Yapı Denetim Şirketlerinin Denetlenmes

Türkiye’de olumsuz denetimlerin önlenmesi kamu düzeninin sağlanmasından yükümlü olan devletin sorumluluğundadır. 4708 sayılı Yapı Denetim Yasası’nın getirdiği yasal düzenlemelere göre yapı denetim kuruluşları kamu olarak ilgili yönetimin ve bakanlığın denetimi altında oldukları kanunda ve ilgili yönetmeliğin bazı maddelerinde belirtilmiştir. İlgili yönetimin ve bakanlığında hangi kuruluşlar olduğu da yasanın 1. maddesinde belirtilmiştir. Ayrıca yasanın 3. maddesinde bu Kanunun uygulanmasında, yapı denetim kuruluşları imar mevzuatı uyarınca öngörülen fennî mesuliyeti ilgili idareye karşı üstlenir denilmektedir. İlgili idare yapı denetim kuruluşunun yapı sahibi ile yapılan yapı denetim hizmet sözleşmesinde yer alan hükümlere uymadığı takdirde bakanlığa yapı denetim kuruluşu hakkında bildirimde bulunmak zorundadır. Ayrıca ilgili idareler yapı denetim kuruluşlarının ve bu kuruluşlarda çalışan denetçilerin sicillerinin tutulması görevini üstlenir.

Bakanlığın denetleme yetkisi 4708 sayılı yasanın 10. maddesinde “bakanlık bu kanunun uygulanmasında yapı denetim kuruluşlarının işlem ve faaliyetlerini denetleme yetkisine sahiptir.” şeklinde belirtilmiştir.

Yapı denetim kuruluşlarından, bu Kanunda öngörülen esaslara göre denetim görevini yerine getirmedikleri anlaşılanların veya son üç yıl içerisinde üç defa olumsuz sicil alanların veyahut 3. maddenin son fıkrası ile 6. maddenin birinci fıkrası hükümlerine aykırı hareket ettiği belirlenenlerin denetim faaliyeti, yapı denetim komisyonunun teklifi üzerine Bakanlıkça bir yıla kadar durdurulur ve belgesi geçici olarak geri alınır. Durdurma kararı, Resmî Gazetede ilan edilir ve sicillerine işlenir.

Denetim faaliyetinin geçici olarak durdurulmasına neden olan yapı denetim kuruluşunun mimar ve mühendisleri, bu süre içerisinde başka ad altında dahi olsa hiçbir denetim faaliyetinde bulunamaz.

Geçici durdurmaya neden olan mimar ve mühendisler Bakanlıkça ilgili meslek odasına bildirilir. Meslek odaları, bu kişiler hakkında kendi mevzuatına göre işlem yapar.

Faaliyeti üç defa durdurulan yapı denetim kuruluşunun denetim faaliyetine son verilir ve izin belgesi Bakanlıkça iptal edilir. İzin belgesi iptal edilen yapı denetim kuruluşunun, kusurları mahkeme kararı ile kesinleşen mimar ve mühendisleri başka bir yapı denetim kuruluşunda görev almaları halinde, görev aldıkları bu kuruluşa izin belgesi verilmez, verilmişse iptal edilir.

Denetim faaliyeti geçici olarak durdurulan veya izin belgesi iptal edilen yapı denetim kuruluşu hakkındaki bu karar ilgili idareye bildirilir ve denetimini üstlendiği yapıların devamına izin verilmez. Bu durumda, yapım faaliyetine devam edilebilmesi için yapı sahibince başka bir yapı denetim kuruluşunun görevlendirilmesi zorunludur.

Yapı denetim kuruluşlarına verilen cezalar Resmi Gazete’ de ilan edildikten sonra uygulamaya konulmaktadır. Mart 2008’e kadar yayımlanan Resmi Gazete’de yapı denetim faaliyeti durdurulan yapı denetim şirketlerinin araştırılması yapılmıştır. Bu araştırma 200’ün üstünde firmanın ceza aldığını göstermektedir. Verilen cezalar bakanlık oluru ile Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır. Yapı denetim kuruluşlarının aldıkları cezaların sebepleri 4708 sayılı Yapı Denetim Hakkında Kanun ve Yapı

Denetim Uygulama Usul Ve Esasları Yönetmeliğinin çeşitli maddelerinde belirlenmiş kurallara uyulmamasından kaynaklanmaktadır. Mart 2008 ‘ e kadar Remi Gazete’de ilan edilen cezaları incelediğimizde aşağıdaki bilgiler ortaya çıkmıştır [35].

Verilen 211 cezanın sebebi yapı denetim kuruluşlarının 4708 sayılı yasanın 2. maddesinin (c) fıkrasında belirtilen; “Yapının ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek.’’ ve (g) fıkrasında belirtilen; “Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç işgünü içerisinde ilgili idareye bildirmek.’’ hükümlerine göre denetlemediğinin ortaya çıkması sonucunda ilgili kuruluşların denetleme yetkisi bakanlık tarafından askıya alınmıştır.

Verilen cezaların 24 tanesinin sebebi Yapı Denetim Uygulama Usul ve Esasları Yönetmeliğinin 6. maddesine göre denetlenmediğinin anlaşılmasındandır.

4708 sayılı yasanın 6. maddesinde belirtilen; “Yapı denetim kuruluşunun görevden ayrılması veya mimar ve/veya mühendislerinden birinin, herhangi bir sebeple yapı ile ilişkisinin kesilmesi halinde yapı denetim kuruluşu durumu; gerekçeleri ile birlikte en geç üç iş günü içinde yazılı olarak Bakanlığa ve ilgili idareye bildirir. Aksi takdirde kanunî sorumluluktan kurtulamaz.” hükümlerine aykırı hareket eden 22 firmanın Bakanlık tarafından faaliyetleri geçici bir süre durdurulmuştur [35].

Yasanın 3. maddesine göre ise 5 firma ceza almıştır.

Verilen cezalar 4 ay ile 1 yıl arasında değişmektedir. Ancak 4708 sayılı yasanın 8. maddesine göre faaliyeti bakanlık tarafından 3 defa durdurulan yapı denetim kuruluşunun izin belgesi Bakanlıkça iptal edilir.

09.04.2008 tarihine kadar kurulan toplam yapı denetim firma sayısı 812 dir. 52 tane denetim şirketinin izin belgesi bakanlık tarafından iptal edilmiştir. 50 ye yakın firma ise şu anda izin belgesi askıya alınmış olarak cezalı durumda beklemektedirler.

Denetim faaliyetleri geçici olarak durdurulan yapı denetim şirketlerinin denetledikleri bütün inşaatlar denetimsiz kaldıklarından, bakanlık denetim firmalarını mı cezalandırılıyor yoksa halkımızı mı cezalandırılıyor demeden geçemeyeceğim. Çünkü yapı denetim faaliyeti geçici olarak durdurulan yapı denetim şirketinin denetlediği ve hala devam etmekte olan bütün inşaatlara yapı sahipleri tarafından tekrar yeni bir yapı denetim kuruluşu ile hizmet sözleşmesi yapmadan ilgili idarece inşaatın devamına izin verilmeyeceği 4708 sayılı kanunun 8. maddesinde belirtilmiştir. Hal böyle iken kapatılan yapı denetim firması hiç vakit kaybetmeden en geç 15 gün içerisinde yeni personelle yeni bir firma daha kurmakta ve kapatılan firma ile aynı adresi kullanmaktadır. Bunların bakanlık tarafından görmezden gelinmesi ve yasanın bu konularda sınırlayıcı maddelerinin olmaması, yasanın eksik yönlerinin olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda firmaların kapatılmasının da çözüm getirmediğini göstermektedir.

Buraya kadar 4708 sayılı Yapı Denetim Hakkında Kanun’un getirdiği yapı denetleme sisteminin özelliklerinden, işleyiş şeklinden, sistemin taraflarından bu tarafların görev ve sorumluluklarından bahsedilmiştir.

Ülkemizdeki birçok kanunda olduğu gibi yapı denetim kanununun uygulanmasında da aksaklıklar yaşanmaktadır. Uygulamada yaşanılan aksaklıklar sebebiyle getirilen yasanın amacının dışına çıkılmaktadır.

İnşaat sektöründen 4708 sayılı yasa ile getirilen yeni yapı denetim sistemine eleştiriler gelmektedir.

9. 4708 SAYILI YAPI DENETİM HAKKINDA KANUNUN UYGULANIŞINDA