Yeni Paradigma Ve Denetim Anlayışına Etkisi

Yukarıda ifade edildiği gibi kamu yönetiminde yeni paradigma olarak ortaya çıkan YKY anlayışı kamu yönetiminde denetimin dönüşümünü de beraberinde getirmiştir. Geleneksel yönetim uygulamalarını tasfiye eden yeni anlayışın denetim işlevine etkisinin ne olduğu hususu, aşağıda yeni kamu yönetiminin ortaya koyduğu temel yaklaşımlardan hareketle açıklanmaya çalışılmıştır.

2.4.1. Yeni Kamu Yönetimi Anlayışının Temel Yaklaşımlarında Denetim İşlevi

Kamu yönetiminin değişim sürecine girdiği 1980’li yıllar pek çok alanda ( ekonomi, siyaset, yönetim vb.) yeniliğin başladığı yıllardır. Bu zamana kadar geçerliliğini koruyan geleneksel kamu yönetimi anlayışı meydana gelen gelişmeler sonucu yerini “yeni kamu yönetimi” ( New Publıc Management ) anlayışına bırakmıştır.

Başına “yeni” kelimesinin konulmasının nedeni savunucularının geleneksel yönetimin değerlerini eksik ve yetersiz bulmaları sonucu normatif bir anlayış benimsemeleri ve ekonomi, etkililik ve etkinlik yanında sosyal adalet ve eşitliği de kamu yönetiminin temel unsurları arasında eklemeleridir. Ayrıca yeni kamu yönetiminin “yeniliği” eldeki malzemenin yeniden işlenmesinden kaynaklanmaktadır (Özgür, 2003: 185).

1970’lerde tohumları atılan, birçok ülkede değişik adlar altında kavramlaştırılan Yeni Kamu Yönetimi anlayışı, kamu yönetimi ve devletin yeniden yapılandırılarak işleyebilir ve etkin bir niteliğe kavuşturulması yönündeki uluslar arası teorik ve uygulamaya yönelik gayretlerin oluşturduğu bir model olarak ifade edilmektedir (Kutlu, 2006: 68; Eren, 2006: 262).

Geleneksel yönetim anlayışının öngördüğü Weberyen örgütlenme biçiminden, sonuç odaklı kurumlara doğru işleyen, girdi odaklılıktan çıktı odaklılığa yönelen ve geleneksel bürokratik mekanizmaların kamu kurumları üzerinde yarattığı her türlü olumsuz durumu gidermeyi amaçlayan bir yönetim hareketi olarak nitelendirilmektedir (Koçoğlu, 2009: 24).

Eryılmaz (2010: 22-26), yeni kamu yönetimi anlayışının temel özelliklerini dört grupta incelemiştir. Buna göre YKY geleneksel bürokratik örgütlenmenin karşısındadır. Onun yerine optimal büyüklükte, esnek, yumuşak hiyerarşi, dar ve az kişiden oluşan merkez, geniş ve yatay çevre ve adem-i merkeziyetçi bir yapılanmayı öngörmektedir. İkinci olarak devletin dolayısıyla da kamu yönetiminin faaliyet alanının daralması gerektiğini savunmaktadır. Kamusal mal ve hizmet üretiminde doğrudan görev alınması YKY’ye göre doğru değildir. Kamusal hizmet sunumunda piyasa mekanizmaları ön plana çıkmalı, devlet garantör olmalı, kamu-özel sektör-sivil toplum arasında katalizörlük yapmalıdır. Üçüncü olarak YKY anlayışı sorumluluk noktasında sadece kural ve prosedürlere uygun hareket etmeyi yeterli görmemektedir. Sonuçların da etkinlik, verimlilik kalite müşteri memnuniyeti gibi noktalarda sorumlu olunmasını istemektedir. Siyasi liderlik ile kamu yöneticileri arasında sorumluluk konusunda bir denge kurulmasını öngörmekte kamu yöneticilerinin performans açısından daha fazla sorumluluk almaları gerektiğini vurgulamaktadırlar. Üst yöneticilere liderlik rolü yüklenirken, orta ve alt kademe yöneticilerine de inisiyatif alma noktasında daha fazla serbestlik tanınmaktadır. Yönetimde açıklık ve bilgi edinme, yönetime katılma gibi vurgular da YKY anlayışının öne çıkardığı hususlar olmuştur. Dördüncü bir özellik ise YKY anlayışında yönetimin piyasa yönelimli olmasıdır. Bu, işletme yönetim ve ilkelerinin kamuya adapte edilmesi anlamına gelmektedir. Serbest piyasa mekanizmaları ile kaynak kullanımı, hizmet sunumu daha verimli ve etkin olacaktır. Piyasa ve toplum odaklı rasyonellik bürokrasi odaklılığın yerini almaktadır. İşletme ve girişimcilik niteliği olan yönetici tipi, takım, misyon, amaç, vizyon, müşteri, piyasa gibi kavramlar YKY’nin üzerinde durduğu unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Denetim açısından ise kurallara bağlı yakından kontrol yerini performans hedefli denetime bırakmaktadır. Temel yaklaşımları kısaca şöyle ifade edilebilir; rekabet, bürokrasinin azaltılması, kontrolün topluma kaydırılması, çıktı odaklılık, müşteri odaklılık, profesyonel yönetim, özel sektör uygulamalarının kamuya yansıtılması, performans ölçümü, esnek, piyasa temelli, risk alabilen, vizyon sahibi, yetkiyi paylaşan, yenilik ve değişime açık bir yönetici anlayışı (Al, 2002: 147- 148 ).

Yeni kamu yönetimi anlayışında denetimi irdelerken yeni kamu yönetimi anlayışının ortaya koyduğu temel yaklaşımlardan yola çıkılarak bunların denetim açısından ne gibi

etkileri olduğu incelenmiş, yeni kamu yönetimi yaklaşımının denetim işlevine etkisi olabilecek hususlar dışındaki nitelikleri incelemeye konu edilmemiştir.

YKY anlayışını etkileyen işletmecilik yaklaşımına göre örgütlerin ve toplumun etkinlik-verimlilik temelinde düzenlenmesi, bunun için de zamanın yönetim teknolojisi gerekmektedir. Bu amaçla yönetim teknolojisi araçlarını kullananlar profesyonel anlamda yönetici olmalıdırlar. Profesyonel yöneticiler de karar verme ve kontrol özgürlüğüne sahip kılınmalıdır. Yeni Kamu İşletmeciliği’ni savunan Hood da üst düzey yöneticilere daha fazla yetki verilmesi suretiyle görev tanımlamalarının yapılmasını, inisiyatif almaları ve hesap vermelerinin sağlanması gerektiğini belirtmektedir (Zengin, 2009: 8-9). Bu bağlamda profesyonel yöneticilere sağlanan kontrol özgürlüğünün, denetim işlevinde üst yöneticiye bağlı iç denetim olgusunun önem kazanmasına yol açtığı söylenebilir.

Daha çok özel sektör uygulamalarını çağrıştıran yaklaşımların kamuya uygulanması yeni yönetim taraftarlarınca savunulmaktadır. Örneğin yeni anlayışla getirilmek istenen müşteri odaklı yönetimde artık halk bir vatandaştan öte müşteri gibi algılanmakta, hizmetlerin sunumunda bu anlayış etkinliği ve verimliliği beraberinde getirmektedir. Vatandaş artık hizmetin sadece üretilmesiyle değil niteliğiyle de ilgilendiğinden bu bağlamda denetim, üretilen hizmetin niteliğinin ölçülmesinde önemli bir araç haline gelmektedir. Geleneksel denetimde ise gerçekleşen hizmetin sadece mevzuata uygunluğu önemli görülmektedir.

Geleneksel yönetim paradigmasının önemli sorun alanlarından biri verimsiz, kaynak israfının yoğun olduğu, hantal ve etkin olmayan bir yapıya dönüşmüş olması idi. Geleneksel anlayışın eleştirileri üzerine bina edilen yeni kamu yönetimi anlayışı, bu anlamda denetimde de ekonomiklik, etkinlik ve verimliliği ön plana çıkarmaktadır. Yeni kamu yönetimi anlayışının yaklaşımlarından biri olan verimlilik, etkinlik ve ekonomikliği artırmak, denetimin önemini de artırmaktadır. Bu bağlamda denetime atfedilen görev ise sonuç odaklı planlarla, sonuca odaklılığın ve eşgüdümün etkinliği ve verimliliğini garanti etmek olmaktadır. Denetim, işletme yönetimine odaklanılarak kamu yönetiminde denetim alanında yenilikçi yöntem ve araçların bir parçası olarak yapılandırılmaktadır (Eren, 2006: 262).

Yeni yönetim anlayışında sonuç odaklılık, önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel girdi kontrolünden çıktı veya sonuç odaklı yönetime geçilerek kurallara dayalı bürokrasi, sonuç odaklı yönetim tarafından ikame edilmiş ve performans yönetim sistemleri geliştirilmiştir. Performans, yönetimi desantralize ederek yetki devrini de olanaklı kılmaktadır. Öte yandan kontrol işlevi de geleneksel yönetimde öngörülen “ne yapıldı, ne yapılmadığının sorgulanmasından çok yapılmaya çalışılan

şeyin neden yapıldığının, ne kadar iyi yapıldığının ve daha başka nelerin ne kadar iyi yapılabileceği?” soruları temel alınarak (Koçoğlu, 2009: 61) farklı bir yaklaşımla ele alınmaktadır.

Hukuksal denetim, hukuk devleti ilkesinin bir gereği aynı zamanda çağdaş yönetimin de önemli bir öğesidir. Ancak yönetimin ve çalışanların yasal mevzuata, prosedürlere vs.’ye uymasını sağlamak ve gözetmek için gerekli olmakla birlikte tek başına yeterli değildir. Dolayısıyla yeni kamu yönetiminin önemli bir unsuru olan etkinlik ve performansı temel alan sonuç/çıktı odaklılık, kurumların değerlendirilmesinde yalnızca işlemlerin yasal süreçlere uygunluğunu yeterli görmeyerek bunun yanında performans denetiminin de ön plana çıkarmaktadır. Yasal mevzuat, sonuçlara odaklanmayı engellemeyecek şekilde performans ve yaratıcılığı kapsayacak bir niteliğe kavuşturularak kamusal kaynak kullanımında yasallığın yanında etkinliğin de denetlenmesi (Arıkboğa, 2007: 60) yeni yönetim anlayışının denetim konusundaki bakış açısını yansıtmaktadır.

Geleneksel yönetim anlayışında kamu görevlileri verilen emirlere ve konulan kurallara yani mevzuata uygun hareket etmekte ve yapılan işin sonuçlarından sorumlu olmamaktaydılar. Geleneksel anlayışın beraberinde getirdiği fazla sayıda formalite ve denetim yönetim faaliyetlerinde aksamalara yol açarak kamu görevlilerini girişimcilikten uzaklaştırmıştır. Bu gibi sorunları ortadan kaldırmak amacıyla yeni kamu yönetimi anlayışı kurallara uygunluk vurgusunu geri plana itmiş sonuç ve misyon öne çıkarılmış ve üretilen sonuçlar üzerinden değerlendirme anlayışı (Al, 2002: 244-245) denetimde de sonuçlar üzerinden denetim anlayışına doğru bir süreci başlatmıştır. Geleneksel anlayıştaki girdi odaklılık yeni anlayışla birlikte çıktı odaklılığa dönüşmesi ve sonuçların ön plana çıkarak sonuçlar üzerinden performansın değerlendirilmesi beraberinde sorumluluk anlayışının da değişmesine yol açmaktadır.

Kamu yönetiminde performans odaklı yapılanma, siyasal iktidarın, parlamento ve seçmenlere karşı, kamu görevlilerinin siyasal iktidara, vergi verenlere ve bireylere karşı, kamu hizmeti sunan birimlerin, hizmet verdikleri kişilere karşı, üst düzey yöneticilerin, kendilerini atayanlara karşı, alt düzey yönetici ve personelin üstlerine karşı, kamu hizmeti gören kurumların bu hizmeti finanse eden kişi ve kurumlara karşı sorumlu tutulmaları ve hesap vermelerini olanaklı kılmaktadır (Demirel, 2006: 118). Kamu kaynaklarının kıtlığına karşı devlet işlevlerinin artması, kamu kaynaklarının verimli, etkili ve tutumlu kullanılması gereğini ortaya koymaktadır. Bu kaynakları kullananların hesap verme sorumluluklarının güçlendirilmesi geleneksel düzenlilik denetimlerinin yetersiz kalmasına ve denetimin yeniden düzenlenmesine yol açmaktadır. Denetimde, kamu yönetiminin girdiği yeni dönemin ihtiyaçlarını karşılamada geliştirilen temel yaklaşım, verimlilik ve özellikle de etkinliği ön plana çıkaran performans denetimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Denetimde etkinlik boyutu, geleneksel denetimin öngördüğü işlem ve süreçlerde yapılan hata ve usulsüzlüklerin belirlenmesine dayalı denetim algısından hata ve usulsüzlüklerin belirlenmesi yanında süreçlerin iyileştirilmesi ve çıktılarla elde edilen sonuçların geliştirilmesine yönelik bir denetim algısına doğru dönüşüm yaşanmaktadır (Akyel ve Köse, 2010: 13).

Desantrilizasyon yani merkezden yerele yetki, görev ve kaynak aktarımı yeni kamu yönetimi anlayışında önemli bir diğer unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel yönetimde daha çok yerel birimlerin hata yapacağı, bu nedenle de merkez tarafından denetlenmeleri gerektiği düşüncesinin bir yansıması olan vesayet denetimi, denetimde yaşanan dönüşüm çerçevesinde değişime uğramış ve geleneksel yönetim ile yeni yönetim anlayışları arasında denetim yaklaşımları farklarından önemli birini oluşturmuştur (Koçoğlu, 2009: 59).

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda da 3. madde de “yerel makamların, kanunla belirlenen sınırlar çerçevesinde, kamu işlerinin önemli bir bölümünü kendi sorumlulukları altında ve yerel nüfusun çıkarları doğrultusunda düzenleme ve yönetme hakkı ve imkânı” olarak tanımlanan özerk yerel yönetim ilkesi gereği aşırı vesayet denetimi sınırlandırılmıştır. 8/3 maddede “yerel makamların idari denetiminde denetleyen makamın müdahalesinin korunması amaçlanan çıkarların önemiyle orantılı olarak sınırlandırılması” öngörülmektedir (Öner, 2006: 13-15).

Merkeziyetçilikten yerelleşmeye doğru yöneliş, kamusal hizmetlerin yürütülmesinde tek merkez yerine birden çok yerel noktanın, yani yerel yönetimlerin, devreye girmesini gerektirmiştir. Böylece katı hiyerarşik yapılar, esnek ve basık yapılarla yer değiştirmiş, amir memur ilişkisi yerini ekip çalışmasına bırakmıştır. Katı kuralcılık yerine basit iş süreçleri, iş yapma sorumluluğunda üst yönetimle çalışanların bu sorumluluğu paylaşmaları yerel yönetimler üzerindeki vesayet denetiminin azaltılmasını, esnek ve basık örgüt modeli de hiyerarşik denetimin azaltılmasını beraberinde getirmektedir. Kuralların azaltılarak hiyerarşik denetimin azaltılması da kurallara uygunluktan amaca uygunluğa yönelmeyi gerektirmektedir. Nitekim denetim sisteminde de amaca uygunluk denetimi ön plana çıkmaktadır (Eken, 2010: 43-44). Bu bağlamda çalışmanın ileriki bölümlerinde üzerinde durulacağı gibi Türkiye’de de yeni yönetim anlayışının yansımalarını barındıran yerel yönetim kanunlarıyla getirilen önemli bir değişiklik vesayet yetkisinin daraltılması olmuştur.

Yeni kamu yönetimi ile denetim işlevinde ortaya çıkan bir başka husus da bürokrasinin vatandaş eliyle denetiminin sağlanmasıdır (Bilgiç, 2003: 359). Bilindiği gibi geleneksel yönetim anlayışının önemli bir özelliği olan gizlilik, yönetimin halktan gelen tepkilere karşı kapalı olmasını gerekli kılmakta ve bu anlamda halkın yönetime katılımı ya da denetimi gibi bir durum söz konusu olmamakta idi. Ancak yeni anlayış, kamu tarafından yönetimin denetimini ön plana çıkarmıştır.

Yönetimde meydana gelen paradigma değişiminin yaşandığı yıllar, aynı zamanda demokratik değerlerin, küreselleşmenin, bilgi teknolojilerinin, kitle iletişim ağının geliştiği yıllar olmuştur. Bu nedenler, halkın bilinç düzeyini artırmış, kamu kaynaklarını kullananlardan hesap verme sorumluluğu yönündeki beklentilerini artırmıştır. Duyarlılığı artan kamuoyu, denetimde de nitelik ve kapsamın değişmesini zorunlu kılmıştır. Geleneksel denetimin yetersizlikleri sonucu ortaya çıkan çağdaş denetim anlayışında, hukukilik yanında harcamaların gerçek ihtiyaçlara göre yapılıp yapılmadığı, hizmetlerin programlara göre süresinde yapılıp yapılmadığı, örgütlenme

şekli ve işleyişinin amaçlara ulaşılmasında nasıl daha etkili hale getirilebileceği, hizmette miktar ve kalitenin nasıl artırılabileceği, kaynak kullanımında savurganlık olup olmadığı kontrol edilmektedir (Köse, 2007: 25-26).

Geleneksel yönetim paradigmasını etkileyen yönetim teorilerinde denetim işlevine bakış açısı ele alınmıştı. Çağdaş örgüt kuramları arasından da sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımı, 1980’li yıllarda geliştirilen ve genel kabul gören çağdaş yönetim teknikleri olarak yeni kamu yönetimi anlayışı paralelinde yaklaşımlar ortaya koymuşlardır.

Biyoloji kökenli olan durumsallık yaklaşımında geleneksel kuramların öne çıkardığı verimlilik, amaç ve yapı yerine örgütsel devamlılık ve etkinlik kavramları ön plana çıkmaktadır. Yeni kamu yönetimi anlayışının da öngördüğü esnek örgütlenme modeli durumsallık yaklaşımı temelinde de bulunur. Mekanik örgütlenme ve yasal-usssal bürokrasiden organik örgütlenme ve proje/matriks örgüt modeline geçişi savunan durumsallık yaklaşımında hiyerarşik yetki merkeziyetçiliği yerini yetki devri ve paylaşımına bırakmıştır (Nohutçu, 2008: 37).

Sistem yaklaşımında ise sistem, alt sistemlerden oluşan ve bu alt sistemler arasında dengeli ve uyumu ilişikler bulunan ve dış çevreyle de ilişkili bir bütündür. Örgüt de bir sistem olarak ele alınır. Sistem, açık sistem ve kapalı sistem olmak üzere ikiye ayrılır. Kapalı sistem sadece teoride var olabilen, kendi kendine yeten, çevreden ayrılmış bir yapıdadır. Geleneksel yönetim anlayışının bunla paralel olduğu ifade edilebilir. Açık sistem ise dışarıdan, başka sistemlerden girdilere açıktır. Dışarıdan alınan girdiler dönüşüm sürecinden geçerek çıktı olarak diğer sistemlere veya çevreye iletilir. Amaçlanan çıktıların niteliği ile elde dilen çıktıların niteliği geri besleme yoluyla değerlendirilir. Farklılık olması halinde girdilerde değişikliğe gidilerek örgüt dinamizmi korunur. Geri beslemenin önemli olduğu sistem yaklaşımında amaçlara varmada ne ölçüde başarılı olduğunun belirlenmesinde yöneticiye yardımcı olma görevi kontrol işlevine yani denetime verilmiştir. Geri besleme yoluyla amaçlara uygunluk kontrol edilir. Sistem yaklaşımı bu nedenle yeni kamu yönetimi anlayışı çerçevesinde amaçlara göre yönetim algısını bugünkü yaygınlığa ulaşmasında oldukça etkili olmuştur (Tortop ve diğ., 2010: 157-170).

Görüldüğü gibi sistem yaklaşımın geri besleme ve kontrol aracılığı ile yöneticiye yardımcı olma, amaçlara varma noktasında bir nevi amaca uygunluk denetimini savunduğu ifade edilebilir. Dolayısıyla yeni kamu yönetimi anlayışında denetim işlevinde kurallara uygunluğun yanında amaca uygunluğun ön plana çıktığı söylenebilir.

Eren’ göre (2006: 261-262) yeni kamu yönetimi anlayışında denetim, bilgilerin hazırlanarak merkezde toplanması ve değerlendirilmesi işletmeci yönetim sürecini desteklemektedir. Yeni anlayışta denetim işlevi, sistemi yönlendirme ve sistemi kurma işlevlerini içinde barındırmaktadır. Denetimin sistem kurma işlevi, bilgi sisteminin geliştirilmesine, iyileştirilmesine dayanırken sistemi yönlendirme işlevi ise bilgi sisteminin mevcut öğelerini kamu yönetimi sürecinin desteklenmesini hedeflemektedir. Ayrıca yeni denetim anlayışında amaç, denetleme yaparak kusur bulmak, ilgilileri güç duruma sokarak ceza verme değil, gelecekte yapılacak işlemlerin kusur payını azaltarak işlerin daha iyi yapılmasını sağlamak, çalışanlara yol göstermek ve onların eğitilmesine yardımcı olmaktır.

Genel anlamda değerlendirildiğinde yeni kamu yönetimi anlayışının denetim konusunda ortaya koyduğu yaklaşım 3 boyutta ele alınmaktadır. Buna göre, (1) Politika ve yönetim ilişkisinde idarenin politika tarafından performans ve etkinliğe (çıktıya) odaklı bütçe, politik sözleşmeler ve raporlama yoluyla denetlenmesi ve yönetilmesi, (2) Yönetimde başarı ve ekonomikliğin adem-i merkeziyetçi kaynak sorumluluğunda, maliyet-performans muhasebesi temelinde idari sözleşme ve idari iç denetim aracılığıyla yükseltilmesi, (3) yönetim ve yurttaş ilişkisinde rekabet, müşteri anketleri gibi araçların devreye sokulması (Eren, 2006: 263).

Bunlardan yola çıkarak ekonomiklik, etkinlik, performans, verimlilik, gibi kavramların yeni denetim anlayışıyla ön plana çıktığı ifade edilebilir. Bu hususların denetim açısından neyi ifade ettiği ileriki başlıklarda ayrıntılı değerlendirilmiştir.

Yeni yönetim anlayışı, siyaset-yönetim ilişkilerinin, kamusal sorumluluk ve denetim anlayışının yeniden düzenlenmesi gerektiğini savunmakta (Özer, 2005: 21) bu bağlamda geleneksel denetim anlayışındaki hukukilik, düzenlilik, mali denetim gibi sınırlı bir perspektiften uzaklaşılarak daha geniş bir bakış açısıyla denetim anlayışının geliştirilmesi gereği ortaya çıkmaktadır.

Stratejik yönetim, YKY reformlarının getirdikleri arasında yer almaktadır. Stratejik yönetim, “örgütün uzun süreli varlığını devam ettirmek, sürdürülebilir rekabet üstünlüğü ve ortalamanın üzerinde bir kar ile getiri sağlamak amacıyla mevcut üretim kaynaklarının etkili ve verimli olarak kullanılmasıdır”. Önce özel yönetimde uygulanan daha sonra kamuya transfer edilen stratejik yönetim, planlama, uygulama ve denetleme

aşamalarından oluşmaktadır. Stratejik denetim, klasik teftiş anlayışından ziyade sistemin başarısını engelleyen temel değişkenleri anlamak noktasında önemlidir. Stratejik denetimde bilgi akışı ve performansı dönem süresince değerlendiren bir mekanizma öngörülmekte, sadece üst yöneticiler değil yatay yollar boyunca da yapılacak bir denetim söz konusu olmaktadır. Denetlemede geri besleme mekanizması olmalı böylece kurum dinamik bir yapıya kavuşturulmalıdır (Akyel, 2009: 17; Kutlu, 2006: 81-101). İş akış süreçlerinde ortaya çıkabilecek “süreç kırıkları” yeni denetim anlayışı ile denetlenebilen alanlar olmakta, böylece süreç kırıkları tedavi edilebilmektedir (Kişisel görüşme, 2011).

Geleneksel yönetim anlayışında bütçe sistemi açısından denetim yasallık ve düzenlilik denetiminden oluşmakta ve hizmetlerde girdi-çıktı analizleri kullanılmamaktadır. Ancak çağdaş bütçe sistemleri rasyonel temelde kurulmakta bu da çağdaş denetim için gerekli altyapıyı oluşturmaktadır. Çağdaş bütçe sistemleri (Program bütçe sistemi, performans bütçe gibi), kamusal kaynakların daha etkin kullanımını gerekli kıldığından yüksek denetimin kapsamı da bu amca göre yeniden düzenlenmiştir. Bütçe ve mali sistemdeki değişimler de dolayısıyla denetim işlevini etkilemiştir (Akyel ve Köse, 2010: 16). Denetim işlevinin, geleneksel yönetimden yeni kamu yönetimine geçişte yaşadığı dönüşüm aşağıdaki tablo ile daha net görülebilir.

Tablo 1: Geleneksel Denetim ile Yeni Denetim Anlayışının Karşılaştırılması

Geleneksel Denetim Anlayışı Yeni Denetim Anlayışı

• Teftiş odaklıdır

• Geçmiş odaklıdır

• Girdi odaklıdır

• Kişi odaklıdır

• Hata ve Suçlu arar

• Cezalandırır

• Hukuka uygunluk temel amaçtır

• Hiyerarşi temellidir

• Rehberlik ve Danışmanlık odaklıdır

• Gelecek odaklıdır

• Çıktı odaklıdır

• Sistem odaklıdır

• Hata azaltır/Yönetimi geliştirir

• Performans ölçümü vardır

• Hukuka uygunluk yanında amaca

uygunluk vardır

Buraya kadar anlatılanlar yeni kamu yönetimi anlayışında denetim işlevinin ne olduğu, hangi bakış açısıyla düzenlendiği ve denetimde hangi unsurları ön plana çıkardığı yönünde genel bir çerçeve oluşturmaktadır. Bu bağlamda denetimde hukuka uygunluk yanında amaca uygunluk ilkesinin bir adım öne çıktığını, kamu yönetiminde etkinlik başta olmak üzere verimlilik ve ekonomikliği artırılmasında performans esaslı denetime geçildiği, hiyerarşik yapıların esnek ve piyasa temelli örgüt modeline evirilmesiyle hiyerarşik denetimin de azaltıldığı ifade edilebilir.

Öte yandan denetimin bir işlev olmasının yanı sıra yönetimde bir sistem olarak algılanması sonucu denetime verilen önemin artığı bunun yanında geleneksel denetim algısının lağvedilerek yeni yöntem ve tekniklerini ortaya çıktığı söylenebilir. Yeni yönetim anlayışının bürokrasi temelli denetim algısı topluma kayarak kamuoyu denetiminin hesap verebilir, açık, saydam bir yönetimin oluşmasında başat unsurlardan biri haline geldiğini belirtmek gerekmektedir.

Genel hatlarıyla yeni yönetim anlayışının denetim algısını ortaya koyduktan sonra aşağıdaki başlıkta denetim işlevinde dönüşüme yol açan unsurlar ayrıntılı olarak incelenmiştir.

2.4.2. Yeni Denetim Anlayışını Ortaya Çıkaran Temel Faktörler

Geleneksel yönetimden yeni kamu yönetimine geçiş sürecinde ortaya çıkan bazı hususlar doğrudan denetim anlayışını etkileyerek bu alanda değişim yaşanılmasını kaçınılmaz kılmıştır.

Söz konusu hususlar hesap verebilirlik anlayışında değişim, yönetimde açıklık ihtiyacı, halkın yönetime katılımı, yönetimde etkililik, ekonomiklik ve verimlilik olmak üzere