Almanya’da Yapı Denetim Sistem

Almanya’da yapı denetimi geçmişi 1930 lu yıllara dayanmaktadır. Almanya’da

uygulanan yapı denetim sisteminde sadece mal sahibi ve yapının kullanıcıları değil tüm bireylerin güvenliğinin sağlanması amacına yönelik bir sistem hazırlanmıştır. Buna göre küçük büyük ayrımı yapılmaksızın tüm özel yapılarda güvenilirlilik ve en düşük yaşam konforunun sağlanması zorunlu kılınmıştır. Bütün yapılar yönetmeliğin gerektirdiği minimum kriterleri sağlamak zorundadır. Almanya’da uygulanan yapı denetim sisteminin ana teması inşaatın proje aşamasından iskan aşamasına kadar çok sıkı bir şekilde denetlenmesine dayanmaktadır. Kamuya ait yapılan binalarda ilgi idare onayı aranmamaktadır, ancak bütün özel inşaatlarda belediyeden izin alınması gerekmektedir. İnşaat yapım sırasında her aşamada çok sıkı denetime tabi tutulmaktadır. Sıkı denetime dayalı sistemde denetim, bürokrasiden arınmış, devletçe tanınmış ve bağımsız özel denetim mühendislerine yaptırılıyor. Almanya’da özel mülkiyetli yapılar kaza

idarelerinin bünyelerinde yer alan İnşaat Müdürlükleri’nin sorumluluğu altında yürüyor. İnşaat Müdürlükleri, yapım izni alınması aşamasından başlayarak oturma izninin

alınmasına kadar olan sürede yapıyla ilgili her türlü onay ve denetim işlemlerinde mal sahibi ya da müteahhit ile doğrudan iletişim içinde oluyor. Almanya’daki sistemin başarıyla yürümesinin en önemli unsuru baştan ve sürekli denetim yapılması. Denetim mekanizması, birbirinden farklı bir dizi kişi ve kurumları içeriyor. En üst Denetim Kurumu, Alt Denetim Kurumu, Denetim Daireleri ve Denetim Mühendisleri bu mekanizmanın temelleri.

Almanya’daki yapı denetim sisteminin başarı ile sürdürülmesinde halkın sisteme duyduğu güven büyük rol almaktadır. Denetim hizmeti, yerel yönetimler bünyesinde gerçekleştirilmektedir. Bunun için yerel yönetimler bünyesinde inşaat müdürlükleri bulundurmaktadırlar. İnşaatın yapım işinin başlamasından, iskan alınmasına kadar geçen bütün süreçte denetleme ve onay işleri mal sahibi yada yüklenici ile birlikte yapılmaktadır. Prüfingenieur adı verilen özel denetim bürolarındaki mühendisler bu denetim görevini yapmaktadırlar [7]. Aynı mühendis bir yapının hem proje sorumluluğunu hem de yapım sorumluluğunu üstlenemez [4]. İncelemeden sonra mühendisler tarafından tutulan raporlar, inşaat müdürlükleri tarafından onaylanarak gerekli işlemler yapılmaktadır [8].

Almanya’daki yapı denetim sisteminde sigortanın gelişmemesinin nedenini sisteme duyulan güven olarak tanımlayabiliriz. Ancak özel mülklerin sigortalanması da yaygın olarak görülmektedir. Bir yapının sigortalanması için denetim mühendisinin onayından geçmesi zorunludur.

Bu denetim sisteminin yürütülmesinde sistemin içinde bulunan farklı işlev ve sorumlulukları bulunan kişi ve kurumlar bulunmaktadır. Bu kurum kuruluş ve kişileri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

• Mal sahibi

• Mimari proje büroları

• Yüklenici

• Statik proje büroları

• Şantiye şefi

• Yerel yönetim inşaat müdürlükleri

• Denetim büroları

• Denetim mühendisleri

• Denetim mühendisleri birliği

• Eyalet statik büroları

• Yapı enstitüsü

• Sigorta kurumları ve kuruluşları

Yapıların yasal olarak denetlenme yetkisi belediyelerin elindedir. Belediyeler bu görevi özel denetim bürolarına vermektedir. Bu denetim bürolarının seçiminde uzmanlık, ciddi referanslar istenmekte ve güvenilirliğinin kanıtlanması gerekmektedir. Aynı zamanda denetim bürolarında çalışan kişilerin uzmanlık sınavını başarı ile vermiş olması gerekmektedir. Bu mühendislerin yetki ve sorumlulukları çeşitli yürütme kararnameleri ile tam anlamıyla belirlenmiştir. Gerekli teknik sınav başarısı, referans şartlarını yerine getirmek, bir mühendisin denetim yetkisini alması için yeterli değildir. Uzmanlık alanlarına göre ilgili kurumlar tarafından atanmaktadırlar. Bu mühendisler iç işleri bakanlığına bağlı olarak çalışmaktadırlar. Yapı denetim sisteminde yüksek öğrenim görmüş, uzun bir staj devresi geçmiş, açılan sınavı başarıyla vermiş teknik personel yapı polisi olarak denetimde önemli yetki ve görevler üstlenmiş kişileridir. Bu kişiler kamunun dışında sivil olarak çalışmalarını sürdürmektedirler. Bu kişiler tarafsız jüriler tarafından seçilmektedirler. Denetim mühendisleri sistemin en önemli unsurlarından biridir. Onay verdikleri proje ve inşaatların yapısal güvenliğinden de sorumludurlar. Gerekli koşulları taşımayan inşaatları durdurabilir, şantiyedeki kriterleri istedikleri şekilde yerine getirtebilirler. Aynı zamanda kullanılan malzemelerin standartlara uygunluğunu denetleyebilir, gerekli gördüğü durumlarda ilgili kuruluşlardan deney yaptırtabilirler. Denetim mühendisi olmak için bazı şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartları şu şekilde sıralayabiliriz; minimum on yıllık inşaat mühendisi olmak, en az iki yıllık şantiye şefliği deneyiminde olmak, teknik özelliği olan önemli projelerde görev almak, mesleki gelişmeleri yakından takip etmek, teknik bilgi, meslek ahlakı ve kişisel özellikler konusunda birkaç denetim mühendisinden referans almak.

Yapı denetçileri, inşaat müdürlüklerinin bünyelerinde görev alan bölgeyi ve bölgenin yapısal özelliklerini iyi tanıyan teknik elemanlardır. Kendilerine ayrılan ve sorumluluk alanlarında yapılan projeleri önce proje aşamasında mimari projeleri, yapım aşamasına ise mimari projeye uygunluğunu denetler. Aykırı imalat olması durumunda inşaatı durdurma yetkisine sahiptirler. Almanya’daki yapıların büyük bir bölümü inşaat müdürlükleri adına bu kurumlar tarafından yapılmaktadır.

Almanya yapı denetim sisteminin diğer bir kuruluşu mimari proje bürolarıdır. Bu bürolar yapı denetçilerinin istekleri doğrultusunda hareket ederek, mimari projeleri hazırlarlar ve yapıyı mal sahibi adına denetlerler. Yapı yüklenicisi kullanma izninin alınmasından itibaren beş yıl süre ile yapıda meydana gelecek hasarlardan sorumludur. Yapım sürecinde meydana gelecek hatalardan hatanın oluşumu ile ilgili kurumlar hataları oranında sorumlu tutulurlar. Ayrıca yapılan inşaatta yükleniciye bağlı olarak çalışan şantiye şefi de bulunmaktadır. Şantiye şefi inşaatın mimari ve statik yönden projeye uygun yapılmasını kontrol eder.