Bu bölümde araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, araştırmada kullanılan veri toplama araçları, verilerin analiz edilmesinde yararlanılan istatistiksel tekniklerle ilgili bilgiler açıklanmıştır.
3.1 Araştırmanın Modeli
Çalışmada nicel yöntemlerden genel tarama modeli içerisinde yer alan ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelinden faydalanarak karşılaştırma çalışması yapılmıştır. Karasar’a (2006) göre tarama modelleri incelenen olgu veya durumu olduğu gibi var olduğu şekliyle tespit etmeye çalışan araştırma modelidir. Bu modelde araştırma grubuna hiçbir müdahalede bulunulmaz.
Tarama modellerinde amaçlar genellikle, soru cümleleriyle ifade edilir. Bunlar; “neden?” sorusu ile genellikle araştırılmaz (Büyüköztürk, 2016). Tarama araştırmalarında genellikle geniş bir kitleden araştırmacı tarafından belirlenen cevap seçenekleri kullanılarak bilgi toplanır (Fraenkel ve Wallen, 2006). Bu yönüyle tarama modeli ekonomik ve pratiktir denebilir.
Araştırmada bu modele uygun olarak hazırlanan anket soruları açık uçlu, şıklı sorulmuş amaçlı örnekleme belirleme yöntemiyle ebeveynler belirlenmiş ve belirlenen ebeveynlerin soruları cevaplamaları istenmiştir.
3.2 Evren ve Örneklem
Çalışmada; 6 ay - 6 yaş arasında çocuğu olan maksimum örneklem alma yolu ile belirlenen 250 ebeveynle çalışılmıştır. Araştırmada 6-12 ay arasında çocuğu olan 50 ebeveyn, 13-24 ay arasında çocuğu olan 50 ebeveyn, 25-36 ay arasında çocuğu olan 50 ebeveyn, 37-48 ay arasında çocuğu olan 50 ebeveyn, 49-72 ay arasında çocuğu olan 50 ebeveyn çalışma grubunu oluşturmaktadır.
Evreni temsil etme özelliği taşıyan evrenden seçilmiş gruplar örneklemi oluşturmaktadır (Karasar, 2006). Örneklemin yansızlığı araştırmanın güvenirliği açısından önemli görülmektedir (Kaptan, 1998).
3.3 Veri Toplama Araçları
Demografik bilgi formu ve araştırmacı tarafından geliştirilen altı ay ile altı yaş arasındaki çocukların oyun profilleri anketi kullanılmıştır.
3.3.1 Çocukların oyun profilleri anketi
Anket soruları oluşturulmadan önce literatür taraması yapılmıştır. Anket yönteminin hazırlanması ve uygulanması anlamında bilimsel kaynaklardan fayda sağlanmıştır. Araştırmanın amaçları arasında yer alan; çocukların oyun oynama süresi, çocukların oyun objesi/mekânı, ebeveyn oyun algısı, ailedeki etkileşim/alışkanlıklar ve dijital ortamla ilgili yapılan benzer araştırmalar incelenmiştir. İncelenen araştırmalar ışığında belirlenen amaçlara uygun olarak 87 sorudan oluşan madde soru havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan sorular yalın hale getirilmiş ve düzenlenmiştir. Düzenlenen sorular üzerinden aynı amaca hizmet eden sorular birleştirilerek ortak bir soru haline getirilmiş soru sayısı 50’ye indirilmiştir. Oluşturulan sorular çocukların oyun oynama süresi, çocukların oyun objesi/mekânı, ebeveyn oyun algısı, ailedeki etkileşim/alışkanlıklar ve dijital ortam olmak üzere 5 kategoriye bölünmüştür. Sorular açık uçlu, evet/hayır/zaman zaman ve şıklı sorular olmak üzere düzenlenmiştir. Sorularda bulunan şıkların; sorulara paralellik göstermesi ve genelden özele doğru yer alması sağlanmıştır. Sorular ve şıklar çalışma grubunda yer alan küçük yaş (6-12 ay, 13-24 ay) çocuklarına uygunluğu üzerinde durulmuş ve araştırma kapsamında olan 6 ay ile 6 yaş arasında ki her çocuk düşünülerek oluşturulmuştur. Düzenlenen anket çalışması ‘6-12 ay arasında çocuğu olan 5 ebeveyn (anne-baba), 13-24 ay arasında çocuğu olan 5 ebeveyn (anne-baba), , 25- 36 ay arasında çocuğu olan 5 ebeveyn (anne-baba), , 37-48 ay arasında çocuğu olan 5 ebeveyn (anne-baba), , 49-72 ay arasında çocuğu olan 5 ebeveyn (anne-baba), ’ olarak belirlenmiş ve pilot uygulama yapılmıştır. Yapılan pilot uygulama sürecinde ebeveynler gözlemlenmiş ve uygulama sonunda sorulara dair düşünceleri, uygulamanın ne kadar sürdüğü not edilmiştir. Pilot uygulama sonrasında işlerliği olan sorular belirlenmiş ve soru sayısı 25 ile sınırlandırılmıştır. 5 uzman görüşü
alınarak sorular üzerinde düzenlemeler yapılmıştır. Toplamda oyun oynama süresi ile ilgili 3 (2 şıklı, 1 açık uçlu) soru, oyun objesi ve mekânı ile ilgili 10 (4 şıklı, 6 açık uçlu) soru, ebeveyn oyun algısı ile ilgili 3 (2 şıklı,1 açık uçlu) soru, ailedeki etkileşim, alışkanlıklar ve olanaklar ile ilgili 5 ( 3 şıklı, 2 açık uçlu) soru, dijital ortamla ilgili 4 (şıklı) soru hazırlanmıştır. Demografik sorular hariç toplam 25 soru ile sınırlandırılmıştır.
3.4 Ölçme Aracının Uygulanma Aşamaları
Ölçme aracı 6 ay ile 6 yaş arasındaki çocukları olan ebeveynlere araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Uygulama öncesi araştırmanın amaçları açıklanmış gönüllü katılım istenmiştir. Ebeveynlerin anketi doldurmasından sonra 400 adet anket toplanmıştır. Veri toplama sürecinde farklı veri yolları izlenmiştir. 6-48 ay aralığındaki çocukları olan ebeveynler yüz yüze ve online olarak toplanmış, 49-72 ay aralığında çocukları olan ebeveynler anaokullarından toplanmıştır.
Uygulama sürecinde yüz yüze anket uygulama yöntemiyle ‘150’ ebeveyn ve çevrimiçi (online) anket uygulama yöntemi ile ‘ 250’ ebeveyn olmak üzere veriler toplanmıştır. 6-48 ay aralığındaki çocukları olan ebeveynler yüz yüze ve online olarak uygulanmış, 49-72 ay aralığında çocukları olan ebeveynler yüz yüze uygulanmıştır.
3.5 Verilerin Çözümlenmesi
Veriler toplandıktan sonra yapılacak ilk iş toplanan verilerin, soruların yanıtlanması açısından eksik olup olmadığını, yanıtların sorulara uygun olarak verilip verilmediği ve varsa yanıt yazma sürecinin veya yanıtların kodlanma sürecinin toplanan tüm formlar, yapılan tüm görüşmeler için aynı olup olmadığını kontrol etmektir (Cohen ve Manion,1997).
Öncelikli olarak doldurulan anketler incelenerek geçersiz olan (boş bırakılan hep aynı maddeler işaretlenmiş olan vb.) 150 adet anket çıkarılmıştır. Çözümlenmesi için belirlenen 250 adet anket verileri kategorize edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS 21.0 programına girilmiş sonrasında analizlere geçilmiştir. Demografik değişkenlerin veri sonuçlarına göre gruplandırması yapılmıştır. Demografik özelliklerin betimsel yorumları yapılıp frekans ve yüzde dağılımları çıkarılmıştır. Anket maddeleri ile
ilgili olarak verilen yanıtlar kodlanmış frekans ve yüzde dağılımları alınmıştır. SPSS uygulamasında yaş olmaksızın (genel) yapılan analiz grafiği, yaş dağılımları doğrultusunda yapılan analiz grafiği ve Ki-Kare testi uygulanmıştır. Ki- Kare testi gözlenen ve beklenen frekansların karşılaştırılmasıdır.