Yemden Yararlanma Katsayısı (YYK)

Hayvancılıkta önemli performans kriterlerinden birisi de yemden yararlanma katsayısıdır ( YYK ). Yemden yararlanma katsayısı; birim ürün üretimi için tüketilen yem miktarı olup, bu çalışmada birim canlı ağırlık artışının yapılabilmesi için sarf edilen yem miktarı olarak ifade edilmiştir.

Deneme gruplarına ait haftalık ve toplam YYK’ları ve standart hataları Çizelge 4.4’de muamelelerin, bıldıcınlarda ortalama YYK üzerine etkilerinin önemli olup olmadığını tespit etmek amacıyla yapılan variyans analizi sonuçları ise Ek Çizelge 4’de verilmiştir. Ek çizelge 4’de verilen sonuçlardan da görüldüğü gibi muamelelerin grupların 4. hafta ve kümülatif ortalama YYK’sını etkileri önemli olmamış fakat 1., 2., 3., 5. ve 6. haftalarda ortalama YYK’nı istatistiki bakımdan önemli olarak etkilemiştir (P<0.01).

Denemenin 1. haftasında YYK 6 nolu rasyon yani otokavize edilmiş lüpen içeren rasyonla beslenen grupta 2.16 ile en yüksek olmuştur. Ancak, 1.98 ile 3 nolu, 1.85 ile 2 nolu, 1.77 ile 7 nolu rasyonları tüketen gruplar ile 6 nolu rasyonu yani otoklavize edilmiş lüpen içeren rasyon ile beslenen grup arasında ortalama YYK bakımından istatistik olarak önemli bir farklılık olmamıştır. Özellikle, 6 nolu rasyon ile beslenen grubun ortalama YYK diğer gruplara ait ortalama YYK’ları ile karşılaştırıldığında 1 ve 5 nolu rasyonlar ile beslenen gruplardan önemli derecede yüksek bulunmuştur (P<0.01). Birinci haftada deneme grupları içerisinde en düşük YYK’sı ise 1.45 ile 1 nolu rasyon ile beslenen grupda olmuştur.

Denemenin 2. haftasında en yüksek YYK 3 nolu rasyon yani bünyesinde çiğ lüpen+enzim bulunan rasyonla beslenen grupta (3.93) olmuştur. Bu gruba ait YYK’sı aynı haftada diğer bütün gruplardan önemli derecede yüksek bulunmuştur (P<0.01). Aynı haftada; 1, 2, 4, 5, 6 ve 7 nolu rasyonlar ile beslenen grupların YYK’sı sırasıyla, 2.21, 2.43, 2.18, 2.53, 2.57 ve 2.54 olmuştur. İkinci haftada deneme grupları içerisinde en düşük YYK’sı ise 2.18 ile 4 nolu rasyon yani kaynatılmış lüpen içeren rasyon ile beslenen grupta olmuştur.

44

Çizelge 4.4. Deneme Gruplarının Haftalar İtibariyle Toplam Yemden Yararlanma Katsayıları ve Standart Hataları

Rasyon** 1.Hafta YYK 2.Hafta YYK 3.Hafta YYK 4.Hafta YYK 5.Hafta YYK 6.Hafta YYK 0-6 Hafta YYK 1 2 3 4 5 6 7 1.45±0.07 C* 1.85±0.13 ABC 1.98±0.15 AB 1.52±0.05 C 1.57±0.12 BC 2.16±0.11 A 1.77±0.05 ABC 2.21±0.14 B 2.43±0.22 B 3.93±0.32 A 2.18±0.07 B 2.53±0.07 B 2.57±0.17 B 2.54±0.05 B 3.46±0.09 B 3.97±0.16 B 5.73±0.15 A 3.90±0.16 B 3.52±0.18 B 3.66±0.14 B 4.17±0.33 B 3.16±0.15 2.96±0.09 3.01±0.31 3.24±0.12 2.95±0.04 2.68±0.22 3.03±0.14 4.71±0.13 AB 4.53±0.23 AB 2.95±0.12 D 4.79±0.19 A 3.29±0.17 CD 3.97±0.12 BC 4.28±0.24 AB 8.15±0.82 A 6.68±0.38 A 3.99±0.12 B 6.28±0.85 AB 6.02±0.39 AB 6.94±0.37 A 7.58±0.77 A 3.59±0.05 3.72±0.08 3.60±0.07 3.62±0.12 3.40±0.05 3.61±0.06 3.77±0.15

*Aynı sütundaki ayrı harf taşıyan ortalamalar arasındaki fark istatistiki olarak önemlidir (P<0.01).

**1: Kontrol rasyonu (mısır-soya), 2: Soyanın % 30 ‘u yerine çiğ lüpen, 3: Soyanın % 30 ‘u yerine çiğ lüpen + % 0.1 enzim, 4: Soyanın % 30 ‘u yerine kaynatılmış lüpen, 5: Soyanın % 30 ‘u yerine kaynatılmış lüpen + % 0.1 enzim, 6: Soyanın % 30 ‘u yerine otoklavize edilmiş lüpen, 7: Soyanın % 30 ‘u yerine otoklavize edilmiş lüpen + % 0.1 enzim içeren deneme grupları.

Denemenin 3. haftasında en yüksek YYK 2. haftada olduğu gibi yine 3 nolu rasyon yani bünyesinde çiğ lüpen + enzim içeren rasyon ile beslenen grupta (5.73) olmuştur. Bu gruba ait YYK’sı aynı haftada; 1, 2, 4, 5, 6 ve 7 nolu rasyonlar ile beslenen gruplardan önemli derecede yüksek bulunmuştur (P<0.01). Aynı haftada; 1, 2, 4, 5, 6 ve 7 nolu rasyonlar ile beslenen grupların YYK’sı sırasıyla, 3.46, 3.97, 3.90, 3.52, 3.66 ve 4.17 olmuştur. Üçüncü haftada deneme grupları içerisinde en düşük YYK’sı ise 3.46 ile 1 nolu rasyon yani kontrol rasyonu ile beslenen grupta olmuştur.

Denemenin 5. haftasında en yüksek YYK 4 nolu rasyon yani kaynatılmış lüpen içeren rasyonla beslenen grupta 4.79 ile en yüksek olmuştur. Ancak, 4.71 ile 1 nolu, 4.53 ile 2 nolu, 4.28 ile 7 nolu rasyonları ile beslenen gruplar ile 4 nolu rasyonu yani kaynatılmış lüpen içeren rasyon ile beslenen grup arasında ortalama YYK bakımından istatistik olarak önemli bir farklılık olmamıştır. Özellikle, 4 nolu rasyon ile beslenen grubun ortalama YYK diğer gruplara ait ortalama YYK’ları ile karşılaştırıldığında 3, 5 ve 6 nolu rasyonlar ile beslenen gruplardan önemli derecede yüksek bulunmuştur (P<0.01). Beşinci haftada deneme grupları içerisinde en düşük YYK’sı ise 2.95 ile 3 nolu rasyon yani çiğ lüpen+enzim içeren rasyon ile beslenen grupta olmuştur.

Denemenin 6. haftasında en yüksek YYK 1 nolu rasyonu tüketen grupta yani kontrol rasyonu ile beslenen grupta (8.15) olmuştur. Bu gruba ait YYK aynı haftada 3 nolu rasyon ile beslenen gruptan önemli derecede yüksek bulunmuştur (P<0.01). Aynı haftada; 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 nolu rasyonlar ile beslenen grupların YYK’sı ise sırasıyla, 6.68, 3.99, 6.28, 6.02, 6.94 ve 7.58 olmuştur. Altıncı haftada deneme grupları içerisinde en düşük YYK’sı ise 3.99 ile 3 nolu rasyon ile beslenen grupta, yani çiğ lüpen+enzim içeren rasyon ile beslenen grupta olmuştur.

Kümülatif olarak denemeden elde edilen ortalama YYK’ları değerlendirildiğinde muamelelerin bıldırcınlarda ortalama YYK’nı istatistiki olarak önemli etkilemediği bulunmuştur (P>0.01). Sayısal olarak en yüksek YYK’sı 3.77 ile bünyesinde otokavlanmış lüpen+enzim bulunan 7 nolu grupta bulunmuştur. Bunu 3.72, 3.62, 3.61, 3.60 ve 3.59 ile sırasıyla, 2, 4, 6, 3 ve 1 nolu rasyonları tüketen gruplar takip etmiştir. Deneme grupları içerisinde en düşük YYK’sı 3.40 ile 5 nolu rasyon yani kaynatılmış lüpen+enzim içeren rasyon ile beslenen grupta olmuştur.

Denemede YYK’a bakıldığında bu parametreye ait sonuçlar arasında bir tutarsızlık olduğu görülmektedir. Özellikle denemenin ilk üç haftasında en tüksek YYK

çiğ lüpen+enzim (3) içeren grupta görülürken, 4-6. haftalarda ise; 4. hafta bir farklılık olmamış, 5. ve 6. haftada en iyi YYK çiğ lüpen+enzim içeren rasyonu tüketen grupta gerçekleşmiştir. Kümülatif olarak bakıldığında ise YYK bakımından gruplar arasında bir farklılık gözlenmemiştir. Ama özellikle çiğ lüpen+enzim ihtiva eden rasyonla beslenen grubun 0-3 ve 5-6. haftalardaki YYK’na farklı etkisine de bir anlam verilememiştir.

Kanatlı rasyonlarında lüpen tohumu kullanılarak birçok çalışma yapılmıştır ve hayvanların YYK’ları ile ilgili sonuçlar oldukça değişken olmuştur. Mevcut denemede gerek haftalar itibariyle gerekse kümülatif olarak YYK’larına bakıldığında, bazı deneme gruplarında YYK kontrol grubundan daha düşük sonuçlar olurken, bazı grupların YYK’ları ise kontrol grubundan daha yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlar ile literatür sonuçlarının karşılaştırılması yapıldığında, bazı literatür sonuçları bu denemeden elde edilen sonuçlar ile uyum içerisinde ise de, bazı literatür sonuçları ile mevcut çalışmanın sonuçları arasında bir uyumsuzluktan söz edilebilir. Hernandez (1981), Hernandez ve ark. (1981) ve Birlinski ve ark. (1982)’nin yaptıkları çalışmada çiğ lüpen tohumlarının YYK’nı azaltığını yani yemden yararlanma kabiliyetinin iyileştiğini bildirmişlerdir. Perez-Escamilla ve ark. (1988), Halvorson ve ark. (1983), Halvorson ve ark. (1988), Erkek ve Kırkpınar (1988) ve Sentek ve ark. (1979), Olkowski ve ark. (2001)’nın lüpen tohumu içeren rasyonlar ile yaptıkları çalışmalarda ise rasyonda artan lüpen tohumu seviyesine bağlı olarak YYK’nın yükseldiğini bildirmişlerdir. Yani rasyonda bulunan çiğ lüpen hayvanların yemden yararlanma kabiliyetlerini müsbet yönde etkilemiştir. Cubillos ve ark. (1976), Castaing ve Seroux (1984), Karunajeewa ve Bartlett (1985), Bekric ve ark.(1988), Arslan ve Şeker (2001), Brenes ve ark. (2002) ve Gerendai ark.(2004)’ın yaptıkları çalışmalarda ise rasyonlarda lüpen tohumunun kullanılmasının hayvanların YYK’larına herhangi bir etkisinin olmadığı ve deneme gruplarına ait sonuçların kontrol grubuna ait sonuçlarla benzer olduğunu ifade etmişlerdir. Bu sonuçlar ile mevcut denemeye ait sonuçlar uyum içerisindedir.

Lüpen tohumu içeren kanatlı rasyonlarına enzim ilavesiyle yapılan çalışmalarda hayvanların YYK ile ilgili sonuçlar değişken olmuştur. Brenes ve ark. (2002)’ı lüpen içeren rasyonlara enzim ilavesiyle YYK’nın istatistiki olarak önemli seviyede değişmediğini bildirmişlerdir. Zanella ve ark. (1999)’da soya küspesi içeren rasyonlara enzim ilavesi ile YYK’nın değişmediğini bildirmişlerdir. Bu sonuçlar ile mevcut

denemeye ait sonuçlar arasında bir uyum sözkonusudur. Steendfeldt ve ark. (2003)’ı lüpen içeren rasyonlara, Bedford ve ark (2003)’ı bezelye içeren rasyonlara, Viveros ve ark. (1993)’ı bakla içeren rasyonlara enzim ilavesi ile YYK’nın iyileştiğini bildirmişlerdir.

Kanatlı rasyonlarında acılığı giderilmiş lüpen tohumları kullanılarak yapılan çalışmalarda; Vogt ve ark. (1987) ve Perez-Escamilla (1988) rasyonda kaynatılmış lüpen tohumlarının kullanılması ile hayvanların YYK’sının iyileştiğini ifade etmiştir. Yıldız ve Yazgan (1999), Arslan ve Şeker (2001)’in rasyonlarda kaynatılmış lüpen tohumlarının kullanılması ile bıldırcınların YYK’larına herhangi bir etkisinin olmadığı ve sonuçların kontrol grubuna ait sonuçlarla benzer olduğu ifade edilmiştir. Bu sonuçlar ile mevcut denemeye ait sonuçlar uyum içerisindedir.

Kaynatılmış bezelye tohumlarını içeren kanatlı rasyonlarına enzim ilavesiyle ilgili yapılan çalışmalarda Brenes ve ark. (1993)’ı bezelye rasyonlarına enzim ilavesi ile YYK’nın arttığını bildirmişlerdir. Bu sonuç ile mevcut denemeye ait sonuç uyum içerisindedir.

Kanatlı rasyonlarında otoklavize edilmiş lüpen tohumları kullanılarak yapılan çalışmalarda Brenes ve ark. (1993) ve Olkowski ve ark. (2001)’ı YYK’larının arttığını ifade etmişlerdir. Brenes ve ark. (2001)’ı yaptığı çalışmada otoklavize edilmiş lüpen tohumlarını içeren rasyonlar kullanılmasının YYK’na herhangi bir etkisinin olmadığı ve deneme gruplarına ait sonuçların kontrol grubuna ait sonuçlarla benzer olduğunu ifade etmiştir. Bu sonuçlar ile mevcut denemeye ait sonuçlar uyum içerisindedir.

Otoklavize edilmiş bezelye tohumlarını içeren kanatlı rasyonlarına enzim ilavesiyle ilgili yapılan çalışmalarda Brenes ve ark. (1993)’ı YYK’nın arttığını bildirmişlerdir. Bu sonuç ile denemeden elde edilen sonuç arasında bir uyumsuzluk sözkonusudur.