EMİR HASAN B SEYFEDDİN

Babası Seyfeddin’in ölümünden sonra yerine en büyük oğlu Hasan geçti. Daha önce değinildiği gibi, onun zamanında Akkoyunlulardan Bijenoğlu Süleyman Bey, İmadiye vilayeti üzerine yürüyerek burayı istila etmek istedi.203 _{Süleyman Bey, Akra}

200 _{Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Musul, 113.}

201 _{Mühimme Defteri, No:7, hüküm no:2297, Defter No:25, hüküm No:304, Defter No:26, hüküm} No:982.

202_{Mühimme Defteri, No:22, Hüküm no:518} 203 _{Şerefhan, Şerefnâme , s. 127.}

ve Şuş kalelerini almayı başardıysa da, İmadiye kalesini ele geçirmek için çok çaba göstermesine rağmen burayı alamadı, çekilip gitmek zorunda kaldı.(1470)204

Akkoyunlulardan sonra Safevilerin hakimiyeti başlayınca Hasan hemen Safevi hükümdarı Şah İsmail’in sarayına gitti. Şah, onu bağrına bastı ve kendisine güvendi. Bunun sonucu olarak Duhok kalesini Dasni aşiretinin elinden kurtarması ve atalarından miras aldığı vilayetine katması için kendisine yardım etti. Ayrıca Sindi nahiyesini de, bağımsız bir hakimi olan Sindi aşiretinin elinden alarak İmadiye vilayetine kattı.205

Emir Hasan Bey, bölgede Akkoyunlu saldırılarını bertaraf etmeye muvaffak olduktan sonra İran hükümdarı Şah İsmail Safevi'nin (1502 -1524) yanına gitti. Şah İsmail, XVI. asrın başlarında Akkoyunlu Devleti’nin topraklarını almak suretiyle hâkimiyet alanını genişletmişti. 206 _{Bitlisi, Emir Hasan'ın Şah İsmail tarafından} oldukça hoş bir şekilde karşılandığına işaret etmektedir.207 _{Maî de, Emir Hasan'ın Şah} İsmail’in yanında birkaç gün kaldığını ve bu süre zarfında ona "amcacığım" diye hitap ettiğini belirtmektedir.208 _{Buradan bu emirin Safevilere bağlılığını bildirdiği} anlaşılabilir. Ancak Emir Hasan, yayılmacı bir politika izleyip hâkimiyet alanını genişleterek Dasin emirliği, Zaho ve daha başka bölgeleri ele geçirdi.209 _{Emir Hasan,} izlediği bu siyasetle Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında süregelen mücadeleden ziyadesiyle istifade etmiştir.210

Osmanlılarla Safeviler arasında 1514 yılı Ağustos ayında vuku bulan meşhur Çaldıran savaşı sırasında Emir Hasan tarafsızlığını muhafaza ederek hangisinin daha güçlü olduğundan emin olana kadar taraflardan herhangi birine desteğini ilan etmede acele etmedi. Emir Hasan, güç dengelerinin Osmanlılardan yana olduğundan emin

204 _{Şerefhan, Şerefnâme, s. 128.Ayrıca bkz El-Mâî, el-Ekrad fi Behdinân, s. 125-124; ed-Demeluci,}

İmâretü Behdînân s. 15; el-Azzâvi, el-İmâdiye fi muhtelefi'l- usur, s. 42; Rauf, Tarihu Ümera- i Behdinan, s.12.

205 _{Şerefhan, Şerefnâme, s. 128.}

206 _{Ayrıntılı bilgi için bkz: İmad el-Cevahiri, Sıra‘u'l-kuva es-siyasiyye fi'l-maşriki'l-Arabi mine'l-}

gazvi'l-Moğoli hatta'l-hukmi'l-Osmani, Musul, 1990, s. 52 vd.

207 _{El-Mâî, el-Ekrad fi Behdinân, s. 141.} 208 _{El-Mâî, el-Ekrad fi Behdinân, s. 135.}

209 _{Azzâvi, el-İmâdiye fi muhtelefi'l- usur, s. 43; ed-Demeluci, İmâretü Behdînân s. 18; Muhammed} Emin Zeki, Meşahîr el-Kurd ve'l- Kurdistan fi'd- devri'l- İslami, Çev: Saniha Emin Zeki, Bağdat, 1945, I, 176.

olduktan sonra Yavuz Sultan Selim'e (1512-1520) bağlılığını ilan etti.211 Bu da, yukarıda açıklandığı üzere, Molla İdrisi Bitlisî'nin siyasi gayretleriyle mümkün oldu. Hatırlanacağı gibi, Mevlana İdris-i Bitlisî, Osmanlı sultanı tarafından, Kürt beylerinin Osmanlı Devletine bağlılıklarını sağlaması hususunda yetkilendirilmiş ve sonuçta Osmanlı Devleti, Kürt emirlerinin kendisine itaat etmesi koşuluyla Kürt emirliklerini tanımıştır.212

Emir Hasan, 1514 yılının sonlarına doğru Osmanlı sultanı Yavuz Selim'e bağlılığını ilan ettiği zaman, Mevlana İdris-i Bitlisî, Behdinân emirinin bu konudaki talebine dair raporunu sultana sundu.213 Mevlana İdris-i Bitlisi, Yavuz Sultan Selim'e hitaben yazdığı bir mektubunda şöyle demektedir: "Kuşku yok ki İmâdiye emiri, 1515 yılının sonbaharında Bab-ı Ali'ye ihlaslı bir mevla gibi tasarrufta bulunmuştur. Zira İranlıların emirliğinin sınırları içine girmelerini men etmiştir."

İdrisi Bitlisi’nin başka bir mektubuna göre Emir Hasan'ın oğlu Ebu'l- Mevahib, Yavuz Sultan Selim tarafından gönderilen bir mektubu İmâdiye emirine sundu. Ayrıca Sultan Selim, Emir Hasan'a, büyük ihlasından ötürü 1516 yılının Mayıs ayında hil'at verdi. Emir Hasan da Diyarbekir valisi Bıyıklı Mehmet Paşa'ya yazdığı 21 Ağustos 1516 tarihli mektubunda, kendisinin sınırların gözetlenmesi ve bilgi toplanması bağlamında önemli bir rol oynadığını belirtmektedir.214

Emir Hasan, kendinden sonraki emirlerin izleyecekleri yol haritası için temel bir kural oluşturdu. Bu sayede emirlik güçlü bir yapı üzerinde varlığını sürdürmüş oldu. Emir Hasan 1534 yılında vefat etti.215 _{Emirliğin genişlemesi büyük oranda onun} zamanında gerçekleşti.

211 _{el-Azzâvi, el-İmâdiye fi muhtelefi'l- usur, s. 44.}

212 _{Ayrıntılı bilgi için bkz: Zeki, Hulasatu tarihi'l- Kürd, s. 171; Abdurrahman Şeref, Fezleketu Tarihi}

devleti Osmaniyye, s. 53; Ali Şakir Ali, Vilayetu'l-Mevsıl fi'l-Karni's-Sadis Aşer Dirasetun fi evdaiha's-Siyasiyye ve'l- idariyye ve'l- iktisadiyye, Yayımlanmamış doktora tezi, Külliyetu'l-

Adab, Camiatu'l- Mevsıl, 1992, s. 103.

213 _{el-Azzavî, el-İmâdiye fi muhtelefi'l- usur, s. 44.}

214 _{Ayrıntılı bilgi için bkz: C. L. Baki Kermo ve Şiryar Adli, “Risaletu Hasan Bey emiru'l- İmâdiye bi} şe'ni evda‘i İran sene 1516”, Çev: Abdullah Muhammed Ahmed el-Haddad, Mecellet Zagros, S:, 3, (Eylül 1997).

Behdinan’ın dokuzuncu emiri olduğu belirtilen Emir Hasan, vefat ederken geride yedi erkek çocuk bırakmıştı. Bunlar Sultan Hüseyin, Seydi Kasım, Murad Han, Süleyman, Pir Budak, Mirza Muhammed ve Han Ahmed’dir. Bunlardan Hüseyin, aşağıda da görüleceği gibi, babasının yerine İmadiye emiri olacaktır. Seydi Han, Ali Han adında bir oğlu oldu. Murad Han erkek çocuğu bırakmadan Kubad Bey olayında öldürüldü. ( Süleyman Bey’in Şah Rüstem adında bir oğlu, Pir Budak’ın da ismi belirtilmeyen bir erkek çocuğu olmuştur) 216_{. Mirza Muhammed, Sultan Mahmut} adında bir çocuk bıraktı. Han Ahmed ise Şah Yusuf denilen bir çocuk bıraktı. 217_. Şerefnâme’in Türkçe çevirisinde Süleyman.