Eskişehir Vergi Mahkemesi karar türleri

Tablo 3.17.: Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde Yıllar İtibariyle Verilen Karar Türleri (2010-2014)

Yıllar Red Kaynak: Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’nden alınan verilerden faydalanılarak Araştırmacı tarafından oluşturulmuştur.

Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde 2010 yılında karara bağlanan dava sayısı 1503’tür.

Bu davalardan 234’ünde (%15,6) vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemin hukuka uygun olduğu yönünde; 616’sının (% 41) ise hukuka uygun olmaması nedeniyle yapılan idari işlemin iptali yönünde karar verilmiştir. Ayrıca 288 davada ise idari işlemin kısmen hukuka uygun olduğu kısmen olmadığı yönünde karar verilmiştir. 1503 davadan 155 dava da ilk inceleme üzerine reddedilmiştir. Yani davaların % 10,3’lük kısmı hatalı açılmıştır.

138

İlk inceleme üzerine verilen red kararlarının nedeni ise; dilekçelerin İYUK’da belirtilen dilekçe şekil şartlarına uymaması, görevli ve yetkili olmayan vergi mahkemesinde dava açılması, dosya esas kaydının kapatılması gibi nedenlerdir. Tabloda yer alan diğer kategorisinde ise, süreler yönünden reddedilen davalar, merci tayini, bağlantılı davalar, karar verilmesine yer olmadığı gibi nedenlerle dosyanın esasına girilmeden verilen kararlar yer almaktadır. Esastan incelenip de karar verilen dava sayısı 1138’dir. 1138 davanın % 21’inde vergi idaresi haklı iken, % 54’ünde davacı olan vergi yükümlüsü haklı bulunmuştur. % 25’lik kısmında ise vergi yükümlüsü kısmen haklı bulunmuştur. Bu oran, vergi idaresinin yargıya intikal etmiş olan idari işlemlerinin % 54’ünün tamamen,

%25’inin ise kısmen hukuka uygun olmadığını, yani idarenin yapmış olduğu işlemlerin

% 79’unun kısmen veya tamamen hukuka uygun olmadığını göstermektedir.

Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde 2011 yılında karara bağlanan toplam dava sayısı 1207’dir. Bu davalardan 297’sinde (% 24,6 ) vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemin hukuka uygun olduğu yönünde; 315’inde (% 26,1 ) ise hukuka uygun olmaması nedeniyle yapılan idari işlemin iptali yönünde karar verilmiştir. 78 davada ise idari işlemin kısmen hukuka uygun olduğu kısmen olmadığı yönünde karar verilmiştir. 1207 davadan 80’i de ilk inceleme üzerine reddedilmiştir. Yani davaların % 6,6’lık kısmı hatalı açılmıştır. Esastan incelenip de karar verilen dava sayısı 690’dır. 690 davanın % 43’ünde vergi idaresi haklı iken, davacı olan vergi yükümlülerinin ise davaların % 46’sında tamamen % 11’inde de kısmen haklı olduğu görülmektedir. Dolayısıyla vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemlerin % 57’sinin kısmen veya tamamen hukuka uygun olmadığı görülmektedir. Bir önceki yıla göre vergi idaresinin yapmış olduğu işlemlerde hukuka uygun davranma noktasında gelişmenin olduğu sonucuna varılmaktadır.

Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde 2012 yılında karara bağlanan toplam dava sayısı 776’dır. Bu davalardan 169’unda (% 21,8 ) vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemin hukuka uygun olduğu yönünde 244’ünde (% 31,44 ) ise hukuka uygun olmaması nedeniyle yapılan idari işlemin iptali yönünde karar verilmiştir. 89 davada ise idari işlemin kısmen hukuka uygun olduğu kısmen olmadığı yönünde karar verilmiştir. 776 davadan 161’i de ilk inceleme üzerine reddedilmiştir. Davaların yaklaşık % 21’lik kısmı hatalı açılmıştır. Bu oran çok yüksektir. Esastan incelenip de karar verilen dava sayısı 502’dir. 502 davanın % 33,5’inde vergi idaresi haklı iken, % 48,5’inde davacı olan vergi yükümlüsü tamamen; % 21’inde de kısmen haklı bulunmuştur. Dolayısıyla vergi

139

idaresinin yapmış olduğu idari işlemlerin % 69,5’inin kısmen veya tamamen hukuka uygun olmadığı görülmektedir. Bir önceki yıla göre vergi idaresinin yapmış olduğu işlemlerde hukuka uygun davranma noktasında gerileme olmakla birlikte 2010 yılına nazaran iyileşmenin olduğu görülmektedir.

Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde 2013 yılında karara bağlanan dava sayısı 1100’dür. Bu davalardan 247’sinde (% 22,5 ) vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemin hukuka uygun olduğu yönünde 564’ünde (% 51,3 ) ise hukuka uygun olmaması nedeniyle yapılan idari işlemin iptali yönünde karar verilmiştir. 74 davada ise idari işlemin kısmen hukuka uygun olduğu kısmen olmadığı yönünde karar verilmiştir. 1100 davadan 124’ü de ilk inceleme üzerine reddedilmiştir. Davaların yaklaşık % 11’lik kısmı hatalı açılmıştır. Bu oran yüksek olmasına rağmen bir önceki yıla göre olumlu yönde gelişme göstermektedir. Esastan incelenip de karar verilen dava sayısı 885’tir. 885 davanın %28’inde vergi idaresi haklı iken, % 64’ünde davacı olan vergi yükümlüsü tamamen, %8’inde de kısmen haklı bulunmuştur. Dolayısıyla vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemlerin % 72’sinin kısmen veya tamamen hukuka uygun olmadığı görülmektedir. 2013 yılında önceki yıllara göre vergi idaresinin yapmış olduğu işlemlerde hukuka uygun davranma noktasında çok fazla gerileme olduğu görülmektedir. 2013 yılında karara bağlanan davaların yaklaşık % 60’ı Katma Değer Vergisi, ödeme emri ve vergi cezaları ile ilgilidir.

Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde 2014 yılında karara bağlanan dava sayısı 1052’dir.

Bu davalardan 217’sinde (% 20,6 ) vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemin hukuka uygun olduğu yönünde 517’sinde (% 49,1 ) ise hukuka uygun olmaması nedeniyle yapılan idari işlemin iptali yönünde karar verilmiştir. 135 davada ise idari işlemin kısmen hukuka uygun olduğu kısmen olmadığı yönünde karar verilmiştir. 1052 davadan 91’i de ilk inceleme üzerine reddedilmiştir. Davaların yaklaşık % 8,6’lık kısmı hatalı açılmıştır.

Bu oran yüksek olmasına rağmen bir önceki yıla göre olumlu yönde gelişme göstererek düşmüştür. Esastan incelenip de karar verilen dava sayısı 869’dur. 869 davanın % 25’inde vergi idaresi haklı iken, % 60’ında davacı olan vergi yükümlüsü tamamen, % 15’inde de kısmen haklı bulunmuştur. Dolayısıyla vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemlerin

%75’inin kısmen veya tamamen hukuka uygun olmadığı görülmektedir. 2014 yılında karara bağlanan davaların % 50’si Katma Değer Vergisi, ödeme emri ve vergi cezaları ile

140

ilgilidir. 2013 ve 2014 yılları vergi idaresinin yapmış olduğu işlemlerde hukuka uygun davranma noktasında gerilemenin fazla yaşandığı yıllardır.

2010-2014 döneminde, davacı taraf olan vergi yükümlülerinin açmış olduğu ve esasına girilerek incelenmiş olunan davaların ortalama olarak % 65’inden fazlasında idari işlemlerin kısmen veya tamamen hukuka uygun olmadığına karar verilmiştir.

Şekil 3.9. : Eskişehir Vergi Mahkemesi Karar Dağılımları (2010-2014)

Şekil 3.9., 2010-2014 yılları arası 5 yıllık karar dağılımlarının ortalamasını göstermektedir. Buna göre, Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde karara bağlanan davaların % 21’i vergi idaresinin yapmış olduğu idari işlemlerin hukuka uygun olduğunu; % 40’ının ise hukuka uygun olmadığını göstermektedir. Başka bir deyişle yükümlülerin davalarında haklılık oranı % 40 iken vergi idaresinin % 21’dir. Hatalı açılan davalar ise %12’lik bir paya sahiptir. Bu oranın yüksek olması yükümlülerin hukuki yardım (avukat yardımı) almadığı ya da avukatların veya meslek mensuplarının vergi davaları konusunda yetersiz olduğu sonucuna götürmektedir.

21%

40%

12%

11%

16%

red iptal ilk inc. Üz.

kısmen ipt-kab diğerleri

141

Şekil 3.10. : Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde Esastan İncelenen Davaların Karar Türleri (2010-2014)

Şekil 3.10., esastan incelenip de karara bağlanan davaların karar türlerini göstermektedir. Buna göre, 5 yılın ortalamalarına bakıldığında davaların %50’sinin vergi idaresi işlemlerinin hukuka uygun olmadığı gerekçesiyle iptal edildiği; % 35’inde vergi idaresi işlemlerinin hukuka uygun olduğu, davacının talebinin reddedildiği; % 15’inde de vergi idaresi işlemlerinin kısmen hukuka uygun olduğu yönünde kararların verildiği görülmektedir. Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde verilen kararlarda davacı konumda olan vergi yükümlülerinin lehine verilen kararlar, idarenin lehine verilen kararlardan sürekli fazla olmuştur. Ancak bu durum 5 yıl boyunca dalgalanma göstermektedir. İstikrarlı bir şekilde artış veya azalış olmamaktadır. Yükümlünün lehine sonuçlanan davalar en çok 2013 ve 2014 yıllarında gerçekleşmiştir. Vergi idaresi lehine sonuçlanan davaların en fazla olduğu yıl ise 2011 yılıdır. 2011 ve 2012 yıllarında vergi yükümlüsü lehine sonuçlanan davalar % 50’nin altındadır. Açılan davaların kısmen iptal kısmen red ile sonuçlandığı davalarda ise en fazla sonuç % 25 ile 2010 yılında gerçekleşmiştir. 2013 yılında bu oran % 10’un altında; diğer yıllarda ise % 10’un üzerinde gerçekleşmiştir.

2010 yılından 2011 yılına gelindiğinde vergi idaresi işlemlerinde hukuka uygunluk artış göstermektedir. Ancak 2011 yılından sonra 2014 yılına kadar vergi idaresi işlemlerinin hukuka uygunluğu sürekli azalma eğilimindedir.

0 10 20 30 40 50 60 70

2010 2011 2012 2013 2014

Esastan İncelenen Davaların Karar Türleri

red iptal kısmen ipt. Kısm. Red

142

Sonuç olarak Eskişehir Vergi Mahkemesi’nde 5 yılın (2010-2014) ortalamasına bakıldığında yaklaşık olarak yükümlülerin davalarında % 65 oranında kısmen veya tamamen haklı bulunduğu görülmektedir. Yargılamanın hakkaniyete uygunluğunun değerlendirilebilmesi için ilk derece mahkemesi kararlarının ne kadarının üst derece mahkemeleri tarafından onandığının incelenmesi gerekmektedir. Aşağıda üst derece mahkemeleri olan Danıştay ve bölge idare mahkemelerinin karar türleri incelenecektir.