Yaşam Olayları ve Stres Faktörü

Yaşam olayları, Psikiyatrik Epidemiyoloji Araştırma Görüşme Ölçeği-Yaşam Olayları (PEAGÖ- YO) formu kullanılarak araştırılmıştır. Kişilere rahatsızlıklarının başladığı sırada olan önemli yaşam olayları varlığı, etkilenme dereceleri ve rahatsızlıkla ilişkisi sorulmuştur. Tablo 11’de cinsiyetlere göre sıklık ve etkilenme derecelerinin ortalama puanları verilmiştir. Maruz kalınan olaylar açısından kadın ve erkek arsında 2 kat ve üzeri bildirilen olay varsa tabloda koyu renkte verilmiştir (Tablo 11).

PEAGÖ- YO formunun ilk altı sorusu eğitimle ilgilidir. Burada kadınların daha sık sorun bildirdikleri, fakat olaydan etkilenme derecesi olarak ortalamalara bakıldığında erkeklerin benzer ya da daha yüksek puan verdikleri gözlenmektedir.

PEAGÖ- YO formundaki 7-27 arasındaki sorular bir işe başlama, işyeri sorunları, işte yükselme ya da ayrılma gibi konuları ayrıntılı olarak kapsamaktadır. Daha kötü bir işe geçme, patronla sorun yaşama, işte terfi edilmeyeceğini anlama, iş yerinde belirli başarılar yakalama, iş miktarının artması, başarısızlık gibi maddeleri erkekler daha sık bildirirken, diğer konularda erkekler ve kadınlar benzer sıklıkta sorun ve etkilenme dereceleri bildirmiştir.

PEAGÖ- YO formundaki 28-38 arası ve 53. ve 95. sorular birliktelik, nişanlanma ve evlilikle ilgili sorunları kapsamaktadır. Yalnızca evlenme erkeklerde daha sık stres etkeni olarak bildirilirken; ayrılık veya boşanmanın dışında karı kocayla ilişkilerin kötüye gitmesi, evlilik sorunları, karşı cinsle

birliktelikte ortaya çıkan sorunlar yalnızca kadınlar tarafından ve diğer sorunlara göre daha sık bildirilmiştir.

PEAGÖ- YO formundaki 39, 40, 47, 55 ve 96 sorular ölüm ve kayıpla ilgili olup benzer sıklıkta bildirilmiştir.

PEAGÖ- YO formundaki 41-48 arası sorular hamilelik, çocuk, evlat edinme, menopoza girmeyle ilgili olup yine yalnızca kadınlar tarafından bildirilmiştir.

PEAGÖ- YO formundaki 50-52 arası sorular eve yeni bir üyenin katılmasıyla ilgili, 56-62 arasındaki sorular ise yeni bir yere ya da ev taşımayla ilgilidir. Özellikle taşınamama ya da ev inşa ettirme maddeleri en sık bildirilen maddelerdir.

PEAGÖ- YO formundaki 63, 64 ve 106-110 arası sorular şiddet, saldırı ve eş ya da başka biri tarafından cinsel saldırı-şiddet görmeyle ilgili maddeler olup kadınlar tarafından stresli yaşam olayı olarak bildirilmiştir.

PEAGÖ- YO formundaki 65-75 arasındaki sorular dava, hapis gibi hukuki sorunlar, 79-79 arasında ise taksitli ya da banka kredisi gibi işlemleri kapsamaktadır. 79. ve 80. soru taksitli olan borcu ödeyememe ve maaştan kesinti kadınlar tarafından daha sık bildirilmiş. Görüşmelerde kredi kartı kullanımı ve borçlarıyla ilgili özellikle çalışan kadınların tüketim ve ödemeyle ilgili sorunları daha sık getirdiği gözlenmiştir.

PEAGÖ- YO formundaki 87-94 arasındaki ve 99. sorular hobiler ve tatille ilgili, sorun olarak tanımlanmıyor.

PEAGÖ- YO formundaki 97 ve 98 askerlikle ilgili ve hem kadınlar hem de erkekler tarafından sık bildirilen, şiddet açısından düşük olarak nitelenen olaylardır.

Tablo 11. Yaşam Olayları ve Stres Faktörü

Erkek Kadın

Sayı Ort SS Sayı Ort SS 1) Uzun bir zaman okula gitmedikten sonra

okula veya bir eğitim programına başlama 4 4,5 2,3 8 2,7 2,5 2) Okul veya eğitim programı değiştirme 5 4,0 2,5 7 2,8 2,1 3) Okuldan veya eğitim programlarından

8) Uzun bir zaman çalışmadıktan sonra işe dönme

3 5,3 1,1 5 4,0 2,1

9) Daha iyi bir işe geçme 3 4,0 3,0 3 6,3 1,2

10) Daha kötü bir işe geçme 4 5,5 ,57 2 6,5 ,7

11) O an çalıştığınız işle aynı koşullarda(?) yeni bir işe geçme

2 4,0 4,2 1 4,0 .

12) Patronla sorun yaşama 12 5,8 1,6 6 5,1 2,0

13) İşte terfi kaybetme 1 1,0 . 0

14) İşte terfi edilmeyeceğini anlama 4 3,3 2,0 0 15) Rütbe düşmesi veya patronla sorun

yaşamanın dışında iş yerindeki şartların kötüleşmesi

7 5,4 ,97 6 5,5 1,9

16) Terfi etme 2 2,5 2,1 0

17) İş yerinde belirli başarılar yakalama 4 5,5 1,7 1 1,0 . 18) Terfi veya kişisel başarının dışında iş

yerindeki şartların iyileşmesi

2 3,5 3,5 0

19) İşten çıkmak 9 5,3 1,1 8 6,8 ,36

20) Kovulmak 3 5,0 3,4 6 5,1 2,2

21) Bir işletmeye veya iş koluna başlamak 8 3,2 2,4 0

22) İşletmenin veya iş kolunun genişlemesi 3 4,3 3,0 1 4,0 . 23) İş miktarının büyük ölçüde artması 10 3,7 1,7 3 4,6 ,5

24) İşletmede zarar görmek veya

29) Nişanlanma bozulması 0 1 7,0 .

30) Evlenme 3 3,0 3,4

32) Ayrılık veya boşanmanın dışında karı kocayla ilişkilerin kötüye gitmesi

9 4,6 1,7 26 5,0 1,8

33) Çiftlerin ayrılması 3 7,0 ,00 5 5,8 2,7

34) Aşk ilişkisinin bitmesi 6 5,6 1,7 12 5,0 2,4

35) Karı koca arasındaki ilişkinin belirgin bir şekilde iyiye gitmesi

39) Karı kocadan birinin ölmesi 0 3 7,0 ,0

40) Erkek veya kız arkadaştan birinin

46) Çocuğu olamayacağını öğrenme 0 2 3,0 1,4

47) Çocuğun ölmesi 0 1 7,0 .

48) Evlat edinme 0 0

49) Menopoza girme 0 6 2,1 1,2

50) Eve yeni birinin katılması 2 4,5 3,5 7 4,5 2,7

51) Evden birinin ayrılması 7 3,4 2,3 13 4,6 1,9

52) Ayrılması beklenen birinin evde

--- erkek veya kız kardeş

59) Taşınmayı beklerken taşınamama 5 5,2 1,9 18 4,7 1,9 60) Bir ev inşa etme veya ev yaptırma 9 3,1 2,0 15 2,1 1,8

61) Evin biçimini değiştirme 5 4,2 2,1 8 3,7 1,8

62) Yangın, sel veya bir felakette evini kaybetme

2 2,0 ,0 5 2,8 2,4

63) Saldırıya uğrama 2 3,5 3,5 7 4,8 2,7

64) Soyulma 2 3,5 2,1 4 4,0 2,5

65) Bir kaza geçirme ancak yaralanmama 7 4,0 2,5 3 2,6 2,8

66) Bir davaya karışmak 0 0

67) Bir insanı hapse yollayacak bir şeyle

suçlanmak 0 2 6,5 ,71

67) Bir insanı hapse yollayacak bir şeyle suçlanmak

2 4,5 ,7 2 5,5 2,2

68) Sürücü ehliyetini kaybetmek 6 3,1 2,1 5 4,8 2,4

69) Göz altına alınmak 6 3,3 2,2 6 5,7 1,9

70) Hapse girmek 1 4,0 . 3 6,0 1,7

71) Bir hukuk davasına dahil edilmek 0 0

72) Bir suça mahkum edilmek 0 0

73) Bir suçtan aklanmak 1 1,0 . 2 6,5 ,71

74) Hapisten serbest bırakılmak 2 3,0 1,4 2 4,0 2,8

75) Beklenenin aksine hapisten çıkamamak 0 2 2,0 ,0

76) mortgage sistemine girmek 0 1 7,0 .

77) belli bir ödeme planıyla taksitle araba, mobilya, veya pahalı bir şey almak mobilyanın veya pahalı bir şeyin borcunun bitmesi

0 4 3,7 1,2

80) Rütbesi düşmeden haftalık maaşında veya aylığında bir kesinti yaşamak

3 4,7 ,57 12 3,7 2,1

81) İşle alakası olmayan bir maddi kayıp veya mülk kaybı

yaşayamama

86) İşle ilgisi olmayan finansal bir gelişme

yaşama 12 5,0 1,6 18 4,7 1,5

87) Cami, klüp, çevre veya diğer

organizasyonlara katılımının artması 2 4,0 4,2 2 1,0 ,0

88) Tatile çıkma 2 4,0 4,2 2 4,0 4,24

89) Planlanan tatile çıkamama 1 6,0 . 2 1,0 ,0

90) Yeni bir hobi, spor, zanaat veya

94) Yeni arkadaşlar edinme 5 5,0 2,5 7 3,0 2,3

95) Bir arkadaştan ayrılma 3 3,0 3,4 3 4,3 3,0

96) Yakın arkadaşın ölmesi 5 4,4 2,8 4 5,5 2,4

97) Askere gitmek 12 2,6 1,8 9 2,3 2,4

98) Askerlikten ayrılmak 8 4,4 2,3 12 4,2 1,7

99) Tatil dışında bir seyahate çıkma 6 5,5 2,3 2 5,5 2,1 100) Fiziksel sağlığın düzelmesi 5 5,0 2,8 0

101) Fiziksel bir hastalık 2 1,5 ,70 0

102) Yaralanma 5 4,4 2,7 3 5,6 2,3

103) Bir hastalık veya yaralanma sonrası iyileşme

2 1,0 ,00 1 1,0 .

104) Hayatı tehdit eden ciddi bir hastalık ya da kaza: uğrama(tekmelenme, vurma, itme tokatlanma)

0 5 6,8 ,45

109) Eş dışında saldırıya

uğrama(tekmelenme, vurma, itme, tokatlanma)

0 5 6,6 ,5

110) Doğal felaket yaşama 0 7 6,0 1,2

Tablo 12’de her iki cinsiyet gruplarının PEAGÖ- YO formu sonunda yer alan “Bütün bunların hepsi sizin için ne kadar stres verici?” sorusuna verdikleri 1-7 arasındaki toplam puan, hastalık belirti şiddetini ölçen Hamilton Anksiyete Ölçeği ve Hamilton Depreyon Ölçeği puanları ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Düzeyi Ölçeği ve alt boyutlarının karşılaştırılması, Tablo 13’te ise student t-testi sonuçları yer almaktadır.

Depresyon ve anksiyete ölçümleri kadınlarda daha yüksek olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır.

Tablo 12. PEAGÖ- YO, Hamilton Anksiyete Ölçeği, Hamilton Depreyon Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Düzeyi Ölçeği ve alt

boyutlarının karşılaştırılması

PEAGÖ- YO toplam stres puanları ise kadınlarda istatistiksel açıdan anlamlı olarak yüksek bildirilmiştir (Tablo 13).