Yerelleşme ve Yerel Yönetimler Açısından Getirilen Eleştiri

6360 sayılı kanun ile otuz ilde İl Özel İdareleri kaldırılmış ve bu illerde valiliklere bağlı Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları kurulmuştur. Bu durum, yerelleşme anlayışına aykırı olduğu hususunda eleştirilmiştir 284 _{. Çünkü}

büyükşehirlerde bir yerel yönetim birim kaldırılarak ve daha merkezileştirilmiş bir kurum kurulmaktadır.6360 sayılı kanuna göre ilgili başkanlığın sevk ve idaresi Vali veya görevlendireceği Vali Yardımcısı tarafından yerine getirilir. Bu düzenlemenin yerel anlamda merkeziyetçiliğin güçlenmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir ve reformların özünde yerelleşme olması gerekirken merkezin temsilcisi olan Vali böyle yetkilerle donatılmıştır285_{. Çalcalı’ya göre bu başkanlıkların, meclisleri olan ve bu}

meclis üyelerinin seçimle iş başına geldiği yerel birimler şeklinde kurulmaları daha yerinde bir karar olurdu; böyle bir yapılanma şeklinde, bu birimler daha demokratik ve katılımcı bir yönetim biçimine sahip olur ve bu sayede yerelleşme yolunda daha fazla yol alınması sağlanabilir286_.

Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarının kurulması, yerelde merkezin ağırlığının artmasına da neden olabilecek bu düzenlemeyle seçilmiş organları olan İl Özel İdarelerinin gitmiş, yetkileri genişletilmiş bir valilik kurumu gelmiştir287_{. Bu}

durum mülki idare amirleri ile belediyeler arasında sorun ve anlaşmazlıkların yaşanabilmesi riskini de beraberinde getirmektedir. Çünkü bu yasa ile belediyeler

283 _{Gözler, Kemal, 6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler: Yirmi Dokuz İlde İl Özel İdareleri ve}

Köylerin Kaldırılması ve İlçe Belediyelerinin Büyükşehir İlçe Belediyesi Haline Dönüştürülmesi Anayasamıza Uygun Mudur?, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 11, Sayı 122, s.s. 37-82, 2013, s.2-4

(www.idare.gen.tr/6360-eleştiriler.pdf) (02.12.2014)

284 _{Zengin, 2014:112-113}

285 _{Taş, Ethem ve Selcen Altınbaş, Büyükşehir Belediyelerine İlişkin Yeni Düzenlemenin Yerelleşmeye}

Etkileri, (İçinde), Ed,: Yakup Bulut, Veysel Eren, Sedat Karakaya, Abdullah Aydın, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar, Pegem Akademi, 1. Baskı, Ankara, s.s. 579-822,

2013, s.583

286_{Çalcalı, 20114: 55}

287_{Adıgüzel, Şenol ve Murat Tek, 6360 Sayılı Yasa Ve Türkiye’nin Büyükşehir Belediyesi Sisteminde}

Değişim: Hatay Örneği, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 23, Sayı 3, s.s.73-102. 2014, s. 80 http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/ace8c0ec124fcea_ek.pdf?dergi=%C7a%F0da%FE%20Yerel%

96

yatırımda bulunacak, hizmetlerini sunmaya çalışacak ama bunun sevk ve idaresinden mülki idareler de sorumlu olacaktır288_.

Yeni kanunla birlikte büyükşehir belediyesi olan illerdeki il özel idarelerinin kaldırılması şöyle bir eleştiri de getirilmiştir: “Özel idareler merkezi hükümete vekâleten yaptıkları işlerde önemli ve özel bir işlev görmektedirler. Onlar merkezi idarenin kendileri üzerinden yürüttüğü hizmetleri yerelleştirmekte ve demokratikleştirmektedirler”. Bu çerçevede, yapıları ve icraatları bakımından yerel nitelikli il özel idarelerinin kaldırılması olumlu bir gelişme sayılmaz289_{. Burada}

Büyükşehir Belediyelerinin, bu kurumların kaldırılmasıyla oluşan açığı kapatıp kapatamayacaklarını zaman gösterecektir.

6360 sayılı kanunla önemli bir düzenleme yapılırken tüzel kişiliği kaldırılan kurumlardan hizmet alan vatandaşa söz hakkı verilmemiş olması eleştiri konusu olmuştur. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda yer alan ‘’Yerel yönetimlerin sınırlarında, mevzuatın el verdiği durumlarda ve mümkünse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara önceden danışılmadan değişiklik yapılamaz’’ hükmü dikkate alınmadan il özel idareleri ve köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır290_{. Bu durum}

büyükşehirlerde il özel idarelerinin kaldırılmasına getirilen bir başka eleştiri konusu olmuştur.

İl özel idarelerinin büyükşehirlerde kaldırılması, yerel demokrasinin gelişimindeki olumsuz etkisi nedeniyle sakıncalı görülmektedir. Bu bağlamda yerel yönetim reformlarında halkın yerel yönetime katılımının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıyken ilgili düzenleme, yerel seçmenin seçtiği il genel meclisini kaldırmaktadır ve bu düzenleme sonucunda büyükşehirlerde il bazında bir temsil probleminin doğması muhtemel görülmektedir291_.

Getirilen bir başka eleştiriye göre, yerel demokrasi, hizmette halka yakınlık, hesap verilebilirlik gibi yerelleşmenin alt kavramları büyük ölçüde hesaba katılmamıştır292_.

Buna göre, büyükşehir sınırlarının il sınırlarına çekilmesiyle bu kavramlardan

288 _{Adıgüzel, 2012:172-173} 289_{Çalcalı, 2014: 62} 290 _{Taş, Altınbaş, 2013:582} 291 _{Taş, Altınbaş, 2013:583} 292 _{Taş, Altınbaş, 2013:584}

97

hizmette halka yakınlık uygulama alanı bulamayacaktır. Ayrıca yerel halk ile yerel yönetim arasında ki mesafe de uzamış olmaktadır.

6360 sayılı kanunla il özel idaresi bütçesinde düzenlemeye gidilmişti. Bu konuda da bir eleştiri getirilmiştir. Yeni kanunun 24. Maddesiyle 5302 sayılı kanunun 45. Maddesine “Bütçe tasarısının süresi içerisinde kesinleşmemesi hâlinde vali, görüşüyle birlikte durumu İçişleri Bakanlığı’na bildirir. İçişleri Bakanı’nın otuz gün içinde vereceği karar kesindir.” cümlesi eklenmiştir. Çalcalı’ya göre bu yeni durum, ‘’il özel idarelerinin bütçeleri için olası bir muğlaklık ve sürüncemeye kalma ihtimalini ortadan kaldırması bakımından olumlu sayılabilir. Fakat İçişleri Bakanı’nın valinin görüşü üzerine vereceği kararının nihai olacak olması yerelleşmenin aksine, küçük de olsa, merkezileşme yönünde atılmış bir adımdır.’’293

6360 sayılı kanunla büyükşehirlerde il özel idarelerinin kaldırılmasına olumlu eleştiriler de getirilmiştir. Buna göre il özel idareleri merkezi idarenin vesayeti altında işlemekteydi. Bu idarelerin yürütme organı validir ve vali merkezi idarenin ildeki en büyük temsilcisidir. Aynı zamanda valinin il özel idaresinin yürütme organı olması özerklik ilkesi ile bağdaşmamakta ve uygulamada bu idareler merkezi idarenin bir organı gibi işlemektedir. Bu nedenle il özel idarelerin kaldırılması, görev ve yetkilerinin büyükşehir belediye yönetimlerine bırakılması daha demokratik bir uygulama olarak görülebilir, çünkü büyükşehir belediyelerinin bütün organları seçimle iş başına gelmektedir294_.