Yerli Yayın ve Araştırmalar

Fazlıoğlu (2007) “Çocuk Hakları Sözleşmesinde Yer Alan ‘Çocuk Hakları’ Konusunda Öğretmenlerin ve Yöneticilerin Bilinç Düzeyleri” başlıklı araştırmasında ülkemizdeki öğretmen ve yöneticilerin çocuk haklarına bakışlarını araştırmıştır. Araştırmanın örneklemi; İstanbul ili, Maltepe ilçesindeki 318 öğretmen ve 50 yöneticidir. Veri toplama aracı 40 soruluk ölçektir. Araştırma sonucunda öğretmen ve yöneticilerin, çocuk hakları bilinç düzeyleri eşit oranda çıkmakla beraber çocuk haklarının önemini kavradıkları ancak uygulamada yetersiz kaldıkları görülmüştür.

Özyıldırım (2007), öğrencilerin katılım hakkını kullanmalarında sınıf öğretmenlerinin görüşlerini incelemiştir. Araştırmanın örneklemi toplam 358 sınıf öğretmenidir. Veri toplama aracı ölçektir. Araştırma sonucunda; ilköğretim öğrencilerinin katılım haklarını kullanmalarında sınıf öğretmenlerinin düşünceleri çeşitli değişkenler açısından farklılık göstermektedir. Ortalama bir sayıya sahip olan okullardaki ve üst sosyo-ekonomik kültürel çevrede bulunan okullardaki öğrencilerin katılım hakkını daha fazla kullanmakta oldukları belirlenmiştir.

Özdemir Uluç (2008), “İlköğretim Programlarında Çocuk Hakları” isimli araştırmasında Türk eğitim sistemi ile yabancı ülkelerdeki sistemi karşılaştırarak ne gibi değişiklikler yapılabileceğini araştırmıştır. Araştırmada durum çalışması kullanılmıştır. İlköğretim programlarının içerik analizleri yapılmıştır. Araştırma sonucunda, çocuk haklarına saygı duyulan ortamlarda çocuğun yaşamı ve gelişimiyle ilişkili olacak şekilde çocuk hakları eğitiminin verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Programların çocuk hakları eğitimi ile uyumlu olduğu ancak kazanımlara ve etkinliklere yeteri kadar yansımadığı görülmüştür. İncelenen programlarda yaşama ve korunma haklarının çok az sayıda olduğu görülmüştür.

Yurtsever (2009), ebeveynlerin çocuk haklarına yönelik tutumlarını farklı değişkenler açısından incelemiştir. Araştırmanın örneklemini İstanbul’daki 6-14 yaşında çocuğu olan toplam 1284 anne ve baba oluşturmuştur. Araştırmada ‘’Ebeveyn Çocuk Hakları Tutum Ölçeği’’ geliştirilmiştir. Araştırma sonucunda; ebeveynlerin çocuklarına karşı “Bakım ve Korunma” ile “Kendi Kendine Karar Verme” konusunda kız-erkek ayrımı yaparak farklı tutumlar sergiledikleri görülmüştür.

Washington (2010), erken çocukluk dönemindeki çocukları çocuk hakları konusunda bilinçlendirmeyi amaçlamıştır. Araştırmada “Aile Katılımlı Çocuk Hakları Eğitimi Programı” ,“Çocuk Hakları Eğitimi Aile Ölçeği” ve “Çocuk Hakları Eğitimi Çocuk Soru Listesi” geliştirilmiştir. Araştırmanın örneklemi 60 öğrenci ve 60 velidir. Araştırma sonucunda “Aile Katılımlı Çocuk Hakları Eğitimi Programı” dört ay boyunca uygulanmış olup dört ay sonunda ebeveynlerin ve çocukların çocuk hakları konusunda daha bilinçli oldukları, çocuk haklarına karşı bakış açılarının değiştiği görülmüştür.

Kaya (2011), öğretmen adaylarının çocuk hakları ile ilgili düşüncelerini incelemiştir. Araştırmanın örneklemi; AKÜ Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği 3. ve 4. sınıflarında öğrenim gören 492 öğretmen adayıdır. Veri toplama aracı olarak anket kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmen adaylarının Çocuk Hakları Sözleşmesi hakkında bilgisi olmadıkları görülmüştür. Ayrıca öğretmen adaylarını görüşlerinde yaşama hakkına çocukların en önemli hakkı olarak yer verirken katılım hakkına ise yer vermemişlerdir.

Ersoy (2012), öğretmenlerin ve velilerin çocuk haklarıyla ilgili düşüncelerini ve bu hakları uygularken karşılaştıkları sorunları araştırmıştır. Araştırmanın örneklemi Eskişehir’deki 24 öğretmen ve 56 velidir. Araştırmada yarı-yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Araştırma sonucunda velilerin ve öğretmenlerin çocuk haklarıyla ilgili yetersiz bilgiye sahip oldukları, ailede ve okulda çocuk haklarını yeteri kadar uygulayamadıkları ve uygulama esnasında da sorunlarla karşılaştıkları görülmüştür.

Merey (2012) “Türkiye ve ABD’deki Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Çocukların Katılım Haklarına Yer Verilme Düzeyinin Karşılaştırılması” isimli araştırmasında Türkiye ve ABD’deki ilköğretim okullarında okutulan sosyal bilgiler ders kitaplarında, ÇHS’ ne göre çocukların katılım haklarına ne düzeyde yer verildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada nitel araştırma olan durum çalışmasına, veri toplama aracı olarak "doküman incelemesi" yöntemine yer verilmiştir. Araştırmada analiz ünitesi “Çocukların Katılım Hakkı” olarak belirlenmiştir. Bu analiz ünitesi kendi içinde “Çocuğun Aile Ortamına Katılımı”, “Çocuğun Okul Ortamına Katılımı”, “Çocuğun Genel (Ülke) Politikaya Katılımı”, Çocuğun Medyaya Katılımı”, “Çocuğun Çevrenin Korunmasına ve Sürdürülebilir Kalkınmaya Katılımı”, “Çocuğun Sağlık Ortamına Katılımı”, Çocuğun Yargı Ortamına Katılımı” ve “Çocuğun Topluma Katılımı” olarak ana kategorilere ayrılmıştır. Bu ana kategoriler kendi içinde alt kategorilere ayrılmıştır. Her bir ana ve alt kategori BM Çocuk Hakları sözleşmesinin ilgili maddesi ve ÇHK kararları ile ilişkilendirilmiştir. Verilerin analizinde frekans ve yüzde kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda Türkiye’deki sosyal bilgiler ders kitaplarında çocukların

“aile, genel politikaya, sağlık ve yargı ortamına katılım hakkına” yeteri kadar yer

verilmediği görülmüştür. ABD sosyal bilgiler ders kitaplarında okul ortamı ve topluma katılım hariç “sağlık, çevre ve yargı ortamına katılım hakkı” ile ilgili bir ifadeye yer verilmezken “aile ortamına ve genel politikaya katılım hakkı” ile ilgili ifadelere de çok az derecede yer verilmiştir.

Durgut (2014), 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarını çocuk hakları açısından incelemiştir. Araştırma tarama modelinde desenlenmiştir. Nitel veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda, Sosyal bilgiler dersi öğretim programında toplam 174 kazanımın 65’inin (%37,3) çocuk hakları eğitimine yönelik olduğu, öğrenme alanlarında çocuk haklarıyla ilgili kazanımlara en çok “Birey ve Toplum”, “Üretim, Dağıtım ve Tüketim” ve “Güç, Yönetim ve Toplum” öğrenme alanlarında yer verildiği, çocuk hakları eğitimine yönelik kazanımların en çok İnsan Hakları ve Vatandaşlık ara disiplini ile ilişkilendirildiği, Sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımları ile en fazla ilişkilendirilebilecek ÇHS maddesinin Eğitimin Hedeflerine İlişkin ilkeler maddelerini içeren 29. madde olduğu belirlenmiştir.

Kızılırmak (2015), annelerin çocuk hakları ve anne olmaya ilişkin bilgi düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Araştırmanın örneklemi; 2006 ve 2007 yıllarında doğan Ankara’da. 2012- 2013 eğitim-öğretim yılında 1.sınıfa giden çocukların anneleridir. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Ebeveyn Çocuk Hakları Tutum Ölçeği ve Bilgi Formu ile veriler toplanmıştır. Araştırma sonucunda annelerin anne-babalık bilgilerinin orta seviyede olduğu ve çeşitli değişkenlere göre farklılık gösterdiği görülmüştür. Annelerin çocuk haklarına yönelik tutumlarının yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Annelerin Ebeveyn Çocuk Hakları Tutum Ölçeği’nden aldıkları puanlar incelendiğinde annelerin devlet güvencesi ve desteği ve bakım ve koruma alt boyutlarından aldıkları puanların ve ölçekten aldıkları toplam puanların yaş, çalışma durumu, öğrenim durumu ve annenin doğup büyüdüğü yer değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Kendi kendine karar verme alt boyutunda ise annelerin tutumlarının yaş, çalışma durumu, öğrenim durumu, çocuk sayısı, çocuğun cinsiyeti, annenin doğup büyüdüğü yer, annenin gelir düzeyini tanımlama durumu ve medeni durum değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermediği görülmüştür. Annelerin Anne Babalık Bilgi Testi’nde yer alan bilgi düzeyleri arttıkça, çocuk haklarına ilişkin tutum düzeylerinde de düşük düzeyde bir artış olduğu belirlenmiştir.