Yükümlülük Denetimi Faaliyetleri

Aklama ve terörün finansmanı ile mücadele açısından, önleyici tedbirler olarak bilinen yükümlülüklere uyum büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle yükümlülüklere uyumun denetimi Başkanlığımız tarafından öncelikle izlenecek konular arasında değerlendirilmektedir.

5549 sayılı Kanun ile yükümlülere yönelik olarak; kimlik tespiti, şüpheli işlem bildirimi, eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemleri oluşturma, devamlı bilgi verme, bilgi ve belge verme ile muhafaza ve ibraz yükümlülükleri getirilmiştir.

Yükümlülerin söz konusu yükümlülüklere uyumunun denetimi 5549 sayılı Kanunun 11 inci maddesi uyarınca Başkanlığımızın talebi üzerine, Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları, Gümrük Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri, Bankalar Yeminli Murakıpları, Hazine Kontrolörleri, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Uzmanları vasıtası ile yerine getirilir.

Yükümlülük denetimi; bir yükümlü veya yükümlünün herhangi bir şube, acente vb.

nezdinde yukarıda sayılan yükümlülüklerin herhangi biri veya tümü yönünden yapılan programlı veya münferit yükümlülüklere uyum denetimleri şeklinde veya somut bir olaya istinaden daha önceden tespit edilmiş bir yükümlülüğe aykırı hususun tüm unsurları ile ortaya konulması ve hakkında ceza uygulanacak kişi veya kişilerin tespit edilmesi amacıyla yapılan yükümlülük ihlal incelemesi şeklinde gerçekleştirilir.

4.1- Yükümlülük İhlal İncelemeleri

Başkanlığımızca 2003-2007 döneminde yükümlülük ihlalleri ile ilgili toplam 105 yükümlülük ihlal incelemesi dosyası açılmış olup önceki yıllardan devreden 3 dosya ile birlikte toplam dosya sayısı 108 olmuştur. Bu dosyalardan 84 adedinin incelemesi

tamamlanmış olup 24 adet dosya ile ilgili yükümlülük ihlal incelemeleri devam etmektedir.

Söz konusu dosyalara ilişkin ayrıntılar aşağıdaki tablolarda yer almaktadır.

Tablo 22- Yükümlülük İhlal İncelemesi Envanteri (2003-2007)

(Dosya Bazında)

2007 yılı içinde toplam 41 adet dosyanın yükümlülük ihlal incelemesi tamamlanmış olup, 6 adet dosya ile ilgili olarak idari para cezası uygulanmış, 17 adet dosyada yapılacak işlem bulunmamıştır. 18 dosya hakkındaki Başkanlığımız değerlendirme çalışmaları ise devam etmektedir.

4208 sayılı Kanunun 12 nci maddesi ile yükümlülüklere aykırı davranışlar için adli cezalar öngörülmüşken, 5549 sayılı Kanunun 13 ve 14 üncü maddeleri ile yükümlülüklere aykırı davranışların bazıları için adli cezalar bazıları için ise idari para cezaları öngörülmüştür.

Bu kapsamda 2007 yılı Ocak ayından itibaren söz konusu cezalar uygulanmaya başlanmış olup 2007 yılında uygulanan idari para cezalarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.

Tablo 23- İdari Para Cezaları (İPC) (2007) (Adet)

Uygulanan İdari Para Cezası Kararı Sayısı 59

Banka 56

Yetkili Müessese 2

Faktoring Şirketi 1

Hakkında Ceza Uygulanan Yükümlü Sayısı - Hakkında Ceza Uygulanan Görevli Sayısı 59

Yükümlülüğe Aykırı Fiil Sayısı 59

ŞİB’de Bulunmamak 18

Kimlik Tespitine Aykırılık 41

Tebligat Sonucu Belli Olmayan İPC Karar Sayısı 17 Mahkemeye Başvurulmaksızın Ödenen İPC Karar Sayısı 24

Mahkemeye Başvurulan İPC Karar Sayısı 18 5549 sayılı Kanunun 14 üncü maddesine istinaden adli ceza gerektiren yükümlülüklere

aykırı davranışlardan dolayı savcılıklara henüz suç duyurusunda bulunulmamıştır. Ancak, 5549 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce yürürlükte bulunan 4208 sayılı Kanunun 12 nci maddesine göre savcılıklara gönderilen suç duyurusu raporlarına ilişkin istatistiki bilgiler aşağıdaki gibidir.

Tablo 24- Suç Duyurusu Sayıları (2003-2007)

(Dosya Bazında)

Yıllar 2003 2004 2005 2006 2007 Toplam

Suç Duyurusu

Sayıları 3 4 8 6 - 21

2003-2007 döneminde yükümlülük ihlali nedeniyle Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulan 21 adet yükümlülük ihlal incelemesi dosyası kapsamındaki 29 yükümlü ile diğer gerçek ve tüzel kişilerin yıllar itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir.

Tablo 25-Yükümlülük İhlali Nedeniyle Suç Duyurusu Sayıları (2003-2007)

2003-2007 döneminde açılan toplam 105 adet yükümlülük ihlal incelemesi dosyasında 107 adet yükümlülüğe aykırı fiil tespit edilmiş olup, söz konusu fiillerin ihlal edilen yükümlülük yönünden dağılımı Tablo 26’da gösterilmiştir.

Tablo 26- Yükümlülüğe Aykırı Fiillerin İhlal Edilen Yükümlülük Yönünden Dağılımı (2003-2007)

2003-2007 döneminde yükümlülüğe aykırılıktan açılan 105 adet yükümlülük ihlal incelemesi dosyası kapsamında 106 adet yükümlü ve diğer gerçek ve tüzel kişi incelemeye tabi tutulmuş olup söz konusu yükümlü ve diğer gerçek ve tüzel kişilerin yıllar itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir.

Tablo 27- Yükümlülük İhlali Yapanlar ve İhlallerin Sayıları (2003-2007)

(Kişi Bazında) Yükümlülük İhlali

Yapanlar 2003 2004 2005 2006 2007 Toplam

Bankalar 4 23 18 21 25 91

Tapu Sicil Müdürlüğü 1 1 - - 1 3

Yetkili Müesseseler - - 1 2 1 4

Aracı Kurumlar - - - 2 3 5

Milli Piyango İdaresi - - 1 - - 1

Diğer 2 - - - - 2

Toplam 7 24 20 25 30 106

Başkanlığımız tarafından yürütülen yükümlülük ihlal incelemelerinde görevlendirilen denetim elemanlarının yıllara göre dağılımı aşağıdaki gibidir.

Tablo 28- Yükümlülük İhlali İncelemesinde Görevlendirilen Denetim Elemanları Sayısı (2003-2007)

Denetim Elemanları 2003 2004 2005 2006 2007 Toplam Maliye Müfettişi - 4 1 - 1 6

Hesap Uzmanı 2 2 1 2 2 9

Gelirler Kontrolörü 2 - 2 4 3 11

Bankalar Yeminli

Murakıbı 3 16 11 16 12 58

Hazine Kontrolörü - - 4 1 9 14

SPK Uzmanı - 2 1 4 3 10

BDDK Uzmanı - - - -

Gümrük Müfettişi - - - -

Toplam 7 24 20 27 30 108

4.2- Yükümlülüklere Uyum Denetimleri

4.2.1- Münferit Yükümlülüklere Uyum Denetimleri

Başkanlığımızca 2007 yılında münferit yükümlülüklere uyum denetimi kapsamında, kimlik tespiti yükümlülüğüne aykırı davranıştan dolayı 2 banka ile ilgili olarak 2 adet dosya açılmıştır. Her iki dosyada sonuçlanmış olup dosyalardan biri için idari para cezası uygulanmış, diğer dosya ile ilgili değerlendirme devam etmektedir.

4.2.2- Programlı Yükümlülüklere Uyum Denetimleri

Başkanlığımız tarafından Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Hazine Müsteşarlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu Başkanlığından birincisi 2005-2006 sonbahar-kış dönemi denetim programlarında, ikincisi 2007-2008 sonbahar kış dönemi denetim programlarında uygulanmak üzere yükümlülüklere uyum denetimi yapılması istenilmiştir.

Her iki talep kapsamında bankalar ve yetkili müesseseler nezdinde gerçekleştirilen programlı yükümlülüklere uyum denetimleri sonucu düzenlenen ve 2007 yılı içerisinde Başkanlığımıza intikal ettirilen raporlara ilişkin sonuçlar aşağıda Tablo 29’da gösterilmiştir.

Tablo 29- Programlı Yükümlülüklere Uyum Denetimi Sonuçları (2007)

Yükümlü Grubu Toplam Yükümlü Sayısı * (1) Denetlenen Yükümlü Sayısı (2) Denetlenen Yükümlülerin Yükümlü Sayısına Oranı (%) (2/1) Yükümlük İhlali Yapan Yükümlü Sayısı (3) Yükümlülük İhlali Yapan Yükümlülerin Denetlenen Yükümlü Sayısına Oranı (%) (3/2) Yükümlülük İhlaline Rastlanılmayan Yükümlü Sayısı Değerlendirmesi Devam Eden Yükümlü Sayısı

Banka** 50 36 72 1 3 9 26

Yetkili

Müessese 761 53 7 - - 17 36

Toplam 811 89 1 26 62

(*) Rakamlar Ocak-2008 tarihi itibariyle ilgili birimlerin internet sitelerinden alınmış olup banka sayısına katılım bankaları dahildir.

(**) Bankalara ilişkin yükümlülüklere uyum denetimlerinin 31 adedi genel müdürlük, 5 adedi şubeler nezdinde gerçekleştirilmiştir.