II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1.11. Yakub’un Ölümü
Mısır’a yerleştikten bir süre sonra Yakub hastalandı. Babasının hastalığını duyan Yusuf oğulları “Manaşşe” ile “Efrayim”i yanına alarak yola koyuldu. Yusuf babasının yanına gittiğinde Yakub ona yanındaki çocukların kim olduklarını sordu. Yusuf kendi çocukları olduğunu söylediğinde Yakub; “Senin yüzünü göreceğimi hiç sanmıyordum ama işte Tanrı bana soyunu bile gösterdi.” dedi. Daha sonra Yakub
172 Yaratılış, 45/1-28. 173 Yaratılış, 46/1-26. 174 Yaratılış, 46/28-34. 175 Yaratılış, 47/1-12.
Yusuf’a “Efraim” ve “Manaşşe”yi kutsamak istediğini söylediğinde Yusuf babasının önünde yere kapanarak “Efrayim”i Yakub’un sol eline, ilk olarak “Manaşşe” doğduğu için “Manaşşe”yi onun sağ eline yaklaştırdı. Yakub ise ellerini ters çevirerek sağ elini “Efrayim”i sol elini de “Manaşşse”nin başına koyarak şöyle dedi: “Atalarım İbrahim’in, İshak’ın hizmet ettiği, bugüne dek yaşamım boyunca bana çobanlık eden Tanrı, beni bütün kötülüklerden fidyeyle kurtaran melek bu gençleri kutsasın! Benim adım, atalarım İbrahim’le İshak’ın adı bu gençlerle yaşasın! Yeryüzünde alabildiğine çoğalsınlar.” Babasının sağ elini küçük oğlunun başına koyduğunu gören Yusuf ilk doğan çocuğunun “Manaşşe” olduğunu söylese de Yakub ona: “Manaşşe de büyük bir halk olacak. Ama küçük kardeşi daha büyük bir halk olacak ve onun soyundan birçok ulus doğacak.” diyerek yaşça küçük olan “Efrayim”i büyük kardeşi “Manaşşe”nin önüne geçirmiş oldu.176
Yakub Yusuf’a artık ölmek üzere olduğunu söyleyerek bütün oğullarını yanına çağırttı ve oğullarına şu cümleleri söyleyerek onları kutsadı:
“Ruben, sen benim ilk oğlum, gücümsün, kudretimin ilk ürünüsün, saygı ve güç bakımından en üstünsün. Ama üstün olmayacaksın artık. Şimon’la Levi kardeştir, kılıçları şiddet kusar. Onların kurullarına girmem. Toplantılarına katılmam. Çünkü öfkelenince adam öldürdüler, canları istedikçe sığırları sakatladılar. Lanet olsun öfkelerine, çünkü şiddetlidir. Lanet olsun gazaplarına, çünkü zalimcedir. Onları Yakub’ta böleceğim ve İsrail’de dağıtacağım.”
“Yahuda, kardeşlerin seni övecek, düşmanlarının ensesinde olacak elin. Kardeşlerin önünde eğilecek. Yahuda bir aslan yavrusudur. Oğlum benim! Avından dönüp yere çömelir, Aslan gibi, dişi bir aslan gibi yatarsın. Kim onu uyandırabilir? Sahibi gelene kadar krallık asası Yahuda’nın elinden çıkmayacak, yönetim hep onun soyunda kalacak, uluslar onun sözünü dinleyecek. Eşeğini bir asmaya, sıpasını seçme bir dala bağlayacak; Giysilerini şarapta, kaftanını üzümün kızıl kanında yıkayacak. Gözleri şaraptan kızıl, dişleri sütten beyaz olacak.”
“Zevulun deniz kıyısında yaşayacak, liman olacak gemilere, sınırı Sayda’ya dek uzanacak.”
“İssakar semerler arasında yatan güçlü eşeğe benzer. Ne zaman dinlenecek iyi bir yer, hoşuna giden bir ülke görse, yüklenmek için sırtını eğer, angaryaya katlanır.” “Dan kendi halkını yönetecek, tıpkı bir İsrail oymağı gibi. Yol kenarında bir yılan, toprak yolda bir engerek olacak Dan; Atın topuklarını ısırıp atlıyı sırtüstü düşüren bir engerek. Ben senin kurtarışını bekliyorum, ya RAB.”
“Gad akıncıların saldırısına uğrayacak. Gad’sa onların topuğuna saldıracak.”
“Zengin yemekler olacak Aşer’de, krallara yaraşır lezzetli yiyecekler yetiştirecek Aşer.”
“Naftali salıverilmiş geyiğe benzer, sevimli yavrular doğurur.”
“Yusuf meyveli bir dala benzer, kaynak kıyısında verimli bir dala, filizleri duvarların üzerinden aşar. Okçular acımadan saldırdı ona. Düşmanca savurdular oklarını üzerine. Ama onun yayı sağlam, kolları esnek çıktı. Yakub’un güçlü Tanrısı, İsrail'in Kayası, Çobanı olan Tanrı sayesinde sana yardım eden babanın Tanrısı’dır. Her şeye gücü yeten Tanrı’dır seni kutsayan. Yukarıdaki göklerin ve aşağıdaki denizlerin bereketiyle, O’dur seni kutsayan. Babanın hayırduaları sonsuz dağların en uzak noktalarına ulaşır ve atalarımın dualarından yücedir. Dualarım Yusuf’un başında, kardeşleri arasında önder olanın üstünde olacak.”
“Benyamin aç kurta benzer, sabah avını yer, akşam ganimeti paylaşır.”177
Yakub bu cümlelerinden sonra evlatlarına ölmek üzere olduğunu ve atalarının diyarı olan Kenan ülkesindeki “Mamre” yakınlarında bulunan “Hititli Efron”un “Makpela tarlası”ndaki mağaraya gömmeleri vasiyetinde bulunur. Tevrat metinlerinden öğrendiğimiz bir başka ayrıntı ise, İbrahim peygamber ve eşi Saran ile Yakub’un
babası İshak ile annesi Rebeka’nın da bu mağaraya gömüldükleridir. Evlatlarına söylediği bu vasiyetinden sonra Yakub yüz kırk yedi yaşında hakka kavuşmuştur.178
Yakub’un ölümünün ardından Yusuf onu mumyalamaları için hekimlerine buyruk verdi ve hekimler İsrail’i kırk gün gibi bir sürede mumyaladılar. Yakub’un ölümü üzerine Mısır haklı yetmiş gün yas tuttu. Yas günlerinin ardından Yusuf vasiyeti yerine getirmek üzere çocuklar dışındaki bütün ailesiyle ve bazı saray görevlileriyle birlikte Kenan ülkesine babasını gömmeye gittiler. Yusuf ve ailesi “Şeria Irmağı”nın doğusunda bulunan “Atat Harmanı”na vardıklarında Yakub için ağıt yaktılar. Kenan halkı Yusuf ve ailesinin tuttukları yası görünce bulundukları bu yere “Avel- Misrayim” adını verdiler. Oğulları Yakub’u Kenan’a götürüp “Mamre yakınlarındaki Makpela tarlası”ndaki mağaraya defnettiler.179
Yakub’un gömülüşünden sonra Yusuf ve beraberindekiler Mısır’a döndüler. Yusuf’un kardeşleri yaptıkları kötülüklerden dolayı Yusuf’un kendisine kin besliyor olabileceği kanısına vardılar. Bu düşüncelerinden dolayı onun kendilerini bağışlamaları için yalvarıp ayaklarına kapandılar. Bunun üzerine Yusuf kardeşlerine korklamarına gerek olmadığını, onları bağışladığını ve her türlü ihtiyaçlarıyla ilgileneceğini söyleyerek onlara güven verdi.180
Yakub’un ölümüyle ilgili ayrıntıların yanında Tevrat metinlerinden öğrendiğimiz kadarıyla Yusuf oğlu “Efrayim”in üç göbek çocuklarını, “Manaşşe”nin oğlu “Makir”in çocuklarını da görmüş olarak yüz on yaşında Mısır’da hakka kavuşmuştur.181 178 Yaratılış, 49/29-33. 179 Yaratılış, 50/1-13. 180 Yaratılış, 50/14-21. 181 Yaratılış, 50/22-26.
İKİNCİ BÖLÜM
İSLAM KAYNAKLARINDA HZ. YAKUB
İslam kaynaklarında Hz. Yakub’u ele aldığımız bu bölümü Kur’an-ı Kerim başta olmak üzere tefsirler ve tarih kitapları ışığında şekillendirmeye çalışacağız.