Yeni Bir Kanun Yolu Olarak “İstinaf”

6545 sayılı Kanun ile İYUK’un 45. ve 46. maddelerinde yapılan değişiklikler Türk idari yargısında istinaf kanun yolunun temel düzenlemelerini oluşturmaktadır.¹²⁹ Bu kapsamda BİMVMK’nın da ilgili maddeleri değiştirilerek bölge idare mahkemelerinin teşkilat yapısı istinaf kanun yolu incelemesine uygun hale getirilmiştir. 6545 sayılı Kanunla getirilen yeni düzenleme doğrultusunda; idare ve vergi mahkemelerinin kararlarına karşı, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi, mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde istinaf yoluna başvurulabilmektedir. Ancak, konusu beş bin Türk lirasını geçmeyen vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemlere karşı açılan iptal davaları hakkında idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlar kesin olup, bunlara karşı istinaf yoluna başvurulamamaktadır (İYUK, md.45).

Konusu beş bin Türk lirası ile yüz bin Türk lirası arasında olan vergi davalarında ise bölge idare mahkemesinde istinaf yoluna başvurulabilmektedir. Ancak bölge idare mahkemesinin bu konularda vereceği kararları kesin olması nedeniyle, Danıştay’da temyiz edilememektedir (İYUK, md.46). Dolayısıyla konusu beş bin Türk lirasına kadar olan davalar ilk derece mahkemesi olan vergi mahkemelerinde kesinleşecek; konusu beş bin Türk lirası ile yüz bin Türk lirası arasında olan davalar istinaf mahkemesi olan bölge idare mahkemelerinde kesinleşecek; konusu yüz bin Türk lirasının üzerinde olan davalar ise Danıştay’da temyiz edilebilecektir.

Bölge idare mahkemesi, yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulursa istinaf başvurusunun reddine karar verir. Karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise gerekli düzeltmeyi yaparak aynı kararı verir. Bölge idare mahkemesinin, ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulmaması halinde istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar vererek işin esası hakkında yeniden bir karar verir. Bölge idare mahkemesi, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurusunu haklı bulduğu, davaya görevsiz veya yetkisiz mahkeme veya reddedilmiş ya da yasaklanmış hâkim tarafından bakılmış olması hâllerinde, istinaf başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına karar vererek

129 Ayyıldız, 2015, a.g.k., 146.

42

dosyayı ilgili mahkemeye gönderir. Bölge idare mahkemesinin bu konuda verdiği kararları kesindir (İYUK, md.45).

1.7.3.1.1. İstinaf mahkemelerinin oluşumu ve görevleri

Bölge idare mahkemeleri, istinaf başvurularını inceleyip karara bağlamak, yargı çevresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan görev ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak ve diğer kanunlarla verilen görevleri yapmakla görevli mahkemelerdir (BİMVMK, md.3/A). Bölge idare mahkemesi başkanı ve daire başkanlarının ataması, idari yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yapılmaktadır.

Bölge idare mahkemeleri, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, bölge idare mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur. Bölge idare mahkemelerinde biri idare diğeri vergi olmak üzere en az iki daire bulunur. Gerekli hâllerde dairelerin sayısı, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca artırılıp azaltılabilir.

Dairelerde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur. Bölge idare mahkemesi başkan ve üyeliklerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atama yapılır. Yeni kurulan bölge idare mahkemelerinin göreve başlama tarihinden önce Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bu mahkemelerin başkanları, daire başkanları ve üyelerinin atamaları yapılacak ve aynı süre içinde bu mahkemelerde görev yapacak diğer personelin atamaları da gerçekleştirilecektir

(BİMVMK, md.3).

2014 yılı itibariyle İdari yargıda kurulu bulunan bölge idare mahkemesi sayısı 28’dir. Bu mahkemelerden 25’i faal durumdadır. İdare mahkemesi sayısı 101, bunlardan da 98’i faal durumdadır. Son olarak İdari yargıda kurulu bulunan vergi mahkemesi sayısı ise 62’dir. Faal durumda olan vergi mahkemesi sayısı ise 55’tir.¹³⁰Ancak yeni düzenleme ile Bölge idare mahkemelerinin 7 mahalde 67 daire halinde faaliyete geçirilmesi plânlanmıştır.¹³¹ Bölge idare mahkemelerinin kurulacağı iller ise şunlardır: Ankara, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Konya, Samsun.¹³²

Mevcut bölge idare mahkemeleri, yeni kurulan bölge idare mahkemelerinin göreve başlayacakları tarihe kadar faaliyetlerine devam edecekler yeni kurulan bölge idare mahkemelerinin göreve başlayacakları tarih itibarıyla mevcut bölge idare mahkemelerinde

130 HSYK-2014 yılı faaliyet raporu. s. 64 http://www.hsyk.gov.tr/dosyalar/faaliyet/faaliyet-raporu-2014/2014-faaliyet-raporu.html (Erişim tarihi: 14.04.2016).

131 Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (2016). Bölge idare mahkemeleri ile idarî yargı ilk derece mahkemeleri 2016 yılı ana kararnamelerine ilişkin duyuru. http://www.hsyk.gov.tr/duyurular/2016/mart/kararname-duyuru/kararname.html (Erişim Tarihi: 14.04.2016).

132Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (2016). Bölge idare mahkemeleri ile idarî yargı ilk derece mahkemeleri 2016 yılı ana kararnamelerine ilişkin duyuru. http://www.hsyk.gov.tr/duyurular/2016/mart/kararname-duyuru/EK-3.pdf:

(Erişim Tarihi: 14.04.2016).

43

bulunan dosyalar; yargı çevreleri dikkate alınarak yeni kurulan bölge idare mahkemelerine devredilip ilgili dairelere tevzi edilecektir (BİMVMK, Geçici md.20).

1.7.3.2. Temyiz

“Danıştay dava dairelerinin nihai kararları ile bölge idare mahkemelerinin aşağıda sayılan davalar hakkında verdikleri kararları, Danıştay’da, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde temyiz edilebilmektedir (İYUK, md.46).

 Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları,

 Konusu yüz bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar,

 Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları,

 Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün ya da daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları.

1.7.3.2.1. Temyiz dilekçesi

Temyiz istemleri, kanunda belirtilen esaslara göre hazırlanmış Danıştay Başkanlığına hitaben yazılmış dilekçeler ile yapılmaktadır. Dilekçeler, kararı veren bölge idare mahkemesine, Danıştay’a veya İYUK’un 4. maddesinde belirtilen mercilere verilebilir (İYUK, md.48).

Temyiz dilekçesi verilirken gerekli harç ve giderlerin tamamının ödenmemiş olması halinde, kararı veren merci tarafından verilecek yedi günlük süre içerisinde tamamlanması, aksi halde temyizden vazgeçilmiş sayılacağı hususu temyiz edene yazılı olarak bildirilir (İYUK, md.48). 6545 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeden önce bu yedi günlük süre, on beş gün olarak uygulanmaktaydı.

1.7.3.2.2. Temyiz incelemesi üzerine verilecek kararlar

Temyiz incelemesi sonunda Danıştay; kararı hukuka uygun bulması halinde onar;

kararın sonucu hukuka uygun olmakla birlikte gösterilen gerekçeyi doğru bulmaz veya eksik bulursa, kararı, gerekçesini değiştirerek onar; kararda yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmayan maddi hatalar ile düzeltilmesi mümkün eksiklik veya yanlışlıklar olması halinde de kararı düzelterek onar (İYUK, md.49). Danıştay; görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması, hukuka aykırı karar verilmesi, usul hükümlerinin

44

uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması, gibi sebeplerin varlığı halinde incelenen kararı bozar (İYUK, md.49).

1.7.3.2.3. Temyiz incelemesi sonucunda verilen karar üzerine yapılacak işlem

Temyiz incelemesi sonucunda verilen karar, dosyayla birlikte kararı veren mercie gönderilmekte ve dosyanın geldiği tarihten itibaren yedi gün içinde taraflara tebliğe çıkarılmaktadır. Temyiz incelemesi sonucunda bozma kararı söz konusu ise, ilgili merci, dosyayı öncelikle incelemekte ve varsa gerekli tahkik işlemlerini tamamlayarak tekrardan karar vermektedir (İYUK, md.50).

Bölge idare mahkemesi, Danıştay tarafından verilen bozma kararına uyabileceği gibi kararında ısrar da edebilir (İYUK, md.50/3). Danıştay’ın bozma kararına uyulması halinde, kararın temyiz incelemesi, bozma kararına uygunlukla sınırlı olarak yapılmaktadır. Bölge idare mahkemesinin, bozma kararına uymayarak kararında ısrar etmesi halinde, ısrar kararının temyizi hâlinde, talep, konusuna göre Danıştay’da İDDK veya VDDK’ca incelenmekte ve karara bağlanmaktadır. İDDK ve VDDK kararlarına uyulması ise zorunludur (İYUK, md.50/5).