Torbalı Ticaret Odası Sinerji Odağı
KOSGEB İzmir Kuzey Hizmet Merkezi Müdürlüğü İzmir Esnaf Sanatkarlar Odaları Birliği Sinerji Odağı Aliağa Sinerji Odağı
Ege Bölgesi Sanayi Odası Sinerji Odağı
Bankalar ve Risk Sermayesi Kuruluşları
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
KOSGEB
İZKA
TTGV
TÜBİTAK
DEÜ-Üniversite Sanayi İşbirliği Ofisi
EÜ Bilim Teknoloji ve Araştırma Merkezi (EBİLTEM)
Gediz Üniversitesi-Üniversite Sanayi İşbirliği Ofisi
İEÜ-Embrtonix
Yaşar Üniversitesi Araştırma ve Geliştirme Merkezi (YAGEM)
DEÜ-TPE Bilgi ve Doküman Birimi
EBSO-TPE Bilgi ve Doküman Birimi
EÜ EBİLTEM TPE Bilgi ve Doküman Birimi
İYTE-TPE Bilgi ve Doküman Birimi
Yaşar Üniversitesi Araştırma ve Geliştirme Merkezi (YAGEM)
Kümeler/Firmalar
Aliağa Organize Sanayi Bölgesi (ALOSBİ)
Buca Ege Giyim (BEGOS)
İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi (İAOSB)
İzmir Ticaret Odası Sanayi Bölgesi
Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi
Tire Organize Sanayi Bölgesi Ege Serbest Bölgesi (ESBAŞ)
İzmir Serbest Bölgesi (İZBAŞ)
Serbest Bölgeler Organize Sanayi Bölgeleri
DEÜ-Biyomedikal Teknolojileri Merkezi
DEÜ-Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü DEÜ-Hemodiyaliz-Transplantasyon Enstitüsü
DEÜ-Onkoloji Enstitüsü
EÜ-Güneş Enerjisi Enstitüsü
EÜ-Nükleer Bilimler Enstitüsü
EÜ-Madde Bağımlılığı, Toksikoloji ve İlaç Bilimleri Enstitüsü EÜ-Uluslararası Bilgisayar Enstitüsü
Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü
ETAE-Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü
İzmir İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü
İzmir Zirai Karantina Müdürlüğü
UTAEM-Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Zeytincilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü
Şekil 40: İzmir Yenilik Ekosistemi Haritası
Kaynak: İZKA, EBİLTEM ve TÜİK, 2012
113
İzmir'deki yenilik üretim merkezlerinin başında İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi (İZTEKGEB) , KOSGEB-61
TEKMER'ler, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı desteği kapsamında kurulan Ar-Ge Merkezleri ile devlet Ar-Ge desteği alarak teknoloji üreten diğer işletmeler gelmektedir.
KOSGEB Güney Hizmet Merkez Müdürlüğü bünyesindeki Ege Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Merkezi (EÜ TEKMER) de 18 adet işlik, Dokuz Eylül Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Merkezi (DEÜ TEKMER) de 12 adet işlik bulunmaktadır. Bu işlikler firmaların teknoloji üretim sürecine önemli destek vermekte ve üniversite ile birlikte proje oluşturma ve yürütme şansını artırmaktadır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın desteğiyle, 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin
Desteklenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde İzmir'de kurulan Ar-Ge Merkezleri sayısı 2012 itibari ile 12'dir (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2012a). İzmir, İstanbul (32), Ankara (17) ve Bursa'dan (19) sonra Kocaeli ile birlikte dördüncü sırada yer almaktadır.
Türkiye'nin ilk 500 büyük sanayi kuruluşu arasında 30 İzmir firmasının olduğu düşünüldüğünde Ar-Ge Merkezi sayısının yetersiz olduğu ortaya çıkmaktadır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı kapsamındaki Ar-Ge merkezleri ancak büyük ölçekli işletmeler tarafından
kurulabilmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin bünyelerinde bağımsız bir Ar-Ge birimine sahip olma oranı ise % 15 düzeyindedir (İZKA, EBİLTEM ve TÜİK, 2012).
İzmir Bölgesel Yenilik Stratejisi kapsamında özel sektörün yenilik kapasitesinin tespit edilmesi için bir saha analizi çalışması yürütülmüştür. İZKA, TÜİK İzmir Bölge
Müdürlüğü ve EBİLTEM işbirliği ile gerçekleştirilmiş saha analizinde 760 firmaya anket uygulanmıştır. Saha analizlerinin yapılması için önceki analiz çalışmaları dikkate alınarak belirlenmiş sektörler şunlardır:
sektörleridir.
Özel Sektörde Yenilik
Yenilenebilir Enerjiler ve Çevre Teknolojileri, İşlenmiş Meyve ve Sebze,
Giyim Eşyası Sanayi, Kimyasal Maddeler, Biyomedikal Sanayi, Bilişim,
Endüstriyel Havalandırma İklimlendirme ve Soğutma
2007-2010 yılları arasında İzmir'den toplam 1.064 adet patent başvurusu yapılırken, bu sayı Ankara için 1.893 ve İstanbul için de 7.069 olmuştur . TÜİK 2010 yılı verilerine göre İzmir'de 2007-2010 yılları arasında imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunan firmaların ortalama sayısı 28.173 tür. Buna göre 2007-2010 dönemindeki başvurular açısından, İzmir'de yaklaşık 30 firmaya 1 patent başvurusu düşmektedir.
İzmir'de işletmelerin cirolarından Ar-Ge faaliyetlerine ayırdığı pay 2007 yılında % 4,5 iken bu oran 2008 yılında
% 4,3, 2009 ve 2010 yıllarında % 4,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Cirodan Ar-Ge faaliyetlerine ayrılan payın 2007-2010 yılları arasındaki dört yılın ortalaması ise
% 4,6'dır. Yine aynı dönemde işletmeler tarafından, Ar-Ge faaliyetleri için yıllık ortalama toplam 824.772 Avro harcanmıştır. Saha çalışması kapsamında belirlenen sektörlerdeki işletmeler, 2007-2010 yılları arasında toplam 307 patent başvurusu yapmıştır . Firmaların Ar-Ge harcamalarına oranlandığında, İzmir'de 1 patent ortaya çıkarabilmek için işletmelerin ortalama 10.746 Avro Ar-Ge harcaması yapması gerektiği tespit edilmiştir (İZKA ve TÜİK, 2012a).
EBSO “Üretimden Satışlarına Göre Büyük Sanayi Kuruluşları Anket Çalışması” sonuçlarına göre, 2011 yılında EBSO'ya kayıtlı en büyük 100 firmanın 44'ünde 63
(Şekil 41)
(Tablo 62) Analiz sonucunda ortaya çıkan sonuçlar raporlanarak
İzmir Bölgesel Yenilik Stratejisi Saha Analizi olarak yayınlanmıştır . 62
İşletmelerin yenilik düzeyi, farklı göstergeler ile ölçülebilmektedir. Bu göstergelerden en temel olanı Ar-Ge birimlerinin varlığıdır. İşletme bünyesinde bulunan bağımsız bir Ar-Ge birimi sürdüreceği Ar-Ge ve yenilik çalışmaları ile işletmenin ve dolayısı ile ülkenin yenilik düzeyini artıracaktır. Bölgesel Yenilik Stratejisi Saha Analizi kapsamında belirlenmiş sektörlerde İzmir'de bağımsız Ar-Ge birimi olan işletmelerin oranı % 15 gibi oldukça düşük bir düzeydedir.
TÜBİTAK-TEYDEB'in sunduğu “Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı-1501” ve “KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı-1507” destek programları firmalar için Ar-Ge ve yenilik projelerinin en büyük finansman kaynağı durumundadır. 2007-2010 yılları arasında TEYDEB Ar-Ge desteklerinden (1501 ve 1507) yararlanmak üzere İzmir'den 416 firma başvuru yapmış, bunlardan 259 tanesi desteklenmiştir. İzmir firmalarının başarı oranı % 62 düzeyindedir ve başvuruların büyük bir kısmı makine imalat, kimya ve bilişim sektörlerinden yapılmaktadır.
İstanbul'dan 2.016 firma başvuru yapmış ve % 60 yararlanma oranı ile 1.212 firma destekten yararlanmıştır.
Ankara'dan ise 932 başvuran firma, 593 yararlanma ve
% 64 başarı oranı gerçekleşmiştir. İzmir'in İstanbul ve Ankara ile kıyaslandığında hem başvuran firma sayısının hem de proje başvuru sayısının oldukça düşük olduğu, ancak yararlanma oranı açısından bölgeler arası belirgin bir fark olmadığı görülmektedir.
TTGV desteklerine 2007-2010 döneminde İzmir'den başvurulan proje sayısı 26'dır. Türkiye'de desteklenen projelerden % 24'ü İzmirli firmalara aittir. KOSGEB programlarına 2010 yılında İzmir'den 27 firma başvurmuş ve yapılan başvuruların % 86'sı kabul edilmiştir. İmalat sanayinde faaliyet gösteren işletme sayısının 20 binin üzerinde olduğu düşünüldüğünde, bölge firmalarının TEYDEB, TTGV ve KOSGEB destekleri gibi Ar-Ge ve yeniliğe dönük kamu desteklerinden yararlanma açısından geride olduğu ortaya çıkmaktadır.
Ar-Ge çalışmalarının en önemli çıktılarından birisi üretilen patentlerdir. İzmir sadece üniversite adresli patent sayısında değil, toplam patent sayısında da Ankara ve İstanbul'un gerisinde kalmaktadır. TPE verilerine göre
Ar-Ge çalışmaları yapılmaktadır. 100 büyük firmada 2007 yılında 87 milyon TL olan Ar-Ge harcamaları 2011 itibari ile 136 milyon TL'ye ulaşmıştır. Bu veriler İzmir
sanayisinde Ar-Ge harcamalarının önemli artış kaydettiğini desteklemektedir.
İşletmeleri daha yenilikçi yapan, dolayısı ile önemli yenilik göstergelerinden bir diğeri ise Ar-Ge personel sayısıdır.
İzmir'deki işletmelerin toplam çalışanların içerisinde Ar-Ge biriminde çalışanların payı 2007 yılında % 2,7 iken, bu oran 2008'de % 3'e, 2009'da % 3,5'e ve 2010 yılında
% 4,5'e yükselmiştir. Sürekli bir artış eğilimi gösteren bu oran, paralel olarak patent sayılarının artması ve işletmelerin daha fazla ciro elde etmesi sonucunu doğurmuştur.
İzmir'in Ar-Ge ve yenilik kapasitesi açısından öne çıkan sektörlerinde 2010 yılında istihdam edilen toplam doktoralı personel sayısı 45'tir. 2010 yılı itibari ile toplam Ar-Ge personel sayısının 1.101 olduğu göz önüne alındığında doktoralı çalışanların toplam Ar-Ge
personelinin % 4'ünü oluşturduğu görülmektedir (İZKA ve TÜİK, 2012a).
Bölgesel Yenilik Stratejisi Saha Analizi kapsamındaki işletmeler 2007-2010 yılları arasında toplam 2.339 yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş mal ve 672 yeni hizmet üretmiştir. Yeni mal ve/veya hizmet geliştiren işletmelerin oranı % 25 düzeyindedir. Yenilikçi ürünlerin (hem firma hem de pazar için yeni olan ürünler) toplam ciro
içerisindeki payı % 19 iken, pazar için yeni olan ürünlerin payı % 13, firma için yeni olan ürünlerin payı % 26 ve hiç yenilik içermeyen ürünlerin payı ise % 42'dir.
Bu tablonun başlıca nedenlerinden birisi olarak, işletmelerin sadece % 7'sinin açık yenilik modelini kullandıkları, çok büyük bir kısmının Ar-Ge ve yenilik süreçlerinde tedarikçileri, müşterileri ve rakipleri ile işbirliği içerisine girmedikleri ortaya konulmuştur. Ayrıca üniversite ve sanayi kesimi arasında da işbirliği bağlarının zayıf olması önemli bir etkendir.
İzmir Bölgesel Yenilik Stratejisi çalışmasında, 2010-2013 İzmir Bölge Planı'nda İzmir için öncelikli olarak belirtilmiş, İzmir Yükselen Sektörler Analizi ve İzmir Kümelenme Analizi çalışmalarında firma sayısı, istihdam, ihracat veya bölgenin barındırdığı kaynaklar itibari ile öne çıkan ve Ar-Ge ve yenilik anlamında potansiyeli yüksek olarak Öncelikli Sektörlerde Yenilik
61
62
İZTEKGEB ile ilgili detaylı bilgiler çalışmanın Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Serbest Bölgeler, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri kısmında yer almaktadır.
İzmir Bölgesel Yenilik Stratejisi Saha Analizi Raporu'na ulaşmak için:
http://www.izmiriplanliyorum.org/static/upload/file/izmir_bolgesel_yenilik_stratejisi_altinnokta.pdf
63 Anket çalışması 2002-2009 döneminde Ege Bölgesi'ndeki tüm firmaları, 2010 ve sonrasında ise, sadece üyeleri kapsamaktadır. 2011 yılında, üretimden satışları 25
milyon TL barajını aşan anket çalışmasına EBSO'nun 153 üyesi katılmıştır. Tüm listenin % 80'inin üretim yeri İzmir'dir.
Şekil 41:
Patent Başvurularının Bölgelere Göre Dağılımı, 2007-2010
8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Adet
Kaynak: TPE, 2011 İzmir
1.064
Ankara 1.893
İstanbul 7.069
Tablo 62:
İşletmelerin Ar-Ge ve Yenilik Göstergeleri
2007 2008 2009 2010
Kaynak: İZKA ve TÜİK, 2012a Yıl
2,7 3,0 3,5 4,5 Ar-Ge Çalışanı Oranı (%)
344 495 627 873 Yeni Mal (Toplam)
72 139 189 272 Yeni Hizmet (Toplam)
70 62 57 118 Patent Başvurusu (Toplam) Ar-Ge'ye
Ayrılan Pay (%) 4,5 4,3 4,8 4,8
115
değerlendirilen yedi sektöre ilişkin bilgiler toplanmıştır. Bu sektörler aşağıda gösterilmiştir:
Belirlenen sektörler bu anlamda öncelikli olarak incelenmiş, buradan çıkacak bilgi ve deneyimin
• Bilişim,
• Biyomedikal Sanayi,
• Endüstriyel Havalandırma, İklimlendirme ve Soğutma Cihazları,
• İşlenmiş Meyve-Sebze,
• Kimyasal Maddeler (Plastik Hammadde, Boya ve Temizlik Maddeleri)
• Tekstil,
• Yenilenebilir Enerji (Rüzgar, Güneş, Biokütle ve Jeotermal Enerji) ve Çevre Teknolojileri.
Tüm sektörlerde bağımsız bir Ar-Ge birimi barındıran işletmeler bulunmakla birlikte, bunların sayıca artırılması mümkündür. Kimyasal maddeler sektörü % 25 ile en yüksek oranda Ar-Ge birimi barındıran işletmenin bulunduğu sektör olarak araştırmada öne çıkmıştır. Ar-Ge birimlerinin ve bu birimlerdeki nitelikli insan kaynağının artırılması hem üniversite sanayi işbirliğinin hem de firmaların Ar-Ge ve yenilik yeteneklerinin gelişmesine hizmet edecektir. İşletmelerin Ar-Ge yapma durumunun başlıca göstergelerinden birisi olan Ar-Ge harcaması sektörlere göre büyük farklılıklar göstermektedir. Tüm sektörlerde belirli bir düzeyde Ar-Ge harcaması
gerçekleştirilmesi umut vericidir. Toplam cirodan en fazla pay ayıran sektör % 10 ile bilişim sektörüdür. Yenilenebilir enerji sektöründe Ar-Ge harcamalarının düşüklüğü dikkat çekicidir.
Üniversiteler ile işbirliği konusunda sektörlerde önemli ölçüde farkındalık oluştuğu ve çok sayıda işletmenin üniversiteler ile farklı konularda işbirliği yaptığı
görülmektedir. Üniversiteler ve Araştırma Merkezleri ile en fazla işbirliği içerisinde olan sektör % 27 ile biyomedikal olmuştur.
Yenilik performansına bakıldığında, endüstriyel
havalandırma sektöründe faaliyette bulunan işletmelerin
%31'i, biyomedikal ve kimyasal maddeler sektöründe bulunanların % 29'u, bilişim sektöründeki firmaların
% 26'sı, tekstil sektöründeki işletmelerin % 16'sı, yenilenebilir enerjiler sektöründekilerin % 13'ü, işlenmiş sebze ve meyve sektöründeki firmaların % 10'u ve yeni bir mal ve hizmet sunmuştur. Patent başvurusu açısından ise kimyasal maddeler sektörü (90 patent) ve bilişim sektörü (65 patent) öne çıkmaktadır. Yenilenebilir enerji
sektöründen patent başvurusu gerçekleşmemiş olması dikkat çekicidir. İzmir'de sanayinin Ar-Ge ve yenilik çalışmanın gelecekte diğer sektörleri de içerecek biçimde
genişletilmesi için örnek teşkil etmesi amaçlanmıştır.
2007–2010 dönemini ve yedi sektörü kapsayan araştırma, İzmir'de Ar-Ge ve yenilikle ilgili sektörel düzeyde
farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Teknopark ve TEKMER gibi yenilik üretim alanlarında daha çok bilişim firmaları yoğunlaşmıştır. Diğer sektörler bu alanlarda faaliyet göstermemektedir. En fazla Ar-Ge harcaması gerçekleştiren işletmeler OSB'lerde faaliyet
göstermektedir. İşletmelerin bir arada bulunduğu, bilgi ve deneyim paylaşımını daha kolay yapabildikleri,
dışsallıklardan faydalanabildikleri OSB, Serbest Bölge, Teknopark, TEKMER gibi alanlarda yoğunlaşmaları önemli bir kriter olarak belirmektedir.
kapasitesinin değerlendirilmesinde, bu sektörlerin yanında diğer sektörlerin de farklı araştırmalarda incelenmesi daha geniş bir sektörel perspektif ortaya konulması açısından yararlı olacaktır.
İzmir'in temel Ar-Ge ve yenilik göstergeleri, diğer iki büyük bölge ile kıyaslamalı biçimde aşağıda listelenmiştir.
İzmir Bölgesel Girdi Çıktı Analizi çalışmasında İzmir 64
Bölgesi sektörlerinin üretim, gayrisafi katma değer, ihracat, ithalat, ürün üzerindeki net vergiler, çalışanlara yapılan ödemeler ve net işletme artığı açısından Türkiye ekonomisindeki payları incelenmiştir.
Sektörlerin 2008 yılı Türkiye üretimi içindeki payı açısından, İzmir'deki tütün ürünleri imalatı sektörü % 67,3 ile en yüksek paya sahip sektördür.
Türkiye'de tütün ürünleri imalatı katma değerinin % 81'i İzmir'de yaratılmaktadır. “Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı”, “kağıt ve kağıt ürünleri imalatı”, “balıkçılık, balık üretme ve yetiştirme çiftliklerinin işletilmesi ile balıkçılıkla ilgili hizmetler” ve “kimyasal madde ve ürünlerin imalatı” sektörleri hem üretimdeki pay hem Gayri Safi Katma Değeri İçindeki pay açısından öne çıkan diğer sektörlerdir. “Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı” sektörü her üretim payında ilk beş sektör içinde son sırada yer alırken, gayri safi katma değerdeki payda “kimyasal madde” ve “balıkçılık, balık üretme ve yetiştirme çiftliklerinin işletilmesi ve balıkçılıkla ilgili hizmetler" sektörlerinin önüne geçerek üçüncü sırayı almıştır .
3.a.5. Sektörler Arası İlişkiler
(Şekil 42) Tablo 63:
İzmir, Ankara ve İstanbul'da Ar-Ge ve Yenilik Temel Göstergeleri
Göstergeler İzmir
Kurumsal Göstergeler Üniversite Sayısı (2012)
Üniversite Başına Düşen Nüfus (2012) ARBİS'e Kayıtlı Araştırmacı Sayısı (2010) Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Sayısı (2010) Ar-Ge Merkezlerinin Sayısı (5746 S. Kanun) (2012) Akademik Göstergeler
Bilimsel (SCI) Yayın Sayısı (2010)
TÜBİTAK'a Sunulan Projelerin Kabul Oranı % (Akademik) (2007-2010 Ort.) 100 Araştırmacı Başına Önerilen Proje Sayısı (Akademik) (2010) Araştırmacı Başına Kabul Edilen Proje Sayısı (Akademik) (2010) TÜBİTAK Projelerinde Ortalama Proje Bütçesi (Akademik) (bin TL) (2010) SANTEZ Programına Başvuru Sayıları (2007-2010 Toplam)
SANTEZ Programına Kabul Sayıları (2007-2010 Toplam)
Üniversitelerin Toplam Patent ve Faydalı Model Başvuru Sayısı (2007-2010 Toplam) 1000 Araştırıcı Başına Düşen Patent ve Faydalı Model Sayısı (2007-2010 Toplam) TÜBİTAK'a Önerilen Proje Sayısı (Akademik) (2010)
TÜBİTAK Tarafından Kabul Edilen Proje Sayısı (Akademik) (2010) Sanayi Göstergeleri
TÜBİTAK-TEYDEB Desteklerine Başvuran Firma Sayısı (2007-2010) TÜBİTAK-TEYDEB Desteklerinde Desteklenen Firma Sayısı (2007-2010) TEYDEB Proje Başvurularının Kabul Oranları (%) (2007-2010) Proje Başına Düşen TEYDEB Hibe Tutarı (bin TL) (2007-2010) TEYDEB Projesi Ortalama Süresi (ay) (2007-2010) TTGV Tarafından Desteklenen Firma Sayısı (2007-2010) Patent Başvuru Sayısı (2007-2010)
Tescil Edilen Patent Sayısı (2007-2010) Faydalı Model Başvuru Sayısı (2007-2010) Tescil Edilen Faydalı Model Sayısı (2007-2010)
İstanbul Kaynak: İZKA, EBİLTEM ve TÜİK, 2012
Tablo 64:
İzmir'de Ar-Ge ve Yenilik Temel Göstergeleri
Kaynak: İZKA, EBİLTEM ve TÜİK, 2012 Göstergeler
Teknoloji Geliştirme Bölgesindeki Firma Sayısı (2012) TGB Firmalarının İhracat Miktarı (Dolar) (2010) Teknoloji Bölgesi Çalışan Sayısı (2012)
Toplam Ar-Ge İndirimi Büyüklüğü (bin Euro) (2007-2010) TTGV Tarafından Desteklenen Proje Sayısı (2007-2010) KOSGEB'e Başvuran Toplam İşletme Sayısı (2007-2010) KOSGEB'den Destek Alan İşletme Sayısı (2007-2010) Üniversite-Sanayi İşbirliği Merkezi Sayısı (2011) Spin-Off Firma Sayısı (2010)
Kaynak İzmir
64 Bu bölüm, İZKA ve EÜ İİBF işbirliği ile yürütülen İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu ve Modeli Oluşturulması ve Analizi'ne dayanarak oluşturulmuştur. 2012 yılında tamamlanan çalışmada karma yöntem kullanılarak 2002 Türkiye Girdi Çıktı Tablosu'ndan 2008 Türkiye tablosu elde edilmiş, oradan da 2008 İzmir Bölgesel Girdi Çıktı Tablosu oluşturulmuştur. Çalışma detaylarına ulaşmak için:
http://www.izmiriplanliyorum.org/static/upload/file/2014-2023_izmir_bolge_plani_ikincitaslak.pdf
117
Kaynak: İZKA ve EÜ, 2012b Üretimdeki Payı % Gayri Safi Katma Değerin İçindeki Payı %
Şekil 42:
İzmir ve Türkiye'de Sektörlerin Üretimi ve Gayri Safi Katma Değeri İçindeki Payları, 2008 (%)
Tütün Ürünleri İmalatı
Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakıt İmalatı
Balıkçılık, Balık Üretme Ve Yetiştirme Çiftliklerinin İşletilmesi ve Balıkçılıkla İlgili Hizmetler
14,9 14,5 19,5
67,3
25 25
16,3 16,9 14,8
Sektörlerin bu sıralaması, çalışanlara yapılan ödemelerin oranı ve net işletme artığı miktarı açısından da
benzeşmektedir.
İzmir ekonomisinde sektörlerin göreli büyüklüklerinin ve diğer sektörlerle ilişkilerinin saptanmasına yönelik olarak İzmir Bölgesi Girdi Çıktı Analizi çerçevesinde 36 sektör
GSKD açısından incelendiğinde üretim payı üzerinden yapılan analize göre ilk beş sektörde çok büyük değişiklik olmamakta, listeden “kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı” sektörü çıkarken “tarım, avcılık ve ormancılık sektörü” listeye girmektedir. İzmir'de en yüksek katma değer yaratan sektör % 19,1 pay ile
“kara, su, hava ve boru hattı taşımacılığı ve iletişim”
sektörüdür .
Çalışanlara yapılan ödemeler açısından inceleme yapıldığında “diğer hizmetler” sektörü, % 20'nin üzerinde payla İzmir'deki en yüksek işgücü ödemesi yapan sektör olarak ön plana çıkmaktadır. İşgücü ödemesinde öne çıkan diğer dört sektör ise sırasıyla “toptan ve perakende ticaret”, “kara, su, hava ve boru hattı taşımacılığı ve iletişim” ve “inşaat ve eğitim hizmetleri” sektörleridir. Diğer analizlerden farklı olarak, çalışanlara yapılan ödemelerde inşaat ve eğitim hizmetlerinin öne çıkması dikkat çekicidir
.
İzmir'de toplam net işletme artığı içinde en yüksek payı alan ilk beş sektör 'de sunulmuştur. Sektörlerin gayrisafi katma değer payları ile paralel olarak, net işletme artığı payı en yüksek olan sektör “kara, su, hava ve boru hattı taşımacılığı ve iletişim” sektörüdür. Bu sektörü “toptan ve perakende ticaret” takip etmektedir.
“Diğer hizmetler”, “tarım, avcılık ve ormancılık” ve “oteller (Tablo 66)
(Tablo 67)
Tablo 68 incelenmiştir. İzmir Bölgesi'ndeki sektörler ve üretim
paylarına göre, İzmir'deki toplam üretimin % 17,7'si kara, su, hava ve boru hattı taşımacılığı sektörü tarafından gerçekleştirilmektedir. Yüksek üretim payına sahip diğer sektörler toptan ve perakende ticaret; diğer hizmetler sektörü; oteller ve lokantalar ve kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı sektörleridir
.
(Tablo 65)
ve lokantalar” sektörleri net işletme artığının yüksek olduğu diğer sektörlerdir.
İzmir Bölgesi'nden Türkiye'nin geri kalanına yapılan net satışlar incelendiğinde, 7,2 milyon TL ile en yüksek satışın
“kara, su, hava ve boru hattı taşımacılığı ve iletişim”
sektörü tarafından yapıldığı görülmektedir. Bölge dışına net satış çerçevesinde ön plana çıkan diğer sektörler sırasıyla; “toptan ve perakende ticaret”, “oteller ve lokantalar”, “kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı” ve “tütün ürünleri imalatı” sektörüdür
.
Sektörler arası ara mal alış verişini analizin odak noktası olarak girdi-çıktı modeli, sektörler arasında nasıl bir bağınlaşma olduğu, yani sektörlerin birbirleri için ne kadar önemli oldukları ile ilgili saptamalar da ortaya
koymaktadır. Bu saptamalar, ileri ve geri bağlantılara ve Hirschman kategorilerine dayanmaktadır.
Bir sektörde ortaya çıkacak ekonomik canlanma, sadece o sektörde değil ara girdi alışverişleri nedeniyle diğer sektörlerde de etkiler yaratır. Bu etki “geri bağlantı” etkisi olarak adlandırılır. Öte yandan, bir sektörün toplam çıktısının ne oranda ara mal olarak kullanıldığı, sektörün
Bir sektörde ortaya çıkacak ekonomik canlanma, sadece o sektörde değil ara girdi alışverişleri nedeniyle diğer sektörlerde de etkiler yaratır. Bu etki “geri bağlantı” etkisi olarak adlandırılır. Öte yandan, bir sektörün toplam çıktısının ne oranda ara mal olarak kullanıldığı, sektörün