XVII YÜZYILDAKİ DİĞER İMADİYE BEYLERİ

Seydi Han’ın 45 yıl süren idaresinden sonra yerine I. Yusuf Han Bey 1629 tarihinde geçmiştir. Bu da üç sene hüküm sürdükten sonra vefat etmiştir. Onun yerine de Said Han Bey I geçmiştir.(1632) 371_{. Emir Said Han sadece sekiz ay hüküm} sürdükten sonra vefat etmiştir.372

Said Han’dan sonra İmâdiye emirliğini II. Yusuf Han üstlendi (16321638).373

368 _{el-Azzâvi, Tarihu'l-Irak beyne ihtilaleyn, IV, 451. Bekir Subaşı hadisesi ile ilgili ayrıntılı bilgi için} bkz: Osman b. Sind el-Basri el-Vaili, Metali‘u's-Suud - Tarihu'l-Irak min sene 1118-1242 / 1774-

1826, Thk: İmad Abdüsselam Raûf ve Süheyla Abdülmecid, Musul, 1991, s. 182 ve sonrası

369 _{Mühimme Defteri No: 79, s. 477.} 370 _{Rauf, Tarihu Ümerai Behdinan,, 37.}

371 _{El-Mâî, el-Firdevsü'l- meçhul, s. 25; Zeki, Tarihu'd-duvel ve'l-imarati'l-Kürdiyye, s. 395; el-} Abbasî, İmâretü Botan el-Abbasîyye, s. 65-66.

372 _{El-Mâî, el-Ekrad fî Behdinân, s. 140.}

373 _{el-Azzâvi, Tarihu'l-Irak beyne ihtilaleyn, IV, 239; Raûf, el-Useru'l-hakime ve ricalu'l-idare ve'l-}

Evliya Çelebi Seyahatname’sinde yer alan bilgilere göre Emir II. Yusuf Han, Sultan IV. Murad'ın Bağdad seferine iştirak etmemiş ve elde ettiği zaferler için onu kutlamamıştı. Bundan dolayı padişah ona öfkelenmiş ve Diyarbekir valisine bir emir yollayarak yakalanmasını emretmiş ve yediyüz adamı öldürülmüştür.374

2.7.1. II. Kubad Han

Emir II. Yusuf Han’dan sonra İmadiye’de tahta geçti. 1638 de Bağdat seferine çıkan Sultan IV. Murat, İmadiye’ye gelişinde buranın hakimi II. Kubad Bey tarafından törenle karşılandı. II. Kubad Bey’in bu hareketi sultan IV. Murad’ı oldukça memnun ettiğinden İmadiye’yi hayat boyu ona ihsan etti.375

Yasin el-Ömeri de İmadiye hâkimi II. Kubad Bey (1638-1640) komutasında büyük bir kuvvetin Osmanlı Sultanı IV. Murad'ın (1623-1640) Bağdat üzerine düzenlediği askeri seferine iştirak ettiğini ve padişahın onu İmâdiye’ye hâkim tayin ettiğini belirtmektedir. Bu emir hakkında Osmanlı seferine iştirak etmesi dışında başka bir icraatından bahsedilmemektedir.376

Behdinan, güçlü emirliklerle çevrili olduğundan II. Kubat Han Bey, kendisine bağlı Kürt aşiretlerden oluşan güçlü bir ordu kurma ihtiyacı hissetti. Bu ordunun en önemli görevi sınırları korumak ve emirlik içinde iç güvenliği sağlamak olacaktı. Üçüncü görevi de isyan eden aşiretleri dize getirmek ve vergi toplamaktı. Bu ordu aynı zamanda Osmanlı askerlerinin düzenleyeceği seferlere de katılmaktaydı.

İmadiyeli kuvvetlerin katıldığı seferlerden birisi de, yukarıda geçtiği üzere, IV. Murat’ın, 1638 yılında Bağdat’ı Safevîlerden geri almak için düzenlediği seferdi. Bu seferdeki İmâdiye ordusunun sayısı on binden fazla olup çoğunluğu süvarilerden oluşuyordu.377

Kürt aşiretleri, Kubad Han tarafından kendilerine verilecek görevleri yerine getirmek için silah altında kalmaya devam ettiler. Emir, Hristiyan köylerine de adam

374 _{Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, IV, 83.} 375 _{Musul-Kerkük ile İlgili Arşiv Belgeleri, 49}

376 _{Yasin b. Hayrullah el-Hatib el-Ömerî, Zübdetü'l- asari'l- celiye fi'l- havadisi'l- ardiyye, en-} Necefu'l- Eşref, 1974, 67-68; el-Ömerî, Gayetü'l-Meram, s. 93.

377 _{Bkz: ed-Demelûcî, İmâretü Behdînân, s. 19; Said Muhammed Ahmed, Medresetü Kubbehan fi’l-}

gönderip oraların imarı ile ilgileniyor, onların ürünlerini alıyor ve bunları mensupları askere alınan aşiretlere ve ihtiyaç sahibi ailelerine veriyordu.378

2.7.2. I. Murad - III. Kubad –II. Behram

II. Kubad’dan sonra emirliği I. Murad Han Bey üstlendi (1640) .379 _{Adı geçen} emir orduyu güçlendirmeye odaklanarak on binden fazla atlı süvari ile piyade topladı.380

I. Murad’ın ardından , 1662 yılında III. Kubad Bey İmadiye emiri oldu 381_{. Bu} emir sert bir yönetim benimsedi. Onun döneminde ülke, kayda değer bir şekilde ilerleme sağladı. Halk, ordu ve ilim adamları onun siyasetini ve dehasını benimsediler. Askerlerinin sayısı bu dönemde yirmi bine çıktı. Emirliği on sekiz yıl devam etti.382

Kubad III dönemi (1662-1679) , kardeşlerinin sebep olduğu olaylarla geçti. Onun döneminde Behdinân ülkesi istikrarsızlaştı ve bir kargaşa ortamı yaşadı. Fakat emir, halkın yararını kardeşlerinin yararına feda etti.383

Kubad Bey III, Emirliğin yönetimini küçük kardeşinin oğlu II. Behram Han b. Yusuf Han’a bıraktı (1679) ve kızını onunla evlendirdi.384

Emirlikte bolluk ve bereket 1679 yılına kadar eksik olmadı. Bu yıl içerisinde Kubad Bey III arkasında hiçbir erkek evlat bırakmadan vefat etti.

Kubad Bey III’ün II. Behram Bey’i en büyük kardeşi Said Han’a tercih etmesi aile içi sürtüşmelerin yeniden alevlenmesinde büyük etkisi oldu. Neticede Said Han, yönetimi ele geçirmek için üç yıl boyunca kardeşiyle mücadele etti.385 _{Behram Bey} 1682 yılında vefat edince Mir Said Han Bey II doğrudan yönetimi eline aldı.386

378 _{Bkz: ed-Demelûcî, İmâretü Behdînân, s. 20.}

379 _{el- Azzâvi, Tarihu'l-Irak beyne ihtilaleyn, IV, 239; Raûf, el-Useru'l- hakime ve ricalu'l- idare,} s. 208.

380 _{el-El-Mâî, el-Ekrad fî Behdinân, s. 141; el-Abbasî, İmâretü Behdînân el-Abbasîyye, s. 68.} 381 _{Zambaur, Mucemu'l- ensab ve'l- userati, 396; Raûf, el-Useru'l- hakime ve ricalu'l- idare , s.}

208.

382 _{el-‘Abbâsî, İmâretü Behdînân el-‘Abbâsiyye, s. 70.} 383 _{Bkz: el-‘Abbâsî, İmâretü Behdînân el-‘Abbâsiyye, s. 81.}

384 _{El-Mâî, el-Firdevsü'l- meçhul, s. 26; Longrigg, Erbaatu kurun min tarihi'l- Irak el-hadis, s. 97.} 385 _{El-Mâî, el-Ekrad fî Behdinân, s. 147-148; el-Abbasî, İmâretü Behdînân el-Abbasîyye, s. 72.} 386 _{El-Mâî, el-Firdevsü'l-meçhul, s. 26.}

2.7.3. II. Said Han Bey

Mir Said Han Bey II döneminde (1682-1699) emirliğin durumu oldukça kötüleşti. Zira o, halka oldukça sert ve katı davranıyordu. Bunun neticesinde bir takım hareketler ortaya çıktı ve bütün Behdinân bölgesine hızla yayıldı. Artık yönetim sadece isimden ibaret kaldı. Birçok kişi ona karşı isyan bayrağını çekmişti. Bunlar arasında kardeşi Behram Bey de bulunmaktaydı.387 _{Bu emirin zorbalığı o kadar ileriye gitmişti} ki, emirliğin yönetimine oğlu İbrahim’i getirmek istediği ve bu yönde bir ferman çıkarmak için Bab-ı Ali’ye gittiği gerekçesiyle, kardeşi IBehram Han’ın zevcesinin gözlerine mil çektirmişti. Emirin yapmış olduğu bütün bu icraatlar karşısında halkın ve ordunun sabrı tükenmişti. Zira emirlik, söz konusu olaylardan etkilenerek oldukça zayıflamıştı. Bunun üzerine halk ve ordu ittifak ederek onu ortadan kaldırmaya karar verdi ve 1699 yılında onu öldürdüler. Böylece ülke bu emirin istibdadı ve zorbalığından kurtulmuş oldu.388

2.8. XVIII. YÜZYILDA İMADİYE BEYLİĞİ