Yönetici Kimdir?

Yöneticilik kavramı çeşitli terimlerle ifade edilmektedir.

Yönetim bilimi literatüründe, çoğu kez yönetici (manager), icracı (executive), idareci (administrator), girişimci (entrepreneur) ve iş adamı (businessman) terimlerinin aynı anlamda kullanıldıklarına rastlanmaktadır (Tümer 1975).

Tosun (1989) ‘a göre yönetici “bir alanı bilimsel ve icrai ilke ve kurallara göre bir grubu, bir kuruluşu yürüten ve mümkün olan zaman ve hallerde gerekli politika, strateji ve taktikleri belirleme durumunda olan kişidir.’’

Yönetici, kendi emrine verilmiş kaynakların kullanılmasından sorumlu olan kişidir (Sözen 1973).

Yönetici, bir kuruluşun başında bulunan, emrinde personel çalıştıran, sevk ve idare eden kişidir (Tortop 1974).

Eryılmaz (1986)’a göre yönetici kar ve riski başkalarına ait olmak üzere mal veya hizmet ortaya koymak için üretim faktörlerini sağlayan ve bunları belli bir gereksinimi karşılama amacına yönelten kişidir.

Yönetim fonksiyonları tek bir kişide toplanan küçük işletmelerin giderek büyümesi, iş hacminin artması, çalışan insan sayısının çoğalması, yeni tekniklerin gelişmesi, v.b etkenler sonucu bu işletmelerin sahipleri tarafından yönetilip denetlenmesini güçleştirmekte hatta olanaksız kılabilmektedir. İşte bu durum, kar ve zarara katılmaksızın girişimci adına yönetim etkinliğinde bulunacak birilerine olan gereksinimi ortaya çıkarmakta ve bu birileri de profesyonel yöneticiler olmaktadır ( Eryılmaz 1986).

Profesyonel yöneticiler, yönetim işini kendilerine meslek edinerek işletmenin sahibi haline gelmeden girişimcinin yaptığı her işi yapan ve bu hizmetlerine karşılık aylık alan kimselerdir (Güvemli 1981).

2.2.1.1.1. Liderlik (Önderlik) ve Yöneticilik

Liderlik çok yönlü bir kavramdır. Toplumun her alanında ihtiyaçların giderilmesi için liderlere gereksinim vardır. Bazı yazarlar lider bazıları ise önder kelimesini kullanmayı tercih etmektedir. Her iki kelime de yönetici teriminin karşılığı olarak kullanılabilmektedir. Fakat tam bir anlam bütünlüğünün söylenmesi mümkün değildir(Güvemli 1981).

Lider ve yönetici kelimelerinin kesinlikle birbirlerinin yerine kullanılabilecekleri söylenemez. Çünkü liderlik yöneticiliğin bir yan sınıfıdır. Yöneticiler fikir ileri sürme, planlama, organize etme, motive etme, haberleşme ve kontrol etme fonksiyonlarını yerine getirir. Bütün bu fonksiyonlar arasında önderlik etme ve yol gösterme fonksiyonu da vardır. Bu nedenle bir yöneticinin etkin bir şekilde yön verme konusundaki yeteneği, onun yönetme hususundaki yeteneğini etkileyebilir. Hâlbuki bir lider sadece başkalarının davranışlarını etkileyebilme ihtiyacındadır. Aslında bir liderden kendisine bağlı elemanları doğru yöne sevk etmesi de beklenmektedir (Güvemli 1981).

Tosun (1989)’ a göre ‘’aslında yönetici, önder, set, komutan gibi kavramlar arasında önemli farklar yoktur. Bu kavramların içeriklerini, dolayısıyla farklı ve benzer yönlerini belirleyebilmek için bunların ifade ettiği fonksiyonlara bakmak gereklidir (Tosun 1989).’’ Nakledilen önderlik tanımlarının, yönetici tanımlama benzerlik gösterdiği görülmektedir. “Önderlik öyle bir özellikler kombinezonunun adıdır ki, bu özelliklere sahip olan kişi, başkaları aracılığıyla iş başarma olanağı bulur; çünkü onlar üzerinde yaptığı etki, onlara öyle bir hareket etmeyi arzulatır. Diğer bir tanım da” önderlik, ortak amaçlar uğruna seve seve çaba harcamaları için bireyleri etkileme faaliyetidir” şeklindedir (Tümer 1965).

Tümer (1965)’e göre anlayış ve hareket tarzına göre liderlik türlerini şöyle sıralanmaktadır:

* Otoriter Liderlik: Her ne kadar bütün liderler biraz kuvvet ve baskı davranışında bulunurlarsa da kuvvetle tahakküm otoriter liderliği diğer lider türlerinden ayrıcı özelliktir.

* Demokratik Liderlik: Bu tür liderlik mümkün olduğu ölçüde genel kararları gruba getirir. Böylece kişiler ve lider kolektif politikayı birlikte oluşturur.

* Tarafsız (serbestçi) Liderlik: Pasif bir lider türüdür. Sadece ortam mevki ve makamda durmak için ortaya çıkartılmıştır.

* Karizmatik Liderlik: Bu tür lider türleri mükemmel lider türüdür. Her zaman meydana gelmez.

Grup büyüklüklerine göre lider türleri ise şunlardır:

* Şahsi Liderler: Küçük gruplarda oluşur. Lider grup üyelerinin hepsiyle karşılıklı temas halindedir.

* İdare edici Liderler: Grup büyüdükçe liderin etkisi azalır. Karmaşık büyük organizasyonların liderliği bu tür liderliğe girer ( Sabuncuoğlu 1987).

Durumlarına göre lider türleri de şöyledir:

* Pozitif Lider: Teşvik edici, canlandırıcı, harekete geçirici, gruba katılmayı yönlendiren olumlu lider tipidir ( Sabuncuoğlu 1987).

Negatif Lider: Baltalayıcı, ümit kırıcı, engelleyici, harekete geçirme yeteneği olmayan lider tipidir ( Sabuncuoğlu 1987).

Liderlik = F (kişilik x izleyiciler ve durumu) Bir liderin sahip olması gereken özellikleri beş grupta toplamak mümkündür ( Sabuncuoğlu 1987).

* Hürmet: Hürmet görevden çok, kişiliğe karşı gösterilen bir davranıştır. Saygı, sevgi, gibi duygular yardımcı unsurları teşkil eder ( Sabuncuoğlu 1987).

* Zekâ: Çeşitli zihni fonksiyonların birleşmesiyle oluşur. (şekil algısı, mekânda yönelme, çağrışım kolaylığı gibi) Zeki kişinin iyi bir düşünme yeteneği vardır. Olayları mantıklı olarak değerlendirebilir (Hatiboğlu 1977).

* Sorumluluk: İyi bir lider sorumluluktan korkmayan kişidir. Maiyetindekilere itimat vermelidir. Ancak hür kişiler davranışlarından sorumludur ve eyleminden sorumlu tutulabilir. Yasalarla verilen sorumlulukla birlikte yetkide gereklidir (Hatiboğlu 1977).

* Cesaret: Bir lider karar verme sorumluluğunu üzerine aldığı gibi, bu kararları uygulamada da cesur olmalıdır. Muhalefet ve zorluğu daima yenmelidir. Cesaret yerinde ve yersiz olarak gösterilebilir. Yerinde cesaret kurtarıcı rol oynar. Cüret ise kör cesarettir, başarısızlığı da beraberinde getirir (Hatiboğlu 1977).

* Kişilik: Lider dürüst, şerefli olmalıdır. Bundan başka olayları, eşyayı, kişileri değerlendirmeyi bilmeli, önemli olana gerekli dikkati sarf etmeli, önemsizi bir tarafa atarak üzerinde düşünmemelidir. Saygı duyulan bir kişilik yöneticinin temel özelliği olmalıdır (Hatiboğlu 1977).

Liderlik sosyal psikolojinin en önemli konularından bir tanesidir. Bunun nedeni, liderlerin değişik şekillerde ve zamanlarda tek tek veya topluluk olarak insanları etkilemesi ve yönlendirmesidir. Liderler grupları harekete geçirir ve istenilen amaçlara ulaştırmaya çalışırlar. Grup üyeleri de grup liderini taklit, özdeşleşme, model alma, örnek alma gibi yollarla izlemeye çalışır ve ona benzemek isterler. Bu da ortak amaçlara yönelmeyi kolaylaştırır (Hatiboğlu 1977).

Taklitçilik esaslı birleştirici bir faktördür. Yeknesaklığı çoğaltmaksızın sıkı örgütlü bir topluğu geliştirmek imkânsızdır. Bütün kitle hareketlerinin övdüğü tek görüşlülük, itaat yoluyla olduğu kadar taklitçilik yoluyla da elde edilir. Bir emre uymakta ne kadar itaat varsa, bir örneği taklit etmekte de o kadar itaat vardır (Haffer 1981).

Spor yönetiminde liderlik kavramı, diğer yönetim alanlarında olduğundan daha fazla anlam taşımaktadır. Çünkü spor kulübünün yapısı, diğer organizasyonlara benzememektedir. Örnek vermek gerekirse bir A şirketinin yöneticisi, o şirkette çalışan herhangi bir iş göreni hayatı boyunca hiç tanımayabilir ve bu onun için önemli olmayabilir. Ancak bir kulüp yöneticisi için bu söz konusu değildir. Eğer sporda belli bir başarı elde edilmek isteniyorsa takımın başındaki teknik ekiple birlikte yönetici de sporcularla ilgilenmek durumundadır. Böylece kulüp yöneticileri kendiliğinden lider (önder) durumuna gelmektedir. Kritik maçlarda, özellikle karşılaşma başlamadan önce ve devre aralarında, kulüp yöneticilerinin olumlu telkinleri, sporcular üzerinde faydalı tesirler gösterebilmektedir. Çünkü kulüp yöneticileri aynı zamanda kulübün önderidir. Burada liderlik, manevi liderlik, manevi açıdan bir bağlanmayı ifade etmektedir. Bu nedenle psikolojik etki yapmaktadır (Karagözoğlu 1994).