3.1. Araştırmanın Modeli
Araştırma, betimsel analizleri yapabilmek ve katılımcıların konuya ilişkin niteliklerinin ortaya koyulması amacıyla tarama modeli şeklinde tanımlayıcı-ilişkisel tasarımda dizayn edilerek Temmuz 2018-Mart 2019 tarihleri arasında yürütülmüştür. İlgili literatürün taranması 3 ay, verilerin toplanması 2 ay, elde edilen verilerin bilgisayar ortamına aktarılması ve istatistik analizinin yapılması 3 ay sürmüştür.
3.2. Evren ve Örneklem
Araştırma basit seçkisiz olarak ve gönüllülük esasına dayanarak Konya ili Selçuklu, Meram ve Karatay merkez ilçelerinde yaşayan 18-65 yaş arası bireyleri kapsamaktadır. Bu ilçelerin nüfusları sırasıyla 639.450; 345.813; 315.959 kişidir (Anonim, 2018c).
Örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde Güç (Power) Analizi yöntemi ile Varyans Analizi (ANOVA) uygulanmıştır. G*Power 3.1.9.2 programına parametreler etki boyu için 0.15, yanılma payı (α) için 0.05 ve güç (1-β) için 0.95 olarak girilmiştir. Hesaplama sonucu örneklem büyüklüğü 580 olarak tespit edilmiştir. Tabakalı örneklem metodundan yararlanarak merkez ilçelerden örnekleme alınacak kişi sayısı belirlenmiştir. Selçuklu ilçesinin tabaka ağırlığı 0.50; Meram ilçesi 0.26 ve Karatay ilçesi 0.24'tür. Buna göre Selçuklu ilçesinden 290; Meram ilçesinden 151; Karatay ilçesinden ise 139 birey çalışmaya alınmıştır (Faul vd., 2009; Süt, 2011; Sümbüloğlu & Sümbüloğlu, 2013).
3.3. Verilerin Toplanması
Araştırma verileri yüzyüze görüşme yöntemi ile doldurulan anket formu, Diyet Kalite İndeksi-Uluslararası Ölçeği (DQI-I) ve Beden Algısı Ölçeği (BCS) ile elde edilmiş ve analizler yapılmıştır. Anket formunda 18-65 yaş arası bireylerin demografik bilgileri, bir gün içerisinde hangi besinleri ne miktarlarda tüketildiğini kaydetmek için 24 saatlik besin tüketim kaydı ve beslenme bilgi düzeylerini belirleyici sorulara yer verilmiştir. DQI ölçeğinde katılımcıların diyet kalitelerini
zayıf veya iyi olarak belirlemeye yönelik sorular yer alırken; BCS ölçeğinde ise beden algısı düşük veya yüksek olarak belirleyici sorular bulunmaktadır.
Bilgi formu, iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısım, araştırmaya katılan bireylerin demografik bilgilerini almaya yönelik anket formudur. Bu form bireylerin cinsiyeti, yaşı, kilogram cinsinden vücut ağırlığı, santimetre cinsinden boy uzunluğu, medeni durumu, eğitim durumu, çalıştığı sektör/meslek grubu, ailedeki birey sayısı, aylık ortalama geliri, beslenme dersi ve diyetisyene danışma durumları ile kendi beslenme bilgilerini nasıl değerlendirdikleri ile ilgili sorulardan oluşmaktadır. Bilgi forumunun ikinci kısmında 40 sorudan oluşan beslenme bilgisi soruları yer almaktadır. Sorular beş seçeneklidir ve her sorunun tek doğru cevabı bulunmaktadır. Bu kısımda bireylerin beslenme bilgi düzeylerini ölçmek amaçlanmıştır.
Çalışmada beden algısını değerlendirmek için Beden Algısı Ölçeği Türkçe formu kullanılmıştır. BCS, 1953 yılında Secord ve Jourand tarafından geliştirilmiş, 1989 yılında Hovardaoğlu tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılarak Türk toplumuna uyarlanmıştır. BCS ile bireylere 40 maddelik bir form doldurtulmuştur. Her maddede bireyin memnuniyet durumuna göre “Hiç Beğenmiyorum, Pek Beğenmiyorum, Kararsızım, Oldukça Beğeniyorum, Çok Beğeniyorum” seçeneklerinden sadece birini işaretlemeleri istenmiştir.
Diyet kalitesine yönelik beslenme durumunu değerlendirmek için DKİ (DQI) ölçeği geliştirilmiştir (Kant, 1996; Haines vd., 1999). Kim ve ark. (2003) tarafından uyarlanmış en son DKİ çeşidi DKİ-U (DQI-I) ölçeğidir. Bu ölçek diyet kalitesini uluslararası düzeyde kıyaslama imkanı sağlamaktadır. DKİ-U’nun değerlendirilmesi için ‘24 saatlik bireysel besin tüketim kaydı formu’ kullanılmaktadır. Bu form bireylerin bir günde tükettiği besinlerin miktarlarını belirlemeye yöneliktir. Bu sayede tüketilen enerji ve besin öğesi çeşitleri tespit edilmektedir. Bireyler, günlük tükettikleri yemeklerin birer porsiyonlarında hangi besinden ne kadar olduğunu forma girmişlerdir. İçeriğini net olarak bilmedikleri ve ev dışındaki ortamlarda tükettikleri yemekler ise standart yemek tariflerinden yararlanılarak analiz edilmiştir. Forma girilen besinlerin içerdiği ortalama enerji ve besin öğesi değerleri “Beslenme Bilgi Sistemi (BeBiS)” bilgisayar programı aracılığı ile hesaplanmıştır.
3.4. Verilerin Değerlendirilmesi
DQI (Diyet Kalite İndeksi) ölçeği; çeşitlilik (besin grubu çeşitliliği, protein kaynakları için çeşitlilik), yeterlilik (sebze-meyve-tahıl grupları, posa, protein, demir, kalsiyum ve C vitamini yeterliliği), denge (toplam yağ, doymuş yağ, kolesterol, sodyum, boş kalorili besinler), genel denge (makro besin ögelerinin oranı [Karbonhidrat:Protein:Yağ]-yağ asitlerinin oranı [ÇDYA:TDYA:DYA]) olmak üzere 4 ana bileşeni kapsamaktadır. Katılımcıların 24 saatlik bireysel besin tüketim kaydı formundaki bilgileri, ana bileşenlerin kapsadığı 17 alt bileşene göre değerlendirilmiştir. Besin grubu çeşitliliği alt bileşeni et, tavuk, balık, yumurta/süt ürünleri ve kuru baklagiller/tahıl/sebze/meyve olarak beş gruba ayrılmıştır. Tüm grupların hepsi tüketildiğinde 15 puan, besin gruplarından her birinin eksik tüketiminde -3 puan (örn., bir tanesi eksik tüketildiyse 12 puan) ve hiçbir besin grubundan tüketilmediyse 0 puan verilmiştir. Protein kaynakları için çeşitlilik bileşenleri et, tavuk, balık, süt ürünleri, kuru baklagiller ve yumurta olarak 6 gruba ayrılmıştır. Üç ve üzeri farklı kaynak tüketimi 5, iki farklı kaynak tüketimi 3, tek kaynak tüketimi 1 ve hiç tüketilmemesi 0 değerinde puanlandırılmıştır. Yeterlilik ana bileşeninde, her bir alt bileşen tavsiye edilen günlük alınması gereken besin miktarı (RDA) ile karşılaştırılmış ve %0 ile %100 arasında puanlama yapılmıştır. %100 oranında tüketim 5, %50-99 arasında tüketim 2,5 ve %50’nin altında tüketim 0 puan olarak değerlendirilmiştir. Denge ana bileşeninde kronik hastalıklar üzerinde etkisi bulunan besinler ve besin öğelerine bakılmaktadır. Elde edilen veriler önerilen düzeyin altındaysa 6, kabul edilebilir sınırlardaysa 3, önerilen düzeyin üstündeyse 0 puan olarak değerlendirilmiştir. Genel denge ana bileşeni, enerji kaynaklarının ve yağ asitlerinin tüketim oranlarını incelemeyi hedeflemektedir. Enerjinin makro besin ögelerinden sağlanan miktarı istenilen düzeyde ise 6, kabul edilebilir aralıklarda 4, kabul edilebilir aralığa yakın aralıklardaysa 2 ve bunların dışındaysa 0 puan olarak değerlendirilmiştir. Yağ asidi oranlarına bakıldığında ÇDYA/DYA oranı 1-1.5 ve TDYA/DYA oranı 1-1.5 ise 4 puan verilmiştir. ÇDYA/DYA oranı 0.8-1.7 ve TDYA/DYA oranı 0.8-1.7 ise 2 puan olarak değerlendirilmiştir. Bunların dışında ise 0 puan verilmiştir. 0-60 aralığındaki puanlar “zayıf” diyet kalitesi, 60.5-100 aralığındaki puanlar ise “iyi” diyet kalitesi olarak tanımlanmaktadır (Kim vd., 2003).
BCS 40 maddeden oluşmaktadır. Bu maddeler çeşitli beden işlevleri (örn., fiziksel güç) ile farklı beden uzunları ve bölümlerindeki (örn., kol, bacak, yüz) memnuniyet durumunu ölçmeyi prensip edinmektedir. Ölçekte bütün maddeler Likert ölçeği ile 1-5 arasında puanlandırılmaktadır (1: Hiç beğenmiyorum; 2: Pek beğenmiyorum; 3: Kararsızım; 4: Oldukça beğeniyorum; 5: Çok beğeniyorum). Ölçekteki puanlama sistemine göre katılımcılar 40-200 puan aralığında puanlandırılmışlardır. 40-135 puan aralığı “düşük” beden algısı, 136-200 puan aralığı ise “yüksek” beden algısı olarak değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu, 1993).
Bireylerin boy uzunluğu ve vücut ağırlığı bilgilerinden BKİ değerleri hesaplanmıştır. BKİ bireyin vücut ağırlığının (kilogram), boy uzunluğunun (metre) karesine bölünmesiyle elde edilmektedir. Bu hesaplamaya göre, BKİ değeri <18.5 kg/m² olan bireyler zayıf, 18.5-24.9 kg/m² arası olanlar normal, 25.0-29.9 kg/m² arası olanlar hafif şişman, ≥30 kg/m² olanlar ise şişman olarak gruplandırılmıştır (Baysal vd., 2011).
Beslenme Bilgi Düzeyi formu, araştırmacının uzmanlık alanı (Beslenme ve Diyetetik) doğrultusunda beş seçenekli ve tek doğru seçimli 40 soru ile oluşturulmuştur. Oluşturulan form, konu ile ilgili uzman akademisyenlerin onayı alınarak son haline getirilmiştir. 40 sorunun her biri 2.5 puan ile değerlendirilmektedir. Testten en düşük 0 ve en yüksek 100 puan alınabilmektedir.
Araştırmada veri toplama araçları ile elde edilen veriler, önce bilgisayarda veri kodlama tablolarına işlenmiştir. 24 saatlik bireysel besin tüketim kaydı formuna girilen besinlerin içerdiği ortalama enerji ve besin öğesi değerleri DKİ-U’nun değerlendirilmesi için “BeBiS” bilgisayar programı aracılığı ile hesaplanmıştır. Daha sonra verilerin istatistiksel değerlendirilmesi “SPSS 22.0” istatistik paket programı kullanılarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde; yüzde (%), sayı (n), ortalama (x̄), standart hata (SE), ki-kare önemlilik testi (χ2), t-Testi (t), Korelasyon Analizi, ANOVA ve Duncan testleri kullanılmıştır. Sonuçların yorumlanmasında 0.05 anlamlılık düzeyi ölçüt alınmıştır.
4. BULGULAR
Araştırmaya katılan yetişkin bireylerin cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim durumu, çalışılan sektör/meslek grubu ve ailedeki birey sayısı gibi bazı sosyo- demografik özelliklere göre dağılımları Tablo-2’de sunulmuştur.
Tablo-2: Katılımcıların Bazı Sosyo-Demografik Özelliklere Göre Dağılımı (n=580)
Sosyo-Demografik Özellikler n % Cinsiyet Kadın 318 54.8 Erkek 262 45.2 Medeni Durum Bekâr 252 43.4 Evli 310 53.4 Dul / Boşanmış 18 3.2 Yaş 18-30 arası 211 36.5 31-40 arası 132 22.6 41-50 arası 130 22.5 51-65 arası 107 18.4 Eğitim Durumu İlköğretim 153 26.4 Lise 86 14.9 Önlisans 28 4.8 Lisans 264 45.5 Yüksek Lisans 36 6.2 Doktora 13 2.2
Çalışma Sektörü/Meslek Grubu
Sağlık 81 14.0 Eğitim 150 25.9 Mühendis 21 3.6 Hukuk 23 4.0 Güvenlik 11 1.9 Medya-Basın 14 2.4 Memur 38 6.6 Turizm 12 2.1 Lojistik-Ulaşım 18 3.1 Ticaret 11 1.9 Güzel Sanatlar 11 1.9 İşçi 22 3.8 Emekli 45 7.8 Öğrenci 52 9.0 Çalışmıyor 71 12.2
Ailedeki Birey Sayısı
1 Kişi 13 2.2 2 Kişi 79 13.6 3 Kişi 92 15.9 4 Kişi 254 43.8 5 Kişi 81 14.0 6 ve üzeri 61 10.5 n: Sayı
Tablo-2 incelendiğinde; katılımcıların %45.2’sinin erkek, %54.8’inin kadın olduğu; %43.4’ünün bekâr, %53.4’ünün evli, %3.2’sinin dul/boşanmış olduğu; %36.5’inin yaşının 18-30 arası, %22.6’sının yaşının 31-40 arası, %22.5’inin yaşının 41-50 arası ve %18.4’ünün yaşının 51-65 arası olduğu görülmektedir. Katılımcıların %26.4’ünün ilköğretim ve altı, %14.9’unun lise, %4.8’inin önlisans, %45.5’inin lisans, %6.2’sinin yüksek lisans ve %2.2’sinin doktora mezunu olduğu anlaşılmaktadır. Katılımcıların çalıştıkları sektör/meslek grubu içerisinde en çok %25.5 eğitim ve %14 sağlık yer almaktadır. Katılımcıların %12.2’si herhangi bir sektör/meslek grubunda çalışmıyorken, %9’u öğrenci ve %7.8’i emeklidir. Katılımcıların ailelerindeki birey sayısının %2.2’sinin bir, %13.6’sını iki, %15.9’unu üç, %43.8’ini dört, %14’ünü beş, %10.5’inin altı ve üzeri sayıda kişiden oluştuğu görülmektedir.
Tablo-3: Katılımcıların Diğer Özellikleri İle İlgili Sonuçlar (n=580)
Özellikler n %
Beslenme Dersi Alma Durumu
Alan 205 35.3
Almayan 375 64.7
Diyetisyene Danışma Durumu
Danışan 127 21.9
Danışmayan 453 78.1
Beslenme Bilgisi Açısından Kendini Değerlendirme Durumu Çok iyi 72 12.4 İyi 250 43.2 Orta 216 37.2 İyi değil 42 7.2 n: Sayı
Tablo-3’te katılımcıların %35.3’ünün eğitim gördüğü dönemde beslenme dersi aldığı, %64.7’sinin ise hiç beslenme dersi almadığı görülmektedir. Katılımcıların diyetisyene danışma durumlarına göre %21.9’unun diyetisyene danıştığı, %78.1’inin de diyetisyene danışmadığı anlaşılmaktadır. Katılımcıların beslenme bilgisi açısından kendilerini nasıl buldukları sorulduğunda %12.4’ünün çok iyi, %43.2’sinin iyi, %37.2’sinin orta ve %7.2’sinin iyi değil olarak cevap verdikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Tablo-4: Katılımcıların Cinsiyetleri ve Beden Kütle İndeksleri Arasındaki İlişki
BKİ Kadın Erkek Genel
χ2=51.338 sd=3 p<0.05 n % n % n % Zayıf (< 18.50) 21 6.6 0 0.0 21 3.6 Normal (18.50 - 24.99) 188 59.1 102 38.9 290 50.0 Hafif Şişman (25.00 - 29.99) 89 28.0 133 50.8 222 38.3 Şişman (≥ 30.00) 20 6.3 27 10.3 47 8.1
χ2: Ki-kare önemlilik testi, sd: Serbestlik derecesi, p: Anlamlılık, n: Sayı
Katılımcıların cinsiyetleri ve BKİ’leri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla ki-kare testi (χ2) uygulanmıştır. Tablo-4’te katılımcıların BKİ’lerine bakıldığında; %3.6’sının zayıf, %50’sinin normal, %38.3’ünün hafif şişman ve %8.1’inin şişman olduğu görülmektedir. Erkeklerin %10.3’ü şişman ve %50.8’i hafif şişmanken; kadınların %6.3’ü şişman ve %28’i hafif şişmandır. Hiç zayıf erkek yokken, zayıf kadınların diğer kadınlara oranı %6.6’dır. Katılımcıların cinsiyetleri ve BKİ’leri arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (χ2=51.338; sd=3; p<0.05).
Tablo-5: Katılımcıların Cinsiyete Göre Beden Kütle İndeksi Değerleri
Cinsiyet n x̄±SE T sd p
Kadın 318 23.59±0.248
-7.728 572.482 0.000***
Erkek 262 26.07±0.203
Toplam 580 24.71±0.171
x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, T: T dağılımı, sd: Serbestlik derecesi, p: Anlamlılık, n: sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Tablo-5’te katılımcıların cinsiyetlerine göre beden kütle indeksleri değerleri gösterilmiştir. Katılımcıların (n=580) BKİ değeri ortalama (x̄±SE) 24.71 ±0.171 olarak belirlenmiştir ve bu değer katılımcıların beden kütle indekslerinin normal aralığa sahip olduklarını işaret etmektedir.
Tablo-6: Katılımcıların Yaş Gruplarına Göre Beden Kütle İndeksi Değerleri
Yaş grupları n x̄±SE F p
18-30 arası 211 22.41±0.261a
57.598 0.000***
31-40 arası 132 24.49±0.276b
41-50 arası 130 26.52±0.354c
51-65 arası 107 27.32±0.351c
a,b,c: Duncan Testi grupları, x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Tablo-6’da katılımcıların yaş gruplarına göre BKİ değerleri gösterilmiştir. Katılımcıların yaş grupları arttıkça BKİ değerlerinin de arttığı belirlenmiştir. Yaş gruplarına göre BKİ değerleri arasında ortaya çıkan farklılık istatistiksel açıdan anlam taşımaktadır (p<0.05).
Tablo-7: Katılımcıların Beslenme Bilgi Düzeyi ile Beden Kütle İndeksi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Beslenme Bilgi Düzeyi n
Beden Kütle İndeksi
Korelasyon Katsayısı p-değeri
580 -0.167 0.000***
p: Anlamlılık, n: Sayı
*p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Tablo-7 incelendiğinde; beslenme bilgi düzeyi ile beden kütle indeksi arasında negatif yönde %16.7’lik bir ilişki olup bu ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.05).
Tablo-8: Katılımcıların Beslenme Bilgisi Açısından Kendini Değerlendirme Durumuna Göre Beslenme Bilgi Düzeyi Puan Ortalamalarının Analizi
Beslenme Bilgisi Açısından Kendini
Değerlendirme Durumu n x̄±SE F p
Çok iyi 72 88.542±0.9195a
33.895 0.000***
İyi 250 76.890±0.6994b
Orta 216 70.926±1.1526c
İyi değil 42 72.321±1.4010c
a,b,c: Duncan Testi Grupları, x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Tablo-8 incelendiğinde; anlamlılık sütunundaki değere göre (p<0.05) buradaki değişkenler arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Tablodaki verilere göre; kendi beslenme bilgisini çok iyi gören katılımcılar diğerlerinden yüksek beslenme bilgi düzeyi puanına sahipken, beslenme bilgisini orta ve iyi değil olarak görenlerin daha düşük puana sahip olduğu görülmüştür.
Tablo-9: Katılımcıların Beslenme Bilgisi Sorularına Verdikleri Doğru Cevapların Dağılımı
Sorular n %
Gün boyu tok kalmanızı ve zinde hissetmenizi sağlayan en önemli öğün hangisidir? 461 79.5
Hangisi süt yerine geçebilecek/tüketilebilecek bir besindir? 498 85.9
Yeterli ve dengeli beslenme için hangisi yapılmalıdır? 404 69.7
Besinlerde az bulunan, güneş ışığı ile kolayca sentezlenen, eksikliğinde kemik
erimesi oluşabilen vitamin hangisidir? 517 89.1
Meyve-sebzeler besin öğelerinin hangisinden zengindir? 546 94.1
Aynı miktarda iken hangisi daha az C vitamini içerir? 461 79.5
Şişmanlık/obeziteden korunmak için hangisi yapılmamalıdır? 410 70.7
Aşağıdakilerden hangisi daha iyi bir posa kaynağıdır? 531 91.6
Göz sağlığı açısından önemli olan vitamin hangisidir? 455 78.4
Aşağıdakilerden hangisi besinleri saklarken dikkat edilmesi gerekenlerden biri
değildir? 479 82.6
Hangisi daha iyi bir kalsiyum kaynağıdır? 526 90.7
Aşağıdaki besin öğelerinden hangisinin kemiklerin ve dişlerin gelişiminde önemli
rolü vardır? 540 93.1
Pişmiş ve hazırlanmış besin buzdolabında nasıl saklanmalı? 540 93.1
Aşağıdakilerden hangisi basit şeker kaynağıdır? 481 82.9
Kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan vitamin hangisidir? 474 81.7
Şeker tüketimi ile ilgili olarak hangisi doğrudur? 468 80.7
Aynı miktarlarda hangisinin enerji içeriği daha yüksektir? 472 81.4
Aşağıdakilerden hangisi besin ögelerinden biri değildir? 286 49.3
Ambalajlı besin satın alırken hangisine dikkat edilmelidir? 515 88.8
Yeterli ve dengeli beslenebilmek için kuşluk veya ikindi gibi ara öğünlerde hangisi
tüketilebilir? 556 95.9
Hangisi daha iyi bir antioksidan kaynağıdır? 381 65.7
Sıvı ihtiyacımızı en sağlıklı şekilde nasıl karşılarız? 555 95.7
Hangisi daha iyi bir karbonhidrat kaynağıdır? 496 85.5
Yemek sırasında çay, kahve, kola gibi içeceklerin tüketilmesi hangi mineralden
faydalanmamızı azaltır? 435 75.0
Tuz ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 505 87.1
Aşağıdakilerden hangisinde Omega-3 çoktur? 416 71.7
Aşağıdakilerden hangisi daha iyi bir protein kaynağıdır? 536 92.4
Besinleri hazırlarken ve pişirirken hangisi yapılmamalıdır? 454 78.3
Kan yapımı için gerekli olan mineralin adı nedir? 460 79.3
Hangisi A vitamini açısından daha zengindir? 478 82.4
Aşağıdakilerden hangisi sebze ve meyveleri pişirirken besin öğesi kayıplarına yol
açar? 445 76.7
Et pişirme yöntemlerinden hangisi en sağlıksız olanıdır? 535 92.2
Aşağıdakilerden hangisi doymuş yağ asidi içerir? 312 53.8
Pişmiş ve hazırlanmış yiyecekler buzdolabına konmadan önce nasıl soğutulmalıdır? 482 83.1
Hangisi daha iyi bir yağ kaynağıdır? 554 95.5
Aşağıdakilerden hangisi doymamış yağdır? 227 39.1
Hangisi taze balığın özelliklerinden değildir? 458 79.0
Tahıllarda kalitesi en yüksek olan proteinli tahıl hangisidir? 40 6.9
Fındık/fıstık/ceviz gibi besinler hangi besin grubuna girer? 37 6.4
Et kaç derecede dondurulur ve kaç derecede saklanır? 168 29.0
Katılımcıların beslenme bilgi düzeylerini belirleyici sorulara verdikleri doğru cevapların dağılımı Tablo-9’da gösterilmiştir. Katılımcıların en çok doğru cevapladığı soru “Yeterli ve dengeli beslenebilmek için kuşluk veya ikindi gibi ara
öğünlerde hangisi tüketilebilir?” ile ilgili sorudur. Bu soruyu katılımcılardan 556’sı
(%95.9) doğru cevaplamıştır. Katılımcıların en az doğru cevapladığı soru “Fındık/fıstık/ceviz gibi besinler hangi besin grubuna girer?” sorusudur. Bu soruyu katılımcılardan sadece 37’si (%6.4) doğru cevaplamıştır.
Tablo-10: Katılımcıların Cinsiyete Göre Beslenme Bilgi Düzeyi Puan Ortalamaları
Cinsiyet n x̄±SE T sd p
Kadın 318 78.56±0.669
5.183 497.029 0.000***
Erkek 262 72.41±0.958
Toplam 580 75.78±0.591
x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, T: T dağılımı, sd: Serbestlik derecesi, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Katılımcıların beslenme bilgi düzeyleri ile cinsiyetleri arasındaki sonuçlar Tablo-10’da gösterilmiştir. Katılımcıların beslenme bilgisi puan ortalaması (x̄ ±SE) 75.78 ±0.591 puandır ve bu puan yetişkinlerin beslenme bilgi düzeyinin yeterli olduğunu ortaya koymaktadır. Kadınların, erkeklerden daha yüksek ortalama puana sahip olduğu belirlenmiştir. Cinsiyete göre beslenme bilgi puanları arasında ortaya çıkan farklılık istatistiksel açıdan anlam taşımaktadır (p<0.05).
Tablo-11: Katılımcıların Beden Kütle İndeksi Gruplarına Göre Beslenme Bilgi Düzeyi Puan Ortalamaları BKİ n x̄±SE F p Zayıf 21 80.11±2.225a 7.253 0.000*** Normal 290 78.07±0.787a,b Hafif Şişman 222 73.40±0.987b,c Şişman 47 70.95±2.284c
a,b,c: Duncan Testi Grupları, x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Katılımcıların BKİ gruplarına göre beslenme bilgi düzeyi puan ortalamaları Tablo-11’de verilmiştir. Zayıf ve normal BKİ’ye sahip katılımcıların benzer beslenme bilgi düzeyine sahip olduğu, diğerlerinden daha yüksek ortalama beslenme bilgi düzeyi puanına sahip oldukları görülmektedir. Hafif şişman ve şişman BKİ’ye
sahip katılımcıların da birbiriyle benzer ve diğerlerinden daha düşük ortalama beslenme bilgi düzeyi puanına sahip oldukları görülmektedir. Söz konusu değişkenler arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).
Tablo-12: Katılımcıların Eğitim Durumlarına Göre Beslenme Bilgi Düzeyi Puan Ortalamaları
Eğitim Durumu n x̄±SE F p
İlköğretim 153 65.523±1.4162a 30.756 0.000*** Lise 86 75.320±1.4389b Ön Lisans 28 75.714±1.2053 b Lisans 264 81.354±0.6076 c Yüksek Lisans 36 77.847±1.6371 b Doktora 13 80.962±2.2025 c
a,b,c: Duncan Testi Grupları, x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Katılımcıların beslenme bilgi düzeyleri ile eğitim durumları arasındaki ilişkiyi incelemek için yapılan analiz sonuçları Tablo-12’de verilmiştir. Anlamlılık sütunundaki değere göre (p<0.05) buradaki değişkenler arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Tablodaki verilere göre lisans ve doktora mezunu katılımcıların benzer ve en yüksek ortalama puana sahip olduğu görülmektedir. İlköğretim mezunu katılımcıların ise en düşük ortalama puana sahip olduğu ve diğer düzeylerden farklı beslenme bilgi düzeyine sahip olduğu belirlenmiştir.
Tablo-13: Katılımcıların Medeni Duruma Göre Beslenme Bilgi Düzeyi Puan Ortalamaları
Medeni Durum n x̄±SE F p
Bekar 252 77.798±0.9039a
13.630 0.000***
Evli 310 75.024±0.7122a
Dul/Boşanmış 18 60.964±6.2387b
a,b: Duncan Testi Grupları, x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Tablo-13 incelendiğinde; anlamlılık sütunundaki değere göre (p<0.05) buradaki değişkenler arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Tablodaki verilere göre bekar ve evli katılımcılar yüksek puana sahipken dul/boşanmış katılımcıların beslenme bilgi düzeyi puan ortalamalarının daha düşük olduğu görülmüştür.
Tablo-14: Katılımcıların Çalışılan Sektör/Meslek Grubuna Göre Beslenme Bilgi Düzeyi Puan Ortalamaları
Sektör/Meslek Grubu n x̄±SE F p
Sağlık 81 84.475±0.8737 5.613 0.000*** Eğitim 150 74.767±1.2357 Mühendis 21 73.571±3.2576 Hukuk 23 67.826±3.9366 Güvenlik 11 80.682±2.2128 Medya-Basın 14 73.036±4.5330 Memur 38 81.645±2.1068 Turizm 12 75.833±2.5808 Lojistik-Ulaşım 18 62.917±4.4107 Ticaret 11 71.364±3.1508 Güzel Sanatlar 11 78.182±2.5021 İşçi 22 75.682±2.0225 Emekli 45 70.167±2.3266 Öğrenci 52 76.587±1.7409 Çalışmıyor 71 74.472±1.5522
x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Katılımcıların beslenme bilgi düzeyleri ile çalıştıkları sektör/meslek grubu arasındaki ilişkiyi incelemek için yapılan analizin sonuçları Tablo-14’te verilmiştir. Sağlık sektöründe çalışan katılımcıların daha yüksek ortalama puana sahip olduğu görülmektedir. Lojistik-ulaşım sektöründe çalışan katılımcıların ise en düşük ortalama puana sahip oldukları belirlenmiştir. Analiz sonuçları incelendiğinde, katılımcıların çalışılan sektör/meslek grubuna göre beslenme bilgi düzeyi bakımından gruplar arasında anlamlı fark olduğu saptanmıştır (F=5.613; p<0.05).
Tablo-15: Katılımcıların Aylık Gelirlerine Göre Beslenme Bilgisi Puan Ortalamaları
Aylık Gelir n x̄±SE F p
2000 TL’nin altı 87 70.02±1.981a 74.34±1.201b 82.28±1.078c 74.61±1.365b 74.85±0.981b 12.254 0.000*** 2000 - 2999 TL 92 3000 - 3999 TL 139 4000 - 4999 TL 110 5000 TL ve üzeri 152
a,b,c: Duncan Testi Grupları, x̄±SE: Ortalama±Standart Hata, F: F dağılımı, p: Anlamlılık, n: Sayı *p<0.05 **p<0.01 ***p<0.001
Tablo-15’te katılımcıların beslenme bilgi düzeylerinin aylık gelirlerine göre puan ortalamaları gösterilmiştir. 3000-3999 TL aralığındaki bir aylık gelire sahip olan katılımcıların, diğerlerinden daha yüksek ortalama puana sahip olduğu görülmektedir. 2000-2999 TL, 4000-4999 TL ve 5000 TL ve üzeri gelire sahip olan katılımcıların ortalama puanları benzer bulunmuştur. 2000 TL’nin altı gelire sahip olan katılımcıların ortalama puanları ise diğer gelir düzeyindeki katılımcılardan farklı ve düşük saptanmıştır. Söz konusu değişkenler arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).
Tablo-16: Katılımcıların Beslenme Dersi Alma Durumlarına Göre Beslenme Bilgi