Bu bölümde araştırmanın modeli, evren ve örneklem, kapsam ve sınırlılıklar, veri toplama tekniği ve veri analiz tekniği bilgilerine yer verilmiştir.
3.1. Araştırmanın Modeli
Araştırma, tarama modeliyle gerçekleştirilen betimsel bir araştırmadır. Bu tür araştırmalarda belli bir evrende araştırılması istenen karakteristiklerin ne sıklıkta bulunduğu belirlenmeye çalışılır (Aziz, 2015: 26).
3.2. Evren ve Örneklem
Çalışma evreni, Konya ilinde işgücü piyasasına kayıtlı kadın tüketicilerdir. Kadınların erkeklerden daha fazla giysi alışveriş yaptığını ortaya koyan bir çok araştırma mevcuttur. Kadınların çalışmaları, yani gelir sahibi olmaları ise giysi satın almalarını kolaylaştıracağından özellikle gelir sahibi kadın tüketiciler araştırma evreni olarak seçilmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu 2018 verilerine göre Konya ilinde işgücü piyasasına kayıtlı kadın işgören sayısı 37.760’dır (tuik.gov.tr). Evreni oluşturan tüketicilerin sayısı 10.000’den büyük olduğundan, Özdamar (2001: 257) tarafından sınırsız evrenler (N>10.000) ve nicel araştırmalar için önerilen aşağıdaki örnekleme hacmi hesaplama formülünden yararlanılmıştır.
Bu formülde standart sapma değeri 40 kişilik pilot uygulama sonucunda (σ) 1,2 olarak belirlenmiş olup, anlamlılık düzeyi (α) 0,05 olarak değerlendirilmiştir. Hata değeri; evren ile örneklem ortalaması arasındaki izin verilebilir maksimum fark olan etki genişliği değeri (H) 0,15 alınmıştır. Çünkü örneklem hesaplamasında örneklem hatasının ölçek tam puanının %2’si ile %4’ü arasında alınabileceği belirtilmektedir (Krejcie ve Morgan, 1970: 608). Ayrıca anlamlılık düzeyi 0,05’e karşılık gelen Z teorik değeri 1,96 alındığında ve diğer parametreler formülde yerine konulduğunda minimum örneklem hacmi 245 olarak hesaplanmaktadır.
Zaman, maliyet ve ulaşılabilirlik ölçütleri dikkate alınarak basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 296 kadın tüketici, araştırmanın örneklemini oluşturmuştur.
3.3. Kapsam ve Sınırlıklar
Araştırmada bir takım sınırlıklar bulunmaktadır. Tüketicilerin geri dönüşüm kaynaklı giysilere yönelik tutumunu etkileyen faktörler algılanan müşteri değeri ve çevresel endişe ile sınırlandırılmıştır. Algılanan müşteri değeri; duygusal, sosyal, epistemik ve durumsal değer boyutları ile incelenmiştir. Satın alma davranışını etkileyen faktörler ise tutum ile sınırlıdır.
Araştırma Konya ilinde, 15.03.2018 - 15.03.2019 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.
3.4. Veri Toplama Tekniği
Tüketici verileri araştırmacı tarafından yüz yüze yapılan anketler aracılığıyla toplanmıştır.
Araştırma anketi, demografik özellikler, algılanan müşteri değeri, çevresel endişe, tutum ve satın alma niyeti ölçeklerinden oluşmuştur.
Geri dönüştürülmüş kaynaklardan üretilen giysilere yönelik algılanan müşteri değerini belirlemek üzere kullanılan ölçek, duygusal, sosyal, epistemik ve durumsal değer olmak üzere dört boyut ve toplam 16 maddeden oluşmaktadır. Duygusal ve sosyal değer boyutları, Sweeney ve Soutar (2001), epistemik değer boyutu Alhinai (2009), durumsal değer boyutu Lin ve Huang (2012) tarafından geliştirilen ölçeklerden uyarlanmıştır.
Tüketicilerin satın alma niyetini ölçen üç madde, Sweeney ve arkadaşlarının çalışmasından, tüketicilerin çevresel endişelerini ölçen üç madde ise Fujii'nin çalışmasından alınmıştır.
Tablo 2. Araştırmada Kullanılan Ölçekler
Ölçek Maddeler Kaynak
Duygusal Değer 1. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler giymek keyif verir.
2. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri kullanmak isterim.
3. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri kullanırken rahat hissederim.
4. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler kendimi iyi hissettirir.
5. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler giymek zevklidir.
Sweeney ve Soutar (2001)
Sosyal Değer 6. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler toplum tarafından kabul edilebilir hissetmeme yardımcı olur.
7. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler insanların bana yönelik algılarını olumlu yönde değiştirir.
8. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler diğer insanlar
üzerinde iyi bir izlenim bırakır.
9. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler toplum tarafından
desteklenir.
Sweeney ve Soutar (2001)
Epistemik Değer 10. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler, yeni bir deneyim sağlar.
11. Geri dönüşüm kaynaklı giysiler, gördüğüm diğer yeniliklere benzemiyor.
12. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri merak ediyorum.
Alhinai (2009)
Durumsal Değer 13. Kötüleşen çevre şartlarından dolayı geleneksel
ürün yerine geri dönüşüm kaynaklı giysileri tercih ederim.
14. Geri dönüşüm kaynaklı giysilerin tüketimi
desteklenirse, geleneksel ürün yerine onları satın alırım.
15. Sadece geri dönüşüm kaynaklı giysilere yönelik bir fiyat indirimi varsa onları satın alırım.
16. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri her yerde
bulabilirsem, geleneksel ürün almak yerine onları alırım.
Lin ve Huang (2012)
Çevresel Endişe 17. Çevresel sorunların çok önemli olduğunu düşünüyorum.
18. Çevresel sorunlar göz ardı edilemez. 19. Çevresel sorunları dikkate almalıyız.
Fujii (2006)
Satın Alma Niyeti 20. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri deneme niyetindeyim.
21. Geri dönüşüm kaynaklı bir giysi görürsem muhtemelen alırım.
22. Geri dönüşüm kaynaklı bir giysiyi alacağım.
Sweeney vd. (1999)
Tutum 23. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri kullanmak iyidir.
24. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri kullanmak faydalıdır.
25. Geri dönüşüm kaynaklı giysileri kullanmak mantıklıdır.
MacKenzie vd. (1986).
Tüketicilerin geri dönüştürülmüş kaynaklardan üretilen giysileri satın alma konusundaki tutumlarını ölçen üç madde MacKenzie vd. (1986) çalışmasından uyarlanmıştır.
Katılımcıların tüm maddeleri 1= kesinlikle katılmıyorum, 5= kesinlikle katılıyorum olacak şekilde beşli likert ölçeğinde derecelendirmeleri istenmiştir. Geri dönüştürülmüş kaynaklardan üretilen giysilerin net bir şekilde anlaşılabilmesi için anketin başında geri dönüştürülmüş kaynaklardan üretilen giysileri açıklayan bir bilgi notu verilmiştir.
3.5. Veri Analiz Tekniği
Verilerin analiz edilmesinde açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin yer aldığı yapısal eşitlik modelinden yararlanılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi için SPSS 24.0, doğrulayıcı faktör analizi ve yapısal eşitlik modeli için AMOS 20.0 programları kullanılmıştır.