1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
Öğretim programları sorgulamayı ön plana çıkararak, bireylerin kendilerine yönlendirilen her türlü şartlandırmaya karşı yeterli donanım içerisinde olmalarını beklemekte ve bu amaç için çaba göstermektedir (MEB, 2004).
İlköğretim programlarında ortak temel beceri olarak ifade edilen sorgulama becerisinin geliştirilmesini amaçlayan, sorgulamaya dayalı öğrenme modeli, yapılandırmacı yaklaşım kapsamındaki farklı öğrenme yöntemleriyle uygulanmaktadır. Bu yöntemler bir problemle başlamakta ve öğrenen tarafından bilginin oluşturulması sürecini vurgulamaktadır. Tüm bu yöntemler değişik biçimlerde sorgulamayı kendi içlerinde barındırmaktadır. Eğer bir öğretim yöntemi temel olarak bir araştırma sürecinden çok, yalnızca bir ürün ortaya koyma ya da ortaya atılan bir problemi çözme ile ilgili olup, öğrencinin araştırma becerilerini geliştirmiyor ise bu yöntem sorgulamaya dayalı öğrenme ile ilgili değildir. Çünkü sorgulamaya dayalı öğrenmede amaç, öğrencilerin bilgi edinme sürecine ilişkin beceriler geliştirmesi ve düşünme becerilerini kullanarak yeni durumlara bunları transfer edebilmesidir (Lim, 2001). Öğretimin hedefi bireyin doğruya ulaşmasını sağlamaktır. Doğruya ulaşma çabası içerisinde bilgi toplarken bilginin sağlıklı şekilde elde edilmesi, yorumlanması ve yeni bilgiler üretilmesi ancak düşünme ile mümkündür. Özellikle öğrenmeyi ve düşünmeyi öğrenmiş bireyler yetiştirmek tüm eğitim politikalarının ortak hedefi olmakla birlikte eğitim programlarının gerçek çalışma alanını oluşturmaktadır (Myers, 2006). Düşünmek yeterli değildir, eleştirel düşünmek gerekmektedir. Norris’e göre eleştirel düşünme bir alternatif veya isteğe bağlı bir özellik değildir, aksine eğitimin bir idealidir. Eleştirel düşünme becerisinin bireylere kazandırılması onlardaki sorumluluk duygusunu geliştirir. Bununla birlikte entelektüel, ahlaki ve duygusal sorumluluğun gelişmesi, ilkelerin oluşmasına da imkân sağlar. Öğrenme ve öğretmenin gelişebilmesi öğretmen ve öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesine bağlıdır (Walsh ve Paul, 1988).
Balım ve Taşkoyan (2007) tarafından ilköğretim öğrencilerinin sorgulama becerilerini tespit etmek amacıyla sorgulama becerileri ölçeği geliştirilmiş ve diğer araştırmalarda, sorgulayıcı öğretim yöntemi ile sorgulama merkezli etkinlikler
ilköğretim düzeyinde uygulanmıştır (Gençtürk, 2004; Erdoğan, 2005; Timur, 2005; Balım, İnel ve Evrekli, 2008; Duban, 2008; Kara, 2008; Taşkoyan, 2008; Evrekli, 2010; Çeliksöz, 2012; Davies, Collier ve Howe, 2012; Evren, 2012; Küçük, 2012). Lisans düzeyinde öğretmen adaylarının sorgulama becerilerini ortaya koymaya çalışan sınırlı sayıda araştırmaya rastlanmıştır. Öğretmen adaylarının sorgulama becerilerinin geliştirilmesi açısından ilgili alanyazın incelendiğinde, lisans düzeyinde sorgulama becerilerinin geliştirilmesini temel alan araştırmalar, sorgulama ve araştırma odaklı kimya öğretimini gerçekleştirebilmek için hazırlanan bir hizmet içi eğitim programının sınanması amacıyla gerçekleştirilmiştir (Budak Bayır, 2008). Dutrow (2005) tarafından yapılan araştırmada ise öğretmenlerin geliştirilen bir program aracılığıyla sorgulama tabanlı öğretim uygulamalarında sorgulama hakkında kavramsal anlamalarını değerlendirmek amaçlanmıştır. Sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerinin her ikisinin öğretmen öz-yeterlik düzeyine etkisini ortaya koyan araştırmaya ise rastlanılamamıştır.
Ortak temel becerilerin geliştirilmesini amaçlayan ilköğretim programlarının belirtilen niteliklere sahip bireyler yetiştirmesinin, daha önce de belirtildiği gibi öğretmenlere bağlı olduğu düşünüldüğünde, öğretmen adaylarının ortak temel becerilerden ikisi olarak ele alınan sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi ve bu becerilerin öğretmen öz-yeterlik düzeyine etkisinin ortaya konması kritik bir öneme sahiptir. Araştırma sonuçlarının nitelikli öğretmen eğitimi kapsamında lisans programlarının etkililiğinin sınanmasına da katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Eğitim programları açısından değerlendirildiğinde, araştırma sonuçlarının Eğitim Programları ve Öğretim alanında çalışan akademisyenlere, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine, MEB’e bağlı ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlere katkı sağlayacağı umulmaktadır. Bir ölçek geliştirme çalışmasını da içine alan bu araştırmada geliştirilen öğretmen adayı sorgulama becerileri ölçeğinin araştırmacılara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
1.4. SAYILTI
Araştırmanın tek sayıltısı, öğrencilerin tüm ölçme araçlarını içtenlikle yanıtladıkları şeklindedir.
1.5. SINIRLILIKLAR
Araştırma, 2011-2012 eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılına ilişkin veriler ile sınırlıdır.
Nicel veriler için örneklem, Ege Bölgesi’nde yer alan beş Eğitim Fakültesi’nin üç farklı Anabilim Dalı’nda öğrenim görmekte olan öğretmen adayları ile sınırlıdır.
Nitel veriler için örneklem, Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan öğretmen adayları ile sınırlıdır.
Araştırmadan nicel boyutu kapsamında elde edilen veriler, öğretmen adayı sorgulama becerileri ölçeği, eleştirel düşünme becerileri ölçeği ve öğretmen öz-yeterlik ölçeğinden elde edilen veriler ile sınırlıdır.
Araştırmanın nitel boyutu kapsamında elde edilen veriler, görüşme formundan elde edilen veriler ile sınırlıdır.
1.6. TANIMLAR
Sorgulama Becerisi: Araştırma-sorgulama becerisi; doğru ve anlamlı sorular
sorarak problemi fark etme ve kavrama, problemi çözmek amacıyla neyi ve nasıl yapması ile ilgili araştırma plânlaması yapma, sonuçları tahmin etme, çıkabilecek sorunları göz önüne alma, sonucu test etme ve fikirleri geliştirmeyi kapsar. Anlamlı tahminde bulunma, uygun araştırma ortamına karar verme, araştırmada ne tip ve ne kadar delil toplaması gerektiğine karar verme, bilimsel yaklaşımı kullanarak araştırmayı plânlama, nasıl gözlem ve kıyas yapacağını belirleme, araç gereç kullanma, doğru ve hassas ölçümler yapabilme, sonuçları sunma yollarını belirleme, sonuçların tekrar incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verme, bulunanlarla asıl fikrin bağlantısını kurma, bulunanları uygun bir dille ifade etme, verileri ortaya koyma, sonucu destekleyici verilerin yeterliliğine karar verme, bulunanların ilk beklentileri karşılayıp karşılamadığına karar verme gibi alt becerileri içerir (MEB, 2004:735).
Eleştirel Düşünme Becerisi: Kuşku temelli sorgulayıcı bir yaklaşımla konulara
ayrıntılarda benzerlik ve farklılıkları yakalama, çeşitli kriterleri kullanarak sıralama yapma, verilen bilgilerin kabul edilebilirliğini, geçerliliğini belirleme, analiz etme, değerlendirme, anlamlandırma, çıkarımda bulunma gibi alt becerileri içerir (MEB, 2004:734).
Öz-yeterlik: Bandura’ya (1997) göre öz-yeterlik, davranışların oluşmasında
etkili olan bir niteliktir ve “bireyin, belli bir performansı göstermek için gerekli etkinlikleri organize edip, başarılı olarak yapma kapasitesi hakkında kendine ilişkin yargısı” olarak tanımlanmaktadır.