca onu isteyebileceklerdir425

.

Eğer Yoksulluk Nafakasının tek seferde ödenmesine karar verilmiş ise, ve henüz bu tutar ödenmemiş, bu esnada da nafaka alacaklısı ölmüş ise, nafaka

isteminde bulunma hakkı mirasçılara geçer426

.

Alacaklıya ödeme yapılmadan, vefatı durumunda mirasçılarının talep hakkı mevcut olduğundan, icra vasıtasıyla mirasçılar tarafından tahsil edilmiş ise, bu durumda ödediği parayı borçlu sebepsiz zenginleşme davası yoluyla geri

isteyebilecektir427. Nafakada boşanma kararı kesinleştikten sonra mirasçıların ayrı

bir dava açmaları ya da, öncesinde açılmış davaya müdahil olmaları mümkün değildir.428

.

3.11.1.2. Borçlunun Ölümü ile

TMK’nun 176/f.3. maddesinde belirttiği üzere, taraflarda birinin vefatı ile nafaka son bulmaktadır.

TMK 176/3. Maddesinde; “eşlerden birinin ölmesi halinde bu irat kesilir” şeklinde olup, bu düzenleme söz konusu maddenin borçlunun vefatı halinde de ne olacağı konusu Doktrinde tartışmalı bir konudur.

Bir görüşe göre; nafakanın taksitler biçiminde ödenmesi şeklinde hükmedilmiş ise, yükümlünün vefatı durumunda mirasçılarından nafaka talep edilemez429.

Diğer görüşe göre ise; nafaka borçlusunun mirasçılarından talep edilebilecektir

şeklinde olup, bu görüş yoksulluk nafakasının amacına daha uygundur430

.

425 TEKİNAY, s. 272; Feyzioğl, s. 401; ÖZTAN, Aile, s. 507; AKINTÜRK, Aile Hukuku, s. 300- 301.

426 VELİDEDEOĞLU, s. 263.

427 TEKİNAY, s. 272.; KALELİ / YALÇINKAYA, s. 1825. 428 TEKİNAY, s. 272.

110

Bu görüşün gerekçesi ise; nafakanın düzenlendiği ilgili maddenin gayesi, mağdur olanı bu mağduriyetten kurtarmak olduğundan, mirasçılara başvurulmasının

yerinde olacağı belirtilmiştir431_{. Ancak, bu halde alacaklının mirasçılarının}

sorumluluğu sınırsız değildir. Nafaka alacaklısı eğer evlilik devam etseydi söz konusu terekeden saklı payı oranını aşmayacak şekilde mirasçıların sorumlu olurlar432.

3.11.1.3. Alacaklının Yeniden Evlenmesi

Taksitler halinde ödenen nafakada bu durumda, nafaka alacaklısı tekrar evlenmiş ise , bu eşin bakım yükümü yeni eşe geçmiş olduğundan, zorunlu yaşam

ihtiyaçlarını karşılamaya dair verilen nafakada kendiliğinden sona erecektir433

. Bu durumun ispatı ise, nüfus müdürlüğünden alınan ve alacaklının evlendiğini gösterir belge ile ispat edilebilecektir. Eğer nafaka alacağı için icra takibi başlatılmış ise, bu nüfustan alınan bu belgenin ilgili icra dosyasına ibrazı ile kendiliğinden

takibin durdurulmasına karar verilir434

.

Eşler protokole dayalı boşanmada, evlenme halinde dahi nafakanın devam edebileceği yönünde kararlaştırabilirler. Aynı durum haysiyetsiz hayat süreme, yoksulluktan kurtulma ve evli gibi yaşama durumlarında da söz konusudur. Bu konuda TMK da düzenleme bulunmamış ise de; Borçlar Hukuku alanında tarafların iradesine dayalı antlaşmanın öncelikli olması nedeniyle, genel hükümlerinde sözleşmeye değer verilmesi esas olduğundan, uyuşmazlık sözleşmeye göre

sonuçlanır435

.

430 TEKİNAY, s. 271; FEYZİOĞLU, s. 402; ÖZTAN, Aile, s. 507. 431 ÖZTAN, Aile, s. 507-508.

432 ZEVKLİLER, Aydın, “Türkiye’de Ailenin Değişimi, Yasal Açıdan İncelemeler”, Türk Sosyal Bilimler Derneği, s. 98, 1984, Ankara.

433 TEKİNAY, s. 268; ERGENEKON, YILMAZ,Türk Medeni Hukukunda Yardım Nafakaları, 1996, Ankara, s. 18; ÖZTAN, Aile, s. 508; AKINTÜRK, Aile Hukuku, s. 300.; RUHİ, Nafaka, s. 101. 434 KAÇAK, s. 173-174; RUHİ, Boşanma ve Sonuçları, s. 101.

111

Nafaka ödeyen eş, diğer tarafın evliliğini henüz öğrenmemişken ödeme yapmaya devam etmiş ise, söz konusu sona erme nedenini öğrenmeden itibaren 2 yıl içinde sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanarak ödediği miktarı talep edebilir.436.

3.11.2. Mahkeme Hükmüyle Nihayete Ermesi 3.11.2.1. Alacaklının Haysiyetsiz Hayat Sürmesi ile

Nafakaya hak kazanan eşin, bu durumunda, nafaka borçlusunun mahkemeye

başvurarak, yoksulluk nafakasının kaldırılmasını isteyebilir437

.

Haysiyetsiz yaşam sürme şeklinin bir zaman dilimi boyunca sürekliliği ve nafaka yükümlüsü eş diğer eş için onur incitici olması şartları gerçekleşmesi durumunda, Yoksulluk nafakasının ödenmesine haysiyetsiz hayat sürme nedeniyle son verilebilir438.

Haysiyetsiz yaşam tarzından anlaşılması gereken; toplumun ahlak, şeref,

namus, anlayışına uygun olmayacak biçimde yaşanmasıdır439_{. Cinsel suçlar}

işlenmesi, uyuşturucu kullanımı tedariki, fuhuş yapma, fuhuşa aracılık etme bu sona

erme sebebi olarak nitelendirilebilecek örneklerdendir440

.

Taraflar arasındaki sözleşme ile ya da anlaşmalı boşanma nafakanın söz konusu bu halde dahi devamı yönünde anlaşılmış ise, bu durumu sabit olsa da, hakim davanın reddine karar verecektir. Ancak yoksulluk nafakası devam etmesine rağmen,

nafakanın Artırılmasına yönelik istemler reddedilecektir441

.

436 ERDEM, s. 81.

437 KÖPRÜLÜ/KANETİ, s. 197; RUHİ, Boşanma ve Sonuçları, s. 103, ÖZUĞUR, Nafaka Hukuku , s. 303.

438 ÖZTAN, Aile, s. 508.

439 ÖZUĞUR,Nafaka Hukuku, s. 485.

440 TEKİNAY, s. 214, KÖPRÜLÜ/KANETİ, s. 156; ÖZTAN, Aile, s. 678; RUHİ, Boşanma ve Sonuçları, s. 103; ÖZUĞUR, Nafaka Hukuku, s. 353. Yargıtay 3 HD 04/02/2003, 3873E./ 3699K.; YAVUZ; s. 402.

112

3.11.2.2. Alacaklının Evlilik dışı ilişki Yaşaması

Bu nedenden anlaşılması gereken, kişinin arada resmi olarak evlilik olmasına rağmen karı koca gibi yaşamaları durumu söz konusudur. Bu durumun ispatlanması halinde, hakim kararı ile nafaka nihayetlenir. İmam nikahla yaşayanlarda da durum

böyledir ve aynı şekilde nafaka kaldırılır442

.

Nafakayı nihayetlendiren bu neden, tanık dahil her tip delille ispatlanabilir. Hakim bu konuda boşanmış eşlerin bildirdiği tüm delilleri toplayacaktır. Gerçekte böyle bir durumun varlığı ispat ile anlaşıldığında da, hakim evliliğin sona ermesi yönünde karar verecektir. Aksi durumda yani bu durum ispatlanamazsa, açılan

davanın reddine karar vermek gerekir443

.

Eğer, eşler arasında nafaka alan eşin bir evlenme akdi olmadan karı koca gibi yaşaması halinde dahi, nafakanın ödeneceğine dair sözleşme mevcutsa , ödemeye

son verilmesine yönelik karar verilmesi istenemez444

.

3.11.2.3. Yoksulluğun Ortadan Kalkması

Nafakaya hükmedilmesi için esaslı unsur olan yoksul olma durumunun daha sonrasında ortadan kalması halinde, söz konusu nafakanın olmazsa olmaz şartı da olmadığından artık nafakanın da son bulması gerekir. Bu durumda, hakim kararı

olmalıdır445

.

Bu nedene dayanılarak nafakaya son verilmesi için, ilk başta nafaka hükmü kurulurken alacaklının malvarlığı ile, söz konusu dava açılması durumundaki tarihte

442 OĞUZMAN/ DURAL, s. 148; ÖZTAN, Aile, s. 508.; RUHİ, Boşanma ve Sonuçları, s. 102; Yarg. 2. HD. 26/05/2003, 6834E./ 7651K., ÖZUĞUR, Nafaka Hukuku, s. 450.

443 ÖZUĞUR, Nafaka Hukuku, s. 302;Yarg. 2. HD, 10/02/2005,. 2004/15674E, 2005/1697K, KAÇAK; s. 174; Yarg.3. HD. 23/11/2004, 13284 E. / 12831K. YAVUZ, s. 356-357.

444 ÖZUĞUR, Nafaka Huk., s. 302.

445 RUHİ; Boşanma ve Sonuçları, s. 102.; FEYZİOĞLU, s. 400.; OĞUZMAN/ DURAL, s. 148.; KAÇAK, s. 174. Yargıtay 2. HD. 21/02/2001, 2-162E./185K.; ÖZUĞUR, Nafaka Hukuku, s. 418.

113

yapılan tespite göre malvarlığı arasında artış yönünde değişiklik olmalı ve bu

kanıtlanmalıdır446

.

Nafaka alacaklısı olan davalının, asgari ücretle bir işte çalışmaya başlaması, yoksulluğun ortadan kalkacağı sebebiyle, önceden hükmedilen yoksulluk nafakasının kaldırılmasına neden olmaz. Bu durum sadece, nafaka miktarının belirlenmesinde

önem arz eder. Yargıtay’ın yerleşmiş kararları bu yöndedir447

. Nafakaya bu nedene dayanılarak nihayeti istenmesi için, usulünce açılmış dava yolu ile talep edilmelidir.

açılmış bir dava yoksa, nafakanın kaldırılmasına karar verilemez448

.